| 由来 | 起源 kagikan | 語幹 ponuan | 単語 palabra | español | binisaya | español | |
| ab-ab | ab-ab | agujero, cueva | |||||
| ab-ab | ab-ab | herida | |||||
| ab-ab | ab-ab | inflamable | |||||
| abag | abag | sirvienta, ayuda | Mihatag ug abag ang gobyerno sa mga biktima sa sunog. | El gobierno dio ayudas a las víctimas del incendio. | |||
| abaga | abaga | hombro, cargar | Sakit akong abaga.; Miabaga ako sa tanang gastohan. | Me duele el hombro.; Cargué con todos los gastos. | |||
| abag | abag-abag | ayuda, ayudante | |||||
| abag | abagay | ayudarse | |||||
| Sp | abajo | abahu | abaho | abajo | |||
| abaka | abaka | abacá | |||||
| abakada | abakada | alfabeto | Kinahanglan nga mabansay sa abakada ang mga bata sa tulunghaan. | Los niños deben practicar el alfabeto en la escuela. | |||
| abaka | abakahan | plantación de abacá | |||||
| Sp | abandon | abandunadu | abandonado | abandonado | Mihunong ang among gisakyan sa atubangan sa usa ka abandonadong bodega. | Paramos nuestro coche frente a un almacén abandonado. | |
| abang | abang | alquilar | Nag-abang kami ug balay duol sa Fyente Osmenia. | Estamos alquilando una casa cerca de Fuente Osmenia. | |||
| abang | abangan | alquiler | Mahal ang abangan sa mga apartment sa siyudad. | El alquiler de apartamento en la ciudad es costoso. | |||
| abanid | abanid | hacer paso a paso | |||||
| Sp | abanico | abaniku | abaniko | abanico | |||
| Sp | habano | abanu | abano | cigarro, habano | Mahiligon sa abano ang akong apohan. | Mi abuelo disfruta fumando un cigarro. | |
| Sp | avance | avansi | abanse | avanzar | |||
| Sp | avante | avanti | abante | adelante, avante | |||
| abat | abat | fantasma | Nakakita ko ug abat kagabii, tinuod lagi! | ¡Vi un fantasma anoche, de verdad! | |||
| abat | abat | interceptar, apoyar | |||||
| abat | abat | sentir con la mano | |||||
| abat | abatan | pasamanos | |||||
| abatud | abatod | larva | bakukang abatod | larva de escarabajo | |||
| abay | abay | al lado, paralelo | nga abayay ; nag-abay | lado a lado | |||
| abay | abay-abay | viga auxiliar | |||||
| abay | abayan | lado a lado, hacer juntos | |||||
| abay | abayan | salvavidas | |||||
| Sp | aventura | avintura | abentura | aventura | |||
| Sp | a ver | abir | aber | a ver, bueno | Abir, ipakita kuno kon unsa ka kamaayo mosayaw. | Bueno, déjame ver que tan bien puedes bailar. | |
| Sp | averia | aviria | aberya | avería, problemas | |||
| Sp | avestruz | avistruz | abestros | avestruz | |||
| abhung | abhong | rancio | |||||
| abi | abi | pensar, malinterpretar | Abi ko nga dili ka na moanhi.; Abi nimo? | Pensé que ya no vendrías más.; ¿Sabes qué? | |||
| abiabi | abiabi | recepción, saludo | |||||
| Sp | avivar | avivar | abiba | aclamar, alentar, avivar | |||
| Sp | habilidad | abilidad | abilidad | habilidad | |||
| abin | abin | aliar | |||||
| abis | abis | recorte | |||||
| Sp | aviso | avisu | abiso | advertencia, aviso | |||
| Sp | abierto | abiyirtu | abiyerto | abierto | |||
| Sp | habla | abla | abla | hablar | |||
| Sp | abri | abri | abli | abrir | |||
| Sp | abri | abri | ablihi | abrir | Ablihi ang pultahan. | Abre la puerta. | |
| abu | abo | ceniza | Daghan kaayo ug abo diri. | Un montón de ceniza aquí. | |||
| abud | abod | esparcir | |||||
| abug | abog | polvo | Abog kaayo imong sakyanan. | Tu coche está polvoriento. | |||
| abug | abog | dispersar, ahuyentar | Akong giabog ang mga iro. | Ahuyenté los perros. | |||
| Sp | abogado | abugadu | abogado | abogado/a | abogado nga tikasan | abogado sin escrúpulos | |
| Sp | abogar | abugar | abogar | abogar, alegar | |||
| Sp | abogacía | abugasiya | abogasiya | abogacía | Ang akong ig-agaw usa ka abogasiya diri Cebu. | Mi primo es abogado aquí en Cebu | |
| abu | abogon | polvoriento | Abogon kaayo ang dalan padulong sa simbahan. | El camino a la iglesia es muy polvoriento. | |||
| abu | abohan | cocina, chimenea | Nagluto si Nanay ug panihapon sa abohan. | Mi madre está cocinando la cena en la cocina. | |||
| abu | abohon | gris | Abohon ang kolor sa iyahang karsones. | Sus pantalones tienen un color grisáceo. | |||
| En | avocado | abukadu | abokado | aguacate | Lami ang abokado. | El aguacate es delicioso. | |
| abung | abong | bloquear | Naabong ang karsada niaging simanahuna. | La calle quedó bloqueada desde el último fin de semana. | |||
| abut | abot | resultado, ganancia | Maayo ang abot sa among umahan karong tuiga. | Este año recibimos un buen rendimiento de nuestra tierra. | |||
| abut | abot | ven, llega, conviértete | Maayong pag-abot.; Giabot ko sa kaguol. | Bienvenido.; Me puse triste. | |||
| Sp | abri | abri | abri | abrir | Naabri ang pultahan sa inyong kuwarto. | La puerta de tu habitación está abierta. | |
| Sp | abril | Abril | Abril | abril | Abril 2, ko mo-adto sa Japan. | El 2 de abril, voy a Japón. | |
| Sp | absoluto | absulutu | absoluto | absoluto | |||
| abut | abtan | alcanzar | Gusto nakong ma-abtan ang katapusang biyahe sa bus. | Quiero recuperar al último viaje del autobús. | |||
| abtik | abtik | animado | abtik ug dila | hablar fluido | |||
| abubhu | abubhoan | celoso | Abubhoan ang iyang bana. | Su marido es de tipo celoso. | |||
| abughu | abugho | celoso | Nangabugho ang bana sa iyang asawa sa kanunay pagawas sa ilang panimalay. | El esposo se sentía celoso de su esposa que siempre estaba fuera de casa. | |||
| abughu | abughoan | ser celoso | Ikaw labihan ka abughoan. | Eres demasiado celoso. | |||
| abukay | abukay | loro | |||||
| Sp | abunda | abunda | abunda | abundancia | |||
| abungaw | abungaw | distraído, olvidadizo | |||||
| Sp | abono | abunu | abuno | abono, fertilizante | |||
| Sp | abono | abunuhan | abunohan | abono, fertilizante | |||
| Sp | aburrido | aburidu | aburido | aburrido | |||
| Sp | abusador | abusadur | abusador | abusador | Giabusaran sa ubang amo ang ilang mga katabang. | Hay algunos maestros que abusan de sus ayudantes. | |
| Sp | abusar | abusar | abusar | abusar, maltrato | Ayaw abusari ang atong kinaiyahan. | No maltratemos nuestro medio ambiente. | |
| Sp | abuso | abusu | abuso | abuso | |||
| abut | abut | ven, llega, conviértete | Kanus-a siya moabut? | ¿Cuándo llegará ella? | |||
| abut | abut-abot | ir a menudo | |||||
| abay | abyan | amigo, camarada | |||||
| Sp | avion | aviun | abyon | avión, pájaro, volando | Mahadlok siya nga mosakay sa usa ka abyon. | Ella tiene miedo de tomar un avión. | |
| Sp | hada | ada | ada | hada | Daghan ang nagtuo nga gipuy-aan ug ada kanang kahoya. | Mucha gente creía que un hada vivía en ese árbol. | |
| Sp | adverbio | advirbiu | adberbyo | adverbio | |||
| Sp | adelanta | adilantadu | adelantado | adelantado | |||
| Sp | ademas | adimas | ademas | por otra parte, además | |||
| Sp | adelanto | adilantu | adilanto | adelanto | |||
| En | addict | adis | adis | drogadicto/a | |||
| En | addict | adis | adis-adis | drogadicto/a | Adis-adis kaayo ang among silingan. | Mi vecino es un gran drogadicto. | |
| Sp | adios | adiyus | adiyos | adiós | Adyos amigo. | Adiós Amigo. | |
| adlaw | adlaw | día, sol | |||||
| adlaw | adlaw-adlaw | todos los días | Akong labhan ang akong sinina halos adlaw-adlaw. | Lavo mi ropa casi todos los días. | |||
| adlaw | adlawon | soleado | Adlawon lang ta moadto sa Bohol. | Día soleado iremos a Bohol. | |||
| Sp | admitir | admitir | admiter | admitir | |||
| Sp | adobo | adubu | adobo | adobo | adobong nokos, adobong baboy | calamares cocidos; cerdo cocido | |
| Sp | adorno | adurnu | adorno | ornamento, adorno | |||
| adtu | adto | ir | Moadto ko sa Sugbo ugma sa buntag. | Iré a Cebú mañana por la mañana. | |||
| adtu | adtuan | solía ir | |||||
| Sp | adulterio | adultiriu | adulteryo | adulterio | |||
| aduna | aduna | tener | Aduna koy daghang igsoon. | Tengo muchos hermanos y hermanas. | |||
| aduna | adunahan | rico, opulento | Adunahan ang ilang mga ginikanan. | Sus padres son ricos. | |||
| agaak | agaak | chirrido, croar |
Nadungog ko ang agaak sa salog. | Escuché chirridos en el suelo. | |||
| agad | agad | es mejor | Agad pag magtuon ka imbes magdula. | Es mejor para ti estudiar en vez de jugar. | |||
| ag-ag | ag-ag | tamizar | Kinahanglan ag-agon ang harina sa dili pa isagol sa ubang ingredients. | Necesitamos tamizar la harina antes de mezclarla con los otros ingredientes. | |||
| agahad | agahad | gemido, voz ronca, carraspeo | |||||
| agak | agak | dirigir, orientar | Agaka ang imong mga anak aron mahimong maayong lumolupyo sa nasod. | Dirige tus hijos a convertirse en buenos ciudadanos del país. | |||
| agad | agalon | empleador, jefe | Buotan siya nga agalon. | Él es un buen maestro. | |||
| agas | agas | salirse | Miagas ang dugo sa tiyan sa tawo human kini dunggaba niadtong usa ka lalaki. | La sangre fluyó desde el estómago de la persona que fue apuñalada por un hombre. | |||
| agaw | agaw | primo/ a | |||||
| agaw | agaw | saquear, arrebatar | Ang shoulder bag sa dalaga nga naghulat ug sakyanan daplin sa dalan giagaw sa isnatser. | El bolso de bandolera de una mujer que estaba esperando un jeepney al lado de la carretera fue arrebatado por un ladrón. | |||
| agad | agawon | empleador, jefe | |||||
| agay | agay | fluir, rezumar | Niagay ang dugo sa iyang agtang. | Sangre brotaba de su frente. | |||
| agay | agay | cascada | |||||
| agay | agay! | ¡Ay! | Ang akong kamot ayaw guniti kay naay samad, Agay! Sakita gyud. | No tomes mi mano porque tiene una herida. ¡Ay! En verdad duele. | |||
| agbat | agbat | perseguir | |||||
| alagbay | agbay | brazo alrededor de otro hombro | Miagbay na lang ko sa demonyo. | Me uní las manos con el diablo. | |||
| agda | agda | inducir, urgir | Kanunay ko nga giagda sa akong ginikanan nga magtuon ug maayo. | Mis padres siempre me obligan a estudiar mucho. | |||
| aghat | aghat | inducir, estimular | Sa katapusan naaghat gyud nako ang akong ginikanan nga ~. | Finalmente pude convencer a mis padres de que ~. | |||
| aghu | agho | suspiro | Nangagho si Tatay pagkakita sa gagmay nga grado sa card. | Mi padre suspiró cuando vio las bajas notas en mi boleta de calificaciones. | |||
| aghud | aghod | trabajo matador | |||||
| aghup | aghop | tierno, manso | |||||
| agi | agi | pasar | Niagi ko sa gamay karsada. | Pasé por una calle pequeña. | |||
| agi | agi-an | experiencia | Naagian nako ang kalisud sa kinabuhi. | He experimentado una vida dura. | |||
| agi | agianan | pasaje, acera | Ayaw sampungi ang agianan. | No bloquees el camino. | |||
| agi ug | agig | como por cierto | agig pagtahod kanila | a la bahía de un saludo | |||
| agi ug | agig | como por cierto | Imo na kining relo agig handumanan nako. | Este es tuyo como mi recuerdo. | |||
| agik-ik | agik-ik | risa ahogada | |||||
| Sp | aguila | aguila | agila | águila | |||
| aginud | aginod | seguir, llegar a duras penas | |||||
| agipu | agipo | ascua | |||||
| agni | agni | convencer | Naagni ako sa pag-apil sa grupo. | Me han convencido de que me una al grupo. | |||
| agum | agom | agredir, sufrir | |||||
| Sp | agonia | agunia | agoniyas | toque a muerto | |||
| agus | agos | secretar | |||||
| aguruy | agoy | ¡Ay! | |||||
| agpas | agpas | perseguir, entender | Miagpas siya sa iyang Mama sa mercado. | Ella persiguió a su madre al mercado. | |||
| Sp | agraviar | agraviar | agrabiyar | agravio, afrenta | |||
| Sp | agresivo | agrisivu | agresibo | agresivo, audaz, activo | |||
| Sp | agronom | agrunumia | agronomiya | agronomía | |||
| agta | agta | hombre negro y gigante -supersticioso | Nakakita ka na ba ug agta? | ¿Has visto a 'agta'? | |||
| agtang | agtang | frente | Ang tawo nga lapad ug agtang bright kuno. | Dicen que el que tiene la frente ancha es brillante. | |||
| agulu | agulo | gemir | |||||
| agumud | agumod | gruñido, rugido, aullido | Miagumod lang ang akong manghod sa dihang ako siyang gipukaw. | Mi hermana menor solo gruñó cuando la desperté. | |||
| agunguy | agungoy | gemir | |||||
| agup-up | agup-up | hongo, moho | Giagup-upan ang imong mga sinina sulod sa parador. | A tu vestido en el armario le ha salido moho. | |||
| aguruy | aguroy | ¡Ay! | |||||
| Sp | agosto | agustu | Agusto | agosto | Agusto ang buwan na di gyud nako nikalimtan. | Agosto es el mes que no puedo olvidar realmente. | |
| agutnga | agutnga | jadear | |||||
| Sp | agua | agua | agwa | perfume | Matag-an nako kung unsay imong agwa nga gigamit karon. | Adivinaré qué perfume estás usando ahora. | |
| Sp | aguantar | aguantar | agwanta | soportar, aguantar | Dili na ba ka maagwanta. | ¿No puedes aguantarte? | |
| Sp | aguardie | aguardiinti | agwardiyente | espíritu, licor | |||
| aghat | ahat | inducir, estimular | Naahat ko ug trabaho sa Dominggo. | Me vi obligado a trabajar el domingo. | |||
| ahat | ahat | prematuro, antes de tiempo | bunga’ng ahat ; ahat nga paghimugso | fruta inmadura; aborto espontáneo | |||
| ahaw | ahaw | falto | |||||
| Sp | ajedrez | ajidriz | ahedres | ajedrez | |||
| Sp | agencia | agincia | ahensiya | agencia de empeño | |||
| Sp | agente | aginti | ahente | agente | ahente sa yuta | inmobiliaria | |
| ahit | ahit | afeitado | Nag-ahit ang dalaga sa iyang batiis. | La chica se afeitó las piernas. | |||
| Sp | ajo | ajus | ahos | ajo | Imo na bang gibutangan ug ahos? | ¿Ya pusiste el ajo? | |
| Sp | acacia | akasya | akasya | acacia | |||
| Sp | acatar | akatar | akatar | acatar, prestar atención | |||
| aklas | aklas | motín, revuelta | |||||
| aku | ako | soportar, holgura | Dili ako makaako nianang gasto. | No puedo pagar ese gasto. | |||
| aku | ako | yo, mi | Ako usa ka estudyante. ; Ako na. | Soy estudiante. ; Es mío. | |||
| aku | akoa | mía | Akoa kanang mga butanga. | Esas cosas son mías. | |||
| aku | akoakuhan | ||||||
| akub | akob | toque, unirse, afijo | |||||
| aku | akong | mi | Gusto nako ang akong trabaho. | Me gusta mi trabajo. | |||
| Sp | accident | aksidinti | aksidente | accidente | Dili niya makalimtan ang aksidente. | No puede olvidar el accidente. | |
| Sp | acta | akta | akta | acta | Naghimo sila ug usa ka akta aron malig-on ang ilang kasabutan. | Hicieron una acta para fortalecer su acuerdo. | |
| Sp | actividad | aktividad | aktibidad | actividad | |||
| Sp | activo | aktivu | aktibo | activo, rápido | Usa siya ka pangulo nga aktibo. | Él es un líder activo. | |
| Sp | acto | aktu | akto | acto, actuar | Nasakpan sa akto ang batang lalaki nga nanguha ug bayabas. | El niño fue atrapado en el acto de robar guayabas. | |
| Sp | acto | aktu | aktohi | captura actuando | Naaktohan nako sila. | Los conocí en persona. | |
| Sp | actora | aktura | aktora | actriz | Usa siya ka maayong aktora. | Ella es una buena actriz. | |
| Sp | acusado | akusadu | akusado | acusado/a | Siya ang akusado sa pagpangawat. | Él es el acusado de robar. | |
| Sp | acusar | akusa | akusahan | acusar | Gi-akusahan niya nga namaligya ug armas. | Fue acusado de vender armas de fuego. | |
| Sp | acusacio | akusasiyun | akusasyon | acusación | |||
| Sp | a la | ala | ala | la | Moabot ang mga bisita ala una sa hapon. | Los visitantes llegarán a la una de la tarde. | |
| ala | ala | elegir, definidos sus gustos | Wala akoy ala. | No soy exigente. (Yo como de todo.) | |||
| ala | alaan | identidad equivocada | Naalaan ko iyang kawatan. | Lo confundí con un ladrón. | |||
| alad | alad | recinto, establo | alad sa mga mananap; Limpyo kaayo ang alad sa ilang mga baboy. | zoo; Su pocilga es muy limpia. | |||
| alagad | alagad | relaciones públicas, servidor | alagad sa balaod ; tag-alagad sa bisita ; Katungdanan sa mga alagad sa balaod ang pagmintinar sa kahusay ug kalinaw sa komunidad. | autoridades policiales; anfitrión; Es su deber de las autoridades policiales mantener la paz y el orden en la comunidad. | |||
| alagad | alagad | servir | Dili ko maka-alagad sa akong mga baboy kay nag-alagad pa sad ko sa akong mga anak. | No puedo cebar cerdos porque todavía estoy sirviendo a mis hijos. | |||
| alagbay | alagbay | brazo alrededor de otro hombro | |||||
| Sp | alhajas | alhajas | alahas | joya, alhaja | Daghan kaayo siya ug alahas. | Ella se pone muchas joyas. | |
| alak | alak | vino | Gusto mo ba ug alak? | ¿Te gusta el vino? | |||
| alak | alakan | taberna | |||||
| alalay | alalay | ayudar, sirviente | Mas maayo kon aduna kay alalay aron madaling mahuman ang trabaho. | Es mejor que tengas un asistente para terminar el trabajo más rápido. | |||
| alam | alam | sabio, bien informado | Maalamon kaayo ang among Lolo. | Nuestro abuelo tiene muchos conocimientos. | |||
| alamag | alamag | saber, conocimiento | Aduna siyay alamag sa pagdakop sa mga ihalas nga mananap. | Él tiene un conocimiento en la captura de animales salvajes. | |||
| alam | alam-alam | halagar, calmar, apaciguar | Gialam-alaman sa inahan ang iyang anak aron makatulog. | La madre apaciguó a su bebé para dormir. | |||
| Sp | alambre | alambri | alambre | cable, alambre | Alambre ang iyang gigamit sa paghalayhay sa iyang mga basa nga sinina. | Usó un alambre para colgar la ropa mojada. | |
| alampad | alampad | junto, lado a lado | |||||
| alang | alang | para, por el bien de | Ako ning gibuhat alang niya. | He hecho esto por ella. | |||
| alang | alang-alang | consideración, respeto, comprensión | Kinahanglan nga isaalang-alang ang kaayohan sa katawhan sa dili pa sugdan ang usa ka proyekto. | Es importante tener en cuenta el bienestar de las personas antes de comenzar un proyecto. | |||
| alaut | alaot | miserable, lástima | Di ko gusto ug alaot nga kinabuhi. | No me gusta una vida miserable. | |||
| Sp | alarma | alarma | alarma | alarma | |||
| Sp | al as | al as | alas | as | alas nga baraha | El as de la carta | |
| Sp | a las | alas | alas | las | ala una; alas dose; alas sais byente | la una; las doce; las seis y veinte | |
| alaut | alaut | miserable, lástima | Alaut ang mga batang gianak sa mga iresponsableng ginikanan. | Los niños que nacieron de padres irresponsables dan lástima. | |||
| alayun | alayun | coproducción, cooperación | Nag-alayon ang mga mag-uuma sa panahon sa pananom ug ting-ani. | Los agricultores cooperan durante el tiempo de siembra y cosecha. | |||
| Sp | herbolari | albularyu | albularyo | herbolario/a | |||
| Sp | alboroto | alburutu | alburoto | motín, tumulto | |||
| Sp | alegoria | aliguria | alegoria | alegoría | |||
| Sp | alegre | aligri | alegre | alegre | |||
| Sp | aleman | aliman | Aleman | alemán | Naa koy amigong Aleman. | Tengo un amigo alemán. | |
| Sp | alemania | alimania | alemanya | Alemania | |||
| Sp | alerta | alirta | alerta | alerta | |||
| Sp | algodo'n | algudu'n | algodon | algodón | Algodon nga panapton ang akong gigamit ponda. | Yo uso tela de algodón para mi funda de almohada. | |
| alhu | alho | mano de mortero | |||||
| ali | ali | obstáculo, carril | Adunay ali nga sinako nga balas. | El saco de grava es un estorbo. | |||
| alibangban | alibangbang | mariposa | Daghan ug alibangbang ang among hardin. | Hay muchas mariposas en nuestro jardín. | |||
| alibwag | alibwag | dispersar | |||||
| Sp | alivio | aliviu | alibyo | alivio | |||
| aligatu | aligato | chispa | Aduna gihapoy mga aligato sa daub human sa campfire. | Todavía había algunas chispas en la hoguera después del camping. | |||
| alig-ig | alig-ig | tamiz, batir, sacudir | |||||
| aligmat | aligmat | mirar, despertar | |||||
| alikabu | alikabo | polvo | |||||
| alikabu | alikabohon | polvoriento | |||||
| Sp | alicates | alicatis | alikate | alicates | |||
| alim | alim | curar | |||||
| alima | alima | niñera enfermera | Ako nag-alima ug bata. | Cuidé al bebé. | |||
| alimangu | alimango | una especie de cangrejo | Ang mga alimango nagpuyo sa kakahuyan nga katunggan. | Los alimangos habitan en el bosque de manglar. | |||
| alimatmat | alimatmat | recuperar la conciencia | |||||
| alimatuk | alimatok | sanguijuela | Kusog kaayo ang alimatok ug mosupsop ug dugo. | La sanguijuela chupa mucha sangre. | |||
| alimpataka | alimpatakan | mente, memoria | Ibutang sa imong alimpatakan ang akong mga warning. | Tenga en cuenta mis advertencias. | |||
| alimpulu | alimpulo | coronilla, remolino de cabello | Usa ra ka alimpulo ang anaa sa iyang ulo. | Él tiene solo un remolino de cabello. (Él no es retorcido.) | |||
| alimpulu | alimpulos | remolino, torbellino | Sama sa usa ka alimpulos ang ilang panaghigugmaay. | Su forma amorosa es como un ciclón. | |||
| alimungaw | alimungaw | hablar en sueños | Gialimungawan si Jane samtang natulog. | Jane habló en sueños. | |||
| alimuut | alimuot | calor sofocante, bochornoso | Alimuot kaayo kining kuwarto kay walay aircon. | En esta habitación hace mucho calor y humedad porque no tiene aire acondicionado. | |||
| alimyun | alimyon | incienso, fragancia | Nangalimyon sa kahumot ang mga bulak sa hardin. | El jardín está lleno de la fragancia de las flores. | |||
| alindahaw | alindahaw | llovizna | Dihay mga alindahaw sa wa pa mi moabot. | Lloviznó antes de que llegáramos. | |||
| alindasay | alindasay | inquieto | Nag-alindasay ang bata nga taas kaayo'g hilanat. | El niño estaba inquieto porque tiene fiebre. | |||
| alindum | alindum | oscuro | Alindum kaayo ang mga panganod. | Las nubes se ven oscuras y pesadas. | |||
| alingawnga | alingawngaw | fingir | Mipaalingawngaw siyag basabasa labon siging pasiplat. | Fingió estar absorta en su lectura, pero siguió mirando por el rabillo del ojo. | |||
| alingawnga | alingawngaw | mosca pequeño | |||||
| alinggat | alinggat | notar | Dugay na kaayo nga wala ko makaalinggat nga … | No he notado durante mucho tiempo que ... | |||
| aling-ing | aling-ing | bochornoso | Aling-ing kaayo ang atong pamati sa dili pa mobundak ang ulan. | Sentimos bochorno antes de que caiga la lluvia. | |||
| alingit | alingit | impaciencia | |||||
| alingiting | alingiting | muy caliente, abrasador | |||||
| alingugngu | alingugngog | vociferante, ruidosa | |||||
| alipatpat | alipatpat | espejismo | |||||
| alirung | alirong | rodear | Gialirongan ang amahan sa iyang mga anak. | Los niños rodearon su padre. | |||
| alirungan | alirungan | circulo | Gialirungan nilang upat ka mga pulis ang payag. | Los cuatro policías rodearon la choza. | |||
| alisbu | alisbo | hedor, apestar | Nangalisbo ang baho sa patay'ng iro. | Un mal olor viene del perro muerto. | |||
| alisngaw | alisngaw | vapor | Ang alisngaw sa bag-ong lutong kan-on makapawala sa kaping-ot sa ilong. | El vapor del arroz de cocción es eficaz contra la nariz obstruida. | |||
| alisngaw | alisngawon | volátil | Alisngawon nga mga butang ang alcohol ug acetone. | El alcohol y la acetona son sustancias volátiles. | |||
| Sp | a listo | alistu | alisto | pronta, alerta, listo | Si Ben mas alisto nga modula ug basketball kaysa iyang mga amigo. | Ben juega al baloncesto más alerta que sus amigos. | |
| aliwas | aliwas | babuino, gorila | Sama sa usa ka aliwas ang iyang gidak-on. | Él es tan grande como un gorila. | |||
| aliwasa | aliwasa | inquieto | |||||
| aliyabuk | aliyabok | polvo | |||||
| Sp | alcance | alcanci | alkanse | pérdida, alcance | Dako kaayo ug alkanse ang among negosyo. | Tuvimos una gran pérdida en nuestro negocio. | |
| Sp | alquitran | alquitran | alketran | alquitrán | Aksidente ang pagkayabo sa alketran. | El alquitrán se derramó accidentalmente. | |
| Sp | alcoba | alcuba | alkoba | dormitorio, alcoba | Nindot ug humot kaayo ang iyang arkoba. | Su habitación de cama es muy agradable y huele bien. | |
| Sp | alcohol | alcuhul | alkohol | alcohol | Ganahan ka ba mo inom ug alkohol? | ¿Te gusta beber alcohol? | |
| Sp | al contra | al cuntra | alkontra | contradecir | |||
| Sp | almanaq | almanaqui | almanake | almanaque | |||
| Sp | almacen | almacin | almasin | grandes almacenes | |||
| Sp | almidona | almidunadu | almirol | almidón | Butangi kining karsones ug almirol inig laba. | Ponga almidón en este pantalón cuando lo lave. | |
| Sp | albondig | albundiga | almundigas | albóndiga | |||
| Sp | almorzar | almurzar | almusal | desayuno | Importante kaayo nga mokaon ug almusal sa dili pa moadto sa trabaho. | Es muy importante tomar el desayuno antes de ir a trabajar. | |
| alu-alu | alo-alo | burla, broma | Gialo-alo ang bata sa iyang mga kadula. | El niño se burlaba de sus compañeros de juego. | |||
| alum | alom | lunar | Aduna siyay alom sa iyang wala nga aping. | Ella tenía un lunar en su mejilla izquierda. | |||
| alun | alon | ola | Dagko ang mga balod sa dagat panahon sa bagyo. | Hay grandes olas en el mar durante los tifones. | |||
| Sp | alofono | alufunu | alopono | alófono | |||
| alut | alot | cortar el pelo | Kinahanglan ka na nga alutan. | Necesitas corte de pelo. | |||
| Sp | alfiler | alfilir | alpiler | pasador, alfiler | Alpiler ang iyang gigamit pagtuslok sa baloon. | Usó un alfiler de seguridad para pinchar el globo. | |
| Sp | alfombra | alfumbra | alpombra | alfombra, manta | Baga kaayo ug mga alpombra sa salog ug sa hagdanan. | Las alfombras del suelo y de las escaleras son muy gruesas. | |
| Sp | alza | alsa | alsa | alzar | Ang bandera sa Pilipinas kanunay kini nga gialsa kada buntag atol sa pagkanta ug 'Lupang Hinirang'. | La bandera filipina se alza cada mañana cuando se canta 'Lupang Hinirang'. | |
| Sp | altar | altar | altar | altar, santuario | Magluhod mi atubangan sa altar kon mag-ampo. | Nos arrodillamos ante el altar cuando rezamos. | |
| alugbati | alugbati | espinaca | |||||
| alug-ug | alug-og | jarra, trotar, sacudida | |||||
| aluhipan | aluhipan | ciempiés | Adunay aluhipan ilawom sa bato. | Hay un ciempiés debajo de la piedra. | |||
| alum | aluman | lunar | |||||
| alum-um | alum-um | oscuro, anochecer | Alum-um kaayo ang sulod sa akong balay kay wala ang suga. | Mi casa es muy oscura, que no hay luz. | |||
| Sp | alias | alias | alyas | seudónimo, alias, apodo | Nigamit ang alyas ang inilang manunulat. | El famoso escritor usa un seudónimo. | |
| ama | ama | padre | Gimingaw na kaayo ko sa akong amahan kay dugay na kaayo ko wala kita niya. | Realmente añoro a mi padre, que hace mucho tiempo que no lo vi. | |||
| ama | amaama | padrastro | Ang iyang amaama nisuporta sa iyang pageskwela. | Su padrastro apoyó sus estudios. | |||
| amag | amag | fosforescencia | |||||
| ama | amahan | padre | Maayo pa ikaw kay adunay amahan, pero ako bisan ama-ama lang wala gyud. | Todavía estás bien, que tienes padre, pero ni siquiera tengo padrastro. | |||
| amakan | amakan | panel de bambú tejido | |||||
| alam-alam | am-am | halagar, calmar, apaciguar | Giam-aman niya si Morita, "Ayaw kabalaka" | Ella tranquilizó a Morita, "No te preocupes". | |||
| amang | amang | sordomudo | Nay eskwelahan sa mga amang nga gusto makakat-on ug senyas nga lengwahe. | Hay una escuela para sordomudos que quieren aprender lenguaje de signos. | |||
| amanus | amanos | igual | |||||
| amaun | amaon | padrino | Gitaga-an ko ug cellphone sa akong amaon. | Mi padrino me dio un móvil. | |||
| Sp | amargo | amargu | amarguso | balsamina | ampalaya | calabaza amarga, balsamina | |
| Sp | amarillo | amarillu | amarilyo | amarillo, mongoloide | |||
| amaw | amaw | estúpido | Amaw kaayo ang akong amiga kay iyang gikataw-an ang laing tawo. | Mi amiga es realmente estúpida, que ella se ríe de las otras personas. | |||
| Sp | embajad | imbahadur | ambahador | embajador | Niabot ang bag-ong anbahador sa Kenya. | El nuevo embajador de Kenia ha llegado. | |
| ambahan | ambahan | muchedumbre, agrupar | |||||
| ambak | ambak | bajar de un salto | Niambak ko sa hagdanan. | Bajé las escaleras corriendo. | |||
| ambal | ambal | amuleto, talismán | |||||
| ambas | ambas | paralelo, igual | |||||
| ambi | ambi | Dámelo, por favor | Ambi gani palihug ang akong bag. | Por favor dame mi bolsa. | |||
| ambit | ambit | compartir | Akong ipaambit sa akong silingan ang abot sa among humayan. | Compartiré la cosecha de nuestro campo de arroz con mi vecino. | |||
| ambu | ambo | torre, sobre | |||||
| ambung | ambong | magnífico grandioso | Mas ambong tan-awon ang balay nga adunay pintal. | Una casa pintada parece más grande que una casa sin pintura. | |||
| ambut | ambot | No lo sé. | Ambot lang kung tinuod ba! | No sé si es verdad o no. | |||
| ambung | ambungan | guapo, elegante | Ambungan kaayo ang iyang uyab. | Su amante es muy guapo. | |||
| Sp | amen | amin | amen | amén, saludos con respeto. | besa la mano o lleva la mano a la frente | ||
| Sp | america | amiricana | Amerikana | americana | |||
| Sp | america | amiricanu | Amerikano | americano/a | Amerikano ang tawag sa mga tawong nagpuyo sa Estados Unites. | Las personas que viven en los Estados Unidos se llaman americanos. | |
| amgid | amgid | similar | Amgid-amgid ug panagway ang mga Hapon ug mga Korean. | Japoneses y coreanos tienen caras similares. | |||
| amgu | amgo | consciente, sabe | Karon pa ko nakaamgo unsa kadako ang akong sayop. | Solo ahora que me di cuenta del gran error que cometí. | |||
| Sp | amiga | amiga | amiga | novia, amiga | Daghan kaayo ang iyang amiga. | Tiene muchas novias. | |
| Sp | amigo | amigu | amigo | novio, amigo | Masuko ang akong amigo. | Mi amigo se enojará. | |
| amihan | amihan | monzón del noreste | Ang hangin nga amihan nakadaot sa iyang mga pananom. | El viento del noreste destruyó sus cultivos. | |||
| amihan | amihanan | norte | "Norte" o "North" se usa generalmente | ||||
| amimislun | amimislon | riñón | Naa koy sakit sa amimislon. | Tengo un problema en mi riñón. | |||
| Sp | amo | amu | amo | jefe, amo | Buotan kaayo ang among amo. | Nuestro jefe es muy amable. | |
| amu | amo | nuestro (excluyendo tu) | |||||
| amu | amoa | nuestro/a (excluyendo tuyo) | diri sa amoa | Aquí, en nuestro lugar | |||
| En | amok | amuk | amok | loco/a | |||
| amul | amol | desafilado | Naamol na ang akong sundang. | Mi hacha ya está desafilada. | |||
| amung | among | arrastrar a perdición | Among silingan nabuang tungod sa ragbi. | Nuestro vecino está loco por el rugby. | |||
| amu nga | among | nuestro/a (excluyendo tu) | |||||
| amung | among-among | sabotaje, abuso, daño | |||||
| amung | among-amongan | molestar | |||||
| Sp | amor | amur | amor | amor | |||
| amut | amot | contribuir, donar | Miamot ko ug 20 pesos sa simbahan. | Doné 20 pesos a la iglesia. | |||
| amuy | amoy | icono de dios | |||||
| alampad | ampad | lado a lado | |||||
| ampalaya | ampalaya | balsamina, cundeamor | Gusto ka mokaon ug ampalaya? | ¿Te gusta tomar las balsaminas? | |||
| ampay | ampay | favorito | Ampay nako ang mga Chinese foods. | La comida china es mi favorita. | |||
| amping | amping | cuidar, salvaguardar | Nag-amping na gyud siya sa iyang lawas.; Pag-amping! | Ella siempre cuida su salud.; ¡Cuídate! | |||
| ampu | ampo | orar | Nag-ampo ako para kaniya. | Yo oré por él. | |||
| amuma | amuma | criar | Dili man gud maayo ang pag-amuma nila sa ilang ginikanan. | Sus padres no lo criaron bien. | |||
| kana | ana | ahí, allí | |||||
| anaa | anaa | estar | Anaa siya didto. | Él está aquí. | |||
| anad | anad | experto, acostumbrarse | Siya ang anad sa pagluto ug omelet.; Anad na siya sa pagdrive. | Es un experto en cocinar tortillas.; Se hizo experto en la conducción. | |||
| anad | anad | domado | Anad na kining unggoy sa mga tawo. | Este mono es dócil para la gente. | |||
| anag | anag | asar, hornear | Lami kaunon ang inanag nga mais. | El maíz al horno es delicioso. | |||
| anagun | anagon | maíz joven | |||||
| anak | anak | niño/a | Naproblema ko sa akong mga anak. | Tengo algunos problemas con mis hijos. | |||
| anak | anak-anak | hijo adoptivo | |||||
| anam | anam | poco a poco | |||||
| anam | anam-anam | poco a poco | Hakoton sa mga kulilim ang bugas sa anam-anam. | Las hormigas arrastrarán los granos de arroz. | |||
| anay | anay | termita, hormiga blanca | Gi-anay na kining balay. | Esta casa ya fue consumida por las termitas. | |||
| anay | anay | cerdo, sembrar | Ang among anay nanganak ug siyam ka baktin. | Nuestra cerda parió nueve lechones. | |||
| andak | andak | jactarse | |||||
| andak | andakan | snob | |||||
| andam | andam | preparar | Nag-andam kami sa piesta. | Nos preparamos para la fiesta. | |||
| andan | andan | hábito | Ang pagbasa ug mga libro kay usa sa iyang mga naandan. | Leer libros se convirtió en uno de sus hábitos. | |||
| Sp | andana | andana | andana | piso | |||
| Sp | andar | andar | andar | trabajar, operar | Akong paandaron ang TV? | ¿Enciendo la televisión? | |
| ang | ang | el, la | Ang mga babaye nanglaba sa sapa. | Las mujeres lavan la ropa en el río. | |||
| angal | angal | encontrar fallas, criticar | |||||
| angan | angan | inadecuado | |||||
| ang-ang | ang-ang | escalera, grado | Unsa kang ang-anga nakaundang sa elementalya? | ¿Qué grado has parado en la escuela primaria? | |||
| ang-ang | ang-angan | escala, escalera | |||||
| angat | angat | enfoque | |||||
| angay | angay | en forma, necesidad, apropiado | Dili ko angay nimo. | No soy adecuado para ti. | |||
| angay | angayan | agraciado, adecuado | |||||
| angga | angga | apodo, alias | Bart ang angga ni Bartolome. | Bart es el diminutivo cariñoso de Bartolomé. | |||
| anggid | anggid | similar, imitar | Ang iyang kaanyag ikaanggid sa bituon. | Su belleza se puede comparar con las estrellas. | |||
| Sp | angulo | angulu | anggulo | ángulo, causa | |||
| Sp | angel | angil | anghel | ángel | Gusto kong makakita ug tinuod nga anghel. | Quiero ver a un verdadero ángel. | |
| angin | angin | implicar | Nakaangin siya ug mga bata sa dihang nakadisgrasya siya. | Los niños estaban involucrados con su accidente. | |||
| angka | angka | presentar | |||||
| angkan | angkan | bestia | Angkan ang iyang amiga. | Su amiga es una bestia. | |||
| angkan | angkan | dar a luz | |||||
| angkas | angkas | autostop, montar en la trasera | Miangkas dayon si Diana sa motorsiklo nga gimaneho nako. | Diana montó inmediatamente en la parte trasera de la moto que conducía. | |||
| angkas | angkasanan | ensillar | |||||
| angkat | angkat | importar | |||||
| Sp | ancla | angkla | angkla | ancla | |||
| angkun | angkon | reclamar, obtener | Maningkamot ko ug maayo para maangkon nako ang akong mga pangandoy. | Haré mi mejor esfuerzo para lograr mis ambiciones. | |||
| angkun | angkon | reconocer, adoptar | Naangkon nako ang scholar. | Fui reconocido como un becario. | |||
| angkun | angkonon | reclamación | Angkonon nako ang akong butang. | Voy a reclamar mis cosas. | |||
| Sp | anclaje | angkla | angkorahe | anclaje | |||
| anglit | anglit | maceta | |||||
| anguangu | ango-ango | senil | |||||
| anguangu | ango-angohon | senil | Unya nag-angoangohon ka na. | Pronto estarás senil. | |||
| angul | angol | lesionar | Daghan ang nanga-angol gikan sa pagkadisgracia. | Muchas personas se hicieron heridas por el accidente. | |||
| anha | anha | aquí, allá | Ayaw padulaa ang inyong mga anak anha sa karsada. | No dejes que tus hijos jueguen en la calle. | |||
| anhi | anhi | ven | Karon dayon buot ko nga moanhi sila. | Les deseo que vengan pronto. | |||
| anhi | anhing | anterior, tarde | anhing presidente | el difunto presidente | |||
| ani | ani | este/a | Ganahan ko ani kay gihatagan kita og maayong kita o ani. | Me gusta esto porque podría obtener buenas ganancias o cosechar. | |||
| ani | ani | cosechar | kita o ani | ganancia o cosecha | |||
| ania | ania | aquí, aquí está. | Ania na ako. | Estoy aquí. | |||
| anib | anib | capítulo | |||||
| Sp | almibar | almibar | anibal | almíbar | |||
| Sp | almibar | almibar | anibal | almíbar | =arnibal | ||
| Sp | aniversar | anivirsariu | anibersaryo | aniversario | Nakalimot ko sa among anibersaryo sa kasal busa nasuko siya. | Me olvidé de nuestro aniversario de boda, así que está enojada. | |
| aninaw | aninaw | notar, observar | Naaninaw nako sa sapa nga naa diay halas. | Noté una serpiente en el río. | |||
| anindut | anindot | bonito, magnífico | |||||
| aniningsing | aniningsing | dedo anular | |||||
| aniniput | aninipot | luciérnaga | Sa Bohol daghan kaayo nga makitag aninipot. | Podemos ver un montón de luciérnagas en Bohol. | |||
| aninu | anino | sombra | Walay anino sa poste sa alas dos sa udto. | No hay más sombra del post al mediodía. | |||
| anlalabaw | anlalabaw | dedo medio | |||||
| Ta | ano | anu | ano | qué | |||
| anud | anod | deriva, flujo | Mopatianod ko sa sulog. | Dejaré que la naturaleza siga su curso. | |||
| anuk | anok | ascua | |||||
| Sp | anomalia | anumalia | anomaliya | anomalía | |||
| Sp | anotacio | anutacyun | anotasyon | anotación | |||
| antaw | antaw | visible | Ang Bohol antaw sa Talisay. | Bohol es visible desde Talisay. | |||
| antigu | antigo | listo, inteligente | |||||
| antigu | antigohan | experto, listo | Antigohan ka nga pagkabata. | Eres inteligente para un niño. | |||
| antihay | antihay | esquivar, evitar la lucha | |||||
| anting-anti | anting-anting | amuleto | Motuo ka ba sa anting-anting? | ¿Crees en amuletos? | |||
| Sp | antiparra | antipara | antipara | gafas de sol, gafas | Ang antipara nako mas dako ug grado. | Mis gafas tienen una gradación más fuerte. | |
| Sp | antipatic | antipatiku | antipatiko | antipático | |||
| Sp | anticipo | antisipu | antisipo | anticipo | |||
| Sp | anteojo | antiuju | antiyohos | anteojos, gafas | Nigamit siya ug antiyohos. | Ella usaba gafas. | |
| antus | antos | soportar, aguantar | Nakaantus ka ba sa sakit? | ¿Puedes soportar el dolor? | |||
| antus | antus | resistencia | Dili na ko makaantus. | No puedo soportar más. | |||
| anud | anud | deriva, flujo | Naanod akong tsinelas sa baha. | Mis zapatillas fueron arrastradas por el diluvio. | |||
| anugun | anugon | antieconómico | Kini usa pagkaanugon sa oras. | Es una pérdida de tiempo | |||
| Sp | anuncio | anunsyu | anunsiyo | anuncio, comercial | Adunay anunsiyo ang among presidente sa klase. | Nuestro presidente de la clase tiene un anuncio. | |
| anunugba | anunugba | polilla | |||||
| anus-a | anus-a | cuando | Anus-a ka mobalik diri sa Cebu? | ¿Cuándo volverás aquí a Cebu? | |||
| anyag | anyag | hermoso | Nakita ko sa baybayon ang maanyag nga dalaga. | Vi a una hermosa niña a la orilla del mar. | |||
| Sp | año | anyu | anyo | año | Pila ka anyo naglib-en sila? | ¿Cuántos años han vivido juntos? | |
| Sp | años | anyu | anyos | años | 16 anyos | 16 años de edad | |
| apa | apa | oblea, cono para helado | Gusto ko ang ice cream sa apa kaysa ice cream sa baso. | Me gusta el helado en cono más que en taza. | |||
| apan | apan | defecto, desventaja | Ang iyang apan makita sa iyang linakwan. | Su minusvalidez es notable cuando camina. | |||
| apan | apan | pero, aún | Guwapa kaayo siya apan wala pa siya maminyo. | Es muy hermosa pero aún no está casada. | |||
| apapangig | apapangig | mandíbula | Kaniadto, mas kuwadrado ug apapangig nga nawong sa mga tawo. | En los viejos tiempos, la mandíbula de la gente era más cuadrada. | |||
| Sp | aparador | aparadur | aparador | aparador | Ang aparador karaan na kaayo kini. | Este armario es muy viejo. | |
| Sp | apartar | apartar | aparta | separar, apartarse | Nag-aparta mi sa akong mga ginikanan. | Nos separamos de nuestros padres. | |
| apas | apas | perseguir, adelantar | Niapas si Mario sa iyang asawa sa Cebu. | Mario persiguió a su esposa a Cebú. | |||
| apas sulat | apas-sulat | posdata | Palihug basaha ang apas-sulat ubos sa papel. | Por favor lea la posdata al final. | |||
| apas sump | apas-sumpay | continuación | |||||
| apdu | apdo | bilis | Ang apdo sa baboy pait kong atong tilawan. | La bilis de un cerdo es amarga cuando se prueba. | |||
| Sp | afectar | apictar | apektar | afectar | |||
| Sp | apelar | apilar | apelar | apelar | |||
| Sp | apellido | apillidu | apelyedo | apellido | Unsa ang imong apelyedo? | ¿Cual es tu apellido? | |
| apiki | apiki | ocupado, difícil, estrecho, apretado | |||||
| apil | apil | participar | Miapil siya ug beauty contest. | Ella asistió al concurso de belleza. | |||
| aping | aping | mejilla | Pula ang iyang mga aping. | Ella tiene las mejillas rojizas. | |||
| Sp | afirmativ | afirmativu | apirmatibo | afirmativo | |||
| Sp | aficionad | aficiunadu | apisyonado | aficionado/a | |||
| En | apply | aplay | aplay | aplicar | Gipaandam niya kanako ang mga requirements sa pagpangaplay og trabaho. | Me dejó preparar los requisitos para la solicitud de empleo. | |
| apu | apo | nieto | apo nga babae | nieta | |||
| apud | apod | repartir, compartir, distribuir | Iapod ang mga manga sa mga bata. | Distribuye mangos a los niños. | |||
| apud | apod-apod | distribuir | Nag-apod-apod sila sa akong gihatag. | Compartieron lo que les di. | |||
| apuhan | apohan | abuelo / madre | Mobisita kami sa among apohan sa probinsya. | Visitaremos a nuestros abuelos en el campo. | |||
| apung | apong | reloj | |||||
| Sp | apurado | apuradu | aporado | impaciente | |||
| Sp | aprobar | aprubar | aprobahan | aprobar, aprobación | Giaprobahan sa maestra ang iyang proyekto sa English. | El profesor aprobó su proyecto de inglés. | |
| apas | apsan | adelantar | |||||
| Sp | apurar | apurar | apura | presionar, apurar | |||
| Sp | apurar | apurar | apurahon | impulsar, apurar | Apurahon gyud nako akong manghud sa pagmata ug sayo aron moeskwela. | Obligué a mi hermano pequeño a levantarse temprano para ir a la escuela. | |
| Sp | apio | apiu | apyo | apio | |||
| arak | arak | bombardear | |||||
| arang | arang | eficiente, calificado | Wala siyay arang nga mahimong pangulo. | Él no tiene capacidad para ser un líder. | |||
| arang | arang-arang | mejor, mejorado | |||||
| Sp | arrancad | arrancada | arangkada | ataque | |||
| Sp | arbitrario | arbitrariu | arbitraryo | arbitrario | |||
| Sp | alcoba | alcuba | arcoba | dormitorio, alcoba | |||
| Sp | arreglad | arrigladu | areglado | arreglado | |||
| Sp | arreglar | arriglar | areglar | arreglar | Humana ka ug areglar sa libro? | ¿Terminaste de ordenar los libros? | |
| Sp | arresto | arristu | aresto | arrestar | |||
| ? | arios | arius | areyos | arete | Gipalitan ako ni Papa ug nindot nga arios. | Mi papá me compró un par de pendientes hermosos. | |
| Sp | argolla | argulla | argolya | anillo | |||
| ari | ari | aquí, ven aquí | Moari ang akong mga amiga kay magdula mi sa amoa. | Mis amigos vendrán aquí porque jugaremos aquí en nuestra casa. | |||
| aringkil | aringkil | estrépito | Miaringkil ang mga botelya. | Las botellas se chocaron y metieron ruido. | |||
| Sp | arcangel | arcangil | arkanghel | arcángel | |||
| Sp | arquitect | arquitictu | arkitekto | arquitecto | Mikonsulta si Joy sa arkitekto bahin sa iyang gipausab nga balay. | Joy consultó a un arquitecto para la renovación de su casa. | |
| Sp | armado | armadu | armado | armado | Ang mga tulis sa bangko nag-armado ug tag-as nga kalidad sa armas. | Los ladrones de bancos estaban armados con armas de alta calidad. | |
| Sp | armario | armariu | armaryo | alacena | Gilimpyohan ni Celia ang armaryo ubos sa ilang hagdan. | Celia limpiaba el armario bajo las escaleras. | |
| Sp | armas | armas | armas | armas | |||
| Sp | almibar | almibar | arnibal | almíbar | |||
| Sp | arrogant | arruganti | arogante | arrogante | Arogante si Don Pedro sa iyang mga tawo. | Don Pedro es arrogante con su pueblo. | |
| arun | aron | por lo tanto, entonces, para | Moeskuwela ka ug tarong aron mahayag ang imong ugma. | Deberías estudiar mucho, entonces tendrías un futuro brillante. | |||
| arun ingnu | aron-ingnon | pretender, engañar | Nagpulopangutana siya arun-ingnon wala masayod. | Siguió haciendo preguntas fingiendo que no sabía. | |||
| Sp | arte | arti | arte | arte, fastidioso | |||
| Sp | artesano | artisanu | artesano | artesano | |||
| Sp | artista | artista | artista | artista | Ang mga bag-o karon nga artista dili maayo modala. | Ahora los nuevos artistas no interpretan bien. | |
| asa | asa | dónde | Asa ka paingon? | ¿Adónde vas? | |||
| asal | asal | asar | Gi-asal ang langgam nga nadakpan namo. | Asamos los pájaros que atrapamos. | |||
| asawa | asawa | esposa | Ang iyang asawa ang miamuma sa ilang mga anak. | Su esposa cuidaba a sus hijos. | |||
| asdang | asdang | atacar, asalto | Ang mga rebelde miasdang sa campo sa mga sundalo. | El rebelde atacó al campamento de soldados. | |||
| Sp | asenso | asinsu | asenso | mejora económica | Moasenso ang tawong maninguha. | El que se esfuerza mucho tendrá éxito. | |
| Sp | acento | asintu | asento | acento | Lahi ug asento ang imong sinultihan. | Hablas con un acento diferente. | |
| Sp | acera | asiras | aseras | acera | Ang mga naninda sa aseras sa Colon st. gipabalhin sa laing lugar ni mayor Osmanya. | Las tiendas en la acera de la calle Colón se vieron obligadas a trasladarse a otros lugares por el alcalde Osmenia. | |
| Sp | acero | akiru | asero | acero | |||
| ? | asikasu | asikasu | asikaso | Supervisar, prestar atención | |||
| asin | asin | sal | Pamalit ug asin sa merkado. | Compre un poco de sal en el mercado. | |||
| Sp | hacienda | asyinda | asindero | hacendado/a | |||
| asin | asinon | salado | Asinon ang bulad. | El 'bulad' es salado. | |||
| aslay | aslay | derramar | |||||
| aslum | aslom | agrio, ácido | Unsa imong gusto aslom nga mansanas o dautang mansanas? | ¿Cuál prefieres, una manzana agria o una manzana podrida? | |||
| aslun | aslon | asado, asar | Aslon nato ang baboy sa imong adlaw nga natawhan. | Asaremos un cerdo en tu cumpleaños. | |||
| aslum | aslum | agrio, ácido | Aslum kaayo ang tamarindo nga akong gikaon. | El tamarindo que comí era muy amargo. | |||
| Sp | asno | asnu | asno | asno, burro | |||
| asu | aso | fumar | aso sa sigarilyo | humo de cigarro | |||
| asuy | asoy | narrar, recitar | Giasoy ni Lola ang estorya bahin ni Maria Cacao. | La abuela narró la historia de Maria Cacao. | |||
| Sp | aspecto | aspictu | aspeto | aspecto | |||
| Sp | astronom | astrunumia | astronomiya | astronomía | |||
| Sp | azogue | asugui | asugi | mercurio, azogue | Makahilo ang asugi. | El mercurio es venenoso. | |
| Sp | azucar | asucar | asukar | azúcar | Dili ko magbutang ug asukal sa kape o gatas. | No pongo azúcar en el café ni en la leche. | |
| Sp | azul | asul | asul | azul | Asul nga langit | Cielo azul | |
| asuy | asuy | narrar, recitar | |||||
| aswang | aswang | monstruo | Ingon sila sa Sequijor daghan kuno ug aswang. | Dicen que hay muchos monstruos en Sequijor. | |||
| Sp | hacienda | asyinda | asyenda | hacienda, plantación | Ang mga pamilya Monte Negro adunay dakong asyenda sa tubo sa Negros island. | La familia Monte Negro tiene una gran plantación de caña de azúcar. | |
| Sp | aceite | asyiti | asyete | aceite, grasa | Butangi ug asyete ang bisagra aron dili motaya. | Pon aceite en las bisagras para evitar la oxidación. | |
| atabay | atabay | pozo | Sa unang panahon, ang tubig kuhaon sa atabay. | En los viejos tiempos las personas obtenían agua del pozo. | |||
| Sp | ataque | ataqui | ataki | ataque | Niataki ang sundalo sa mga rebelde. | Los soldados atacaron a los rebeldes. | |
| atang | atang | emboscar, mirar con atención | Giatangan niya nga mahulog ang bituon. | Esperaba ella la estrella fugaz. | |||
| ataun | ataon | oscuro completamente | |||||
| at-at | at-at | abrir al público | |||||
| atay | atay | hígado | Ang iyang atay naapekto sa alkohol nga pag-inum niya kada adlaw. | Su hígado estaba afectado por el alcohol que bebía todos los días. | |||
| atay | atay | chórela de pollo | |||||
| atay | atay-atay | plexo solar | |||||
| atbang | atbang | opuesto | Adunay kan-anan atbang sa eskuwelahan. | Hay un comedor en frente de la escuela. | |||
| Ta | ate | ate | ate | hermana mayor | Nanilhig si Ate sa hawanan. | Mi hermana mayor barrió el patio. | |
| bulatik | atik | halagar | |||||
| atiman | atiman | cuidar | Siya ang nag-atiman sa akong anak. | Ella ha cuidado a mi hijo. | |||
| atiman | atimanon | cuidar | Atimanon ug maayo sa inahan ang iyang mga anak. | La madre cuidaba bien a sus hijos. | |||
| atis | atis | anona, anón de azúcar | Ganahan kaayo siya ug atis. | Realmente le gusta la anón de azúcar. | |||
| atlan | atlan | casual, chamba | |||||
| atngal | atngal | pezón | Ngindot kaayo ka ug atngal kay pink. | Tu pezón muy bonito que es rosa. | |||
| atu | ato | nuestro | para sa ato | para nosotros | |||
| atul | atol | durante | Miabot ang pulis atol sa kagubot. | La policía llegó durante el disturbio. | |||
| atum | atom-atom | dar una importancia indebida | |||||
| atu | atong | nuestro (incluyendo tu) | |||||
| atup | atop | tejado | |||||
| Sp | atras | atras | atras | atrás, detrás | Pag-atras ug usa ka lakang. | Retrocede un paso. | |
| Sp | atrasado | atrasadu | atrasado | tarde, atrasado | |||
| Sp | atrasar | atrasar | atrasar | posponer, prolongar, atrasar | |||
| Sp | atraso | atrasu | atraso | rencor, tarde | |||
| atsa | atsa | hacha | Iyang gi-atsa ang kahoy. | Él cortó el árbol con la hacha. | |||
| atsi | atsi | estornudar | |||||
| atua | atua | ahí | |||||
| atu | atua | nuestro | Atua ning bag-ong balaya? | ¿Esta nueva casa es nuestra? | |||
| atubang | atubang | frente, delante de | Ang mga bata nagatubang sa panganod, ablihan ang mga kamot nila. | Los niños miran hacia el cielo, abriendo sus manos. | |||
| atubang | atubangan | frente | Mitindog siya sa atubangan nako. | Se paró frente a mí. | |||
| atubang sa | atubangan sa | en frente de | Misaad sila atubangan sa Mayor. | Lo prometieron frente al alcalde. | |||
| ayaw | aw | no lo hagas | |||||
| awaaw | awaaw | salvaje | |||||
| awahi | awahi | tarde | Awahi na siya nga miabot sa trabaho. | Él llegó tarde al trabajo. | |||
| awak | awak | hemorragia | |||||
| awas | awas | derramar | Ang sapa mi-awas kay kusog nga ulan. | El río se desbordó por la fuerte lluvia. | |||
| awas | awasanan | drenaje | |||||
| awat | awat | imitar | |||||
| away | away | tener pelea | Daghan nag-away dinhi. | Tienen muchas peleas aquí. | |||
| Sp | auditivo | auditivu | awditibo | receptor (teléfono) | |||
| awhag | awhag | urgir, estimular, inducir | Giawhag sa security guard nga kuhaon ang mga I.D. | El guardia de seguridad solicitó darle identificación. | |||
| awit | awit | canción, canta | Moawit siya sulod sa among programa. ; awit ipakatulog/ awit pangkatulog | Ella cantará en nuestro programa .; canción de cuna | |||
| Sp | auto | autu | awto | coche, automóvil | |||
| Sp | autoridad | auturidad | awtoridad | autoridad | Ayaw gyud dalha ang akong ngalan ngadto sa mga Autoridad o Militar. | Nunca digas mi nombre a la autoridad o al ejército. | |
| Sp | autoridad | auturidad | awtoridad | autoridad | |||
| ay | ay | sí | |||||
| ay | -ay | el uno al otro | |||||
| yaya | aya | niñera, canguro | |||||
| ayaay | ayaay | marea baja | Ubos ang tubig sa dagat kon ayaay. | El agua en el mar es baja durante la marea baja. | |||
| ayad | ayad | desairar | |||||
| ayag | ayag | tamizar | Nabuhi sila sa pag-ayag ug bonbon sa dagat. | Viven tamizando arena de mar. | |||
| ayaw | ayaw | no lo debas, no lo hagas | Ayaw ilabay ang basura dinhing dapita. | No tire la basura en esta área. | |||
| ayay | ayay | Eso es. ¡Ay! | Ayay! Kasakit sa akong tudlo. | ¡Ay! Mi dedo duele. | |||
| ayha | ayha | antes de | Ayha ka molakaw palihug ko ug palit ug pagkaon. | Antes de que salgas de aquí, cómprame comida. | |||
| ayu | ayo | reparar, sanar | Ayo na.; Giayo nako ang suga.; Ayoha imong relo. | Recuperado. ; Fijé la luz .; Arregla tu reloj. | |||
| ayu | ayoayo | adiós, tratar bien | Pag-ayoayo! | ¡Adiós! | |||
| ayu | ayoha | ¡Que agradable! Repáralo | |||||
| ayun | ayon | armonía, ajuste | Wa magkaayon ang magtiayon maong nagkabulag. | La pareja no podía llevarse bien, así que se separaron. | |||
| Sp | aeroplan | airuplanu | ayroplano | avión, aeroplano | Nakasakay ka na ba sa ayroplano? | ¿Alguna vez has volado en avión? | |
| ayaw sa | aysa | espera un minuto | |||||
| Sp | ayuda | ayuda | ayuda | ayuda | Ang gobyerno naghatag ug ayuda sa mga biktima sa sunog. | El gobierno dio ayudas a las víctimas del incendio. | |
| ba | ba | interrogativo | |||||
| baak | baak | cojear | |||||
| baakbaak | baakbaak | ||||||
| baat | baat | atar, vendaje | Gamita ang pisi sa pagbaat sa kahoy. | Usa la cuerda para atar leña. | |||
| baat | baatan | enlazar | |||||
| baba | baba | a cuestas | |||||
| baba | baba | boca | Hilum ang baba niya. | Él es taciturno. | |||
| babad | babad | empapar | Akong gibabad tibuok gabii ang mga puting shirts. | Empapé las camisas blancas durante la noche. | |||
| babad | babad | lejía, exponer | Ibabad nako ang mga puting senina sa adlaw. | Voy a exponer mi vestido blanco al sol. | |||
| babad | babad | antorcha, llama | |||||
| bayi | babae | mujer | Gwapa kaayo ang babaye nga among silingan. | Mi vecina es realmente hermosa. | |||
| babag | babag | obstruir | Human sa pagbutang ug babag sa buho nga atop, wala na magtulo sa ulan. | Después de taponar el agujero del tejado, las goteras de lluvia cesaron. | |||
| babaw | babaw | parte superior | Palihug ko ug butang sa akong bag babaw sa lamisa. | Por favor pon mi bolsa encima de la mesa. | |||
| En | byebye | babay | babay | adiós | Nibabay na nako ang akong amiga kay moadto na siya sa Manila. | Mi amiga me dijo adiós porque irá a Manila. | |
| bayi | babaye | mujer | Daling mohilak ang mga babaye. | Las mujeres lloran fácilmente. | |||
| babha | babha | herida fatal | |||||
| babit | babit | cuerda de buceo | |||||
| babuy | baboy | cerdo | Namuhi ug baboy si Tatay. | El padre cría cerdos. | |||
| babuy | baboyan | granja de cerdos, cría de cerdos | Dako ang babuyan namo sa Cebu. | Teníamos una gran porqueriza en Cebú. | |||
| badbad | badbad | desatar deshacer | |||||
| badlis | badlis | línea | Basahon nako ang imong badlis nga palad. | Voy a leer tus líneas de la mano. | |||
| badlit | badlit | línea | |||||
| badlung | badlong | reprender, regañar | Ang ginikanan adunay katungod pagpadlong sa ilang mga anak. | Los padres tienen el derecho de reprender a sus hijos. | |||
| badlung | badlongon | obstinado, pícaro, alborotador | Walay ganahan sa badlongon nga babae. | A nadie le gusta una chica obstinada. | |||
| baga | baga | pulmón | Ang akong baga huyang na kaayo tungod sa pangarilyo. | Mis pulmones se debilitan por el fumar. | |||
| baga | baga | carbón | Nakatag ang pulang baga sa salog. | Las brasas rojas se esparcieron por el suelo. | |||
| baga | baga | grueso | Nakinahanglan siya ug baga nga habol. | Ella necesita una manta gruesa. | |||
| bagakay | bagakay | bambú delgado | |||||
| bagal | bagal | aterronar | |||||
| baganaw | baganaw | piscina, charco | |||||
| bag-ang | bag-ang | molar | |||||
| bagat | bagat | reunirse | Nibagat si Henry ni Jenny gikan sa Bohol. | Henry vio a Jenny que venía de Bohol. | |||
| bagay | bagay | armonizar | Kining karsones bagay gyud sa akoa. | Estos pantalones me quedan bien. | |||
| bagduk | bagdok | apuesta | |||||
| bagduy | bagdoy | vagar, vagabundo | |||||
| bag-id | bag-id | frotar | Ibag-it ang imong duha ka kamot. | Frótate las manos. | |||
| En | bag | baging | baging | saco | |||
| bagis | bagis | descortés, áspero | |||||
| bagis | bagis | línea | Ang mga petsa nga importante sa kalendaryo adunay mga bagis. | Hay subrayado en la fecha importante en el calendario. | |||
| bag-id | bagnid | frotar | |||||
| bag-u | bag-o | nuevo | bag-o nga estilo sa senina | nueva moda del vestido | |||
| bag-u | bag-ohay | recientemente | Bag-ohay pa lang nahuman ang ilang balay. | Han construido su casa recientemente. | |||
| bag-u | bag-ohon | renovar | Bag-ohon na nato ang atong senina. | Renovemos nuestros vestidos. | |||
| bagul | bagol | cascara de coco | Ang bagol sa lubi nindot kaayo kining buhaton ug uling. | La cáscara de coco es muy buena para hacer carbón. | |||
| bagul-bagu | bagol-bagol | cráneo | Ang bagol-bagol nanalipad sa utok. | El cráneo protege el cerebro. | |||
| bagun | bagon | carretilla | |||||
| bag-u kasa | bag-ong kinasal | recién casado | Nagbulag dayon sila nga bag-ong kinasal. | Se separaron poco después de su boda. | |||
| bag-u tuig | bag-ong tuig | Año Nuevo | Gisaulog nato ang bag-ong tuig kada Enero 1. | Celebramos el Año Nuevo cada 1 de enero. | |||
| bagrung | bagrong | rugir | |||||
| bagtak | bagtak | pantorrilla | Loyo sa bitiis bagtak. | La parte trasera de 'bitiis (= pierna)' es 'bagtak'. | |||
| bagting | bagting | sonar | Bagting na ang kampana. | La campana sonó ya. | |||
| bagtuk | bagtok | endurecer, solidificar | |||||
| bagtuk | bagtok | rata, ratón | Mahadlok jud ko ug bagtok. | Realmente me asusto con el ratón. | |||
| bagua | bagua | búho | Dako kaayo ug mata ang bagua. | Los ojos de búho son muy grandes. | |||
| bagulbul | bagulbol | murmurar, refunfuñar | Siya nagsige ug bagulbul bahin sa … | Siguió refunfuñando sobre ... | |||
| bagutbut | bagutbot | quejar, refunfuñar | Nagsige siya ug bagutbot sa iyang guot nga sapatos. | Ella seguía refunfuñando sobre sus zapatos apretados. | |||
| Sp | baguio | bagyu | bagyo | tifón | Dakong kadaot nga nahitabo sa kahumayan human kini naagian ug bagyo. | Hubo grandes daños en los campos de arroz después del tifón. | |
| baha | baha | inundar | Ang baha sa siyudad sa Manila kada tuig mura ug anibersaryo. | La inundación en Manila es como un evento anual. | |||
| bahad | bahad | amenaza | Gibaharan ko sa among silingan nga patyon ko. | Nuestro vecino me amenazó de muerte. | |||
| bahal | bahal | vino de coco | Ganahan kaayo moinom ug bahal ang mga Boholano. | A los Boholanos les gusta beber vino de coco. | |||
| bahal | bahal | fermentado, agrio | |||||
| bahala | bahala | cargo, cuidado, responsable | Ikaw ang bahala.; Akoy bahala. | Lo dejo en manos de ti. ; Déjelo. | |||
| bahala na | bahala na | No me importa | Bahala na siya sa iyang kaugmaon. | No le importa su futuro. | |||
| bahan | bahan | muchedumbre | |||||
| bahandi | bahandi | tesoro | Ang edukasyon maoy bugtong bahandi nga ikabilin sa akong ginikanan. | La educación es el único tesoro que me dejaron mis padres. | |||
| bahas-bah | bahas-bahas | ir de acá para allá | Nagbahasbahas ang taxi ug pinangita ug pasahero. | El taxi se movía de un lado a otro buscando pasajeros. | |||
| bahaw | bahaw | ronco, bajo | |||||
| bahaw | bahaw | sobrantes | |||||
| bahikhik | bahikhik | reírse con contento | |||||
| bahil | bahil | incombustible | |||||
| bahin | bahin | dividir, compartir, parte | Magbahin ta ug ginansya pareho. ;Nagbahin sila sa akong gihatag. ; akong bahin | Vamos a compartir el beneficio por igual. Compartieron lo que les había dado. ;mi parte | |||
| bahin | bahin | en consecuencia | |||||
| bahin sa | bahin sa | sobre 〜 | Nagestorya sila bahin sa nahitabo kagabii. | Están hablando de lo que pasó anoche. | |||
| bahinun | bahinon | separar dividir | Bahinon nato ang kwarta. | Dividiremos el dinero. | |||
| bahis | bahis | vaivén, ir de acá para allá | |||||
| Sp | bajo | baju | baho | voz baja, voz ronca | Ang mga lalaki baho ug tingog. | Los hombres tienen voces bajas. | |
| bahu | baho | oler | Ang katupad nako sa tren kaganihang buntag baho ug bino. | El que estaba a mi lado en el tren esta mañana olía a vino. | |||
| bahud | bahod | pus, supurar | |||||
| bahug | bahog | echar, derramar, alimentar | Ibahug na ang sabaw sa kan-on. | Echa y mezcla la sopa con el arroz ahora. | |||
| bahugbahu | bahugbahog | lucha | |||||
| baid | baid | afilar | Bag-ong gibaid ang kutsilyo. | El cuchillo está recién afilado. | |||
| baiid | baiid | ||||||
| bajau | bajao | ||||||
| Bajau | Bajao | tribu Badjau | Badjau usa ka tribu nga nagpuyo sa dagat sa South-East Asia. | Badjao es el nombre de una tribu que vive en el mar del sudeste asiático. | |||
| Sp | vaka | baka | baka | vaca | Ang baka nikaon ug napier nga balili. | La vaca come pasto de Napier. | |
| bakag | bakag | sucio, fétido | |||||
| bakak | bakak | mentira | Nag-away sila tungod sa imong mga bakak. | Están luchando a causa de tus mentiras. | |||
| bakak | bakakon | mentiroso | Politician mura ug bakakon. | Un político es lo mismo que un mentiroso. | |||
| bakal | bakal | pistola | |||||
| bakang | bakang | piernas arqueadas | |||||
| Sp | vacante | bakanti | bakante | vacante | Ang puwesto sa pagka-mayor sa siyudad karon bakante pa. | Todavía el puesto de alcalde de la ciudad está vacante. | |
| bakasi | bakasi | anguila | Ganahan mokaon ug bakasi ang mga Hapones. | A los japoneses les encanta comer anguila. | |||
| Sp | vacación | bakasión | bakasyon | vacación | taas nga bakasyon | largas vacaciones | |
| bakat | bakat | cesto | |||||
| bakay | bakay | mover | |||||
| bakbak | bakbak | rana, sapo | Ang mga bakbak manggawas kung ting-ulan. | Las ranas salen durante la lluvia. | |||
| bakbak | bakbak | damasquinado | |||||
| bakbak | bakbak | pisar | |||||
| balakbak | bakbak | ropa de cama, sábanas, sostener | Luha ug singot ang gibakbak sa akong paglampos. | Mi éxito se basa en el sudor y las lágrimas. | |||
| bakhaw | bakhaw | mangle | Puwede ikasugnod ang bakhaw sa kahoy. | Los árboles de mangle se pueden utilizar como leña. | |||
| bakhaw | bakhawan | manglar | Ang bakhawan usa ka lugar nga itloganan sa mga isda. | El manglar es un lugar donde los peces ponen sus huevos. | |||
| bakhu | bakho | llorar, lamentar | Nagbakho ang babaye sa kamatayon sa iyang anak. | La mujer se lamentó por la muerte de su hijo. | |||
| baki | baki | rana | Ang baki mokaon ug lamok. | Las ranas comen mosquitos. | |||
| bakid | bakid | saco | usa ka bakid nga mais | un saco de maíz | |||
| bakikaw | bakikaw | torpe, desgarbado | Bakikaw siya mogamit sa biskleta. | Él es torpe montando en bicicleta. | |||
| bakilid | bakilid | pendiente, cuesta, ladera | Ang iyang balay nga kawayan nahimutang sa bakilid. | Su casa de bambú está situada en la ladera de la montaña. | |||
| bakla | bakla | homosexual | Bakla ang akong igsoon nga lalaki. | Mi hermano es un gay. | |||
| baklay | baklay | caminata | Magbaklay ra ta paingon sa Sugbo kay wala tay kuwarta. | Vamos a caminar a la ciudad de Cebú que no tenemos dinero. | |||
| baklid | baklid | mano detrás de la espalda | |||||
| baku | bako | espalda doblada | Akong Lolo nabako na pagtrabaho sa bukid. | La espalda de mi abuelo estaba jorobada por el trabajo en la montaña. | |||
| bakud | bakod | crecer | |||||
| bakul | bakol | lisiado, discapacitado | Ang atubangang linkuranan sa sakyanan sa pasahero kanunay ireserba para sa mga bakol. | Por lo general, los asientos delanteros del vehículo de pasajeros se mantienen para discapacitados. | |||
| bakus | bakos | cinturón | Namalit ko ug bakos para sa akong mama sa niaging semana. | Compré un cinturón para mi mamá la semana pasada. | |||
| baksan | baksan | pitón | Nakakita ug baksan ang mga bata. | Los niños vieron una pitón. | |||
| bakus | baksanan | ||||||
| baktas | baktas | caminar | Among gibaktas ang bukid. | Caminábamos por la montaña. | |||
| baktin | baktin | cerdito | Namalit mi ug baktin para sa umaabot nga piyesta. | Compramos un cochinillo para la próxima Fiesta. | |||
| baku | baku | encorvado de hombros | |||||
| bakukang | bakukang | escarabajo | |||||
| bakukang | bakukang sa ulo | irrazonable (infestado de escarabajos) | Ambot kun unsang klaseha sa bakukang ang misulod sa iyang utok? | No puedo entender absolutamente nada lo que él está pensando. | |||
| Sp | vacuna | bakuna | bakuna | vacuna | |||
| bakwi | bakwi | retractarse | Gibakwi sa saksi ang iyang mga gisulti. | El testigo se retractó de su declaración. | |||
| bakwit | bakwit | evacuar, huir | |||||
| bakyaw | bakyaw | levantar la mano | |||||
| bala | bala | llevar en la espalda | Gibala ni Noy Kulas ang iyang kinamaghuran nga anak. | Noy Kulas llevaba a su hijo menor en su espalda. | |||
| Sp | bala | bala | bala | bala | May tren nga bala ang Japan. | Japón tiene un tren bala. | |
| balaan | balaan | sagrado | Ang santo Nino usa sa mga balaan kaayo nga patron sa Cebu. | San Niño es uno de los santos patrones de Cebú. | |||
| balabag | balabag | obstáculo | Daghan kaayo ug balabag sa atong kinabuhi. | Tenemos muchos obstáculos en nuestra vida. | |||
| balag | balag | encontrar | |||||
| balagun | balagon | planta enredadera | |||||
| balhibu | balahibo | vello, pluma | Hamis ug balahibo ang iring. | El gato tiene el pelo suave. | |||
| balak | balak | poema, verso | Siya kanunay nga mohalad ug balak. | Siempre ofrece poesía. | |||
| balaka | balaka | preocuparse, sufrir | Ayaw kabalaka. | No te preocupes. | |||
| balat-ang | balak-ang | cadera | Ganahan ko sa porma sa iyang balakang. | Me gusta la forma de sus caderas. | |||
| balakbak | balakbak | ropa de cama, sábanas, sostener | Puti ang bakbak sa katre. | La cubierta de la cama es de color blanco. | |||
| balak | balakero | poeta | Ang iyang tiyo usa ka balakero. | Su tío es poeta. | |||
| balak | balaknon | lírica, poética | Ginaiingon nga ang mga karaang tawo balaknon. | Dijeron que los viejos son poéticos. | |||
| balangaw | balangaw | arco iris | Nakakita ko ug balangaw sa langit. | Vi un arco iris en el cielo. | |||
| barangay | balangay | pueblo | Nagpuyo si Alma sa balangay. | Alma vive en un pueblo. | |||
| bulanghuy | balanghoy | mandioca | |||||
| Sp | balance | balansi | balanse | balance, contabilidad | |||
| bantay | balantay | cuidado | |||||
| balanus | balanus | llorar, arrepentirse | |||||
| balaud | balaod | ley, policía, autoridades | Ang mga alagad sa balaod mitaho bahin sa 〜. | La autoridad policial anunció ~. | |||
| balaud | balaodnon | proposición de ley, legitima | Ang balaodnon sa kongreso giaprobahan sa mga senador. | La proposición de ley de la Cámara Baja fue aprobada por los senadores. | |||
| balaud | balaoranan | parlamento | |||||
| balaud | balaoron | proyecto de ley | |||||
| balaraw | balaraw | daga | |||||
| balas | balas | arena | Nakita ko ang mga tunob sa balas. | Vi huellas en la arena. | |||
| balasubas | balasubas | timador, estafador | Balasobas kaayo siyang mobayad. | Ha no paga honestamente. | |||
| balat | balat | cohombro de mar | |||||
| balat-ang | balat-ang | nalgas, cadera | Sakit kaayo ang akong balat-ang. | Mis nalgas realmente me duelen. | |||
| bati | balatian | sentimiento | Nasakitan ang akong balatian sa iyang gisulti. | Sentí dolor en mi corazón por lo que ella dijo. | |||
| bati | balatianon | enfermizo | |||||
| balatung | balatong | habichuelas | |||||
| balay | balay | casa | Ganahan siyang manglimpyo sa ilang balay. | A ella le gusta limpiar su casa. | |||
| balay | balayan | página de inicio, sitio web | |||||
| balay | balaybalay | choza | Naghimo mi ug balaybalay sa likod sa among balay. | Hemos construido una choza en la parte de atrás de nuestra casa. | |||
| bayad | balayronon | factura, cuenta | balayronon sa suga ug tubig | importe de electricidad y agua | |||
| balbal | balbal | bruja | |||||
| balbangaa | balbangaan | inmaduro | |||||
| Sp | barba | barba | balbas | barba | Si Santa Claus adunay puti nga balbas. | Papá Noel tiene barba blanca. | |
| Sp | valvula | balbula | balbula | válvula | |||
| balda | balda | mutilación, barrera, peligro | |||||
| Sp | balde | baldi | baldi | cubo, balde | Dad-i ug usa ka baldi nga tubig kanang kahuy. | Échale a ese árbol un balde de agua. | |
| Sp | baldosa | baldusa | baldosa | baldosa, azulejo | Nabuak ang usa ka baldosa sa lababo. | Una de las baldosas en el fregadero estaba rota. | |
| baliti | balete | árbol de caucho indio | |||||
| balhibu | balhibo | vello, pluma | Ang mga langgam adunay balhibo. | Las aves tienen plumas. | |||
| balhin | balhin | mover, transferir, traducir | Mibalhin nami ug balay.; balhin sa Engles | Nos hemos mudado.; traducir al ingles | |||
| balhug | balhog | prisión | Nabalhog sa prisohan ang kriminal. | El criminal fue encarcelado. | |||
| bali | bali | romper | Gibali nako ang kahoy para sa sugnod. | Rompí el árbol por leña. | |||
| bali | bali | revertir, opuesto | Mibali ang hangin. | El viento cambió de dirección. | |||
| bali | bali | valor | Ako pa nimo di mo sila balihon. | Si yo fuera tú, los ignoraría. | |||
| balibad | balibad | disculpa, rechazar | Nibalibad siya nga dili mouban sa piknik sa dagat. | Ella se excusó asistir al picnic al mar. | |||
| balibag | balibag | echar | Ayaw ibalibag ang imong daan nga mga libro. | No tires tus libros viejos. | |||
| balibad | balibaran | negativa | Akong gibalibaran ang akong amiga nga manglaag kay dili maayo ang akong lawas. | Rehusé vagar con mi amigo porque no me sentía bien. | |||
| balibad | balibari | decepcionar | Wala mo siya balibari. | No lo decepcionaste. | |||
| balibay | balibay | echar | |||||
| Sp | valido | balidu | balido | válido | |||
| balighut | balighot | nudo, corbata | |||||
| baligtad | baligtad | revertir, contrario | Ayaw ibaligtad ang kahon. | No invierta la caja. | |||
| baligtus | baligtos | Nudo de abacá, corbata apretada. | |||||
| baligya | baligya | vender, comercializar | Nabaligya nako ang akong sakyanan. | Vendí mi vehículo. | |||
| balik | balik | regreso | Balik dayon. | Vuelve pronto. | |||
| balik | balikan | pista trasera | |||||
| balikas | balikas | abuso, insultar | Dili maayo nga balikasan ang mga bata. | No es bueno insultar a los niños. | |||
| Ta | balikatan | balikatan | balikatan | fuerzas aliadas | Ang balikatan sa mga sundalong Pilipino ug Americano | Las fuerzas aliadas entre filipinos y americanos. | |
| balik | balikbalik | repite, sigue | Nagbalikbalik ang iyang mga bakak nga estorya. | Repitió sus grandes cuentos. | |||
| baliku | baliko | torcido | Balikong politiko siya. | Él es un político corrupto. | |||
| balikus | balikos | bobina | Nakabalikos ang iyang kamot sa akong hawak. | Ha puesto su brazo alrededor de mi cintura. | |||
| baligtad | baliktad | atrás | |||||
| baliktus | baliktos | bobina | Mibaliktos ang halas sa sanga. | La serpiente se enrolló alrededor de la rama. | |||
| balili | balili | césped, hierba | Kinahanglan na nga ibton ang mga balili sa hardin. | Es necesario quitar las hierbas del jardín. | |||
| baling | baling | red | Ang baling nako makakuha daghang isda. | Mi red de pesca puede atrapar muchos peces. | |||
| balisa | balisa | preocupación | Nabalisa ang magtiayon sa pagkawala sa ilang anak. | El matrimonio estaba preocupado por su hijo perdido. | |||
| balisbisan | balisbisan | alero | |||||
| balita | balita | informe, información, noticias | Ang balita sa radyo nagkalahi sa balita sa newspaper. | Las noticias de la radio eran diferentes a las del periódico. | |||
| balit-ad | balit-ad | marcha atrás | Gibalit-ad niya ang iyang T-shirt. | Se ponía la camiseta al revés. | |||
| balitaw | balitaw | canción de cortejo | |||||
| baliw | baliw | incesto, loco | Wa ka baliwa, tiguwang ka na makigminyog desisayis? | ¿Estas loco? ¿A tu edad te casarás con una de 16 años? | |||
| bali wala | baliwala | no importante, inmaterial | |||||
| Sp | balcon | balkun | balkon | balcón | Naa sa balcon sila. | Están en el balcón. | |
| balu | balo | viudo/a | Siya tulo ka tuig nga nabalo. | Vivió 3 años como viudo. | |||
| balud | balod | ola | Basta naay bagyo dagko kaayo ang balod sa dagat. | Cuando hay un tifón las olas del mar son muy altas. | |||
| balun | balon | subsidio, almuerzo, provisión | |||||
| balungbalu | balongbalong | chabola | |||||
| Sp | valor | balur | balor | valor | Ang tanan-tanan nga gasto tagana sa kasal balor ug kinyentos kalibo ka pesos. | Todos los gastos para la preparación de la boda son equivalentes a 500,000 pesos. | |
| balus | balos | recompensa | Iya kong gitagaan ug usa kalibo ka pesos nga iyang balos sa ako. | Me dio 1.000 pesos en recompensa. | |||
| Sp | balsa | balsa | balsa | balsa | Nagsakay sila ug balsa padulong sa Pagsanjan Falls. | Montaron en una balsa para ir a la catarata Pagsanjan. | |
| balungus | balungos | vello púbico | |||||
| balunu | baluno | mango silvestre | |||||
| Sp | baluarte | baluarti | balwarte | territorio | Ang Zamboanga maoy inila nga balwarte sa mga Abu Sayaff kung asa nagpuyo. | Zamboanga es el territorio donde vive Abu Sayaff. | |
| Sp | ballena | ballina | balyena | ballena | |||
| bana | bana | atención | |||||
| bana | bana | marido | Si Lory katulo na nga nag-ilis ug bana. | Lory cambió su marido tres veces. | |||
| bana | banabana | suponer, estimar | Gibanabana sa contestant ang presyo sa usa ka bag nga groceries.; Ang akong bana-bana sa gilay-on mga lima ka kilometro. | El concursante estimó la cantidad de comestibles dentro de la bolsa.; Estimo la distancia en 5 kilómetros. | |||
| banagbana | banagbanag | amanecer | Banagbanag na ra ba? | Ya está amaneciendo, ¿verdad? | |||
| banat | banat | criticar severamente | |||||
| banaw | banaw | rebosar | |||||
| banay | banay | familia | Usa ka malipayong banay ang akong damgo. | Una familia feliz es mi sueño. | |||
| Sp | banda | banda | banda | banda | |||
| Sp | bandeja | bandija | bandeha | bandeja | Ang butangan sa litson nga manok, kanang bandehado. | El pollo asado se colocará en esa bandeja. | |
| Sp | banderita | bandirita | banderita | banderilla | |||
| Sp | bandido | bandidu | bandido | bandido | |||
| Sp | bandera | bandira | bandila | bandera | Nasudnong bandila | bandera nacional | |
| bandilyu | bandilyo | anunciar, revelar, divulgar | bandilyo sa pahayagan; Gibandilyo sa tibuok eskwelahan ang iyang kadaugan. | titular en las noticias; Su victoria fue anunciada en toda la escuela. | |||
| banga | banga | jarra, botella vacía, tonto | Gipuno niya ug tubig ang banga. ; Banga kaayo siya moduwa ug basketball. | Ella llenó la jarra con agua.; No es bueno jugando al baloncesto. | |||
| bangag | bangag | agujero, taladrar | Adunay bangag sa balde. | Hay un agujero en el cubo. | |||
| bangal | bangal | cruzar | |||||
| bangan | bangan | empacar | Lig-on kaayo pagkabangan ang kahon.; Ang putos gibanganan ug hugot para dili manimaho. | La caja estaba embalada sólidamente.; El paquete fue envuelto herméticamente para que no oliera. | |||
| bangas | bangas | barba | Mahilig magpabangas ang mga lalaki sa India. | Los hombres en la India son propensos a tener barba. | |||
| bangaw | bangaw | arco iris | Ang bangaw daghan ug kolor nga lain-lain. | El arco iris tiene muchos colores. | |||
| bangga | bangga | chocar, colisión | Ang duha ka eroplano gibangga sa duha ka bilding. | Dos aviones chocaron contra dos edificios. | |||
| bangga | banggaay | colisión | Adunay banggaay nga jeepney duol sa munisipyo. | Hubo una colisión entre jeepney cerca del municipio. | |||
| banggira | banggera | encimera de la cocina | |||||
| banggiitan | banggiitan | audaz, valiente | Usa siya ka banggiitan nga sundalo. | Él es un soldado valiente. | |||
| banggud | banggod | frotar | Akong gibanggod ang akong tiil sa bato. | Froté mi pie con una piedra. | |||
| banghag | banghag | gruñir | |||||
| bangi | bangi | discrepar | Nagbangi ang mga lider sa ilang mga ideya. | Los líderes discreparon en sus ideas. | |||
| bangil | bangil | obstrucción, cuña | Butangig bangil ang lamesa aron dili maug-og. | Pon una cuña debajo de la mesa para que no tiemble. | |||
| bangis | bangis | despiadado | Bangis kaayo ang mga leyon. | Los leones son muy despiadados. | |||
| bangka | bangka | barco, canoa, agasajar | Ang sakyanan sa mga tawo sa pagtabok sa Camotes Islands mao ang bangka lamang. | Los medios de transporte a las islas Camotes son solo pequeñas barcas. | |||
| Sp | bancarro | bangkaruta | bangkaruta | bancarrota | Nabangkarta ang bangko kay wala mobayad ang mga nangutang. | El banco quebró porque los prestatarios no pagaron sus deudas. | |
| bangkaw | bangkaw | lanza | Ang unang hinagiban nga gigamit sa mga tawo mao ang bangkaw. | La primera arma que usaron los hombres fue una lanza. | |||
| Sp | banco | banku | bangko | banco | Adunay taas nga linya sa mga tawo gawas sa bangko. | Hay una cola de personas fuera del banco. | |
| Sp | banco | banku | bangko | banco | Ang bangko nga akong gilingkuran nahagsa. | El banco en el que estuve sentado estaba roto. | |
| bangun | bangon | levántate, levántate | Mibangon siya sa banha sa gawas. | Se levantó por el ruido exterior. | |||
| bangut | bangot | bozal | |||||
| bangut | bangotan | privar, estar de luto | Nagbangutan lang ko sa kamatayon sa akong 5 anyos nga anak tungod sa sakit nga dengue. | Fui privado de mi hijo de 5 años por fiebre de dengue. | |||
| banha | banha | ruido, loquear | Dili ko ganahan nga mopuyo sa daplin sa dalan kay banha ang mga sakyanan. | No me gusta quedarme al lado de la carretera porque vehículos son ruidosos. | |||
| banha | banhaan | hablador | Banhaan kaayo ang mga bata sa klase. | Los alumnos son muy habladores cuando están en la clase. | |||
| banha | banhabanha | charla | Nagbanhabanha ang mga lalaki atubangan sa sarisari. | Algunos hombres charlan frente a la tienda sarisari. | |||
| banhaw | banhaw | resucitar | |||||
| banhig | banhig | emboscada | Gibanhigan ang mga sundalo sa Sulu. | Soldados en Sulu fueron emboscados. | |||
| banig | banig | estera | Dili gusto ko ganahan matulog sa banig. | No me gusta dormir en la estera. | |||
| banika | banika | campo, granja | |||||
| banika | banikanhon | rural | |||||
| baniug | baniog | conocido | |||||
| banlas | banlas | frotar, erosionar | |||||
| banlaw | banlaw | enjuagar | |||||
| banug | banog | halcón | |||||
| banus | banos | suplantar | |||||
| Ta | bansa | bansa | bansa | estado, provincia | Namalhin mi ug laing bansa kay samok kaayo ang una namung gipoy-an. | Nos trasladamos a otro país porque antes había mucha gente en nuestro lugar. | |
| bansag | bansag | nombre | Asa ang imong bansag? | ¿Donde está tu nombre? | |||
| bansag | bansagon | apellido | Nagbansagon siyag Codilla. | Su apellido es Codilla. | |||
| bansay | bansay | ejercicio, practicar | Ang mga atleta kanunay nga gibansay sa ilang mga coach. | Los atletas han sido entrenados por su entrenador. | |||
| bansay | bansaybansay | practicar | Nagbansaybansay na siya kung unsaon pagamit sa pusil. | Él está practicando cómo usar el fusil. | |||
| bansiwag | bansiwag | sobresalir | |||||
| bantang | bantang | conspicuo, obvio | |||||
| bantay | bantay | cuidar, guardar, atención | Bantay sa mga addikt. ; Ako na lang ang magbantay ni mama sa hospital. | Ten cuidado con los adictos.; Yo seré quien cuide a mamá en el hospital. | |||
| bantug | bantog | renombre, fama | Nabantog siya sa kamaayo moduwa ug chess. | Se le conoce como un buen jugador de ajedrez. | |||
| bantuk | bantok | firme, endurecer | |||||
| bantug | bantugan | noble, famoso | Usa siya ka bantugan ug model. | Ella es una modelo famosa. | |||
| banwa | banwa | territorio, región | |||||
| banwag | banwag | luz de búsqueda, iluminar | |||||
| banyaga | banyaga | pícaro, bribón | |||||
| Sp | baño | bañu | banyo | baño | Ang banyo sa hotel nga akong gisak-an limpyo ug dako kaayo. | El baño del hotel en el que me hospedaba era muy limpio y grande. | |
| banyus | banyos | linimento, medicina | Hatagi kong banyos sa insect bite. | Dame la medicina para picaduras de insectos. | |||
| bau | bao | tortuga | |||||
| baud | baod | orden | Si Tatay nagbaod namo sa dili pagkuha ug kuwarta. | Mi padre nos prohibió ganar dinero. | |||
| baul | baol | cultivar | Nitabang ko sa paglimpyo sa baol. | Ayudé a limpiar la granja. | |||
| Sp | vapor | bapur | bapor | vapor | |||
| Sp | vara | bara | bara | vara, varilla | Bara ang akong gigamit pagligwat sa dakong bato. | Usé una vara para mover la piedra grande . | |
| barag | barag | tambalearse | |||||
| Sp | baraja | baraja | baraha | baraja, tarjeta | Baraha ang among gigamit sa pagduwa ug mahjong. | Usamos una baraja para jugar al mahjong. | |
| Sp | barandill | barandilya | barandiliyas | parapeto, barandilla | |||
| barang | barang | vudú, brujo | Ang akong silingan namatay sa barang kuno. | Dicen que mi vecino fue asesinado por una maldición. | |||
| barangay | barangay | pueblo | Maayo kaayo ang atong barangay captain. | El jefe de nuestro pueblo es muy bueno. | |||
| Sp | baratillo | baratilyu | baratilyo | rebajas | Adunay baratilyo nga mga gamit sa panimalay. | Hay una venta de ganga de artículos para el hogar. | |
| Sp | barato | baratu | barato | barato | Barato ang mga utanon kon adto ka mopalit ug direkta sa mga uma. | Las verduras son baratas si las compras directamente a la granja. | |
| baraw | baraw | cortar, interrumpir | |||||
| Sp | barbas | barbas | barbas | navaja de afeitar, afeitar | Medyo dakodako ang nasamad sa akong gigamit nga barbas. | Me hice una herida bastante grande usando la navaja de afeitar. | |
| Sp | barbero | barbiru | barberohan | barbería | Unsay imong gusto para mokorte ug bohok sa barberohan o beauty parlor? | ¿Donde te gusta cortarte el pelo en la barbería o en el salón de belleza? | |
| Sp | barril | baril | baril | barril, tambor | |||
| barcada | barkada | compañeros, amigo | Matinahuron ang mga barkada ni Edna. | Los compañeros de Edna son corteses. | |||
| Sp | barco | barcu | barko | barco | Nisakay mi ug barko padulong sa Ormoc. | Nos montamos en un barco a Ormoc. | |
| Sp | varniz | barnis | barnis | barniz | Gibutangan namo ug barnis ang among lamesa. | Dimos barniz a nuestra mesa. | |
| baru | baro | vasija de lata | |||||
| barug | barog | levantarse | Barog sa imong gilinkuran. | Levántate del asiento. | |||
| barug | baroganan | principio | |||||
| Ta | baro | baru | barong | vestido formal | Barong ang kasagaran nga isuot sa mga lalaki kon adunay pormal nga okasyon. | Los hombres suelen usar barong en ocasiones formales. | |
| barungbar | barongbarong | chabola | |||||
| barut | barot | baratillo | Barot ang akong napalit nga sinina. | Compré un vestido barato. | |||
| Sp | baronvad | barunbadu | barumbado | imprudente, mal educado | |||
| barutu | baruto | barca | |||||
| Sp | barrio | baryu | baryo | barrio, pequeño pueblo | Nagpuyo siya sa layong baryo. | Él está viviendo en un barrio lejano. | |
| balas | bas | arena | Katong bata pa ko pirme ko magdula ug bas sa una. | Antes, cuando era niño, siempre jugaba en la arena. | |||
| basa | basa | mojado | Basa pa ang sagbotan. | Todavía el campo está mojado. | |||
| basa | basa | leer | Siya nagbasa ug libro. | Él está leyendo un libro. | |||
| basa | basabasa | húmedo | Naatrasado na ka sa trabaho kay basabasa pa imong uniform? | ¿Llegaste tarde al trabajo porque tu uniforme todavía estaba húmedo? | |||
| basag | basag | romper | |||||
| basa | basahon | libro | Daghang basahon ang sulod sa library. | Hay muchos libros en la biblioteca. | |||
| basa | basahonan | periódico | |||||
| basak | basak | campo de arroz, cultivar | |||||
| basak | basakan | campo de arroz | |||||
| Sp | base | basi | base | base | Base sa akong obserbasyon, usa siya ka manggihunahunaon nga pagkabata. | Según mi observación, ella es una niña muy pensativa. | |
| basin | basig | tal vez, quizás | |||||
| Sp | base | basi | basihan | base, fundamento | |||
| Sp | base | basi | basihanan | evidencia | |||
| Sp | basilica | basilica | basilika | basílica | |||
| basin | basin | tal vez, quizás | Basin wala siya magtuon pag-ayo mao nga nahagbong sa klase. | Tal vez no estudió bien, por eso suspendió. | |||
| Sp | vacio | basiyu | basiyo | vacío | Ibutang ang basiyong lata sa lamesa.; basiyo sa bomba | Ponga una lata vacía sobre la mesa.; bomba sin explotar | |
| baska | baska | ||||||
| baskug | baskog | sano, robusto, vigoroso | Baskog iyang panglawas. | Su cuerpo es fuerte. | |||
| balus | baslan | represalia, vengar | |||||
| balus | basli | contraatacar | |||||
| Sp | vaso | basu | baso | vaso | Hatagi ko ug usa ka baso nga tubig. | Dame un vaso de agua. | |
| basuk | basok | escarda, escardar | |||||
| basul | basol | arrepentirse, culparse | Nagbasol ko nga akong giaway akong suod nga higala. | Lamento haber peleado con mi amigo cercano. | |||
| basta | basta | bueno, si, a menos que | Basta ikaw ray nakahibawo.; Basta ikaw ray bahala. ; Basta ikaw.; Mokuyog ko nimo, basta imo kung librehon sa meryenda? | Si sabes eso; Bueno, es tu decisión. ; Si insistes.; Me uno a usted si me invita la merienda. | |||
| basta lang | basta ~ lang | si, solo en la condición | |||||
| Sp | basto | bastu | bastos | descortés, basto | Bastos kaayo ikaw. | ¡Qué grosero eres! | |
| basul | basul | arrepentirse culpar | Nagbasul ko sa akong kahobog kagabii. | Lamento haberme emborrachado anoche. | |||
| basul | basulon | culpada | Kong unsay mahitabo ikaw ang basulon. | Si algo sucede, es tu culpa. | |||
| Sp | basura | basura | basura | polvo, basura | Ako naglabay ug basura sa basurahan. | Tiré una basura a la papelera. | |
| Sp | basura | basura | basurahan | cubo de basura, contenedor | Ang kada eskina sa dalan aduna nay gibutang nga basurahan. | Pusieron cubos de basura en cada esquina de las calles. | |
| baswat | baswat | levantar | |||||
| bata | bata | niño | Gasa gikan sa langit ang usa ka bata. | Un niño es un regalo del cielo. | |||
| bata | bata-bataon | infantil | Ikaw batabataon pa kaayo ug hunahuna ug lihok. | Tu mente y tu comportamiento son muy infantiles. | |||
| batakan | batakan | estándar | Taas ang iyang batakan sa pagpili ug bagasaw-onon. | Él tiene un alto nivel en la elección de su esposa. | |||
| balaud | Batakang Balaod | constitución | Daghan kaayo ang supak sa pag-ilis sa Batakang Balaod sa Japan. | Hay mucha oposición para enmendar la Constitución en Japón. | |||
| batang | batang | tronco, quédate quieto | |||||
| balat-ang | bat-ang | nalgas, caderas | Lapad ang bat-ang sa mga babaye kay sa mga lalaki. | Las mujeres tienen caderas más anchas que los hombres. | |||
| bata | batan-on | joven, adolescente | |||||
| batasan | batasan | hábito, característico, manera, costumbre | Naila siya sa iyang maayong batasan. ; way batasan. | Dicen que tiene buena naturaleza. ; grosero | |||
| batay | batay | según | Batay sa mga estorya daghang samdan sa nagbangga nga jep. | Según lo que dice la gente, muchos se han heridos por la colisión del jeep. | |||
| batbat | batbat | describir, explicar | Gibatbat ni Jose ngadto sa mga policemen kon giunsa siya pagtulis. | José expliqué a los policías como fue robado. | |||
| bathala | bathala | Dios | Makagagahum ang Bathala. | Dios es poderoso. | |||
| bathay | bathay | destacar | |||||
| bati | bati | malo feo | bati'g nawong | cara fea | |||
| bati | bati | sentir, percibir | Mibati ako'g kalooy sa mga bata'ng kalye. | Sentí pena por los niños de la calle. | |||
| bati | bati | oír | Nabati nako ang imong tingog sa radyo. | Oí tu voz en la radio. | |||
| batid | batid | hábil, bueno en, adepto | usa ka batid nga panday | un carpintero hábil | |||
| bati | batig | sentir | Kalit nga gibatig dakong kaikag ug kasibot ang tanang. | De repente me interesaba y fascinaba todo. | |||
| batiis | batiis | pierna | |||||
| tingting | batingting | (sonido de un) timbre | |||||
| bati | bation | sentido | |||||
| batiya | batiya | barreño | Gibutang niya sa batya ang mga sinina nga bulingon. | Puso la ropa manchada en el barreño. | |||
| batu | bato | piedra | Ang bato sa Alcoy mine nindot kaayo himoon nga konkreto sa balay. | La piedra de la mina Alcoy es muy buena para usar en el hormigón para casas. | |||
| batubalani | batobalani | imán | |||||
| batug | batog | perca | |||||
| batuk | batok | oponerse | Makigbatuk siya sa iyang igsoon. ; Nakigbatok ang anak sa iyang amahan. | Disputó con su hermano. ; El hijo desobedeció a su padre. | |||
| batun | baton | poseer, retener | Nakabaton ako'g anak tungod sa panabang sa dios. | Yo podría tener un hijo con la ayuda de Dios. | |||
| batung | batong | judía | Daghang ang ilang maani nga batong. | Cosechan muchas judías. | |||
| Sp | boton | butun | batonis | botón | Ang sastre nanginahanglan ug botonis para sa iyang sinina. | La sastre necesita botones para su vestido. | |
| batu | batoon | rocoso | Batoon kaayo ang kalsada paingon sa bukid. | El camino hacia la montaña es rocoso. | |||
| Ch | bachoy | batsuy | batsoy | un fideo chino | Lami ang batsoy. | El "bachoy" es delicioso. | |
| batyag | batyag | notar, observar | Sa nanglabay 'ng mga adlaw nabatyagan nako nga dunay uyab akong manghod. | Estos días pasados, observé que mi hermana tenía novio. | |||
| Ta | bawal | bawal | bawal | prohibido | |||
| bawi | bawi | recuperar, recobrar | Akong nabawi ang nawala kong pitaka. | Recobré mi bolso perdido. | |||
| balud | bawod | ola | |||||
| balun | bawon | provisión | |||||
| balus | bawos | devolver | Pagtarong sa imong pag-eskuwela bawos sa kahago sa imong mga ginikanan. | Debes estudiar mucho para pagar al cuidado de tus padres. | |||
| abay | bay | amigo, camarada | Bay, mangaon ta. | Vamos a comer, amigos. | |||
| ba | bay | ba + ang | |||||
| balay | bay | casa, vivienda | |||||
| baya | baya | de verdad | Di baya kini maayo. ;Gimingaw na baya ko nimo. | Pero aun así esto no es bueno; Todavía te añoro. | |||
| baya | baya | dejar expuesto | |||||
| bayabas | bayabas | guayaba | |||||
| bayad | bayad | pagar | Kinahanglan pagabayran nimo dayon. | Usted debe pagar de inmediato. | |||
| Ta | bayan | bayan | bayan | pueblo | |||
| bayani | bayani | héroe | Bisag kinsa pwedeng mamahimong bayani sa imohang kaugalingon nga gamayng pamaagi. | Cualquiera puede ser un héroe por propia manera pequeña. | |||
| bayad | bayari | paga | Bayari nako sa imong utang. | Págame tu deuda. | |||
| bayaw | bayaw | cuñado | Ang bayaw nako nga lalaki nagkasuod na kami tungod sa pagpakigdula niya nako ug chess. | Mi cuñado se acercó a mí que jugando al ajedrez con frecuencia. | |||
| bayaw | bayaw | elevar | |||||
| baybay | baybay | playa | |||||
| Ta | baybayin | baybayin | baybayin | letra antigua | |||
| baybay | baybayon | costa, playa | pagkangindot sa baybayon | hermosa playa | |||
| bayi | baye | mujer | lake ug baye | hombre y mujer | |||
| bayi | bayhana | mujer, dama | Tabi-an kaayo nang bayhana. | Esa chica es muy habladora. | |||
| bayhun | bayhon | postura | |||||
| baylan | baylan | mediano, psíquico | |||||
| Sp | baile | baili | bayle | baile | Bayle kita karon sa among lugar. | Bailemos en nuestra casa. | |
| Sp | baile | baili | baylehan | salón de baile, discoteca | Ang baylehan sa lugar namo barangay piyesta, anaa ra sa luyo sa akong balay. | El lugar de la discoteca en la fiesta de nuestro pueblo está detrás de mi casa. | |
| baylu | baylo | trueque | Baylo ta ug butang. | Hagamos un trueque de nuestras cosas. | |||
| bayung | bayong | inmaduro, adolescente | |||||
| bayung | bayongbayong | preadolescente | |||||
| bayut | bayot | gay, mariquita | Sa pilipinas daghan kaayo ang mga bayot. | En Filipinas hay muchos homosexuales. | |||
| bayad | bayranan | pago, factura, cuenta | |||||
| bayad | bayronon | factura, cuenta | Daghan kaayo ko ug bayronon. | Tengo que hacer muchos pagos. | |||
| Sp | biberon | bibirun | bebiron | biberón | |||
| Sp | vendaje | bindahi | bendahe | vendaje | |||
| Sp | bendicio | bindiciun | bendisyon | bendición | |||
| Sp | beneficio | binipicyu | benepisyo | beneficio | Siya ang nakadawat sa benepisyo sa iyang amahan. | Ella recibió los beneficios de su padre. | |
| Sp | ventaja | bintaha | bentaha | ventaja | |||
| Sp | ventana | bintana | bentana | ventana | Ablihi ang bintana. | Abre la ventana. | |
| Sp | venus | binus | Benus | Venus | Benus ang pinakainit nga planeta. | Venus es el planeta más caliente. | |
| Sp | verde | birdi | berde | verde | Ang kolor nga berde bugnaw kaayo sa mata. | El verde es fresco a nuestros ojos. | |
| En | busy | bisi | bese | ocupado | Bese kaayo ko sa trabaho. | Estoy muy ocupado con mi trabajo. | |
| En | basis | bisis | beses | base | |||
| Sp | veces | bisis | beses | tiempos, instancia | Tulo ka beses ako niyang binuangi. | Me engañó tres veces. | |
| Sp | beso | bisu | besobeso | anidar la mejilla, beso | Mibeso-beso ug mipig-it sa kamot si Nanay ug akong maestra. | Mi madre y mi maestra se besaron en las mejillas y se estrecharon las manos. | |
| Sp | vispera | bispiras | besperas | víspera | |||
| Sp | vestida | bistida | bestida | ropa, vestido | Maayo manahe ug bestida siya. | Ella hizo bien el vestido. | |
| Sp | veterano | bitiranu | beterano | veterano, experto | Beterano si Pacquiao sa baksing. | Pacquiao es un experto en boxeo. | |
| Sp | veinte | byinti | beyente | veinte | Beyente na akong edad. | Llegué a 20 años ya. | |
| En | baby | bi | bi | bebe | |||
| ambi | bi | por favor | |||||
| biaw | biaw | estancarse | |||||
| biaybiay | biaybiay | ridiculizar | Dili maayong biaybiayon ang mga tawong adunay apan. | No es bueno ridiculizar a los discapacitados. | |||
| bibingka | bibingka | tarta de arroz | Maayong kan-on ang init nga bibingka. | Es bueno comer 'bibingka' caliente. | |||
| Sp | biblia | biblya | Bibliya | biblia | Kinahanglan mobasa ka ug Bibliya. | Deberías leer la Biblia. | |
| Sp | vivo | bibu | bibo | animado, vivo | |||
| Sp | vida | bida | bida | vida | Por bidang gugmaha gyud sa anak niini nila. | ||
| bidlisw | bidlisiw | sol, rayo de sol | |||||
| Sp | veinte | byinti | biente | veinte | Biente anyos na ang akong anak nga babaye. | Mi hija tiene veinte años. | |
| biga | biga | lascivo, semen | |||||
| biga | bigaon | coquetear, promiscuo | Dili ko gusto ug mga lalaki nga bigaon. | No me gustan los hombres infieles. | |||
| Ta | bigay | bigay | bigay | dar, sobornar | |||
| bigay | bigay | saldar | |||||
| bigut | bigot | sexy, voluptuosa | |||||
| Sp | bigote | biguti | bigote | bigote | Adunay mga babaye nga ganahan ug lalaking may bigote. | Hay mujeres a las que les gustan los hombres con bigote. | |
| bihag | bihag | cautivo | Nagilis sila ug mga bihag. | Intercambiaron cautivos. | |||
| bikangkang | bikangkang | horcajadas | Ayaw pagbikangkang kon mosakay ka ug jipney. | No te sientes a horcajadas cuando montas en jeepney. | |||
| bikil | bikil | estorbar | |||||
| biku | biko | una especie de pastel de arroz | |||||
| bikug | bikog | calambre | |||||
| Sp | victima | bictima | biktima | víctima | Ang mga biktima nga nawad-an ug balay nila kay ang linog niabot ug usa ka libo. | Las víctimas que perdieron sus casas por el terremoto alcanzaron 1000. | |
| bila | bila | extender las piernas | |||||
| bila | bilahan | entrepierna | |||||
| bilanggu | bilanggo | preso, prisionero | |||||
| bilanggu | bilanggoan | cárcel | Gusto ka mopuyo sa bilanggoan? | ¿Te gusta vivir en la cárcel? | |||
| bilangkad | bilangkad | montar a horcajadas | Ayaw pagbilangkad sa paglingkod. | No te sientes a horcajadas. | |||
| bilat | bilat | vagina | Ang mga babaye adunay bilat. | Las mujeres tienen vaginas. | |||
| Sp | vidrio | bildu | bildo | vidrio | Nakit-an ang puti ug luag nga baybayon sa bildong bintana. | Podemos ver la amplia playa blanca a través de la ventana de cristal. | |
| bili | bili | valor, precio | Wala ka nay bili kanako.; Wala na koy bili para nimo. | Tú no eres un valor para mí.; No soy apropiado para ti. | |||
| bilikis | bilikis | enrollar | Usa ka dakong halas kabilikisan sa baboy. | Una serpiente gigante se enrolló alrededor del cerdo. | |||
| bili | bililhon | digno, valioso, importante | Bililhon kining relo alang kanako. | Este reloj es importante para mí. | |||
| bilin | bilin | dejar atrás | Duna koy gibilin nga uyab diha sa Tokyo. | Tengo una novia a quien dejé allí en Tokio. | |||
| Sp | billar | billar | bilyar | billar | |||
| bayi | binabaye | femenino | |||||
| bagis | binagis | desaliñado | |||||
| bahug | binahugan | rebañadura | |||||
| bali | binali | contrario | Ang binali sa guwapa kay bati. | El antónimo de "bello" es "feo". | |||
| bata | binata | infantil, pueril | Ug mo-high-school na ka, ayaw na pagdula ug binata. | No hagas juegos infantiles cuando estás en la escuela secundaria. | |||
| bati | binati | novio | |||||
| batid | binatid | hábil | sa binatid | hábilmente | |||
| batun | binatonan | adoptivo/a | Ang gamay nga bata gibilin tungod sa among purtahan ako na lamang kining binatonan. | He cuidado al bebé que había sido dejado en nuestras puertas. | |||
| batun | binatonan | criada | Kinahanglan swelduhan ug insakto ang mga binatonan. | Criadas deben ser pagadas bien. | |||
| baylu | binayluay | intercambiar | Nagbinayluay sila ug ballpen. | Ellos están cambiando bolígrafos. | |||
| Sp | bendita | bindita | bindita | agua bendita | aqwa bindita | agua bendita | |
| bingkil | bingkil | discordia, disputa | Dili siya moadto sa imong adlaw nga natawhan kay nagkabingkil ninyo sa miaging semana. | Él no irá a tu cumpleaños por la discordia contigo en la última semana. | |||
| bingwit | bingwit | pescar | |||||
| binhi | binhi | semilla | Natisok na ang mga binhi. | Las semillas han sido sembradas. | |||
| binhud | binhod | entumecido, calambre | |||||
| Ta | binibini | binibini | binibini | señorita | |||
| bihag | binihag | captura, cautivo | |||||
| binlan | bininlan | heredero | |||||
| bisaya | binisaya | idioma de Bisaya | Binisaya ang sinultihan sa mga Cebuano. | Binisaya es el dialecto de Cebuano. | |||
| biya | biniyaan | abandonado | biniyaan sa gugma | amor perdido | |||
| bilin | binlan | dejar | Gibinlan niya'g mga alahas sa iyang Mama. | Su madre le dejó un montón de joyas. | |||
| bilin | binli | quédate, dejar | Ayaw ninyo siya binlig gininhawa. | No lo dejes vivo. | |||
| binlud | binlod | harina de maíz | |||||
| Sp | vino | binu | bino | vino | Usa ka adlaw una mag-eleksion, walay bino. | Un día antes de la elección, no tomamos vino. | |
| Sp | ventaja | bintaha | bintaha | ventaja | Mas bintaha siya sa uban. | Tiene la ventaja sobre los demás. | |
| binti | binti | batidora | |||||
| buang | binuang | tonterías, disparate | Ayaw pagsulti ug binuang diha. | No hables de tonterías allí. | |||
| bugnu | binugnuay | ||||||
| bugtung | binugtong | evitar, mantener a distancia | |||||
| buhat | binuhat | artificial, hecho | binuhat nga batong banig | suelos de piedra artificial | |||
| buhi | binuhi | criar, alimentar | Nakagawas sa tangkal ang iyang mga binuhing manok. | Sus pollos criados se perdieron de su jaula. | |||
| bukas | binuksan | abierto, extendido | binuksang sulat; Balay binuksan | carta abierta al público, salón municipal de actos | |||
| bulak | binulakan | floral | |||||
| bulan | binulan | mensual | binulang sweldo; binulang sakit | salario mensual, dolores menstruales | |||
| binuldug | binuldog | tarta de arroz | =binignit | ||||
| bunyag | binunyagan | nombre de bautismo | |||||
| Sp | bordar | burdar | binurdahan | bordado | Uso na karon ang panyo nga binurdahan. | El pañuelo bordado está de moda. | |
| Sp | venus | binus | Binus | Venus | |||
| bira | bira | batir | |||||
| bira | bira | halar, tirar | Nagbira kami ug pisi sa barko. | Remolcamos las líneas del barco. | |||
| bira | birahan | asaltar | |||||
| bira | birahanay | tirarse el uno al otro | Nagbirahanay ang mga bata sa akong sinina. | Los niños me tiraron la ropa. | |||
| Sp | virgen | birhin | birhen | virgen | |||
| birig | birig | cortejo | |||||
| Sp | bisagra | bisagra | bisagra | bisagra | Gitay-an na ang mga bisagra sa pultahan. | Las bisagras de las puertas están oxidadas. | |
| bisan | bisan | todavía, pero, incluso | Nahigugma ako niya bisan tigulang na siya. | Ya es viejo pero aun así lo amo. | |||
| bisan | bisan kausa | incluso una vez, hace, desde antes. | Bisan kausa wala gyud ko modawat ug suborno. | Nunca he aceptado sobornos ni una sola vez. | |||
| bisan mism | bisan mismo | aunque | |||||
| bisaya | bisaya | Bisaya | |||||
| bisbis | bisbis | rociar agua | |||||
| bisaya dak | bisdak | nativo de Bisaya | |||||
| Sp | vice | bisi | bise | vice- | Gusto niyang ma-elec pagka bise-mayor. | Quiere ser elegido como vicealcalde. | |
| Sp | veces | bisis | bises | tiempos, instancia | |||
| Sp | bicicleta | biciclita | bisikleta | bicicleta | Ang biskleta para sa bukid gitawag ug "mountain bike". | La bicicleta para montaña se llama "mountain bike". | |
| Sp | visita | bisita | bisita | invitado, visitante, visitar | Daghan ug mga bisita si Tatay sa iyang adlaw. | Mi padre tiene muchos invitados en su cumpleaños. | |
| bisung | bisong | vagina | Kinahanglan nga limpyohan pirme sa mga babaye ang ilang bisong. | Las mujeres siempre deben limpiar sus vaginas. | |||
| Sp | vispera | bispiras | bisperas | víspera | |||
| bisaya roc | bisrok | canción de Bisaya | |||||
| Sp | viste | bisti | bisti | vestir | Puno sa mga bisti ang aparador. | El armario está lleno de ropa. | |
| Sp | visto | bistu | bisto | visto, destapar | |||
| Sp | vicio | bisyu | bisyo | vicio | |||
| bitad | bitad | tirar | Ayoha pagbitad ang pisi. | Tire de la cuerda con fuerza. | |||
| bitas | bitas | rasgar, despedazar | Gisul-ob gihapon niya ang iyang shirts bisan ug bitas na. | Él todavía lleva su camisa aunque está hecho jirones. | |||
| bitaw | bitaw | realmente, de hecho, de todos modos. | Lisud bitaw. | Es difícil realmente. | |||
| bitay | bitay | colgar | Gibitay kining lampara nianang kahoy. | Esta lámpara fue colgada de ese árbol. | |||
| bitbit | bitbit | traer, llevar | Palihug ko ug bitbit sa bukag.; Siya nagbitbit sa bukag. | ¿Podrías traerme una cesta?; Ella llevó una canasta. | |||
| bitgil | bitgil | vigilia | |||||
| biti | biti | chasquido | Mibiti ang iyang tiil pagkabali. | Su pie se rompió con ruido. | |||
| bitiis | bitiis | inferior de la pierna | Ubos sa tuhod ug ibabaw sa kiting bitiis. | La parte desde la rodilla al tobillo se llama bitiis. | |||
| bitik | bitik | engañar | Ayaw ug tuo ana, bitik ra na. | No lo creas, es sólo una trama. | |||
| bitin | bitin | no contento, insatisfecho. | Nabitin ko sa estorya. | La historia no fue suficiente. | |||
| bitin | bitin | serpiente | Mahadlok ang babae sa bitin, mahadlok ang lalaki sa babae. | Las mujeres le tienen miedo a las serpientes y los hombres le tienen miedo a las mujeres. | |||
| bituun | bituon | estrella | ilawom sa langit nga daghang mga bituon | bajo un cielo lleno de estrellas | |||
| biya | biya | basura | Mogamit ka ba sa kining mga biya? | ¿Seguirías usando estos trastos? | |||
| biya | biya | irse, abandonar | |||||
| Sp | biaje | biahi | biyahe | viaje | Gusto kong mobiyahe sa tibuok kalibutan. | Deseo viajar por todo el mundo. | |
| Sp | viernes | byirnis | Biyernes Santo | Santo Viernes | Nganong ngawong ka ug Byernes Santo? | ¿Por qué pones cara de Viernes Santo? (¿Por qué pareces estar triste?) | |
| Sp | viuda | biyuda | biyuda | viuda | Dili ko gusto mabiyuda. | No me gusta ser viuda. | |
| Sp | viudo | biyudu | biyudo | viudo | Naguol ang biyudo sa kamatayon sa iyang asawa. | El viudo se lamentó por la muerte de su esposa. | |
| Sp | blanco | blanku | blangko | blanco | |||
| Sp | problema | prublima | blima | problema | |||
| bungun | bngon | sombra, bajo el árbol / el alero | |||||
| Sp | boda | buda | boda | vestido de novia | |||
| Sp | bodega | budiga | bodega | almacén, bodega | Kinsay molimpyo sa bodega? | ¿Quién va a limpiar el almacén? | |
| Sp | bohemio | buhimiu | bohemio | bohemio | |||
| Sp | vocacion | bukasyunal | bokasyonal | escuela vocacional | |||
| Sp | boxeador | buksidur | boksidor | boxeador | |||
| Sp | bola | bula | bola | bola | Puwede bang mohulam ug bola? | ¿Me prestas la pelota? | |
| Sp | bolita | bulita | bolitas | rodamiento | |||
| Sp | voltaje | bultahi | boltahe | voltaje | |||
| Sp | bomba | bumba | bomba | bomba | |||
| Sp | bombero | bumbiru | bombero | bombero/a | Abtik kaayo ang mga bombero. | Los bomberos son muy enérgicos. | |
| Sp | bombilla | bumbilya | bombilya | bombilla | |||
| bunbun | bonbon | arena | Maghimo ta ug palasyo gamit ang bonbon. | Hagamos un castillo usando la arena. | |||
| bungbung | bongbong | pared, encerrar | Naguba ang bongbong sa bodega. | Las paredes del almacén fueron destruidas. | |||
| bun-ug | bon-og | herida | |||||
| buriring | boriring | pez globo, pez globo | |||||
| Sp | bocina | busina | bosina | bocina | |||
| Sp | votar | butar | botar | votar | Atong botaran ang angayan nga mga kandidato. | Vamos a votar al candidato apto. | |
| Sp | botella | butilla | botelya | botella | Nindot kanang botelya sa whiskey nga gikan sa gawas. | La botella de ese whisky importado es hermosa. | |
| Sp | botete | butiti | botete | pez globo, botete | |||
| Sp | botica | butica | botika | farmacia, botica | Moadto ako sa botika. | Voy a una farmacia. | |
| Sp | voto | butu | boto | voto | Ayaw pamalit ug boto. | No compres votos. | |
| En | brother | brad | brad | hermano | Kumusta man, brad! | ¿Como estas, hermano? | |
| Sp | bruja | bruha | bruha | bruja | |||
| Sp | brocha | brutsa | brutsa | brocha, cunnilingus | |||
| buak | buak | descanso | Gibuak niya ang samin.; Nabuak ang suga. | Ella rompió el espejo .; Se rompió la luz. | |||
| buang | buang | enloquecer, loco | Irong buang siya. | Él es un perro rabioso. | |||
| buaya | buaya | caimán, cocodrilo | |||||
| bubhu | bubho | champú | |||||
| bubu | bubo | verter, regar, rociar con agua | Si ginuong Jesus nagbobo kanato ug daghang grasya. | Jesucristo ha nos dado mucha gracia. | |||
| bubung | bubong | techo | |||||
| bubu | bubu | verter, regar, rociar con agua | Gibubuan nako ang mga tanom. | Yo regué las plantas. | |||
| budbud | budbod | una pastel de arroz pegajoso | |||||
| budhi | budhi | traicionar | Imo kong gibudhi.; Iyang gibudian iyang amo. | ¡Me traicionaste! ; Él traicionó a su jefe. | |||
| budlat | budlat | bulto | |||||
| budlay | budlay | oprimir, cansado, fatiga | |||||
| buduk | budok | prostituta | |||||
| Sp | bueno | buinu | bueno | bueno | |||
| buga | buga | vomitar | |||||
| bugal | bugal | fanfarronear | |||||
| bugal | bugalbugalan | burlarse | |||||
| bugan | bugan | ingle | |||||
| bugas | bugas | espinilla | |||||
| bugas | bugas | arroz fino | Mahal ang bugas karong panahona. | El arroz es caro en estos días. | |||
| bug-at | bug-at | pesado, taciturno | Walay daghang amigo ang tawong bug-at ug baba. ;Bug-at dad-on ang iyang bag. | El que es taciturno no tiene muchos amigos .; Su bolsa es pesada de llevar. | |||
| bugaw | bugaw | alejar, ahuyentar | mabugaw ang mga langgam; Gibugaw sa tag-iya sa tindahan ang makalilimos. | alejar los pájaros; El dueño de la tienda ahuyentó el mendigo. | |||
| bugay | bugay | regalos a novia | |||||
| bugdu | bugdo | bulto, joroba | |||||
| bugha | bugha | cortar, hacha, dividir | Nabugha gyud ang lubi nga natagak. | Un coco se cayó y se rompió. | |||
| bughat | bughat | recaída, recaer | |||||
| bughaw | bughaw | azul | |||||
| bugkus | bugkos | vendaje | |||||
| bugnaw | bugnaw | frio | Bugnaw nga tubig kining tubod. | El agua de esta fuente es fría. | |||
| bugnu | bugno | luchar | Nagbugno ang mga iro. | Los perros se peleaban. | |||
| bugu | bugo | tonto, estúpido | Gitawag niya ug bugo ang iyang anak. ;Bugo diay ka? | Llamó a su hijo como estúpido. ; ¿Eres estúpido? | |||
| bugul | bugol | bulto | |||||
| bugun | bugon | bulto, trozo | |||||
| bug-us | bug-os | perfecto, absoluto | |||||
| buguy | bugoy | camuflaje, inadaptado, , ausente | |||||
| bugsay | bugsay | remar | Nanglimbasug kami pagbugsay. | Remamos desesperadamente. | |||
| bugsu | bugso | conducir al suelo | |||||
| bugsu | bugso | aparecer de repente | |||||
| bugsuk | bugsok | arrojarse | |||||
| bugtaw | bugtaw | perseguir | |||||
| bugti | bugti | intercambiar | |||||
| bugtu | bugto | interrumpirse | |||||
| bugtung | bugtong | único | Siya ang bugtong anak. | Él es el único hijo. | |||
| bugtu | bugtuan | expirar, morir | Ang luyahon nga tigulang nabugtuan sa iyang gininhawa. | Expiró el viejo débil. | |||
| bugwal | bugwal | cultivar | Ang ulod motabang ug bugkal sa yuta. | Los gusanos ayudan a cultivar la tierra. | |||
| bugwal | bugwal | cavar, cultivar | Mibugwal nako ang yuta. | Cavé el suelo. | |||
| bugway | bugway | manojo | |||||
| bugyas | bugyas | cesta | Pagdala ug basket para sa mga purutas. | Trae una cesta para las frutas. | |||
| buhagay | buhagay | erupción, soplar, desbordamiento | Mibuhagay ang kusog nga ulan. | Caía una lluvia fuerte. | |||
| buhakhak | buhakhak | carcajadas, risas ruidosas | |||||
| buhat | buhat | hacer, trabajar | Buhat sa imong buhatonon. ;Gibuhat kining monyeka ni Nanay nako. | Métete en tus asuntos.(No es asunto tuyo); Esta muñeca fue hecha por mi madre. | |||
| buhat | buhatan | oficina, lugar de trabajo | Adto kita sa buhatan mag-estorya. | Vamos a la oficina a hablar. | |||
| buhat | buhatonon | deberes, tareas | Daghana sa akong buhatonon karong adlawa. | Tengo tantas tareas que hacer hoy. | |||
| buhawi | buhawi | torbellino | Sa Sahara Desert adunay daghan nga makitang buhawi didto. | Podemos ver muchos torbellinos en el desierto del Sahara. | |||
| buhi | buhi | liberar | Nakabuhi ang lion nga gigutom. | Liberaron un león hambriento. | |||
| buhi | buhi | viva | Buhi pa siya! | ¡Todavía está vivo! | |||
| buhi | buhi | criar, alimentar | Makakwarta kaayo kon magbuhi ug baboy. | La crianza de cerdos da mucho dinero. | |||
| buhilaman | buhilaman | civilización | |||||
| buhis | buhis | impuesto | walay buhis | libre de impuestos | |||
| buhu | buho | agujero | Hinay, mahulog ka sa buho. | Lentamente, de lo contrario caerás en el agujero. | |||
| buhuk | buhok | pelo | Taas ug nindot ang imong buhok. | Tu cabello es largo y hermoso. | |||
| buhung | buhong | abundante | Dili buhong kining bataa sa pagkaon. | Este niño no es abundante con la comida. | |||
| buhut | buhot | soplar, jadear | |||||
| buing | buing | loco | |||||
| buka | buka | abrir (boca, ojo), boca de fusil | |||||
| bukad | bukad | expandir, desplegar | Nibukad ug maayo ang giluto nga popcorn. | Los maíces cocinadas se hincharon bien. | |||
| bukag | bukag | cesta | Magdala ba kita ug bukag sudlanan sa mga prutas? | ¿Traeremos una canasta para los frutos? | |||
| bukal | bukal | hervir | Bukal na ang tubig. | El agua ya hierve. | |||
| bukana | bukana | orilla del mar, cala, bahía | |||||
| bukas | bukas | abierto | Bukas kanunay ang among putahan alang kanimo. | Nuestra puerta siempre está abierta para ti. | |||
| bukbuk | bukbuk | golpear | |||||
| buka | bukha | abre | Bukha ang imong mga mata. | Abre tus ojos. | |||
| bukhad | bukhad | desplegar, exfoliar | |||||
| bukid | bukid | montaña | Mangadto kita sa bukid. | Vamos a la montaña. | |||
| bukidnun | bukidnon | gente de montaña, campesino | Daghang mga bukidnon nilugsong sa Sugbo. | Un montón de gente del campo ha bajado a la ciudad de Cebú. | |||
| buking | buking | exponer | |||||
| buklad | buklad | desplegar | Palihug ko ug buklad sa banig. | ¿Podrías desplegar la alfombra por favor? | |||
| buku | buko | articulación, nodo | |||||
| buku | buko | revelar | |||||
| bukubuku | bukobuko | espina dorsal | |||||
| bukug | bukog | hueso | Nabalian siya ug bukog sa paa. | Se rompió el hueso de la pierna. | |||
| bukul | bukol | bulto, hinchazón | Nganong nabukol man na imong ulo, Bay? | ¿Por qué te hacías un chichón en la cabeza? | |||
| bukung | bukong | paseo libre | Ayaw kamo pamukong. | No viajéis sin pagar el billete. | |||
| bukut | bukot | cubrir | Siya nagtakilid nga nagbukot sa binulakan nga habol. | Ella le acostaba cubriéndole con una manta floral. | |||
| buktun | bukton | brazo | Sakit akong bukton. | Me duele el brazo. | |||
| buktut | buktot | jorobado | |||||
| bukya | bukya | medusa | Naay bukya nga katol ug duna say dili, ug aduna usay makaon. | Hay medusas que nos hacen picar y que no, y también que es comestible. | |||
| Sp | bola | bula | bula | burbuja de jabón, bola | Bula nga sabon | burbuja de jabón | |
| bula | bula | adulación, carga | |||||
| bulabug | bulabog | agitar, agitar, molestar | |||||
| Sp | bola | bula | bulabula | rebotar | |||
| bulad | bulad | pescado seco, expuesto al sol. | Mokaon ka ba ug bulad? Di, ra bulad nga nukos. | ¿Comerás pescado seco? No, solo calamar seco. | |||
| Sp | bolada | bulada | bulada | adulación, cumplido | |||
| bulag | bulag | separar, divorciarse, renunciar | Bulag na mi sa akong bana. | Me separé de mi marido. | |||
| bulagaw | bulagaw | pelo castaño | |||||
| bulahan | bulahan | afortunado bendito | |||||
| bulak | bulak | flor | Humot kaayo ang mga bulak. | Las flores huelen bien. | |||
| bulalu | bulalo | zoquete | |||||
| bulan | bulan | luna, mes | Mobulan nang wa mi magkita. | Es un mes desde que nos vemos. | |||
| bulang | bulang | competir, pelear, pelea de gallos | Magbulang ta sa kanadtong lubi. | Vamos a competir con ese árbol de coco. | |||
| bulang | bulangan | cabina | |||||
| bul-anun | bul-anon | gente de Bohol | |||||
| bulatik | bulatik | adulación | |||||
| bulawan | bulawan | oro | Ang mga butang sulod sa palasyo sa hari kasagaraan bulawan ug mamahalon. | Dentro del palacio del rey había casi oro y cosas preciosas. | |||
| bulbul | bulbol | vello púbico | |||||
| Sp | bordar | burdar | bulda | bordar | |||
| En | bulldoze | buldus | buldos | bulldozer | |||
| Sp | vulgar | bulgar | bulgar | divulgar, vulgar | |||
| bulhug | bulhog | catarata | |||||
| bulhut | bulhot | soplar | |||||
| buli | buli | pene | |||||
| bulig | bulig | ayudar, manojo | |||||
| bulig | bulig | tejer | Nagbulig siya ug banig nga kawayan. | Ella está tejiendo una estera de bambú. | |||
| bulilyasu | bulilyaso | torpeza | |||||
| bulinaw | bulinaw | anchoa | |||||
| buling | buling | mancha | Naay buling ang akong sinina. | Mi vestido tiene una mancha. | |||
| buling | bulingit | sucio | |||||
| buliraw | buliraw | borroso | |||||
| Sp | bolero | buliru | buliro | bolero/a, mentiroso/a | |||
| bulit | bulit | embutir | Buliti ug cement ang liki. | Rellena la grieta con cemento. | |||
| Sp | volcan | bulkan | bulkan | volcán | |||
| bulu | bulo | hacha | |||||
| bulug | bulog | engañar | |||||
| bul-ug | bul-og | chorro | Kusog ang bul-og sa tubig. | Chorreó el agua con fuerza. | |||
| buhat | bulohaton | trabajo | Daghan pa ako ug bolohaton. | Tengo muchas cosas que hacer. | |||
| buluk | bulok | color | |||||
| buluk | bulok | torpe, lerdo | |||||
| bulukbuluk | bulokbulok | burbujear | |||||
| bulung | bulong | medicina, remedio, buscar | |||||
| bulus | bulos | carga | |||||
| bulus | bulos | tallo de bambú | |||||
| Sp | bolsa | bulsa | bulsa | bolsillo | Duna koy usa ka sensilyo sa akong bulsa. | Solo tengo un centavo en el bolsillo. | |
| bultu | bulto | bulto grande | |||||
| bulug | bulugan | ingle | |||||
| buhat | buluhaton | tarea, deber | |||||
| bumbay | bumbay | cebolla | |||||
| buna | buna | frente | Humok pa ug buna ang batang bag-o nga tawo. | La frente del bebé recién nacido sigue siendo tierna. | |||
| bunal | bunal | golpear con un club | |||||
| bundak | bundak | golpe, cambiar bruscamente | Aling-ing kaayo ang atong pamati sa dili pa mobundak ang ulan. | Nos sentimos bochornosos antes del golpe de lluvia. | |||
| bundu | bundo | montículo | Ayaw hilabti ang bundo. | No toquetees el montículo. | |||
| bunga | bunga | fruta, grano | Mikaon ka ba sa bunga sa kahoy nga gidili ko kanimo? | ¿Comiste la fruta del árbol que te prohibí? | |||
| bungat | bungat | exigir, estipular, expresar | 10 milion ang ransom money nga gibungat sa mga kidnapers. | Los secuestradores demandaron 10 millones como dinero de rescate. | |||
| abungaw | bungaw | distraído, olvidadizo | |||||
| bungaw | bungaw | despistado | |||||
| bung-aw | bung-aw | abismo | |||||
| bunglay | bungay | hoz, guadaña, segar | |||||
| bungbung | bungbong | pared | Kana ang bongbong nga gibulig sa kawayan. | Esa pared es tejido de bambú. | |||
| bungdu | bungdo | montículo | |||||
| bungdul | bungdol | golpe, chocar | |||||
| bungi | bungi | labio leporino | |||||
| bungkag | bungkag | romper, demoler, despedazar | |||||
| bungug | bungog | impresionante, ensordecedor | |||||
| bungul | bungol | sordo | |||||
| bungut | bungot | barba | Dili ko ganahan ug bungot. | No me gusta la barba. | |||
| bungtud | bungtod | colina | Naa sa bungtod ang mga unggoy. | Hay monos en la colina. | |||
| bunlut | bunlot | tirón, tirar | |||||
| bunu | buno | matar, asesinar | |||||
| bun-ug | bun-og | herida | Tambali kana imong bun-og. | Aplícate la pomada al arañazo. | |||
| bunuk | bunok | aguacero | Kusog ang hangin sa gawas nga giubanan sa makusog nga bunok sa ulan. | El viento soplaba fuerte con un aguacero en el exterior. | |||
| bunut | bunot | sacar | Mibunot sa armas ang pulis. | La policía sacó la pistola. | |||
| bunut | bunot | cáscara de coco | Bonuti ang salog. | Frota el suelo con una cáscara de coco. | |||
| buntag | buntag | mañana | Molakaw ta sayo sa buntag ugma. | Vamos a salir temprano mañana por la mañana. | |||
| buntaug | buntaog | telar, torre | |||||
| buntis | buntis | embarazada | |||||
| bungtud | buntod | colina | |||||
| buntug | buntog | conquistar, vencer, tirar al agua | Gibuntog sa mga kriminal ang patayng lawas sa dagat. | Los criminales arrojaron el cadáver al mar. | |||
| bunyag | bunyag | bautizar | Sa Katuliko ang bata una modako kinahanglan adunay bunyag na sa simbahan para mahingpit na siya na Kristiyano. | En la Iglesia Católica, los niños deben ser bautizados en la iglesia antes de crecer para ser cristianos verdaderos. | |||
| buuk | buok | todo | |||||
| buung | buong | profanar | Nabuong na ang iyang pagkababaye. | Su castidad ha sido destruida. | |||
| buungun | buongon | pomelo | |||||
| buut | buot | genio | Mabaw kaayo siya'g buut. | Él es muy impaciente. | |||
| buut | buot | voluntad, deseo | Unsay buot imong isulti? | ¿Qué quieres decir? | |||
| buut ku | buot ko | quiero | Buot ko mosulti sa tinuod. | Quiero decir la verdad. | |||
| buut | buotan | bondadoso, amable | buotan nga pagkabata | buen chico | |||
| buut | buotbuot | arbitraria, imponer su capricho | Nganong nagbuotbuot kag palit ana? | ¿Por qué lo compraste sin permiso? | |||
| burak | burak | pantorrilla | |||||
| burara | burara | indiscreto | |||||
| Sp | bordar | burdar | burda | bordar | |||
| burdahi | burdahi | dirigirse | |||||
| burgahuy | burgahoy | vagar | |||||
| burikat | burikat | prostituta | |||||
| buring | buring | prostituta | Disotso paubos dili puwede mamoring sa balaod. | La prostitución de menores de 18 años está prohibida por la ley. | |||
| buriring | buriring | pez globo | |||||
| En | burlesqu | burlis | burlis | burlarse | |||
| burul | burol | calvo, cabeza de afeitado, aburrido, | |||||
| burung | burong | ignorante, estúpido, tímido | Tungod sa kaburong giilad siya. | Fue estafada porque era tan ignorante. | |||
| burus | buros | embarazada | Patakaling anay aron moburos. | Cruza la cerda entonces estará embarazada. | |||
| burut | burot | bulto, inflar | Pistola nang nagburot sa iyang kilid. | Esa es una pistola que sobresale a su lado. | |||
| burukintu | burukinto | peleón, problemático | |||||
| busa | busa | por eso, pues, conque | Salbahis siya, busa ayaw ug salig. | Él es atroz, así que no confíes en él. | |||
| busagak | busagak | chorreando, sonido de flujo | Nagbusagak ang sandayong. | La canaleta está haciendo un sonido del agua. | |||
| busak | busak | lleno, llenar | Gibusak namo ug kamote ang saku. | Llenamos el saco con camotes. | |||
| busal | busal | bozal | |||||
| busaug | busaog | vigueta de piso | |||||
| busaw | busaw | glotón | |||||
| bus-aw | bus-aw | infección del tracto urinario, micción frecuente | Sagad bus-awon ang mabdos. | Las mujeres embarazadas tienden a tener micción frecuente. | |||
| busaw | busawan | codicioso | |||||
| busay | busay | cascada | |||||
| busdik | busdik | repleto, estallar | Makabusdik gyod ang inyong gidalit. | Usted sirvió una cena más abundante. | |||
| busi | buse | sobrevivir | Usa ray nabuse sa mga baktin. | Sólo un lechón podría sobrevivir. | |||
| busikad | busiad | reventar | |||||
| busilak | busilak | irradiar, luz solar | |||||
| buskag | buskag | desempacar, desenvolver, exponer | |||||
| buslung | buslong | mirar directamente | |||||
| buslut | buslot | abertura, agujero, perforar | Dakong buslot ang akong medyas. | Mis calcetines tienen un gran agujero. | |||
| busug | busog | completo | Busog na ko. | Ya estoy lleno. | |||
| bus-uk | bus-ok | firma | |||||
| busyad | busyad | estómago sobresaliente | |||||
| buta | buta | ciego | |||||
| butad | butad | tirar | |||||
| butakal | butakal | cerdo | |||||
| butalu | butalo | tirar mal | |||||
| buut | but-an | bien obediente | But-an kining bata. | Este niño es bueno. | |||
| butanding | butanding | tiburón ballena | |||||
| butang | butang | poner | Si Mary nagbutang ug mga bulak sa lamesa. | María puso flores en la mesa. | |||
| butang | butang | cosa | Sultie ko kung naa kay ganahan nga butang. | Dime si quieres algo. | |||
| butang | butangbutang | calumnia | |||||
| butbut | butbut | mentira | |||||
| butbut | butbuton | mentiroso, estafador | |||||
| buthu | butho | aparecer | Mibutho ang dagway sa batan-ong lalake. | El rostro de un joven apareció de repente. | |||
| buti | buti | viruela | |||||
| buti | buti | tal vez | |||||
| buti | butihon | picadura de viruela | |||||
| Sp | botete | butiti | butite | pez globo, botete | |||
| butu | buto | estallar | nibuto ang ligid; mibuto ang bulkano | el neumático estalló erupcionó el volcán | |||
| butu | buto | genitales | |||||
| butuk | butok | paquete de plantón de arroz | |||||
| butuk | butok | ampolla, hincharse | |||||
| but-uk | but-ok | atragantarse | |||||
| butuk | butokbutok | palpitar | |||||
| butuy | butoy | bulto, hincharse | |||||
| butyag | butyag | anunciar | Karon ibutyag ang nakadaug sa singalong contest indigay. | Ahora anunciaremos al ganador del concurso de cantar. | |||
| buulbuul | buulbuul | tobillo | |||||
| bulag | buwag | separar, divorciarse, renunciar | |||||
| buwahan | buwahan | lanzón | |||||
| bulak | buwak | flor | Nibubo si Jenny sa bulak. | Jenny regó la flor. | |||
| bulan | buwan | luna, mes | Karon gabii nay mahayag nga buwan. | Tenemos una luna brillante esta noche. | |||
| bulang | buwang | competir, pelear pelea de gallos | Magbulang ta sa kanadtong lubi. | Vamos a hacer una carrera a aquel árbol de coco. | |||
| bulang | buwangan | plaza de pelea | |||||
| buya | buya | matrimonio arreglado | |||||
| buylu | buylo | girar, impulso | |||||
| Sp | bueno | buinu | buynas | afortunado, fortuna | |||
| buynu | buyno | bien, entonces | |||||
| buy-ud | buy-od | postrado | |||||
| buyug | buyog | abeja, avispa | |||||
| buyun | buyon | paralela | |||||
| buysit | buysit | mala suerte, ser asediado por la mala suerte | |||||
| Sp | viernes | byirnis | Byernes | viernes | Ang pitsa karon trese sa Byernes. | Hoy es el viernes 13. | |
| kalamansi | calamansi | lima, cítrico | |||||
| kalabaw | carabao | carabao | |||||
| Sp | corona | kuruna | corona | corona | |||
| da | da | solamente | |||||
| da | da | ||||||
| dala | da | equipaje | |||||
| daan | daan | viejo | lungsodaan | pueblo viejo | |||
| dabdab | dabdab | encender | |||||
| dabgka | dabgka | tostar | |||||
| dala | dad-a | traer | |||||
| dala | dad-i | traer | Dad-i ko'g tubig. | Tráeme agua. | |||
| dala | dad-on | traerá | |||||
| dalaga | daga | doncella | |||||
| dagaan | dagaan | radiación de calor | |||||
| dalagan | dagan | correr | |||||
| dalagan | dagan | correr | Midagan siya ug kusog. | El corrió rápido. | |||
| daug | dag-anan | ganar | |||||
| dagang | dagang | pluma, salvamanteles | |||||
| dagat | dagat | mar | |||||
| dagaw | dagaw | sueño del día, distraído | |||||
| dagaya | dagaya | muchos | |||||
| dagayday | dagayday | chorrear, goteo | Ang dugo nidagayday gikan sa samad sa ulo hangtod sa nawong. | La sangre goteaba desde la herida de la cabeza hasta su cara. | |||
| dagdag | dagdag | hojarasca, caer | |||||
| daghan | daghan | mucho | Basta sinulog daghan tawo. | Cuando es Sinulog hay mucha gente. | |||
| daghan | daghang buhat | ocupado | Daghan siya ug buhat. | Ella está ocupada. | |||
| daghung | daghong | gemir | |||||
| daginut | daginot | escatimar, ahorrar | Nagdaginot ko ug gasto sa kuwarta kay wala na koy trabaho. | Yo ahorro el dinero porque no tengo trabajo. | |||
| daginut | daginutan | ahorrador, tacaño, frugal | |||||
| dagit | dagit | secuestrar, raptar, | Human ang incidente sa pagdagit, nigamay ang mga turista. | Después del incidente del secuestro los turistas disminuyeron. | |||
| dagitab | dagitab | electricidad | |||||
| dagitab | dagitabnon | eléctrico | sugang dagitabnun | luz eléctrica | |||
| daku | dagko | grande | Dagko kaayo ilang binuhing baboy. | Los cerdos que están criando son muy grandes. | |||
| dagkut | dagkot | encender | Nagdagkot ko sa sigarilyo. | Encendí el cigarrillo | |||
| dagma | dagma | tropezar | |||||
| dagmal | dagmal | maltratar | Siya gidagmalan sa iyang bana, ug ilang anak gisunod sa pagdagmal. | Ella fue maltratado por su marido, y luego su hijo fue maltratado. | |||
| dagnay | dagnay | apodo | |||||
| dagpak | dagpak | palmada, toque | Gidagpak nako ang abaga ni Jenny. | Jenny me dio un golpecito en el hombro. | |||
| dagpas | dagpas | matamoscas, , | |||||
| dagsa | dagsa | varado | |||||
| dagsang | dagsang | abundar | |||||
| dagtum | dagtum | oscuro, moreno | Nidagtum ang mga panganod nga nakasalipud sa adlaw. | Las nubes que cubren el sol son oscuras. | |||
| dagum | dagum | aguja, manecilla del reloj | Di mahulogan ug dagum sa mga tawo ang sulod sa subway. | En el metro, estaba tan lleno que incluso una aguja no podía caer. | |||
| dag-um | dag-um | nube, nube oscura | Mag-ulan siguro karon kay dag-um kaayo ang langit. | Pronto debe de llover porque las nubes del cielo muy oscuras. | |||
| dag-um | dag-umon | nublado | |||||
| dag-un | dag-un | debilitar | Dag-un ka sa imong sakit? | ¿Su dolor se había suavizado? | |||
| dagway | dagway | cara, forma, parece | Nindot ang iyang dagway. | Su rostro es atractivo. | |||
| dahan | dahan | empeorar | |||||
| dahig | dahig | implicar | |||||
| dahik | dahik | arrastrar | |||||
| dahil | dahil | planchar | |||||
| dahun | dahon | hoja | Gipundok nako ang mga dahong laya para sunugon. | Recolecté hojas secas para una hoguera. | |||
| dahum | dahum | anticipar | Siya nagdahom sa mga tawo nga mag-alagad ug magdayeg kaniya. | Ella espera que la gente la sirva y la elogie. | |||
| dail | dail | Luna llena | |||||
| dailus | dailos | deslizarse | Nahugaw akong kamesin ug pantalon kay nadailos ko. | Me resbalé e hice mis camisas y mis pantalones sucios. | |||
| dailut | dailot | planchar | |||||
| daitul | daitlan | poner, objetivo | Gidaitlan ko ug kutsilyo sa akong kontra. | Apunté el cuchillo a mi enemigo. | |||
| daitul | daitol | laico | Gidaitol nako ang sundang sa liog sa akong kuntra. | Puse el cuchillo en el cuello de mi enemigo. | |||
| daiya | daiya | varios | |||||
| dakbayan | dakbayan | ciudad | Dakbayan Sugbo walay kuyaw. | No hay peligro en la ciudad de Cebu. | |||
| dakdakana | dakdakanan | víctima expiatoria | |||||
| dakinas | dakinas | deslizar, patinar, resbalón | Paghinay kay basig madakinas ka. | Más despacio, tal vez sea resbaladizo. | |||
| dakin-as | dakin-as | deslizar, resbalón | |||||
| dalakit | dakit | un árbol (grande con epífitas) | Dako kaayo ang dakit daplin sa dalan. | Ese dakit al lado del camino es muy grande. | |||
| daklit | daklit | breve, lacónico | |||||
| daku | dako | grande | dakong isda | Gran pez | |||
| dakul | dakol | golpe seco | |||||
| daku | dak-on | grandeza | Unsa gidak-on ang … | Como grande que ~. | |||
| dakup | dakop | atrapar, capturar | |||||
| dakup | dakpa | atrapa | Dakpa ang mga langgam. | Atrapa los pájaros. | |||
| daku | daku | grande | Tinuod daku kini nga kahoy. | Realmente este árbol es grande. | |||
| dakup | dakup | atrapar, capturar | Gidakop na siya sa mga pulis. | Fue capturado por la policía. | |||
| dala | dala | transportar, llevar, traer | Magdala ka ug chokolate para nako? | ¿Podrías traerme chocolate? | |||
| dala tawu | dala sa pagkatawo | innato | Ang ulat sa akong nawong dala na sa akong pagkatawo. | La cicatriz de mi cara es innata. | |||
| dalag | dalag | amarillo | dalag nga saging | plátano amarillo | |||
| dalaga | dalaga | soltera, niña, mujer | Daghan ako ug igsoon nga dalaga. | Tengo muchas hermanas. | |||
| dalagan | dalagan | correr | |||||
| dalaganga | dalagangan | dedo medio | |||||
| dalaga | dalagita | muchacha | |||||
| dalag | dalagon | amarillento | Ang panit niya dalagon ang kolor, sukad nagkasakit siya ug hepatitis. | El color de su piel es amarillento después de sufrir hepatitis. | |||
| dalan | dalan | camino | Mao ba kini ang dalan padulong sa inyo? | ¿Es este el camino que va a tu casa? | |||
| dalan | dalandalan | carril, camino | nagdalandalan ang ulan | ||||
| dalangpan | dalangpan | refugio | |||||
| dayig | dalaygon | excelente, admirable | Dalaygon ka nga pagkabata. | Eres excelente para un niño. | |||
| Ta | daldal | daldal | daldal | chisme, instigar | Ayaw siyag daldala sa sugal. | No lo instigues al vicio del juego. | |
| dala | dalhan | traer | |||||
| dala | dalhi | trae | Dalhi ko'g siguro chokolate. | Tráeme chocolate sin falta. | |||
| dala | dalhonon | ||||||
| dali | dali | acelerar, rápido | Dali diri! Dali duol! ; Dalion ta.; dali makabati | ¡Ven rápido! ; Seamos rápidos ; sensible | |||
| dali | dalidalion | urgencia | |||||
| daligdig | daligdig | rezumar | |||||
| dalikyat | dalikyat | por un momento | |||||
| dalin-as | dalin-as | deslizar, patinar, resbalón | Dangog kaayo ang dalan kung mag-ulan, ug mga sakyanan nadalin-as. | Cuando llueve, el camino es muy resbaladizo y los vehículos se patinen. | |||
| dalisay | dalisay | refinar | |||||
| dalit | dalit | tratar, ofrecer | |||||
| dalu | dalo | egoísta, codicioso | |||||
| dalugdug | dalogdog | trueno | Kusog kaayo ang dalogdog. | Hay truenos tremendos. | |||
| dalus | dalos | pantano | |||||
| dal-us | dal-os | deslizarse | |||||
| dalunggan | dalunggan | oreja | hawid sa dalunggan | pellizcarse el lóbulo de la oreja | |||
| damag | damag | pesadilla | |||||
| dam-ag | dam-ag | chocar | |||||
| daman | daman | duerme caminando, duerme hablando | |||||
| damgu | damgo | sueño | Damgohon ko ikaw karon gabii. | Soñare contigo esta noche. | |||
| dahum | damha | esperar | Ayaw damha nga mobalik pa ko. | No esperes que me vuelva. | |||
| damkun | damkon | embarazada | |||||
| damlag | damlag | futuro | ugma damlag | en un futuro | |||
| dampas | dampas | cortar | Jenny ipalihog ko ug dampas sa balili nga sagbot. | Jenny, por favor, corta las hierbas en el jardín. | |||
| andamyu | damyo | pasarela | |||||
| dalan | dan | camino | kurbadang dan | camino curvo | |||
| danag | danag | semiconsciente | |||||
| dan-ag | dan-ag | luz, brillante, iluminar | Ipalihug ko ug dan-ag sa kusina sa kandila kay brown-out. | Por favor, ilumina la cocina con una vela porque tenemos apagón. | |||
| danaw | danaw | piscina, charco | |||||
| danga | danga | desdicha | |||||
| dangadang | dangadanga | acercarse | |||||
| dangadang | dangadanga | llamativo, conspicuamente | |||||
| dangas | dangas | calvo | |||||
| dangat | dangat | llegar, obtener | Inig-dangat nako sa balay, wala na siya didto. | Cuando llegué a mi casa ya no estaba allí. | |||
| dangat | dangatan | resultado, destino | |||||
| dangaw | dangaw | distancia casi una pulgada | |||||
| dangaw | dangawdangaw | gusano de medir, gusano oruga | |||||
| dangdang | dangdang | asar | Gidangdang niya ang bulad sa kalayo aron mainit. | Asó el pescado seco al fuego. | |||
| dangga | dangga | estropeado, apodo | |||||
| danghag | danghag | imprudente | Danghag kaayo ka! | Eres demasiado imprudente. | |||
| dangilag | dangilag | leña, combustible | |||||
| danglug | danglog | resbaladizo | Paghinay kay danglog kung basa. | Ten cuidado porque está mojado y resbaladizo. | |||
| dangug | dangog | resbaladizo | |||||
| dangup | dangop | refugio | |||||
| dangup | dangpan | ||||||
| dangat | dangtan | llegar, obtener | |||||
| dangat | dangti | tomar | Wa dangti'g dugay nahitangka sila. | No pasará mucho tiempo antes de que lleguen. | |||
| danguyngu | danguynguy | lamento, llorar | Saba ang danguyguy sa bata. | Los sollozos del niño son ruidosos. | |||
| dani | dani | atraer, inducir | Ayaw ko daniha kay dili ko madani nimo. | No me seduzcas, porque no me atraes. | |||
| Sp | daños | danyus | danyos | factura, daños | |||
| daub | daob | fuego, hoguera, quemar | Nagdaob ko ug basura. | Quemé la basura. | |||
| daug | daog | ganar | Nidaog siya sa duwa. | Él ganó el juego. | |||
| daut | daot | delgado | Ang nasakit ug tuberculosis daot na niya. | La persona que ha sufrido tuberculosis está ahora muy delgada. | |||
| daut | daot | dañar | Nadaut ang mga tanom. | Muchas plantas se han dañado. | |||
| daut | daotan | malo, malvado | Ayaw paghunahuna ug daotan. | No pienses en algo malo. | |||
| dapal | dapal | anchura de la mano | |||||
| dapat | dapat | contacto, toque | walay dapat | inútil | |||
| dapdap | dapdap | una especie de árbol | |||||
| dapi | dapi | bofetada | |||||
| dapi | dapidapi | nalgas, cadera | Ang iyang dapidapi kay nidako. | Sus caderas son cada vez más grandes. | |||
| dapig | dapig | ponte del lado | Midapig siya sa rebeldeng sundalo. | Tomó el lado de la tropa insurgente. | |||
| dapit | dapit | lugar | Asa ka dapit karon? | ¿En qué lugar estás ahora? | |||
| dapit | dapit | invitación | Gidapit ko ikaw sa fiesta nga umaabot. | Te invito a próxima fiesta. | |||
| dapit sa | dapit sa | cerca, al lado de | Among balay dapit sa merkado. | Mi casa está cerca del mercado. | |||
| dapiyu | dapiyo | bofetada | |||||
| daplin | daplin | lado | Ipadaplin lang ang sakyanan tungod sa department store. | Dirige el coche al lado de los grandes almacenes. | |||
| daplin sa | daplin sa | a lo largo, al lado de | daplin sa dalan ; daplin sa dagat | borde del camino, orilla del mar | |||
| dapu | dapo | rozar | |||||
| dapug | dapog | montón, pila, acumular | |||||
| daru | daro | arado | |||||
| daru | daruhan | campo | Gipasibsib ang kabaw sa daplin sa daruhan. | Dejé a carabao comer la hierba en la borde de un campo. | |||
| dasa | dasa | mimado | |||||
| dasdas | dasdas | invadir, cargar, arremetida | Ayaw pagdasdas kong daghang tawo kay delikado. | No ataque si hay mucha gente, es peligroso. | |||
| dasig | dasig | alentar, enérgico | Gidasig ko sa akong igsoon nga maningkamot. | Me anima el esfuerzo de mi hermano. | |||
| dasmag | dasmag | chocar | Nadasmagan sa jeep ang iro. ; Nidasmag siya sa poste. | El perro fue golpeado por un jeep; Se topó con un poste. | |||
| dasuk | dasok | denso, compacto | dasokan sa mga molupyo; Nadasuk siya ilawom sa sakyanan. | barrio de viviendas apiñadas (suburbios); Fue aplastado por un vehículo. | |||
| dasun | dason | después, de acuerdo a, aprobar, ratificar | Giitsa sa mag-uuma ang agipo ngadto sa palay dason hunghong sa kaugalingon.; Ang imong silot kay dason sa balaod. | El granjero arrojó la brasa al campo de arroz murmurando para sí mismo; Tu pena es de acuerdo con la ley. | |||
| data | data | entrega | |||||
| datu | dato | rico | Gituohan nga ang mga Hapon dato. | Se cree que los japoneses son ricos. | |||
| dat-ug | dat-og | sobrecargar, echar la culpa | |||||
| datum | datom | penetrar | |||||
| datung | datong | dinero, regalo | |||||
| daub | daub | encender | Gidaoban niya ang mga basura. | Él encendió la basura. | |||
| daug | daug | ganar | Nakadaug kami sa duwa. | Podríamos ganar el juego. | |||
| daut | daut | delgado | |||||
| daut | daut | romper | |||||
| daut tabu | dautang hitabo | accidente | Ang dautang hitabo dili kini nato matagna o mahibaw-an. | No podemos adivinar o saber cuándo podría ocurrir un accidente. | |||
| daw | daw | como si, de alguna manera, parecer | Ingon daw | Dicen que | |||
| dawa | dawa | mijo | |||||
| dawat | dawat | recibir, aceptar | Nadawat na nako ang sulat. | Recibí la carta. | |||
| dawat | dawaton | asumir, aceptar | Dawaton nako ang responsibilidad. | Acepté la responsabilidad. | |||
| dalu | dawo | egoísta, codicioso | |||||
| inday | day | señorita, niña | Day, asa ka padulong? | Señorita, ¿a dónde vas? | |||
| dayag | dayag | obvia, clara, franca | |||||
| dayan | dayan | ornamento | Ang kapelya nindot ug dayan. | La capilla tiene bonitos adornos. | |||
| dayig | dayeg | alabar, admirar | Nakadayeg ako sa imong anak nga kabuotan. | Alabo a tu hijo por bueno. | |||
| dayag | daygan | ||||||
| dayag | dayganay | francamente | |||||
| dayun | dayon | sólo, inmediato, ¡entra! | Dayon lang! ; Sulod dayon! | ¡Entra!; ¡Por favor entra! | |||
| dayu | dayu | extranjero | |||||
| dayugdug | dayugdog | ir directamente sin prestar atención | |||||
| dayu | dayuhan | extranjero | Nakakita ko ug daghang dayuhan gahapon. | Ayer vi a muchos extranjeros. | |||
| dayuk | dayuk | tripa salado de pescado(bonito) | |||||
| Sp | devocion | dibusyun | debosyon | devoción | |||
| Sp | bueno | buinu | debwenas | buenas suerte | |||
| Sp | dedicaci | didikasyun | dedikasyon | dedicación | |||
| Sp | decada | dicada | dekada | década | |||
| Sp | declarar | diklarar | deklarar | declarar | |||
| Sp | corriente | kuryinti | dekoryente | eléctrico | |||
| Sp | de lata | dilata | delata | lata, comida enlatada | |||
| Sp | delegado | diligadu | delegado | delegado | |||
| Sp | delicade | dilikadisa | delikadesa | delicadeza | Way delikadisa siya. | Él no tiene propiedad. | |
| Sp | delicado | dilicadu | delikado | peligroso | Ang paglakaw sa gabii sa Manila nga ikaw rang usa delikado kaayo. | Caminar solo por la noche en Manila es peligroso para ti. | |
| Sp | delirio | diliryu | deliryo | delirio, delirante | |||
| Sp | malas | malas | demalas | desafortunado | |||
| Sp | democra | dimukrasy | demokrasya | democracia | |||
| Sp | demonio | dimunyu | demonyo | demonio, diablo | |||
| Sp | defecto | dipiktu | depekto | defecto | Unsa may depekto ani. | ¿Cuál es el defecto en esto? | |
| Sp | diferenci | dipirinsya | deperensiya | diferencia | |||
| Sp | deposito | dipusitu | deposito | deposito | Gamay ra ko deposito sa banko. | Mi deposito bancario es pequeño. | |
| Sp | depresio | diprisyun | depresyon | depresión | |||
| Sp | derecho | diritsu | deretso | derecho | Diretso lang ani nga dalan. | Sigue recto esta calle. | |
| Sp | decente | disinti | desente | bueno, decente | |||
| Sp | decidido | disididu | desidido | decidido | |||
| Sp | despach | dispatsar | despatsar | ahuyentar, dispersar | |||
| Sp | despedid | dispidida | despedida | despedida, fiesta de despedida | |||
| Sp | destinaci | distinasyun | destinasyon | destinación, destino | |||
| Sp | destino | distinu | destino | destinar | |||
| Sp | detalle | ditalyi | detalye | detalle | |||
| Sp | detener | ditinir | detiner | detener | |||
| dili | di | no | Di ko mosugot. | No estoy de acuerdo. | |||
| di | di- | negativo | |||||
| dili ba | di ba | si no | Udon, di ba Soba ang atong ipakaon nila. | Déjalos comer Udon si no es Soba. | |||
| dili ba | di ba? | ¿verdad?, ¿No es así? | Dili ba? ; Di ba? | ¿No es así? | |||
| dia | dia | aquí | Dia si Inday nakigdula sa mga bata. | Aquí Inday estaba jugando con los niños. | |||
| diay | diay | así que en verdad | Maayo ka man diay nga moluto. | Bueno, puedes cocinar bien. | |||
| diay ba | diay ba? | ¿Es eso así? | |||||
| dibaydibay | dibaydibay | dividir | Dibaydibaya ninyo kining kik. | Dividid este pastel entre vosotros. | |||
| Sp | dividend | dibidindu | dibidendo | dividendo | |||
| Sp | dibujo | dibuhu | dibuho | dibujo, diseñar | |||
| Sp | bueno | buinu | dibuynas | buenas suerte | dibuynas nga numero | número de la suerte | |
| En | deduct | didak | didak | deducir | |||
| dili | did-an | evitar, prohibir | Gidid-an sa mayor ang mga vendors sa pagpamaligya sa daplin sa kalsada. | El alcalde prohibió a los vendedores que vendían al lado de la calle. | |||
| didtu | didto | ahí | Adto ko didto. | Iré allí. | |||
| didtu | didto-kaha | algún lado | Didto-kaha nato pangitaon. | Lo encontraremos en algún lado. | |||
| Sp | diez | diis | diez | diez | |||
| diga | diga | expresar | Midiga si Jose sa iyang gugma ngadto kang Jane. | José le dijo a Jane que la amaba. | |||
| digamu | digamo | preparar una comida | Akoy digamo sa pamahaw. | Prepararé el desayuno. | |||
| Sp | dignidad | dignidad | dignidad | dignidad | |||
| digu | digo | bañarse | Nadigo siya sa sangit. | Ella está bañada en sudor. | |||
| digwa | digwa | vomito | Midigwa ko sa kabaho. | Yo tenía ganas de vomitar debido al mal olor. | |||
| diha | diha | ahí, cerca de tu casa | Diha ka na!; Naa diha ang libro sa imong tungod. | ¡Permanece allí! ; El libro está ahí a tu lado. | |||
| diha | dihadiha | inmediatamente | |||||
| Sp | dejado | dihadu | dihado | dejado, descuidado | |||
| diha nga | dihang | en ese momento | Mihawa siya sa dihang mianhi ka. | Se fue cuando viniste. | |||
| dihang sa | dihang sa | cuando | Diri sila dihang sa wala pa kamo miabot. | Estuvieron aquí cuando todavía no habías llegado. | |||
| diin | diin | donde (pasado) | Taga diin man diay ka? | Entonces, ¿de donde eres? | |||
| diin | diindiin | de acá para allá | Nadiindiin ko ug langyaw, wa koy nakitang ingon. | He viajado de acá para allá pero nunca he visto algo igual. | |||
| Sp | dique | diki | diki | presa, dique | |||
| diki | diki | desagradable | Wa koy diki kun kinsay imong pangasaw-on. | No me opongo a quien elijas como esposa. | |||
| diki | dikidiki | de mala gana | |||||
| dikit | dikit | pegajoso, adhesivo | |||||
| Sp | dicciona | diksyunary | diksyonaryo | diccionario | Nangita ko ug diksynaryo nga Bisaya. | Estoy buscando un diccionario de visaya. | |
| Sp | dictar | diktar | diktar | dictar | |||
| dila | dila | lengua | Taas kaayo imong dila.; Igpanglubag sa dila | Hablas mucho. ; trabalenguas | |||
| dilaab | dilaab | flama, fuego | Nagdilaab ang mata niya sa kapungot. | Sus ojos ardían de ira. | |||
| dili | dili | no | Dili ko mosugot. | No estoy de acuerdo. | |||
| dili paris | dili pares | impar, desparejo | |||||
| dili | dili ug dili | nunca | Dili ug dili ko siya pasayloon. | Nunca lo perdonaré. | |||
| dili | dili…kon dili | sino | Nakaamgo ko karon nga dili diay importante ang outward appearance kondili ang kinaiya. | Ahora me doy cuenta de que la apariencia externa no es importante sino la naturaleza. | |||
| maihap | dili-maihap | innumerable, incontable | Dili-maihap nga bituon nagkislapkislap sa langit. | Había innumerables estrellas centelleando en el cielo. | |||
| Sp | delirio | diliryu | diliryo | delirio, delirante | |||
| Sp | malas | malas | dimalas | desafortunado | |||
| Sp | de mala | dimala | dimalason | desafortunado | numero nga dimalason | número de mala suerte | |
| Sp | de mano | dimanu | dimano | girar a la derecha | |||
| dimdim | dimdim | sorber | |||||
| dagaan | dinagaan | radiación de calor | |||||
| dalagan | dinagan | correr | Gikapoy siya ug dinagan. | Se cansó de correr. | |||
| dagaw | dinagaw | despistado | |||||
| dagsa | dinagsa | destrucción | |||||
| dakup | dinakup | cautivo | |||||
| dali | dinalian | apresurado, urgente | dinaliang dalan; Dinalian kini among trabaho. | Autopista; Este es nuestro trabajo urgente. | |||
| dali | dinalidali | apresurado, urgente | Sa tantong dinalidali, tan-awa di, nakalimtan hinoon ang pag-trangka sa pultahan. | Mira eso, tan apresuradamente que nos hemos olvidado de cerrar la puerta con llave. | |||
| dalu | dinalo | hambre | |||||
| dapit | dinapit | visitante, huésped | May mga siyento ka mga dinapit gikan sa lainlaing lugar. | Hay 100 invitados de diferentes lugares. | |||
| dingding | dingding | pared | Sila ang magkolor sa dingding. | Ellos pintarán la pared. | |||
| dinha | dinha | ahí | Ang mga pinalit nga prutas dinha na lang sa pikas refrigerator ibutang. | Ponga las frutas que compramos al otro lado del refrigerador. | |||
| dinhi | dinhi | aquí | Palihug ug hunong sa sakyanan dinhi ra ko kutob sa tulay. | Por favor, pare el vehículo aquí, a este lado del puente. | |||
| dumut | dinumtanay | odiar mutuamente | |||||
| dunggab | dinunggaban | herida por apuñalamiento | |||||
| duyug | dinuyogay | conjuntamente | |||||
| Sp | dios | dius | dios | Dios | Dios lang ang nasayod. | Sólo Dios sabe. | |
| Sp | deparar | diparal | diparal | detectar, notar | |||
| dip-ig | dip-ig | poner cerca, acercar | |||||
| dipudipu | dipudipo | atareado | |||||
| dira | dira | ahí | Naa siya dira? | ¿Está ella allí? | |||
| Sp | direccion | diriksyun | direksiyon | dirección | Hatagi ko ug direksiyon padulong sa imong balay. | Muéstrame la dirección de tu casa. | |
| Sp | directa | dirikta | direkta | directo, directamente | |||
| Sp | directiva | diriktiba | direktiba | directiva | |||
| diri | diri | aquí | Diri dapita na disgrasya ang among silingan. | Nuestro vecino se encontró con el accidente en este lugar. | |||
| Sp | dirigir | dirihir | dirihir | dirigir, guía | |||
| Sp | derecho | diritsu | diritso | derecho | Diritso lang. | Ve directamente. | |
| diriyut | diriyot | podría ser, casi | |||||
| disdis | disdis | circuncisión, cortadura | |||||
| Sp | desgraci | disgrasya | disgrasya | desgracia | Naunsa sila? Disgrasya lang ang nahitabo. | ¿Que pasó para ellos? Es un accidente. | |
| Sp | desgraci | disgrasyad | disgrasyada | madre soltera. | |||
| Sp | decidido | disididu | disidido | decidido | |||
| Sp | de silla? | disilya | disilya | girar a la izquierda | |||
| Sp | disciplina | disiplina | disiplina | disciplina | |||
| Sp | descarga | diskarga | diskarga | descargar | |||
| Sp | descarte | diskarti | diskarte | descarte | |||
| Sp | desquitar | diskitar | diskita | descubrir casualmente | |||
| Sp | descubri | diskubrir | diskobre | descubrir | |||
| Sp | desmayo | dismayu | dismayo | desmayo | |||
| dis-ug | dis-og | progreso | Kadali rang modis-og ang panahon. | El tiempo pasa rápido. | |||
| Sp | despach | dispatsar | dispatser | alguien cuyo trabajo es enviar vehículos como taxis o ambulancias a lugares donde son necesarios | |||
| Sp | distancia | distansya | distansiya | distancia | Adunay mga singkuwenta metros ang distansiya. | La distancia es unos 50m. | |
| Sp | distrito | distritu | distrito | distrito | |||
| En | disturb | disturb | disturbo | turbar, desordenar | Dili ko makatulog kay saba kaayo ang mga sakyanan nga moagi ug disturbo kaayo. | No puedo dormir porque los vehículos que pasan en la calle son muy ruidosos y realmente me turban. | |
| Sp | diciembr | disyimbri | Disyembre | diciembre | Disyembre ang bulan sa Pasko. | Diciembre es el mes de Navidad. | |
| diwalwal | diwalwal | jadear | |||||
| diwata | diwata | espíritu, dama blanca, hada | Ang sulod nianang balay adunay diwata nga kanunay mag-pakita. | Una dama blanca se ve en esa casa con frecuencia. | |||
| diyung | diyong | estrabismo | |||||
| diyut | diyut | pequeño, mezquino | |||||
| diyut | diyutay | algunos, un poco | Diyotay ra ang nangabot. | Sólo unos pocos llegaron. | |||
| Sp | doble | dubli | doble | doble | |||
| dudung | dodong | Amigo! Chico! | |||||
| Sp | doctor | ductur | doktor | doctor/ra | |||
| Sp | dominar | duminar | dominar | dominar | |||
| Sp | domingo | duminggu | Dominggo | domingo | Mosimba ta igka Dominggo. | Vamos a la iglesia el domingo. | |
| Sp | donar | dunar | donar | donar | |||
| dudung | dong | Amigo! Chico! | |||||
| Sp | dos | dus | dos | dos | |||
| Sp | dose | dusi | dose | doce | Ang dose kabuok mangga nga gihatag ni Rose. | Rose dio 12 mangos. | |
| Sp | droga | druga | droga | fármaco, droga | |||
| duaw | duaw | visitar | Niduaw ko sa probinsya. | Visité la provincia. | |||
| dul-ay | duay | babear, escupir | |||||
| Sp | duda | duda | duda | dudar | Ako nagduda nimo. | Tengo dudas sobre ti. | |
| dudhu | dudho | empuje, fuerza | |||||
| dudu | dudo | presionar, mojar | Idudo gyud ang kuwarta ug dili siya modawat. | Presiona el dinero sobre él aunque se niegue a aceptarlo. | |||
| duga | duga | zumo, savia, rezumar | Ang duga sa putyokan maoy himuong dugos. | El zumo de colmena es la miel. | |||
| dug-ab | dug-ab | eructar | Dako ka ra ug dug-ab. | Eructas muy fuerte. | |||
| duga tam-i | dugamis | miel, jugo dulce | |||||
| dugang | dugang | añadir, además | Nidugang ko ug hatag.; Dugang pa, dugang pa! | Te doy esto también. ¡Otra! (Bis) | |||
| dugay | dugay | largo plazo, lento, largo, prolongar. | Dugay na kaayo, di ba? ; Wala madugay may mianhi nga usa ka tawo. | Mucho tiempo sin verte, ¿no? ; Poco después, vino una persona. | |||
| dugdug | dugdog | trueno | Kusog kaayo ang dogdog. | Es un trueno tremendo. | |||
| dughan | dughan | pecho | Sakit akong dughan. | Tengo dolor de pecho. | |||
| dughu | dugho | empujar | Ayaw ko dugho-a sa dughan. | No me piques en el pecho. | |||
| dugkal | dugkal | empujar, cavar | Nagdugkal sa yuta si Jane para sa himoong garden. | Jane está cavando el suelo para hacer un jardín. | |||
| dugmuk | dugmok | aplastar, triturar, machacar | Nadugmok ang tawo nga natagak. | Un hombre se cayó y se aplastó. | |||
| dugmunan | dugmonan | nido, guarida | Pagbantay! Dogmoman kini sa lampinig. | Ten cuidado, hay un nido de avispa. | |||
| dugu | dugo | sangre, sangrar | Nagdugo ang imong samad. | Está sangrando por tu herida. | |||
| dugu | dugoan | sangriento | Dugoan siya nga miabot diri. | Estaba sangrando cuando llegó aquí. | |||
| duguk | dugok | convocar, reunirse para la atracción | |||||
| duguk | dugokan | marco, esqueleto | |||||
| dugu | dug-on | menstruación | |||||
| dugus | dugos | miel | Tam-is ang dugos. | Las mieles son dulces. | |||
| dugta | dugta | putrefacción | |||||
| dugtung | dugtong | enlazar, conectar | Idugtong ang mga linya. | Conecta las líneas. | |||
| dugukan | dugukan | espina | Nabali iyang dugukan hinungdan sa iyang pagkainutil. | El que se rompió la vertebra ha causado su parálisis. | |||
| duha | duha | dos | Duha ka bata ang nawala. | Dos niños se perdieron. | |||
| duha | duhaduha | duda, vacilar | Nagduhaduha ko sa iyang gi-isturya. | Tengo dudas de lo que dijo. | |||
| duhig | duhig | untar, aplicar | Naduhig sa dugo ang iyang panyo. | Su pañuelo se ha llenado de sangre. | |||
| duhiraw | duhiraw | buscar a tientas, delirante | Nagduhiraw sila sa dalan tungod sa kangitngit. | Buscaron el camino a tientas porque estaba oscuro. | |||
| duka | duka | somnoliento | Duka na ko. ;Nagduka na ko. | Ya tengo sueño. | |||
| dukduk | dukdok | golpe, martillo | Nadukdokan nimo akong kumagko. | Me golpeaste el pulgar. | |||
| dukiduki | dukidoki | investigación, hurgar | |||||
| dukiruk | dukirok | codicioso | |||||
| duku | duko | inclinarse | Ayaw pagduko sa paglakaw, tan-aw diretso sa imong atubangan. | No andes cabizbajo, mira directamente al frente. | |||
| dukul | dukol | tortazo | |||||
| dukut | dukut | pegarse, adherirse | Ganahan kaayo ang bata mokaon ug dukut sa kan-on.; Nidukot ko sa akong leksyon. | Al niño le gusta comer arroz chamuscado. ; Fije la atención en mi lección. | |||
| dula | dula | jugar, juego | Gikapoy sila paghuman ug dula. ; Midula ka ba ug golf? | Se cansaron después del juego.; ¿Jugaste al golf? | |||
| dula | duladula | retozar | Ang mga bata nagduladula ug tagotagoan. | Los niños están jugando al escondite. | |||
| dula | duladulaan | jugar, retozar | Giduladulaan sa mga bata ang kalayo. | Los niños estaban jugando con fuego. | |||
| duul | dul-an | casi, equivalente | Dul-an sa usa kalibo ang nawala sa akong bag. | Perdí mi bolsa equivalente a 1000 pesos. | |||
| dul-ay | dul-ay | baba, babear | Nidul-ay ang bata, trapuhi. | El niño está babeando, límpielo. | |||
| dulhug | dulhog | bajar | |||||
| dul-it | dul-it | pinchar, acercare | |||||
| duul | dul-it | acercar, pinchar, empujar | |||||
| dulug | dulog | dormir juntos | |||||
| dulung | dulong | guiar, frente del vehículo | |||||
| dulut | dulot | ofrecer, servir, traer | Ako kining idulot sa simbahan. | Ofrezco esto a la iglesia. | |||
| dulut | dulot | penetrar, perforar | |||||
| Sp | dulce | dulsi | dulse | dulce | Gusto ko mokaon ug dulse. | Quiero comer dulces. | |
| dala | dumala | manejar, administrar | Siya ang tag-dumala dinhi. | Él es el gerente aquí. | |||
| dumbul | dumbol | chocar, lanzarse | |||||
| dumdum | dumdum | recuerda | |||||
| dili | dumili | desperdicios | Nag-dumili siya sa akong tanyag. | Ella rechazó mi proposición. | |||
| duaw | dumoduaw | visita | Ania na ang atong dumuduaw. | Aquí han llegado nuestros invitados. | |||
| duung | dumoduong | visitante, extraño, vagabundo | Daghan ang dumoduong ang nangabot. | Llegaron muchos invitados. | |||
| dumut | dumot | odiar, abominar | Ayaw pagdumot sa mga tawo. | No odies a la gente. | |||
| dumpul | dumpol | desafilado | |||||
| duna | duna | tener, ser, estar | Duna koy subrang kwarta. | Tengo exceso de dinero. | |||
| dungag | dungag | juntos | |||||
| dungan | dungan | juntos | Dungan kita ug panihapon. | Vamos a cenar juntos. | |||
| dungaw | dungaw | mirar para abajo | |||||
| dunggab | dunggab | palo, apuñalar | |||||
| dunggan | dunggan | oreja | Kinahanglan limpyohan ang atong mga dunggan. | Debemos limpiar nuestras orejas. | |||
| dungug | dunggan | oír, escuchar | Daghan ko'g nadunggan bahin nimo. | He escuchado mucho de ti. | |||
| dungug | dungganan | reputación, fama | Nadaut na ang akong dungganan. | Mi reputación ya estaba arruinada. | |||
| dunggu | dunggo | muelle | |||||
| dunghay | dunghay | colgar | Taas ug itom kaayo ang iyang buhok nga nagdunghay sa iyang bukobuko. | Su largo cabello negro está cayendo a su espalda. | |||
| dungka | dungka | encender una lámpara | |||||
| dungug | dungog | oír, honor | Dungog kaayo ang kanta sa mga langgam. | El canto de los pájaros se oye animado. | |||
| dunul | dunol | entregar | |||||
| dunut | dunot | decaer, desgastar, podrido | Naa koy dunut nga ngipon. | Tengo un diente cariado. | |||
| duul | duol | acercar | Dali duol nako. | Ven aquí rápido. | |||
| dul-ung | duong | ir, traer | |||||
| duut | duot | prensa | Plihug ko ug duot sa poltahan. | Por favor empuje la puerta. | |||
| dupa | dupa | brazas | Lima ka dupa ang lawom. | Tiene 5 brazas de profundidad. | |||
| durian | durian | durian (fruta) | |||||
| duru | duro | vigoroso, fuertemente | Miduro siya paghilak. | Ella gimió amargamente. | |||
| duha | duruha | tándem, ambos | |||||
| singut | dusingot | empapado en sudor | |||||
| duslak | duslak | pinchar, empujar | Nakit-an ko siya miduslak sa tawo. | Lo vi apuñalar a un hombre. | |||
| dusmu | dusmo | dar con la cara | |||||
| dusu | duso | empujar, embutir | |||||
| dula | duwa | →dula | Nagduwa ang mga bata sa parke. | Los niños jugaban en el parque. | |||
| Sp | duende | duwindi | duwinde | duende | |||
| duyan | duyan | hamaca, cuna | Ang bata nga nagdula sa duyan nahulog sa salog. | Un niño que jugaba en la hamaca cayó al suelo. | |||
| duyug | duyog | acompañar, compartir | Wala koy laing mahimo niya kundili ang pagduyog sa iyang kasub-anan. | No podía hacer nada, más que compartir su dolor. | |||
| duyug | duyogay | colaborar | |||||
| Sp | diez | diis | dyes | diez | Dyes mil pesos ang kantidad sa iyang singsing. | Su anillo cuesta diez mil pesos. | |
| En | jeep | dyip | dyip | jeepney | |||
| En | juice | dyus | dyos | zumo | |||
| diyut | dyutay | pocos, pequeños | |||||
| Sp | evidenci | ibidinsya | ebidensiya | evidencia | |||
| Sp | edad | idad | edad | edad, años | Pilay imong tinuod nga edad? | ¿Cuál es tu edad verdadera? | |
| Sp | edificio | idipisyu | edipisyo | edificio | |||
| Sp | educado | idukadu | edukado | bien educado, educado | |||
| Sp | educacio | idukasyun | edukasyon | educación | |||
| Sp | eje | ihi | ehe | pivote, eje | |||
| ihi | ehi | orinar | Ang ehi nga dalag nga kolor masugyot ug hepatitis. | La orina de color amarillo sugiere hepatitis. | |||
| Sp | examen | iksamin | eksamen | examen | Nakapasar ka ba sa eksamen? | ¿Pudiste pasar el examen? | |
| Sp | escena | iksina | eksena | escena | |||
| Sp | experien | ikspiryinsy | eksperyensiya | experiencia | Unsa ang dili nimo mahikalimtang experyensiya? | ¿Cuál es tu experiencia inolvidable? | |
| Sp | eleccion | iliksyun | eleksiyon | elección | Kinsa ang angay ibuto sa eleksion. | ¿A quién te gusta votar en las elecciones? | |
| En | elementa | ilimintarya | elementarya | escuela primaria | |||
| Sp | embajad | imbajada | embahada | embajada | Asa nato makit-an ang embahada? | ¿Dónde podemos encontrar la embajada? | |
| Sp | embajad | imbajadur | embahador | embajador | Kinsa ang embahador sa Pilipinas didto sa Japan? | ¿Quién es el embajador de Filipinas en Japón? | |
| Sp | en ves | invis | embes | en lugar, en vez de | |||
| Sp | emergen | imirhinsya | emerhensya | emergencia | |||
| Sp | empleo | implyu | empleyo | empleo | |||
| Sp | emplead | implyadu | empliyado | empleado | Sila ang mga empliyado sa Makoto Company. | Son empleados de Makoto Co. | |
| Sp | enano | inanu | enano | enano | |||
| Sp | enero | iniru | Enero | enero | Enero ang buwan nga akong natawhan. | Enero es el mes de mi nacimiento. | |
| inggansa | enggansa | embragar | |||||
| Sp | encantad | ingkantada | engkantada | hada | |||
| Sp | encanto | ingkantu | engkanto | hada | Nakakita na ka ug engkanto? | ¿Has visto un hada? | |
| Sp | encuentr | ingkwintru | engkuwentro | encuentro | |||
| Sp | ingeniero | inhinyiru | enhenyero | ingeniero | |||
| Sp | entablad | intabladu | entablado | escenario | Mosayaw mi sa entablado. | Bailaremos en el escenario. | |
| Sp | entrada | intrada | entrada | entrada, puerta | Gidayanan ko ug mga bulak ang entrada sa balay. | Decoré la entrada de nuestra casa con flores. | |
| Sp | efectivo | ipiktibu | epektibo | efectivo | Epektibo ang tambal nga akong gitomar. | La medicina que tomé fue efectiva. | |
| Sp | aeroplan | airuplanu | eroplano | avión, aeroplano | Taas ug lupad ang eroplano. | El avión vuela alto. | |
| Sp | escena | iksina | esena | escena | |||
| Sp | escabec | iskabitsi | eskabetse | escabeche, adobo | |||
| Sp | escandal | iskandalu | eskandalo | escándalo | |||
| Sp | esquinita | iskinita | eskenita | callejón | Ngitngit ang eskinita. | El callejón está oscuro. | |
| Sp | esquina | iskina | eskina | esquina | |||
| Sp | escuela | iskwila | eskwelahan | escuela, colegio | Moadto ka ba sa eskwelahan? | ¿Vas a la escuela? | |
| Sp | espada | ispada | espada | espada | |||
| Sp | españa | ispaya | Espanya | España | Ang iyang lola niabut na gikan sa Espanya. | Su abuela llegó desde España. | |
| Sp | espejo | ispihu | espeho | espejo | Tan-awa ang imong kaugalingon sa espeho. | Mírate en el espejo. | |
| Sp | especial | ispisyal | espesyal | especial | Espesyal siya nga tawo para nato. | Él es una persona especial para nosotros. | |
| Sp | espirito | ispiritu | espiritu | espíritu | Ang espirito sa tawo kung mamatay na, balaan. | Cuando un humano ya ha muerto, su espíritu es sagrado. | |
| Sp | espeso | ispisu | espiso | espeso, grueso | |||
| Sp | explicar | isplicar | esplikar | explicar | |||
| espuku | espoko | inesperado | Espoko mo? | Puedes imaginar? | |||
| Sp | esposa | ispusa | esposa | esposa | Usa ka maestra ang akong esposa. | Mi esposa es una profesora. | |
| Sp | esposo | ispusu | esposo | esposo | Adunay kabit ang iyang esposo. | Su marido tiene una amante. | |
| Sp | estado | istadu | estado | estado | |||
| En | stand by | istambay | estambay | holgazanear | |||
| Sp | estante | istanti | estante | estante | |||
| Sp | estatua | istatuwa | estatuwa | estatua | Dako kaayo ang estatua. | La estatua es muy grande. | |
| Sp | estilo | istilu | estilo | estilo | Nindot siya ug estilo. | Él tiene un estilo agradable. | |
| Sp | historia | isturya | estorya | historia, cuento | Ganahan maminaw ug estorya ang mga bata. | A los niños les gusta escuchar historias. | |
| Sp | extranjer | istranyu | estranyo | extranjero | |||
| Sp | estrategi | istratihya | estratehiya | estrategia | Unsay imong estratehiya? | ¿Cuál es tu estrategia? | |
| Sp | estricto | istriktu | estrikto | estricto, severo | Estrikto ang akong ginikanan. | Mis padres son estrictos. | |
| Sp | estudiant | istudyanti | estudyante | estudiante | Estudyante pa ang akong mga manghod. | Mis hermanos menores aún son estudiantes. | |
| Af | ga | ga- | un prefijo | prefijo hacer el verbo en pasado, voz pasiva | |||
| gaan | gaan | ligero, no pesado | Ga-an kining bagahe. ;gaan ang lawas | Este equipaje es ligero. ; sentir bien | |||
| gaang | gaang | roca de coral | |||||
| gaay | gaay | seco, sediento | |||||
| gaba | gaba | maldición, castigo del cielo | Puyra gaba! | ¡Dios no me castigue! | |||
| gabas | gabas | sierra | Bag-o ug gabas ang karpentero. | El carpintero tiene una sierra nueva. | |||
| gabay | gabay | mantener, apoyo | Ang pagpangadye adlaw-adlaw maoy gabay nako. | Seguí orando todos los días. | |||
| gabii | gabhiona | la noche, esa noche | |||||
| gabi | gabi | taro, colocasia | |||||
| gabii | gabii | noche, anoche | Diin ka gabii? | ¿Dónde estabas anoche? | |||
| gabii | gabiona | esta noche | Bugnaw ang karong gabiona. | Está frio esta noche. | |||
| gabling | gabling | tirar, atraer, empujar lado | |||||
| gabuk | gabok | frágil | Nagkagabok na kining salog. | Este piso empieza a pudrirse. | |||
| gabun | gabon | nube, niebla | Daghan kaayo ug gabon sa kadlawon sa bukid. | Hay mucha niebla en la montaña durante el amanecer. | |||
| gabut | gabot | escardar, arrancar | |||||
| gabas | gabsanan | aserradero | |||||
| gadlas | gadlas | abrasión, arañar | |||||
| gamay | gagmay | pequeño | Gagmay kaayo ang mga isda. | Los peces son muy pequeños. | |||
| gagu | gago | loco, tonto | |||||
| hapun | gahapon | ayer | gahapon sa udto; gahapon sa gabii | ayer mediodía; anoche | |||
| gahas | gahas | cortar, abrir, despejar | |||||
| gahi | gahi | duro, sólido, endurecer | Ayaw ibutang sa sulod sa refrigerator kana kay mogahi. ; Gahi ang imong ulo. | No ponga eso en el refrigerador porque se endurezca.; Tienes la cabeza dura. | |||
| gahin | gahin | reservar, apartar, cuota | Kinahanglang mag-gahin ko ug kwarta kada sweldo para sa akong ugma. | Debo ahorrar una parte de sueldo cada mes para mi futuro. | |||
| gahit | gahit | cortafuego | |||||
| gahub | gahob | ruidoso, escandaloso | |||||
| gahum | gahom | poder | Ang Ginuo dunay gahum. | Dios tiene el poder. | |||
| gahut | gahot | regañar, reprender | |||||
| gaid | gaid | atar | |||||
| gakit | gakit | balsa | |||||
| gakus | gaksanay | abrazarse | |||||
| gakus | gakus | abrazar | Gakos nako. | Abrázame. | |||
| gala | gala | jugar, juego | |||||
| galab | galab | hoz | |||||
| gala | galagala | compañero de juegos, amigote | |||||
| gala | galahan | juguete, juego | |||||
| galam | galalmon | delicado, necesito atención | |||||
| galam | galam | cuidar | Palihug ko'g galam kaniya. | Por favor cuídala bien. | |||
| gahum | galamhan | facultad, psique, interior | |||||
| gamit | galamiton | herramienta, utensilio | Pagkahuman ug hugas sa mga galamiton sa kusina, ibutang sa lamesa. | Después de lavar los utensilios de cocina, colóquelos sobre la mesa. | |||
| Sp | galante | galanti | galante | galante, amable | |||
| galas | galas | cortar a través de un matorral | |||||
| Sp | gasto | gastu | galastohan | gastos | |||
| galay | galay | tapas de camote | |||||
| laya | galaya | seco | |||||
| layas | galayas | huir de casa | Nganong galayas man siya. | ¿Por qué se escapó? | |||
| galgal | galgal | atraer | |||||
| gani | gali | aunque, de todos modos | |||||
| galing | galing | moler | Galinga ang bugas. | Muele el arroz. | |||
| galing | galing | entablillar | |||||
| galing | galingan | molino, muela | Ang galingan sa bugas mais lahi ra sa galingan sa bugas humay. | La muela para maíz es diferente de la muela para arroz. | |||
| Sp | galón | galun | galon | galón | |||
| galung | galong | riendas | |||||
| galu | galu | sacudir | |||||
| luya | galuya | debilitado | Galuya ako kay wala koy pamahaw. | No tengo poder porque no he desayunado. | |||
| gama | gama | construir, fabricar, hacer | Ang sun silk shampoo gigama sa unilever. | El champú Sun silk es hecho por Unilever. | |||
| gama | gama sa | hecho de | Ang gisul-ob nga polo niya sa pagtambong sa kasal gama sa dahon sa pinya. | El polo que llevaba para asistir a la boda era hecho de hojas de piña. | |||
| gama | gam-anan | fábrica | Gam-anan sa sabon ko nagtrabaho. | Trabajo en una fábrica de jabón. | |||
| gamaw | gamaw | superficie, venir a la superficie | |||||
| gamay | gamay | pequeño, poco | Ang among balay gamaygamay sa kadtong balay. | Mi casa es más pequeña que esa casa. | |||
| gamay | gamayot | pequeño y delgado | |||||
| balay | gambalay | estructura | |||||
| Sp | gamba | gambas | gambas | gamba | |||
| gahum | gamhanan | poderoso | Gamhanan ang ubang politiko. | Algunos políticos son poderosos. | |||
| gamit | gamit | utilizar | Migamit ka sa akong libro? | ¿Usaste mi libro? | |||
| gamit | gamitanan | barrio rojo | |||||
| gamu | gamo | agrio, difícil | |||||
| gamus | gamos | salazón, poner en salmuera | |||||
| gamut | gamot | raíz | Ayaw ibta ang mga gamot. | No tire de las raíces. | |||
| Sp | gana | gana | gana | apetito, gana | Wala koy gana karong adlawa. | No tengo apetito hoy. | |
| Sp | gana | gana | ganado | afanoso | |||
| Sp | gana | gana | ganahan | favorito | Ganahan ko ani. | Este es mi favorito. | |
| Sp | ganancia | ganansya | ganansiya | ganancia | Pila atong ganansiya? | ¿Cuánto es nuestra ganancia? | |
| ganay | ganay | reverberación | |||||
| ganay | ganay | línea, archivo | |||||
| En | gang | gang | gang | gángster | |||
| gangha | gangha | emerger salir | |||||
| gangha | ganghaan | portón | Pagbuhat ug maayo samtang nagpakabuhi para makasulod sa ganghaan sa langit kung mamatay ka. | Compórtate bien mientras estés vivo para que puedas entrar por la puerta del paraíso cuando mueras. | |||
| gangi | gangi | aflojarse con sacudida | |||||
| gangis | gangis | cigarra | |||||
| gangkap | gangkap | completar | |||||
| gangu | gango | flojo, temblar | |||||
| gangut | gangot | atar firmemente | |||||
| gangsa | gangsa | ganso | |||||
| gani | gani | aunque, de todos modos | Bisan gani giduka ka imo kong gitudloan. | Enséñame aunque tengas sueño. | |||
| ganiha | ganiha | acaba, ahora mismo | Ganiha ra kong nagpaabot. | Acabo de llegar. | |||
| gani bunta | ganihang buntag | esta mañana | Kusog kaayo ang linog sa mga alas sais ganihang buntag. | El terremoto a eso de las seis de la mañana fue bastante fuerte. | |||
| ganina | ganina | hace un rato, antes | Ganina nangaon mi ug panihapon. | Tomamos nuestra cena hace un tiempo. | |||
| ganut | ganot | escarda, sacar una muela | |||||
| ganuy | ganoy | tirar, remolcar | |||||
| gansal | gansal | áspero | Gansalon kining karsada. | Este camino es áspero. | |||
| gansang | gansang | áspero | |||||
| gansang | gansangon | áspero | Ang iyang nawong gansangon tungod sa iyang daghang bugas. | Su cara es áspera debido a muchos granos. | |||
| galansiyan | gansyang | estornino negro azabache | |||||
| ganti | ganti | premio, otorgar | Ang unang ganti nakuha sa gamay nga dalagita. | El primer premio fue obtenido por una niña pequeña. | |||
| gantung | gantong | macizo, alto | Makadala ka ba ug kining gantong nga bato? | ¿Puedes llevar esta roca maciza? | |||
| ganuy | ganuy | tirar, remolcar | Wa siya ganuya sa katulugon. | Ella no se sentía somnolienta. | |||
| gapas | gapas | algodón | Butangi ug gapas ang samad. | Pon un algodón en tu corte. | |||
| gapin | gapin | lado con, apoyar | |||||
| gapnud | gapnod | pecio | |||||
| gapus | gapos | ligar, enlace | |||||
| gapu | gapu | débil, flaquear | |||||
| gara | gara | hacer exceso | |||||
| Sp | garaje | garahi | garahe | garaje | |||
| garang | garang | (barriga) hinchado | |||||
| Sp | garantia | garantiya | garantiya | garantía | Adunay lima ka tuig nga garantia sa kanang TV. | Ese televisor tiene 5 años de garantía. | |
| Sp | garrafa | garapa | garapa | frasco, garrafa | |||
| Sp | garrafon | garapun | garapon | garrafón, jarra de vidrio | Gisulod nako sa garapon ang mga tostado. | Pongo la tostada dentro de la jarra. | |
| garas | garas | rasguño | Adunay garas ang akong relos. | Hay un rasguño en mi reloj. | |||
| Sp | garbo | garbu | garbo | vanidad, orgullo | Taas kaayo ka ug garbo. | Tu orgullo es muy grande. | |
| Sp | garbosa | garbusa | garbosa | mujer orgullosa | |||
| Sp | garboso | garbusu | garboso | hombre orgulloso | |||
| En | guardian | gardiyan | gardiyan | tutor | |||
| garus | garos | rasguño | Bisan gamay na lang nga garos way makita sa iyang kalawasan. | Ni siquiera había un pequeño rasguño en su cuerpo. | |||
| gasa | gasa | regalo | Gasa kini gikan kanako. | Este es un regalo de mi parte. | |||
| Sp | gastado | gastadu | gastado | gastado, desgastado | |||
| Sp | gastador | gastadur | gastador | gastador | Gastador kaayo ka. | Eres tan gastador. | |
| Sp | gasto | gastu | gasto | gasto, desembolso | Gasto kaayo kung mopalit ka ug nianang relo. ; Para gasto. | Es desperdicio que compres ese reloj. ; Para uso público. | |
| Sp | gasto | gastu | gastoanan | gasto | Daghan silang gastoanan sa umaabut nga piesta. | Gastan muchos para la próxima fiesta. | |
| gatas | gatas | leche | Ang gatas maoy imunonon sa bata. | La leche es una bebida para los niños. | |||
| gatas | gatasanan | productos lácteos | Ang keso, butter ug yogurt maoy gatasanan. | Queso, mantequilla y yogurt son lácteos. | |||
| gahut | gathanay | reprender mutuamente | |||||
| Sp | gatillo | gatilyu | gatilyo | gatillo | |||
| Sp | gato | gatu | gato | gato, tornillo de banco | |||
| gatus | gatos | cien | dul-an sa walo ka gatus ka pesos | equivalente a 800 pesos | |||
| gatus | gatusan | cientos | Gatusan ka mga tawo ang namatay sa stampede sa ultra. | Cientos de personas murieron durante ultra estampida. | |||
| gawad | gawad | decepción, negar | |||||
| gawal | gawal | sobresalir, prominente | Naggawal and dila sa iro nga naghalhal. | El perro jadeó sacando la lengua. | |||
| gawas | gawas | fuera | Gawas pagdali! | ¡Fuera enseguida! | |||
| gawas sa | gawas sa | sin, excepto | gawas sa amoa | sin nosotros | |||
| gawas | gawasnon | gratis | |||||
| gaway | gaway | tentáculo | |||||
| gawi | gawi | conducta, manera | Dili maayo ug gawi ang napangasawa niya. | El comportamiento de su esposa no es bueno. | |||
| galung | gawong | riendas | |||||
| gayud | gayod | realmente, sin duda | na gayod; Ayaw na gayod paglakaw. | Al final; Realmente no deberías ir. | |||
| gayun | gayon | tener oportunidad, tiempo | Nakagayon kog halok niya. | Tengo la oportunidad de besarla. | |||
| gayung | gayong | remo | |||||
| gayud | gayong | gayod + ng | |||||
| gayud | gayoy | -> gayod + ang | wa gayuy laing tuyo sa pag-anhi sa | ||||
| Af | gi | gi- | un prefijo | prefijo hacer el verbo en pasado, voz pasiva | |||
| abut | giabut | volverse, ponerse | Samtang nahanaw si Lola, Siya giabut ug kamingaw. | Cuando su abuela se fue, se sintió sola. | |||
| alagad | gialagaran | servido | |||||
| atay | giatay | ¡Qué lástima! | Giatay! Mabdos na sad ko. | ¡Maldita sea! Otra vez estoy embarazada. | |||
| atang | giatngan | emboscado | |||||
| ayad | giayran | rechazado | |||||
| bagting | gibagting | (un timbre) sonar | Iyang gibagting ang batingting. | Tocó el timbre. | |||
| bahin | gibahinbahin | dividido | |||||
| baliwala | gibaliwala | anular | |||||
| bantay | gibantayan | niñera | Gibantayan sa akong manghod ang bata. | Mi hermana menor era la niñera del niño. | |||
| barug | gibarugan | estar | |||||
| bati | gibati | sensación | Wala ka makasabot sa akong gibati. | No puedes entender mi sentimiento. | |||
| bayaw | gibayaw | elevado | Murag gibayaw sa langit si Kyle sa dihang naangkon niya ang gugma ni Regine. | Kyle estaba en el séptimo cielo cuando obtuvo el amor de Regine. | |||
| bira | gibirahan | asaltado | |||||
| bugtu | gibugto | desconectar, cortar | |||||
| buhat | gibuhatan | creación | Ilang gibuhatan ug alad ang mga baktin. | Hicieron una pocilga para los lechones. | |||
| buhi | gibuhian | liberado, desatado | |||||
| bunal | gibunalan | vencido | |||||
| daghan | gidaghanon | cantidad | Unsa gidaghanon imong gikinahanglan? | ¿Cuánto necesitas? | |||
| daku | gidak-on | tamaño, escala, magnitud | kasarangan ang gidak-on | grandeza común | |||
| dangat | gidangatan | resultado | |||||
| dangup | gidangpan | refugio | |||||
| dili | gidili | prohibido, tabú | bunga nga gidili | la fruta prohibida | |||
| gidlay | gidlay | andrajo | |||||
| Sp | duda | duda | gidudahang | dudoso, sospechado | Si Miura maoy gidudahang ang mipatay sa iyang asawa. | Se sospecha que Miura mató a su esposa. | |
| dugay | gidugayon | término, plazo | May mga bayente na katuig ang gidugayon sa pagserbisyo nako sa PSC. | Hace casi 20 años que trabajé en PSC. | |||
| dulut | gidutlan | penetrado | |||||
| gahum | gigamhan | influenciado | |||||
| gamay | gigamyon | pequeñez | Ang gigamyon sa iyang barog mura ug bata nga nuebe anyos. | Ella es pequeña como una niña de 9 años. | |||
| gikan | gigikanan | origen, raíz | Asa dapit ang gigikanan sa atong tubig ilimnon? | ¿Dónde está la fuente de nuestra agua potable? | |||
| gutum | gigutom | tener hambre | Gigutom nako. | Tengo hambre. | |||
| habug | gihabugon | alto | |||||
| haluk | gihagkan | besado | |||||
| hangyu | gihangyo | solicitud, petición | Akong gihangyo ang akong silingan. | Pedí a mi vecino. | |||
| gihapun | gihapon | como antes, todavía | Gihigugma gihapon nako siya. | Todavía la amo. | |||
| gihapun | gihapoy | gihapon + ang | |||||
| gihay | gihay | pétalo | |||||
| gihay | gihay | dañar, despedazar | Nagihay ang pagkababaye ni Anne sa paglugos kaniya. | La virginidad de Anne fue dañada por la violación. | |||
| hikut | gihiktan | atado | Gihiktan ang baboy. | El cerdo estaba atado. | |||
| bulbul | gihimulbolan | arrancado | Gihimolbulan ko sa akong asawa. | Mi mujer tomó todo lo que tenía. | |||
| ngalan | gihinganlan | llamado | Grace ang gihinganlan kaniya. | Le llamaron Grace. | |||
| hingilin | gihinginlan | echado, desterrado | Sa kasuko ni Kaptan iyang gihinginlan ang iyang asawa. | Kaptan echó a su esposa con su ira. | |||
| hugut | gihugtan | apretado | |||||
| ila | giila | identificado | |||||
| ila | giila | identificado | Ang namatay giilang si Lesley. | La muerta era conocida como Lesley. | |||
| ingun | giingon | lo que fue dicho | Ang katabang nako sa balay kung unsay akong giingon mag-sige lang ug tangdo apan wala diay makasabot kung unsay akong gisulti. | Mi criada afirma con la cabeza y responde que sí a cualquier cosa que diga, pero ella no entiende realmente nada de lo que dije. | |||
| isa | giisa | elevado | |||||
| isip | giisip | considerado | |||||
| Sp | estar | istar | giistaran | dirección, domicilio | Layo kaayo ug syudad akong giistaran. | Me quedé lejos de la ciudad. | |
| En | issue | giisyuhan | giisyuhan | asunto | |||
| buang | gikabuangan | obsesión, locura | |||||
| intap | gikaintapan | temeroso | |||||
| libug | gikalibgan | confusión | |||||
| mingaw | gikamingawan | persona desaparecida | |||||
| gikan | gikan | salir, partir | Mogikan ko ugma para Espanya. | Voy a salir mañana a España. | |||
| gikan | gikan | desde | Diin ka gikan? | ¿De donde eres? | |||
| gikan | gikan sa | desde | Gikan kami sa Baguio City. | Venimos de la ciudad de Baguio. | |||
| kapuy | gikapoy | cansado | Gikapoy ko ug limpyo sa tibuok balay karong adlawa. | Estoy cansado de limpiar toda la casa hoy. | |||
| tahap | gikatahapan | presunto autor | Siya ang gikatahapan nga tulisan. | Él es el presunto ladrón. | |||
| tahu | gikataho | anunciado | |||||
| takda | gikatakda | fecha fija | |||||
| takda | gikatakda | plan, fecha límite, plazo | Ang barko gikatakdang moabot sa Ozamis City alas 9:00 sa buntag. | Se planea que el barco llegue a la ciudad de Ozamis a las 9 a.m. | |||
| takud | gikatakdan | infectado | Gikatakdan ko sa flu sa akong uyab. | Me he contagiado con gripe de mi novio. | |||
| uyun | gikauyonan | acuerdo | Gikauyonan sa tanan ang desisyon sa presidente. | Todos estuvieron de acuerdo con la decisión del presidente. | |||
| kiha | gikiha | demandado, acusado | |||||
| kinahangla | gikinahanglan | necesario | Gikinahanglan ba ang iyang presensiya? | ¿Es necesaria su presencia? | |||
| kuma | gikumhan | ser agarrado con los dedos / uñas | |||||
| kuyaw | gikuyawan | temer | |||||
| laay | gilaayan | lánguido | |||||
| lalum | giladmon | profundidad | |||||
| gilak | gilak | brillante, resplandecer | |||||
| lapad | gilapdon | anchura | |||||
| gil-as | gil-as | malestar, caliente | |||||
| gilaw | gilaw | brillar | |||||
| lalum | gilawmon | profundidad | |||||
| dayun | gilayon | inmediatamente | |||||
| layu | gilay-on | distancia | Lima ka dupa ang gilayon.; Gisundan nako si Leo sa igong gilay-on. | La distancia es de 5 brazas.; Perseguí a Leo con la distancia apropiada. | |||
| libkas | gilibkas | interrumpido | |||||
| giluk | gilok | cosquillear | Ayaw kay gilok, dili ko kaginhawa. | No me cosquillees, no puedo respirar. | |||
| lupig | gilupigan | oprimido, explotado | Gilupigan sa laog nga asendero ang mga pobreng mag-uuma. | El propietario avaro oprimió a los campesinos pobres. | |||
| Sp | mando | mandu | gimanduan | mandato, mandar | |||
| gimaw | gimaw | sobrenadar | Migimaw sa iyang hunahuna ang larawan sa iyang amahan. | Una imagen de su padre vino a su mente. | |||
| buhat | gimbuhaton | asignación | |||||
| En | gimmick | gimik | gimik | mecanismo, tramoya, truco | |||
| mingaw | gimingaw | recordar, extrañar | |||||
| gimuk | gimok | retorcerse | |||||
| gabii | ginabii | cada noche | |||||
| gabut | ginabot | intestino de cerdo, víscera | |||||
| dili | ginadili | ilegal | Ginadili ang pagpatay ug tawo. | Los asesinatos son ilegales. | |||
| gamay | ginagmay | poco a poco | |||||
| ingun | ginaingon | dicen que | |||||
| galing | ginaling | moler | ginaling nga baboy | carne picada de cerdo | |||
| gama | ginama | hecho por | |||||
| gamus | ginamos | pescado salado | Parat kaayo ang ginamos. | Ginamos es muy salado. | |||
| Ta | ginang | ginang | ginang | señora | Ginang Chavez ang pangalan niya. | Su nombre es Sra. Chávez. | |
| Sp | ganancia | ganansya | ginansiya | ganancia | Usa ka gatos ang ginansiya. | La ganancia es 100 pesos. | |
| ngalan | ginganlan | llamado | |||||
| nganlan | ginganlan | nombre | Ginganlan ni Kaptan ang tawo Sikalak. | Kaptan nombró al hombre Sikalak. | |||
| hari | gingharian | reino | |||||
| gingi | gingi | brecha | |||||
| hapun | ginhapon | habitual, de costumbre | |||||
| ginhawa | ginhawa | respiración | Hinay ang iyang ginhawa. | Su respiración es lenta. | |||
| ginhawa | ginhawaan | intestinos | |||||
| gikan | ginikanan | los padres | Asa man ang imong ginikanan? | ¿Dónde están tus padres? | |||
| Ta | gining | gining | gining | señorita | |||
| ginhawa | gininhawa | respiración | |||||
| ginuk | ginok | retorcerse | |||||
| Ta | ginuu | ginuu | Ginoo | el Señor | |||
| ginta | ginta | distancia | |||||
| ginta | gintang | brecha, diferencia | |||||
| gukud | ginukdanay | juego al gato y ratón | |||||
| gunit | ginuntan | seguidor | Ginuntan gyud si Arlyn sa iro. | El perro sigue a Arlyn siempre. | |||
| Ta | ginuu | ginuu | ginuo | señor | Ginuong Mechor, saan ka pupunta?(tagalog) | Sr. Mechor, ¿a dónde vas? | |
| giuk | giok | trillar el arroz | |||||
| pahid | gipahiran | limpiar, enjugar | gipahiran sa sabon | limpiado con jabón | |||
| kita | gipakita | mostrado | |||||
| pasuk | gipaksan | incrustado | |||||
| kusug | gipakusgan | intensificado | |||||
| pamaul | gipamaulan | tener dolor muscular | |||||
| pulung | gipamulong | lo que se habló | |||||
| tag-iya | gipanag-iya | propiedad | |||||
| pangayu | gipangayo | esperanza | Gipangayo niya ang tabang. | Ella pidió ayuda. | |||
| ulu | gipangulohan | con membrete | |||||
| tiid | gipanid-an | espiado, observado | Ang ilang pagpaniid nga gihimo. | Fue observado haciendo. | |||
| sumpa | gipanumpaan | promesa, testificado | |||||
| saka | gipasakaan | procesado | |||||
| pasangil | gipasanginlan | acusado | Ug naay pyansa ang gipasanginlan makaguwa sa priso. | Si paga la fianza, el acusado puede salir de la cárcel. | |||
| pasidaan | gipasidan-an | prevenido | |||||
| ugda | gipasiugdahan | iniciador, promotor | Gipasi-ugdahan nila ang prosisyon. | Son los promotores de la procesión. | |||
| patay | gipatay | ser asesinado | Gipatay siya. | Él fue asesinado. | |||
| patid | gipatiran | pateado | |||||
| patung | gipatongan | aumentado | Dako ang tray nga gipatongan sa gi-order namong mga pagkaon. | La bandeja en la que pusieron los alimentos que pedimos era muy grande. | |||
| Sp | esposas | ispusas | giposasan | esposado | Kalit lang siyang gisikop sa duha ka polis sa Immigration ug giposasan. | Fue atrapado repentinamente por las dos policías de inmigración y esposado. | |
| pugung | gipugngan | obstruido | |||||
| puli | gipulihan | predecesor | |||||
| puyu | gipuy-an | residencia | Miabot kami sa dapit nga gipuy-an sa tigulang nga albularyo. | Llegamos a la choza del viejo herbolario. | |||
| Sp | guerra | gira | gira | pelea, guerra | gira sa amerika | la guerra de América | |
| Sp | rapido | rapidu | girapido | descarga | |||
| saad | gisaaran | promesa | |||||
| salig | gisaligan | ganarse la confianza | |||||
| sangput | gisangputan | finalización | Dili maayo ilang gisangpotan. | Su final no fue bueno. | |||
| saput | gisapot | hosco, malhumorado | |||||
| gisi | gisi | desgarrar, rasgar | Gisi ang imong short. | Tus pantalones cortos están lacerados. | |||
| Sp | cerrar | sirar | gisirhan | ||||
| subu | gisubhan | templar hierro | |||||
| sulud | gisudlan | lleno | |||||
| sugud | gisugdan | empezado | Gisugdan na ang programa. | Han comenzado el programa. | |||
| gitak-an | gitak-an | desagradable | |||||
| talikud | gitalikdan | dejado atrás | |||||
| Sp | guitarra | gitara | gitara | guitarra | |||
| taas | gitas-on | altitud, longitud | Unsay gitas-on sa kahoy? | ¿Qué altura tiene el árbol? | |||
| gitlib | gitib | brotar | |||||
| gitik | gitik | cosquillear | Akong gigitik imong ilok maong gilok. | Lo que mi cosquilleo en tu axila te hizo sentir cosquillas. | |||
| gitli | gitli | asomarse | |||||
| tuu | gituohan | creencia | Ikaw akong gituohan. | Te creo. | |||
| uban | giubanan | con | Miusab siya sa pagpanuktok nga giubanan sa pagsangpit sa ngalan ni James. | Ella llamó a la puerta de nuevo llamando el nombre de James. | |||
| uhaw | giuhaw | sediento | |||||
| una | giunhan | precedido | |||||
| usa | giusa | unir | Si juan ug si Ailyn giusa sa kaminyuon. | Juan y Ailyn se unen en matrimonio. | |||
| Sp | guia | giya | giya | guía, conducir | Ang ginikanan naggiya sa mga anak ngadto sa pagkamatarung. | Los padres guían a sus hijos a ser buenos. | |
| Sp | gobierno | gubyirnu | gobiyerno | gobierno | Daghan ug kurakot sa atong gobiyerno karon. | Hay mucha corrupción en nuestro gobierno en estos días. | |
| gyud | god | realmente | Nisalig god ko nimo. | Realmente confiaba en ti. | |||
| Sp | goma | guma | goma | (árbol de) goma | |||
| guryun | goryon | gorrión | |||||
| Sp | grava | grabas | grabas | grava | Lima ka sako ang gamiton nga grava. | Se consumirán 5 sacos de grava. | |
| Sp | grave | grabi | grabe | grave, peligro | Grabeng aksidente ang nahitabo. | Ocurrió un grave accidente. | |
| Sp | graduad | graduadu | graduado | graduado | Ang tanang iyang anak graduado sa kolehiyo. | Todos sus hijos se graduaron de colegios. | |
| Sp | graduar | graduar | graduar | graduar | Graduar ka ba sa koliheyo? | ¿Te has graduado de la universidad? | |
| En | graduate | graduate | graduate | graduar | Kanus-a ka mograduate? | ¿Cuándo te graduarás? | |
| Sp | grasa | grasa | grasa | grasa, aceite | |||
| Sp | gracia | grasya | grasya | gracia, favor | |||
| Sp | grifo | gripu | gripo | grifo | |||
| Sp | grupo | grupu | grupo | grupo | |||
| Sp | guapa | guwapa | guapa | guapa | Kagwapa niya. | Ella es una hermosa niña. | |
| Sp | guapo | guwapu | guapo | guapo | |||
| guba | guba | destruir, romper | Giguba ang balay nila. ; Ang baratohon dali ra nga maguba. | Su casa estaba rota .; Los artículos baratos se rompen fácilmente. | |||
| gubat | gubat | guerra, pelea | Humana ang gubat sa gawas? ; miaging gubat sa kalibutan | ¿Ha terminado la pelea en el exterior? ; la ultima guerra mundial | |||
| gubut | gubot | enredado, complicado | Gubot kaayo akong kinabuhi. | Mi vida es realmente complicada. | |||
| gugma | gugma | amor | tungud sa gugma | por amor | |||
| gugul | gugol | gastar | |||||
| guhay | guhayguhay | dividir, rasgar | |||||
| guhu | guho | aparecer | Miguho sa ganghaan ang ulo niya. | Sacó la cabeza por la puerta. | |||
| gukud | gukdanay | juego al gato y ratón | |||||
| gukud | gukod | perseguir, superar | Gigukod sila sa polis. | Fueron perseguidos por la policía. | |||
| gula | gula | salir, fuera | gula sa balay | fuera de casa | |||
| gulang | gulang | antiguo | |||||
| gulgul | gulgol | lacerar | |||||
| Sp | goma | guma | guma | (árbol de) goma | |||
| gumalaysa | gumalaysay | ensayo | |||||
| gikan | gumikan | debido a | gumikan niini, ; gumikan niana | Debido a esto ; por eso | |||
| gumun | gumon | enredar, engancharse | Ayaw'g igumon ang imong kaugalingon sa utang. | No te llenes de deudas. | |||
| gum-us | gum-os | arrugarse | Gum-os ang imong buhok. | Tienes el pelo enredado. | |||
| gumunhap | gumunhap | rompecabezas, problema difícil | |||||
| guna | guna | escarda, hierba | |||||
| guna | gunahon | hierba | |||||
| gunit | gunit | agarrar, coger | Panggunit basin mahulog ka. | Agárrate, o te caerás. | |||
| gunit | gunitanan | mango, eje | |||||
| gun-ub | gun-ob | demoler | |||||
| gunuk | gunok | mover | walay gunok | inmóvil | |||
| gunting | gunting | tijeras, cortadas con tijeras | Sa ning gunting puwede i-gunting sa papel, tela ug buhok. | Estas tijeras pueden cortar papel, tela o pelo. | |||
| guul | guol | afligirse | Naguol siya sa pagkamatay sa iyang anak. | Ella lloró la muerte de su hijo. | |||
| guut | guot | apretado | |||||
| gupuk | gupok | romper en pedazos | |||||
| guruy | guroy | tirar, arrastrar | |||||
| guryu | guryo | bufonadas | |||||
| gusbat | gusbat | deforme, desgarrado | Ang senina sa mga bata sa kalye nangagusbat. | Las ropas de los niños de la calle se rasgan. | |||
| gusu | guso | algas marinas | |||||
| gusuk | gusok | costilla | Pagpalit ug gusok sa baboy. | Comprar las costillas de cerdo. | |||
| gustu | gusto | gustar, querer | Gusto tika.; Buhaton sa gusto nimo. | Te quiero.; Hazlo como quieras. | |||
| gutgut | gutgot | rebanar | |||||
| gutling | gutling | segundo | |||||
| gutlu | gutlo | minuto | Pipila na lang kagutlo bag-ong tuig na. | Solo unos minutos para un nuevo año. | |||
| gutum | gutmon | hambre | |||||
| gutum | gutom | hambre | |||||
| Sp | guapa | guwapa | guwapa | hermosa, guapa | Anak ni Merlie guwapa. | La hija de Merlie es hermosa. | |
| Sp | guapo | guwapu | guwapo | guapo | Akong anak guwapo. | Mi hijo es guapo | |
| Sp | guardia | guwardya | guwardya | guardia | |||
| gwarni | guwarnihan | abrochar, atar | |||||
| gwatsi | guwatsi | broma, travesura | |||||
| gwatsi | guwatsinangga | bromista, mentirosa | |||||
| guyud | guyod | tirar, cuerda | |||||
| gyud | gyud | realmente | Dili gyud ko mosugot. | Realmente no estoy de acuerdo. | |||
| gyud | gyung | realmente | |||||
| Af | ha | ha- | un prefijo | denotando "involuntariedad, casualidad" de suceso o acción. | |||
| ha | ha? | ¿no es así? | |||||
| haba | haba | tomar partido con | |||||
| habagat | habagat | viento del sur; viento estacional de lluvias | |||||
| habagat | habagatan | sur, suroeste | Kusog ang hangin sa habagatan. | El viento del sur es fuerte. | |||
| habak | habak | amuleto | |||||
| habal | habal | copular | |||||
| habal | habalhabal | tándem montando en moto | |||||
| Sp | habano | abanu | habano | cigarro, habano | |||
| habas | habas | estomatitis | |||||
| halabas | habas | cortar, barrer, segar | Dili maayo ang akong paghabas sa panapton. | No soy bueno cortando paños. | |||
| habig | habig | lado | sa akong habig | en mi opinión | |||
| habul | hablon | telar | |||||
| habug | habog | alta | Daghan kaayo ug habog nga kahoy didto. | Hay muchos árboles altos ahí. | |||
| habul | habol | aburrido | Habol ang kotselyo. | El cuchillo está desafilado. | |||
| habul | habol | manta, sábana | Labhi ang habol. | Lava la sábana. | |||
| habul | habolhabol | páncreas | |||||
| habwa | habwa | desaguar, descargar | |||||
| hadis | hadis | infierno | |||||
| hadla | hadla | animar, juguetear | |||||
| hadluk | hadlok | miedo, temor | Nahadlok ko sa … | Me temo que … | |||
| hadluk | hadlokan | cobarde | Siya hadlokan kaayo ug ok-ok, kung makakita gani siyag ok-ok mosiyagit dayon na siya. | Ella teme mucho a las cucarachas, cuando la vea gritará inmediatamente. | |||
| duul | haduol | cerca | Nahitabo ang iyang pag-patay haduol na ang iyang adlaw nga natawhan. | Murió cuando su cumpleaños estaba cerca. | |||
| hadyung | hadyong | silbar | |||||
| haga | haga | demacrado | |||||
| hagad | hagad | proponer, ofrecer | Nakabaton na kog hinigugma ug kasagaran manghagad kanako og minyo. | Tenía mi amor y le propuse matrimonio como es normal. | |||
| gakus | hagakos | agarrarse, abrazarse | Nahagakos siya sa iyang anak. | Ella abrazó a su bebé rápidamente. | |||
| haganas | haganas | estrépito del agua | Nanghaganas ang busay. | La cascada está haciendo estrépito. | |||
| hagas | hagas | demacrado, maldito | |||||
| hagawhaw | hagawhaw | susurrar, zumbido, rumor | Hagawhawa lang pagsulti aron di silang kadungog. | Habla en voz baja para que no lo puedan oír. | |||
| hagba | hagba | caer, desplomarse | Nahagba siya sa salog nga naghayang. | Cayó al suelo de espaldas. | |||
| hagbung | hagbong | caer, desplomarse | Wa ko makagraduar kay duha ka subject nga hagbong.; Ang panday nahagbong gikan sa atop. | No pude graduarme por suspender 2 asignaturas. ; El carpintero se cae del tejado. | |||
| hagdan | hagdan | escalera, grado | Gamita ang nang hagdan sa pag-abot anang butanga. | Solo usa la escalera para conseguir esa cosa. | |||
| hagdan | hagdanan | escalera, grado | Hagip-ot ang hagdanan. | Las escaleras son estrechas. | |||
| hagdaw | hagdaw | recoger | |||||
| hagip-ut | hagip-ot | estrecho | |||||
| hagis | hagis | salvaje, feroz | |||||
| hagit | hagit | desafiar | Gi-hagit ako sa kampyonado sa dula nga chess. Unsay dula nga magbulang mo? Tenis ra! | Fui desafiado por el campeón de ajedrez. ¿A qué jugaréis? A tenis. | |||
| hagiyus | hagiyus | silbar | |||||
| haluk | hagkan | beso | |||||
| hagkut | hagkot | pegajoso | |||||
| hagu | hago | problemas, carga, agotado | |||||
| haguk | hagok | ronquido | Dili ko ganahan makigtupad sa akong bana kung matulog sa gabii kay kusog kaayo ang iyang hagok. | No me gusta dormir al lado de mi esposo en la noche porque su ronquido es tan terrible. | |||
| hagung | hagong | zumbido | |||||
| hagung | hagonghong | zumbido | |||||
| hagpa | hagpa | caer | |||||
| hagpis | hagpis | flaco, delgado | |||||
| hagsa | hagsa | caer, desplomarse | Ang tulay sa among probinsya nahagsa kini tungod sa kusog nga baha. | Un puente en nuestra provincia fue derrumbado por una fuerte inundación. | |||
| hagtik | hagtik | tictac | |||||
| hagtub | hagtob | golpear | |||||
| hagtuk | hagtok | hacer tictac | |||||
| hagtus | hagtos | cortar por tensión | |||||
| hagurus | haguros | ráfaga de viento, rápido | |||||
| hagwa | hagwa | retozar, alborozarse | |||||
| hain | hain | dónde | Hain man sila. | ¿Dónde están? | |||
| hait | hait | agudo | Hait ang kotselyo. | El cuchillo es afilado. | |||
| hakgum | hakgom | manojo, agarrar | |||||
| hakhak | hakhak | muesca, tallar | |||||
| hakug | hakog | codicioso | Hakog kang pagkatawo. | Eres una persona codiciosa. | |||
| hakup | hakop | agarrar, puñado, llevar en brazos | Gihakop niya ang bata'g midagan. | Recogió al niño en sus brazos y corrió. | |||
| hakut | hakot | transporte, llevar | Naghakot sila sa mga bato. | Están llevando las piedras. | |||
| hala | hala | Ah, Caramba! | Hala! Natagak ang bata sa hagdanan. | ¡Ah! Un niño se cayó de las escaleras. | |||
| labug | halabog | arrojar | |||||
| halad | halad | ofrecer, dedicar | Kinahanglan ta maghalad sa adlaw sa patay. | Tenemos que ofrecer en el día de los difuntos. | |||
| halaman | halaman | jardín | |||||
| handum | halanduman | recuerdo | |||||
| handum | halandumon | memorable | Pebrero katorse ang akong halandumong adlaw. | El 14 de febrero es mi día inolvidable. | |||
| halang | halang | picante | Halang kaayo ang sabaw kay gidaghan man nimo pabutang ug sili. | La sopa está muy caliente porque pusiste mucho chile. | |||
| hangad | halangdon | digno, honorable | Ang halangdon nga mayor sa Sugbo, | El honorable alcalde de la ciudad de Cebú, | |||
| halap | halap | ciego | |||||
| lapad | halapad | amplio, ancho | Halapad kaayo ang dalan. | El camino es muy ancho. | |||
| halad | halaran | ofrecido | |||||
| halas | halas | serpiente | Dako kaayo ang halas. | La serpiente es muy grande. | |||
| hatag | halatagon | responsabilidad, cuota | |||||
| lalum | halawom | profundo | |||||
| halay | halayhay | colgar | |||||
| layu | halayo | lejos | Kami nagpuyo halayo sa merkado, kinahanglan pa mosakay ug dyip. | Vivimos lejos del mercado, necesitamos montar en jeepney. | |||
| Sp | jalea | halya | haleya | jalea, gelatina | |||
| halhag | halhag | delgado, escaso | |||||
| halhal | halhal | balbucear | |||||
| dali na | hali na | ¡Vamos!, ¡Venga! | |||||
| haligi | haligi | pilar, columna | Dagko ang haligi nga gigamit. | Se utilizó una gran columna. | |||
| halili | halili | sustituir | |||||
| halimaw | halimaw | monstruo | Si Manny gibati ug tumang kalisang sa pagkakita niya sa halimaw. | Manny se horrorizó por ver al monstruo. | |||
| halimbawa | halimbawa | eludir, evitar, soportar | Karon nga nakatrabaho na si Pedro nakahalimbawa na ang banay. | Ahora Pedro puede trabajar y su familia está liberada del apuro. | |||
| halin | halin | venta, ingresos, vender | Pila man ang inyong halin? ;Nahalin na ang akong balay. | ¿Cuánto cuestan vuestras ventas? ; Mi casa fue vendida. | |||
| haling | haling | fuego, hoguera | |||||
| haling | halingan | hogar, chimenea | |||||
| halin | halinun | vendible, tener mucha demanda | Halinun kaayo ang akong gibaligya nga isda. | Mi mercadería de peces tiene mucha demanda. | |||
| En | hello | halu | halo | hola | Halo, kinsa ni? | Hola, ¿quién es? | |
| halu | halo | mezclar | |||||
| halu | halo | suelto, flácido | |||||
| halug | halog | abrazo | Ako siyang gihalog. | Yo la abracé. | |||
| halu | halohalo | desierto frio mezclado | haluhalo | un postre de varios tipos de frutas con helado | |||
| haluk | halok | beso | Pahalok ka ko. | Bésame. | |||
| halus | halos | casi, apenas | Halos cemento ang ilang balay. | Su casa está hecha de hormigón casi. | |||
| luyu | haluyo | de atrás | |||||
| halwa | halwa | jaula | Ihalwa ang piriko. | Pon el periquito en la jaula. | |||
| halwut | halwot | pegajoso, música suave | |||||
| hamag | hamag | saltar, lanzarse | |||||
| hambin | hambin | abrigar, puerto | |||||
| hambug | hambog | vano | |||||
| hambug | hambogero | vanidoso | Hambogero kaayo nang tawhana. | Ese hombre es muy engreído. | |||
| pili | hamili | noble, precioso | |||||
| hamis | hamis | suave | Hamis kaayo imong panit. | Tu piel es muy suave. | |||
| hamuk | hamok | fantasma, amenazar | |||||
| Sp | jamon | hamun | hamon | jamón | |||
| hamus | hamos | sucio | |||||
| hamuy | hamoy | lamer | |||||
| hampak | hampak | palmada, golpear | Iyang gihampak ang iyang anak sa lobut. | Ella dio palmadas a su hijo en las caderas. | |||
| butang | hamtang | infligir | |||||
| hamtung | hamtong | maduro | |||||
| mubu | hamubo | corto | |||||
| hamugawa | hamugaway | acogedor, suficiente espacio | Ang barko nga gisakyan namo sa Manila, hamugaway kaayo kay daku ug limpyo. | El barco que viajamos a Manila era cómodo porque era grande y limpio. | |||
| hamyang | hamyang | extender | |||||
| hana | hana | intentar, ponerse a hacer | Mihana ug patay kanako ang akong kontra. | Mi enemigo probó a matarme. | |||
| hana | han-an | apuntar, intentar | |||||
| hanap | hanap | borroso, debilitarse | Hanap na akong mata. | Mi vista ya está turbia. | |||
| hanas | hanas | hábil, adepto | Hanas na siya modrive. | Ella conduce bien. | |||
| hanaw | hanaw | desaparecer | Nalupad ug nahanaw ang mga bula. | Las pompas de jabón volaron y desaparecieron. | |||
| hanay | hanay | inclinarse, pendiente | |||||
| han-ay | han-ay | archivo, serie, organizar | ang papeles nga gihan-ay | papeles, documento | |||
| Ta | handa | handa | handa | plan, preparar, empezar | Mao gyuy pagbundak sa ulan sa dihang nihanda na unta ko paglakaw. | La lluvia comenzó a caer repentinamente justo cuando estaba a punto de salir. | |
| handag | handag | inclinado, oblicuo | Tan-awa nang bilding nga naghandag na. | Mira ese edificio inclinado. | |||
| handus | handos | empujar | Palihug ko ug handos sa sakyanan paingon sa daplin kay plat ang ligid. | Por favor, empuje el automóvil hacia un lado porque se pinchó un neumático. | |||
| handum | handum | retrospectivo, rememorar | Siya kanunay maghandum. | Ella siempre está en sus recuerdos. | |||
| handum | handumanan | recuerdo | Kining sudlay mao akong handumanan ni lola. | Este peine es un recuerdo de mi abuela. | |||
| handuraw | handuraw | ensueño | |||||
| hangad | hangad | levantar los ojos; la cara | |||||
| hangal | hangal | inatento | |||||
| hangal | hangalhangal | tonto, estúpido | |||||
| hangay | hangay | inútil | Mohangay lang siyag kasuko. | Él se enoja sin ninguna razón. | |||
| hangga | hangga | varicela | |||||
| hanggap | hanggab | inhalar, respirar | Gusto kong mohanggab ug lab-as nga hangin. | Quiero inhalar aire fresco. | |||
| hanggap | hanggap | inhalar | |||||
| hanggaw | hanggaw | estúpido, idiota | |||||
| hangin | hangin | viento, brisa | kusog nga hangin | viento fuerte | |||
| hangin | hanginon | ventoso | Mahanginon adlaw padayon usa ka semana. | Tuvimos días de viento durante una semana. | |||
| hangul | hangol | codicioso | Hangol kaayo ug manggang hilaw si Cate. | Cate tiene una debilidad por el mango verde. | |||
| hangup | hangop | abrazar | |||||
| hangus | hangos | ahogo, jadear | Naghangos si Anne gikan nagdagan. | Anne estaba jadeando por correr. | |||
| hangup | hangpanay | (bienvenido) abrazarse | |||||
| hangtud | hangtod | hasta | Hangtod sa sunod natong panagkita. | Hasta que nos encontremos. Hasta la vista. | |||
| hangtud | hangtod sa hangtod | siempre, eternamente | Hangtod sa hangtod akong gugma kanimo. | Mi amor por ti es para siempre. | |||
| hangtud | hangturan | terminal, limitación | |||||
| hangus | hangus | jadeo | |||||
| hangyu | hangyo | preguntar, pedir | Mihangyo siya nako nga mouban sa Manila. | Me pidió que fuera a Manila con él. | |||
| hangyu lub | hangyo-lubo | fuerte petición | hangyu lubu | solicitud que no puede rechazar | |||
| hanig | hanig | amortiguar, cubierta | |||||
| haniti | haniti | experto | Haniti na siya sa pagluto. | Es una experta en cocina. | |||
| han-uk | han-ok | embutir, meter | |||||
| hansak | hansak | pinchar | |||||
| hantak | hantak | tirar la moneda | |||||
| hantuk | hantok | premio gordo, casarse con un rico | |||||
| hapa | hapa | acostar boca abajo, postrarse | Gimandoan ang mga tawo sa paghapa ug gihulga nga pusilon kon molihok. | Les ordenaron acostar boca abajo y les amenazaron con dispararles si se movieran. | |||
| hapag | hapag | cesta | |||||
| hapak | hapak | golpear | Ayaw panghapak sa imong anak. | No le golpees a tu hijo. | |||
| hapas | hapas | grasa, engrasar | haplas | ||||
| umud | hapaumod | caerse de cara | |||||
| hapaw | hapaw | quitar, espumar, rozar | |||||
| hapay | hapay | peinar, aplanar | |||||
| hapdus | hapdos | dolorido, escocer | Nagkahapdos sa akong samad nga karaan ang mga pulong mo. | Tus palabras están doloridas para mi vieja herida. | |||
| hapin | hapin | cubierta | Ayaw gisia ang hapin sa nang libro. | No rasgues la cubierta de ese libro. | |||
| hapit | hapit | pasar por, pasar a recoger | Akoy mohapit niya sa ila. | La recogeré en su casa. | |||
| hapit | hapit | casi, cerca | Hapit tanang mga dahon nag-ilis sa ilang color. | Casi todas las hojas han cambiado de color. | |||
| haplas | haplas | grasa, untar, pomada | |||||
| Sp | japon | hapun | Hapon | Japón | Hapon ko. | Soy japonés. | |
| hapun | hapon | tarde | Sa hapon nalang ko molakaw. | Iré por la tarde. | |||
| Sp | japones | hapunis | hapones | japonés | Nindot ug batasan ang Hapones. | La costumbre japonesa es agradable. | |
| Sp | japonesa | hapunisa | haponesa | japonesa | Puti kaayo ang Haponesa. | Las japonesas son blancas. | |
| hapus | hapos | apalear, látigo | |||||
| hapsay | hapsay | ordenadamente | Hapsay kaayo ang mga bata nga ning klase. | Los alumnos de esta clase son ordenados. | |||
| hapuhap | hapuhap | acariciar, pasar la mano | Unya iya kong gigakos ug gihapuhap ang akong likod. | Más tarde me abrazó y me pasó la mano por la espalda. | |||
| hapyud | hapyod | tocar, trazo en una dirección | Iyang gihapyod ang nagum-us niyang buhok. | Ella pasó la mano por el pelo desgreñado. | |||
| hapyud | hapyoron | caricia | Hapyoron tika para mahuwasan sa kalagot. | Te acariciaré para aliviar tu ira. | |||
| Sp | jarra | hara | hara | jarro, tarro | |||
| harag | harag | oblicuo, inclinación | |||||
| Sp | jarana | harana | harana | serenata | |||
| harang | harang | bloquear | |||||
| harang | harang | ofrenda | |||||
| Sp | jardin | hardin | hardin | jardín | Daghan ug maanindtot na bulak ang hardin. | Hay muchas flores hermosas en el jardín. | |
| Sp | jardinero | hardiniru | hardinero | jardinero | |||
| hari | hari | rey | Si Jisus ang hari sa mga hari. | Jesús es el rey de todos los reyes. | |||
| hari | hari | caerse de espaldas | |||||
| hari | harianon | real | |||||
| Sp | harina | harina | harina | harina | Pagdala ug harina. | Trae un poco de harina. | |
| harung | harong | confrontar | |||||
| harus | haros | tomar todo, invicto | Siya ang nangharos sa tanan daog. | Ganó todo el juego. | |||
| haruhay | haruhay | acogedor | |||||
| hasa | hasa | afilar, aguzar | |||||
| hasi | hasi | amenazar | |||||
| Sp | hacienda | asyinda | hasienda | hacienda, plantación | Ikaw na karon ang tag-iya sa hasienda. | Ahora ya eres el dueño de la plantación. | |
| siril | hasirilsiril | buscar frenéticamente | |||||
| haska | haska | muy | haskang purdoya | muy pobre | |||
| hasmag | hasmag | ataque, abalanzarse | Nikalit lang ug hasmag ang iro ngadto sa bata. | De repente el perro atacó al niño. | |||
| hasu | hasohaso | empujar y jalar | |||||
| hasul | hasol | acosar, molestia, irritar | |||||
| Sp | hasta | hasta | hasta | hasta | Brutus, hasta ka! | Bruto, tú también! | |
| hasul | hasula | acosar | |||||
| hata | hata | fintar, aparentar | |||||
| taas | hataas | muy alto | |||||
| hatag | hatag | dar, regalo | Naghatag ka nako'g mahal nga butang. | Me diste una cosa preciosa. | |||
| hataw | hataw | aparecer | |||||
| hatay | hatay | adelgazarse, alargarse | |||||
| hatud | hatod | dirigir, guiar, traer | Palihug ko ug hatud sa libro. | Por favor traiga el libro. | |||
| Sp | hacha | atsa | hatsa | hacha | hait nga hatsa. | hacha afilada | |
| haum | haum | sentar bien | |||||
| hawa | hawa | retirarse, partir | Kanus-a ka mohawa? | ¿Cuándo te jubilarás? | |||
| hawak | hawak | cintura | Gamay kaayo ka ug hawak. | Tu cintura es muy delgada. | |||
| hawan | hawan | vaciar | |||||
| hawanan | hawanan | sala de estar, salón | Adto ta mag-istambay sa hawanan. | Esperamos en la sala de estar. | |||
| haw-ang | haw-ang | vacío | Kini ang lugar nga haw-ang. | Este es un lugar vacío. | |||
| haw-as | haw-as | descargar, sacar | |||||
| hawid | hawid | agarrar | Paghawid sa imong bag nga may sulod nga kuwarta. | Guarda bien tu bolsa con dinero dentro. | |||
| hawud | hawod | campeón, ganador, mejor | hawud og salabutan | persona genial | |||
| hawud | hawodhawod | actuar como superior | |||||
| halwut | hawot | pegajoso, música suave | |||||
| haya | haya | entierro | |||||
| hay-ad | hay-ad | tumbarse, extenderse | |||||
| hayag | hayag | luz del sol, claro, brillante | hayag sa adlaw; Hayag kaayo karong gabiona kay bulanon. | luz del sol; Es muy brillante esta noche a la luz de la luna. | |||
| hayahay | hayahay | cómodo, acogedor | Gusto ko ug hayahay nga kinabuhi. | Quiero una vida cómoda. | |||
| hayan | hayan | probablemente, por eso | |||||
| hayang | hayang | de espaldas | Nanghayang nga natulog si Roel. | Roel estaba durmiendo de espaldas. | |||
| hayhay | hayhay | colgar | |||||
| hayhay | hayhayan | tendedero | |||||
| haylu | haylo | instigar | |||||
| hayup | hayop | animal | |||||
| En | high sch | hayskul | hayskol | escuela secundaria | |||
| Sp | generaci | hinirasyun | henerasiyon | generación | |||
| Sp | jefe | hipi | hepe | jefe | Napusilan ang hepe sa kapulisan. | El jefe de la policía fue disparado. | |
| Sp | heredero | hiridiru | heredero | heredero/a | bugtong heredero | único heredero | |
| Af | hi | hi- | un prefijo | denotando "involuntariedad, casualidad" de suceso o acción. | |||
| abut | hiabut | llegada | |||||
| agum | hiagom | sufrir | |||||
| agum | hiaguman | resultado, una lección | Mao kini akong nahiaguman sa paningkamot. | Este es el resultado de mi trabajo duro. | |||
| hiay | hiay | inclinarse | |||||
| balag | hibalag | encontrar | Nahibalag ko na gayod siya. | La encontré por fin. | |||
| balu | hibalo | saber | Nakahibalo ko sa imong sikreto. | Sé sobre tu secreto. | |||
| hibat | hibat | deformar, bizcos, distorsionar | |||||
| balu | hibaw-an | saber | |||||
| balu | hibawo | saber | |||||
| bilin | hibilin | quedar | |||||
| bulung | hibulong | preguntarse, sospechar | Nahibulong ko ngano nasuko siya. | Me pregunto por qué se enojó. | |||
| Sp | descubri | diskubrir | hideskubrihi | descubrimiento | |||
| hidhid | hidhid | pomada, aceite | |||||
| hidlaw | hidlaw | añorar, nostalgia | Gihidlaw ko pag-ayo nimo.; Gihidlaw ka nako? | Te extraño mucho.; ¿Me extrañas? | |||
| higal | higal | lascivo | |||||
| hagala | higala | amigo | Ang higala sa panahon sa kalisod maoy higala nga tinood. | Un amigo en tiempos de dificultades es un verdadero amigo. (En el peligro se conoce al amigo.) | |||
| galam | higalam | acostumbrar | |||||
| Sp | gigante | higanti | higante | gigante | Higante gyud ang Christmas tree sa gawas. | Realmente el árbol de navidad exterior es gigante. | |
| gawad | higawad | decepcionar, negar | Wala gyud koy ihigawad kanimo. | No hay nada que te negaría. | |||
| gayun | higayon | oportunidad, tiempo | Tagai ko ug higayon sa pag-usab. | Dame una oportunidad más. | |||
| gayun | higayuna | entonces | Bata pa man ko niadtong higayuna. | Todavía era un niño en ese momento. | |||
| higda | higda | acostarse | Naghigda siya sa bangko. | Se tumbó en el banco. | |||
| higda | higdaan | cama | |||||
| higda | higdaanan | cama, dormitorio | Limpyo kaayo kining higdaanan. | Esta cama es muy limpia. | |||
| mata | higmata | despertarse | |||||
| higup | higop | sorber, chupar | naghigop og kape | sorber café | |||
| higut | higot | unir, nudo, cuerda | Ihigut ang balloon sa bangko kay basin ug makalupad na. | Ata el globo a la silla porque puede volar. | |||
| higpit | higpit | apretado, atestar | |||||
| gugma | higugma | amar | Nahigugma ko nimo. | Te amo. | |||
| higup | higup | sorber, chupar | |||||
| higut | higut | unir, nudo, cuerda | |||||
| higwaus | higwaos | inquieto, ansioso | |||||
| ila | hiilhan | conocido | |||||
| limut | hikalimot | olvidar | Hikalimti na lang ang akong giingon. ; Hikalimti ako ayaw. | Olvida lo que dije.; No me olvides. | |||
| hikap | hikap | toque | Ayaw hikapa ang kuryente. | No toque el cable eléctrico. | |||
| kaplag | hikaplagan | descubrimiento | |||||
| tawa | hikatawa | no poder contener la risa | |||||
| hikaw | hikaw | descuidar, rechazar | Wala gyud maghikaw siya sa ako sa dihang nangayo ko ug panabang. | Nunca me rechazó cuando le pedí ayuda. | |||
| hikaw | hikawan | egoístas, privar | |||||
| hikay | hikay | preparar | |||||
| hiklad | hiklad | mostrar, desplegar | |||||
| hiklin | hikling | dejar aparte, refugiarse | |||||
| hikug | hikog | ahorcarse | |||||
| hiktin | hiktin | estrecho | |||||
| hikut | hikut | atar | |||||
| hiklad | hikyad | mostrar, desplegar | Nahikyad niya ang iyang libro ug notebooks sa ibabaw sa lamesa. | Extendió un libro y una libreta sobre el escritorio. | |||
| labi | hilabi | la mayoría, especialmente | Gimahal nako akong mga anak hilabi na ikaw. | Amo a mis hijos especialmente a ti. | |||
| labi | hilabihan | muy, extraordinario | |||||
| labut | hilabot | entrometerse, interferir | Ayaw panghilabot sa dili imoha. | No te inmiscuyas en los asuntos de otras personas. | |||
| labut | hilabut | interferir, entrometerse | |||||
| labaw | hilabwan | superar | |||||
| hilahila | hila-hila | babosa, caracol | |||||
| hilak | hilak | llorar | Nihilak ang bata nga nawala iyang sapatos. | El niño que perdió sus zapatos estaba llorando. | |||
| hilam | hilam | tentar, tiento | |||||
| hilam | hilamhilam | a tientas | |||||
| hilam-us | hilam-os | lavar la cara | Naghilam-os ko sa akong nawong. | Me lave la cara. | |||
| hilan | hilan | aislado | |||||
| hilanat | hilanat | fiebre | May hilanat ka ba? Oo, taas kaayo. | ¿Tienes fiebre? Sí, muy alta. | |||
| hilang | hilang | ralo, escaso | |||||
| lansang | hilansang | clavar, sujetar con clavos | Ang mga mata ni Ora didto mahilansang kang Arturo. | Ora mantuvo sus ojos pegados a Arturo. | |||
| hilanat | hilantan | tener fiebre | |||||
| hilap | hilap | emocionarse | gihilap sa kaluoy | sentir lástima | |||
| hilas | hilas | obsceno | |||||
| hilas | hilasan | obsceno | |||||
| hilaw | hilaw | crudo, inmaduro | Ang mga Hapones nagkaon sa hilaw nga isda. | Los japoneses comen pescado crudo. | |||
| lawas | hilawas | coito | |||||
| hilig | hilig | tender, inclinar, favorito | Hilig kaayo ang Hapones sa isda nga hilaw. | A los japoneses les gusta comer pescado crudo. | |||
| hiling | hiling | diagnosticar | |||||
| hilis | hilis | fundir, digerir, disolver | para mahilis dayon ang mga gikaon | para digerir los alimentos rápidamente | |||
| hilis | hilisan | digerir | Nagsakit ang tiyan ni Karl tungod kay wala kahilisi sa iyang gikaun nga anagon. | Karl tenía dolor de estómago porque no podía digerir el maíz joven que comió. | |||
| hisgut | hilisgutan | tema | Ang paghimo ug ginagmay nga negosyo ang hilisgutan karon sa miting. | La agenda para esta reunión es sobre comenzar un pequeño negocio. | |||
| hilit | hilit | afueras | |||||
| hilu | hilo | veneno | Adunay klase sa bitin nga grabe ug hilo, ug makamatay dayon kung mapaakan ka. | Hay una especie de serpiente venenosa y si te mordiera, morirías pronto. | |||
| hilu | hilo | hilo | |||||
| hilum | hilom | tranquilo, silencioso | Hilom na! | ¡Silencio! | |||
| hilum | hilomon | callado, silencioso | |||||
| hilut | hilot | masaje | Palihug ko ug hilot sa akong abaga. | ¿Podrías masajear mis hombros? | |||
| hilum | hilumon | callado, silencioso | Siya hilumon kaayo, dili man lang kamao mobuka sa iyang baba. | Es muy callado y apenas abre la boca. | |||
| luwas | hilwas | articular | Hilwas na sinultihan ang bata. | El bebé ya habla claramente. | |||
| bayi | himabaye | mujeriego, playboy | |||||
| bakak | himakak | desmentir | |||||
| matay | himalatyon | moribundo | |||||
| palad | himaldi | leer la fortuna, quiromancia | Human siya kahimaldi, naghingari lang syag hinuktok. | Desde le fue leída la palma de su mano, está deprimido. | |||
| palit | himalitan | aficionado a comprar, popular | |||||
| himamat | himamat | encontrar | Diin nimo siya ikahimamat. | ¿Donde lo conociste? | |||
| himan | himan | herramienta, aparato | |||||
| mangnu | himangno | reprender, recordar | |||||
| himangud | himangod | herirse, afligirse | |||||
| himas | himas | caricia | |||||
| batiis | himatiis | lavar las piernas | Manghimatiis ko una matulog. | Me lavo las piernas antes de ir a la cama. | |||
| matikud | himatikdan | aviso, consciente | Ako siyang himatikdan nga ~. | Le noté que ~ | |||
| matay | himatyon | moribundo | |||||
| himaya | himaya | reino, gloria, beatitud | |||||
| himbis | himbis | escama | |||||
| himi | himi | sucio, llorón | |||||
| pili | himili | preferencia, predilección | Himili-an siya. | Tiene gustos y aversiones. | |||
| Sp | gimnasio | himnasyu | himnasyo | gimnasio | |||
| himu | himo | hacer, actuar | Kung mahimo ayaw kasuko. | No te enojes si puedes. | |||
| himsug | himsog | robusto | Himsug nga pagkabata si Jore. | Jore es un niño robusto. | |||
| bugsu | himugso | parto, nacimiento | |||||
| himugsu | himugso | dar nacimiento | Nahimugsoan siya'g usa ka bata. | Ella dio a luz un niño. | |||
| bulag | himulag | separado, despedida | Mahimulag sa iyang mga ginikanan ang mga anak panahon nga kini magtukod ug iyang kaugalingong pamilya. | Los niños se separarán de sus padres cuando construyan su propia familia. | |||
| bulbul | himulbulan | arrancar | gihimulbulan ang manok | desplumar la gallina | |||
| Sp | pulso | pulsu | himulso | sentir el pulso | Ang doktor mohimuls nimo. | El médico sentirá tu pulso. | |
| bunga | himungaan | gallina | |||||
| bunga | himungahon | proliferar | |||||
| pungtud | himuntod | superar | |||||
| buntug | himuntog | estar, situarse | Apan nakugang siya sa paghimuntog niya sa sala. | Pero ella se sorprendió cuando entró en la sala de estar. | |||
| himu | himuon | cosa que hacer | Daghan ko ug himuon karon. | Tengo muchas cosas que hacer ahora. | |||
| buut | himuot | contentarse | Nahimuot ko anang tawhana. | Estoy contento con esa persona. | |||
| pusak | himusak | abundar, florecer | |||||
| butang | himutang | situado | |||||
| but-uk | himut-ok | estupefacto | |||||
| hin | hin- | un prefijo | ehemplo: kaon→hingaon | Un prefijo que significa "adicto" o "aficionado". Ejemplo: comer → gourmet | |||
| tabang | hinabang | ayuda | Mangayo me ug hinabang sa patay. | Estamos pidiendo ayuda para el muerto. | |||
| tabi | hinabi | entrevista, hablador, chisme | Akong nahinabi ang nangawat sa usa ka tindahan. | Entrevisté sobre el ladrón en la tienda. | |||
| tabu | hinabo | suceder | |||||
| habul | hinabol | textil | |||||
| dalagan | hinagan | entusiasta del correr | Ang bata hinagan kaayo, bisan suguon sa pagpalit ug bisan unsa hinagan. | Al chico le gusta correr, incluso si le piden que compre algo, corre. | |||
| hagdan | hinagdan | terraza | |||||
| sagiban | hinagiban | arma | Gidili ang pagdala ug hinagiban sa sulod sa bar. | Está prohibido llevar arma dentro de la bar. | |||
| haluk | hinagkanay | besarse | |||||
| dali | hinali | prisa | |||||
| hinam | hinam | deseo | |||||
| hambug | hinambog | afectado , cursilada | |||||
| hinam | hinamhinam | anhelar, ansioso | Naghinamhiam ko sa pag-abot nimo. ; Gahinam-hinam na kaayo ko sa resulta sa bar-exam. | Estoy esperando su llegada. ; Estoy ansioso por saber el resultado del bar-exam. | |||
| tam-is | hinam-is | dulces, goloso | |||||
| dali | hinanali | repentinamente | |||||
| tan-aw | hinan-aw | espectador | |||||
| han-ay | hinan-ay | de serie | |||||
| handuraw | hinanduraw | ideal, imaginario | |||||
| hanggaw | hinanggaw | estupidez, tontería | |||||
| hangup | hinangop | contento, anhelar, ansiar | Nahinangop kaayo ko sa akong manghod. | Extraño mucho a mi hermana menor. | |||
| hangyu | hinangyoan | descuento | Pilay hinangyoan nga imong ihatag niining relo? | ¿Cuánto me das un descuento en este reloj? | |||
| hinanuk | hinanok | dormir profundamente | Tingali nahinanok na sila sa ilang kama. | Tal vez ya se habían dormido profundamente en su cama. | |||
| hinaut | hinaot | deseo | Hinaot pa unta kita hangtod sa hangtod.; Maghinaut ko nga maayo ang imong panglawas. | Deseo que duremos para siempre. ; Te deseo buena salud. | |||
| hapay | hinapay | peinar | Gihinay niya paghinapay iyang buhok. | Ella se peinó lentamente. | |||
| hapun | hinapon | idioma japonés, manera japonesa | |||||
| tapus | hinapos | final, fin | |||||
| hatag | hinatag | generosidad, benevolencia | |||||
| hinaw | hinaw | lavarse las manos | |||||
| dawat | hinawat | recibo | |||||
| away | hinaway | critico, no me gusta | Nahinaway ko sa imong baho, bahong bino. | No me gusta tu olor a licor. | |||
| away | hinawayon | rencoroso, desagradable | |||||
| hinay | hinay | seguir haciendo | Nganong naghinay ka na lang og katulog diha? | ¿Por qué no haces nada más que dormir ahí? | |||
| hinay | hinay | lento, gradualmente | Hinay sa pag-drive. | Conduce lentamente. | |||
| hinayak | hinayak | (para nada) llevar a cabo, seguir demasiado | |||||
| hinay | hinayan | rezagado | |||||
| hinay | hinayhinay | gradualmente | |||||
| hinay | hinayon | llevar a cabo | Mahinayon ta ug lakaw. | Sigamos adelante. | |||
| hinay | hinayon | perezoso | |||||
| Ta | hindi | hindi | hindi | no | |||
| hindik | hindik | ordenado | Hindika ang kuwarto kay nagkalamukat lang. | Limpia la habitación porque es un desastre. | |||
| adyi | hingadye | devoto | |||||
| hingal | hingal | ahogo | |||||
| ngalan | hingalan | especificar | |||||
| Sp | amigo | amigu | hingamigo | íntimo | |||
| nganga | hingangha | sorprenderse | |||||
| kaun | hingaon | comida preferida | Hingaon kog mga prutas. | Me gustan las frutas. | |||
| kapin | hingapin | excesivo, lujoso, demasiado | |||||
| hingawa | hingawa | preocupar | |||||
| kawat | hingawat | cleptómano | |||||
| away | hingaway | belicoso | |||||
| bangun | hingbangon | surgir | |||||
| hingi | hingi | rogar | |||||
| hingilin | hingilin | ahuyentar, expulsar, despedir | Siya ang nanghingilin nako. | Me ahuyentó. | |||
| hingilin | hinginlan | ahuyentar, expulsar, despedir | Gihinginlan nako akong barumbadong manghud sa among balay. | Dejé que mi tonto hermano se alejó de nuestra casa. | |||
| hingkud | hingkod | maduro | Ang iyang kaagi maoy hinugdan nga siya nahingkod. | Sus experiencias lo hicieron madurar. | |||
| layas | hinglayas | huir | Kagahapon pa siya hinglayas. | Justo ayer se escapó. | |||
| hingus | hingos | oler, respirar | |||||
| hingpit | hingpit | completo, entero | |||||
| sayud | hingsayran | conocido | Didto nako hingsayran ang tanan. | Ahí conozco a todos. | |||
| tungud | hingtungdan | objeto, afectado, interesado | |||||
| kusug | hingusgan | hacer cumplir | |||||
| kusug | hingusog | ejerciendo | Nanghingusog mi sa pagtiwas niini dayon. | Terminamos este trabajo lo antes posible. | |||
| gayun | hinigayon | esporádico, ocasional | |||||
| gugma | hinigugma | novio/a | Siya ang akong hinigugma. | Ella es mi novia. | |||
| hikaw | hinikawan | desprovisto, necesitado | Kani-adto hinikawan kami sa tanan. | Antes estábamos desprovistos de todo. | |||
| hikay | hinikay sa | por, según | |||||
| hikut | hiniktan | atado | |||||
| himu | hinimo | fabricación, hecho | Hinimo kini sa usa ka tawo. | Esto fue hecho por una persona. | |||
| dangup | hininangup | agradezco, salvado | |||||
| hinginlan | hininginlan | abandonado | Hininginlan siya sa ilang panimalay. | Fue despedido de su familia. | |||
| usa | hiniusa | unificado | |||||
| hinlu | hinlo | limpio, ordenado, lavar | Hinloi imong kamot. | Lava tus manos. | |||
| hinug | hinog | maduro | Hinog na ang mga saging. | El plátano ha madurado. | |||
| hinuk | hinok | en secreto | |||||
| hinul | hinol | tocar, encontrar, a tientas | Wala sila'y nahinol. | Él no encuentra nada. | |||
| hinul | hinolhinol | tentar, buscar a tientas | |||||
| hinunua | hinonoa | en cambio, sin embargo, por el contrario. | |||||
| tubig | hinubig | achicar, envasar | |||||
| hubu | hinuboan | escasez | |||||
| hinugun | hinugon | lamentar, sentir | |||||
| hinuklug | hinuklog | lamentar, darse cuenta, impresionar | Nahinuklog siya sa kahinanali sa iyang nabuhat sa iyang asawa. | De repente se dio cuenta de lo que le había hecho a su esposa. | |||
| tuktuk | hinuktuk | especular, reflexionar | Naghinuktuk ko tungod sa problema. | Especulé sobre el problema. | |||
| hulagway | hinulagway | pictórico | |||||
| hulam | hinulaman | prestado | Hinulaman ko kini sa akong amiga. | Este es prestado de mi amiga. | |||
| hulga | hinulgaan | chantaje, dinero chantajeado | |||||
| hinulsul | hinulsul | arrepentirse | |||||
| sulti | hinulti | hablador, locuaz | |||||
| hulum | hinuluman | infusión | |||||
| dumdum | hinumdum | recordar memorizar | Nahinumdum ko sa imong gisulti. | Recuerdo lo que dijiste. | |||
| hungaw | hinungaw | vapor, gas | Baho ang hinungaw sa kanal. | El vapor del canal huele mal. | |||
| hungaw | hinungaw | resultado, afecto | Ang iyang ulser hinungaw sa sobrang pag-inom. | Su úlcera es el resultado de beber demasiado. | |||
| tungud | hinungdan | razón, causa, motivo | Sultii ko sa hinungdan. | Dime la razón. | |||
| tungud | hinungdanon | importante | Pagbantay sa mga hinungdanong papels. | Ten cuidado con los papeles importantes. | |||
| hinuun | hinuon | en cambio, pero, más bien | Ayaw pagsinggit, paghilum hinoon. | No grites y mantente tranquilo. | |||
| huyuhuy | hinuyohoy | brisa | hinuyuhoy sa hangin | brisa cómoda | |||
| hiphip | hiphip | soborno | Gihiphipan niya ang pulis aron dili siya dakpon. | Sobornó al policía para que no fuera arrestado. | |||
| hipi | hipi | estar al acecho | |||||
| hipli | hipli | quitar, esquivar | |||||
| hiplus | hiplos | escurrir | Nahiplos ang ubod sa akong kamot. | La anguila se escurrió de entre mis manos. | |||
| hipnu | hipno | llenar hasta el borde | |||||
| Sp | hipocrita | hipukrita | hipokrita | hipócrita | |||
| hipun | hipon | camarón | |||||
| hipus | hipos | mantener, guardar, recoger y organizar | Akong gihipos tanan butang imong gihatag. | Guardo todas las cosas que me diste. | |||
| hirada | hirada | victima, fallar | Nahirada ko sa exsamen. | Fallé en el examen. | |||
| hiram | hiram | = hilam (tentar) | |||||
| hirig | hirig | oblicuo, inclinarse | |||||
| hirit | hirit | atraer, encontrar una oportunidad | |||||
| sabut | hisabti | entender | Wala ko ikaw hisabti. | No te entiendo. | |||
| sagmuyu | hisagmuyo | desalentarse | |||||
| sakup | hisakop | pertenecer | |||||
| hisgut | hisgot | discutir | Naghisgot kami bahin sa tulis kagabii.; Di na ta maghisgot niana. | Hablamos sobre el ladrón anoche .; Ya no discutiremos eso. | |||
| hisgut | hisgutan | mencionado | nahisgutang shop | tienda mencionada | |||
| hisu | hiso | aceite | |||||
| Sp | jesus | hisus | Hisus | Jesús | |||
| hitabu | hitabo | pasar, suceder | Sultii ko sa nahitabo. | Dime lo que pasó. | |||
| tala | hitala | escrito, anotado | Ang mga panghitabo karon nga krisis sa kalibutan nahitala na sa Balaang Kasulatan. | Las crisis que ocurren en el mundo hoy ya se habían escrito en la Biblia. | |||
| talay | hitalay | clase alta | |||||
| tangka | hitangka | encuentro | |||||
| Sp | gitano | hitanu | hitano | gitano | |||
| hithit | hithit | jadear | |||||
| hiting | hiting | lleno, hinchar | |||||
| tingala | hitingala | preguntarse | |||||
| Sp | hechura | hitsura | hitsura | forma, hechura, apariencia | Unsa iyang hitsura? | ¿Cómo se ve ella? | |
| ubus | hiubos | herido, ofenderse | |||||
| usa | hiusa | unir | Naghiusa kami sa kalinaw sa katilingban. | Nos hemos unido por la paz mundial. | |||
| uyun | hiuyon | ajustar, aceptar | Nahiuyon ko sa imong hunahuna bahin sa gugma. | Acepto tu idea sobre el amor. | |||
| hiwa | hiwa | cortar | Ako ang naghiwa sa karne. | Corté la carne. | |||
| hiwa | hiwahiwa | cortar, picar | Akong gihiwahiwa ug ginagmay ang karne. | Piqué la carne. | |||
| hiwasa | hiwasa | inquieto | Naghiwasa ko sa akong kama. | Me sentí incómodo en mi cama. | |||
| hiwatig | hiwatig | estirarse | Naghiwatig kadtong iring. | Aquel gato está estirándose. | |||
| hiwi | hiwi | deformar, torcido | |||||
| hiwid | hiwid | estirarse | Nanghiwid ko pagkahuman ug trabaho. | Me estiré después del trabajo. | |||
| hiyad | hiyad | retorcerse | Naghiyad ang lawas ni Christy sa kasakit. | Christy retorció su cuerpo de dolor. | |||
| hiyak | hiyak | agrietarse, hundido | Mihiyak ang yuta paglinog. | El suelo agrietado por el terremoto. | |||
| hiyas | hiyas | virtud, joyas | Ang pagkamakugihon ang hiyas nga akong gipangita sa usa ka lalaki. | La diligencia es la virtud que busco en un hombre. | |||
| hiyud | hiyod | estrujar | |||||
| hiyus | hiyos | encogimiento, escaparse | |||||
| Sp | homilia | humilya | homiliya | homilía | |||
| hunghung | honghong | susurrar | Nihonghong siya kanako. | Ella me susurró. | |||
| huyuhuy | hoyuhoy | brisa | Ang hoyuhoy sa hangin sa BBC bugnaw ug dili hugaw, mao nga mas maayong magbakasyon didto. | La brisa en la BBC es fresca y pura, es muy agradable pasar unas vacaciones allí. | |||
| hubad | hubad | traducir, interpretar | Kahibalo ka mohubad sa Hinapon ngadto sa Binisaya? | ¿Sabes cómo traducir japonés a binisaya? | |||
| hubag | hubag | absceso | Dako ang hubag sa bata. | El absceso del niño es grande. | |||
| hubak | hubak | asma | |||||
| hubas | hubas | desecarse | Nihubas na ang tubig sa baha. | Las inundaciones han disminuido. | |||
| hubas | hubasanan | drenaje | Gilimpyohan na namo ang hubasanan. | Hemos limpiado el drenaje. | |||
| hubit | hubit | describir, retratar | Ang katahom dili mahubit sa pulong. | Su belleza no se puede expresar con palabras. | |||
| hubu | hubo | desnudar | Gusto ko mopintura nimo naghubo tanan. | Me gusta pintar tu desnuda. | |||
| hubu | huboan | desnudarse | Ako siyang gihuboan. ; Iya akong gihuboan. | Desnudé a ella. ; Desnudó a mi. | |||
| hubug | hubog | borracho | Ayaw paghubog. | No te emborraches. | |||
| hubug | huboghubog | borracho | |||||
| hubuy | huboy | nodo, hincharse | |||||
| hubuy | huboyhuboy | fofo y suave | |||||
| hudas | hudas | traicionar | |||||
| hudlat | hudlat | amenaza | |||||
| Sp | horno | hurnu | hudno | horno, asar, tostar | Gihudno ang tostado. | El pan fue tostado. | |
| Sp | horno | hurnu | hudnohan | horno | |||
| Sp | juerguea | hudyaka | hudyaka | juerguear, jolgorio | |||
| hugas | hugas | lavar | naghugas ug plato; Hugasan nako ang mga plato. | lavar los platos; Lavaré los platos. | |||
| hugas | hugasan | fregadero | Naay daghang hugasunon sa hugasan. | Hay mucha vajilla sucia en el fregadero. | |||
| hugas | hugasanan | lavabo | |||||
| hugaw | hugaw | suciedad, estiércol | Ilabay kanang hugaw.; Hugaw kana imong gikuptan. | Tira esa basura .; Lo que sostienes está sucio. | |||
| hugis | hugis | forma | |||||
| hugka | hugka | flojo | not common | ||||
| hugna | hugna | escena, acto, telón | unang hugna | acto primero | |||
| hugnu | hugno | derrumbar, hundir, exterminar | Nahugno ang among karaan nga balay sa miaging linog. | Nuestra casa antigua se derrumbó por el último terremoto. | |||
| hugu | hugo | delgado, demacrarse | Nihugo ko tungod sa sakit. | He adelgazado por la enfermedad. | |||
| hugung | hugong | zumbido | |||||
| hugunhugu | hugonhugon | rumor, hablar conjetura | Naghugonhugon akong mama sa pagpatukod ug balay karong Enero. | Mi madre habla de que construirá una casa el próximo enero. | |||
| hugup | hugop | aglomerarse, reunirse | |||||
| hugut | hugot | apretado, tenso | Hugot kaayo ang iyang pantalon.; Ayaw ihugot paghigot. | Tus pantalones son muy ajustados .; No ates apretadamente. | |||
| huguy | hugoy | camarada | |||||
| huguy | hugoyhugoy | alegría, divertirse | |||||
| hugpa | hugpa | descender en grupo, cubrir | Mihogpa ang dulon da maisan. | Las langostas se posaron en el campo de maíz en grupo. | |||
| hugpung | hugpong | grupo, unir, gavilla, rebaño | Gugma ang naghugpong sa mga anak ug ginikanan. | El amor une a los niños y los padres. | |||
| hugut | hugtanon | apretado | |||||
| hugup | hugupan | reunido | Hugupan nato ug trabaho aron madali ug human. | Trabajemos juntos para que se haga pronto. | |||
| hugyaw | hugyaw | tumulto, rugido | |||||
| hukas | hukas | desnudo | Hukas ang lalake nga akong nakita. | Vi a un hombre desnudo. | |||
| hukas | hukasan | tira | Hukasan una ang bata sa dili pa maligo. | Desnuda al niño primero antes de darle un baño. | |||
| hukbu | hukbo | ejército | |||||
| hukdung | hukdong | agacharse, reclinarse | |||||
| hukhuk | hukhok | engañar, estafa | Gihukhok lang anang bayhana ang kwarta sa imong lolo. | Esa mujer le estafó el dinero a tu abuelo. | |||
| hukum | hukman | condenar, juez | Hukman na karon ang sad-an. | Ahora se hará la condena. | |||
| hukum | hukmanan | tribunal, jurado | Dad-on ta kining hitaboa sa hukmanan. | Vamos a llevar esta cosa a los tribunales. | |||
| hukum | hukom | condenar, juzgar, decidir | hukom og sala; Ayaw paghukom sa usa ka tawo. | condenar por el crimen; No juzgues a los demás. | |||
| hukut | hukot | correa | Nawala ang hukot sa iro. | La correa del perro ha desaparecido. | |||
| hulab | hulab | alardear | |||||
| hulab | hulabon | mendaz, exagerado | |||||
| hulad | hulad | copiar, transcribir, verter | Nahulad nanimo ang mga dokumento? | ¿Has copiado los documentos? | |||
| hulagway | hulagway | foto, retrato | Maayo pagkakuha ang imon hulagway. | El retrato tuyo está tomado muy bien. | |||
| hulam | hulam | pedir, prestado | Mohulam ko ug libro. | Pediré prestado el libro. | |||
| hulat | hulat | esperar | Naghulat ko sa imong pagbalik. | Estaba esperando tu regreso. | |||
| hulaw | hulaw | sequía | Nihit ang pagkaon panahon sa hulaw. | La comida escasea durante la sequía. | |||
| hulbut | hulbot | sacar | |||||
| hulga | hulga | amenazar | Iya kong gihulga nga pat-yon. | Me amenazó con matarme. | |||
| hulhug | hulhog | instigar | |||||
| hulhul | hulhul | gañir, aullar | Nadungog ko ang hulhul sa mga iro gabii. | Escuché a los perros aullar anoche. | |||
| hulip | hulip | reemplazar, remendar, renovar | Gikuhaan siya sa Dios ug gusok ug gihulipan niya kining unod. | El dios tomó su costilla y la sustituyó por su carne. | |||
| Sp | forma | purma | hulma | molde, formar | Naghulma kami ug lingin pinaagi kupot sa kamot. | Fórmanos un círculo con cadena de manos. | |
| Sp | forma | purma | hulmahan | molde, fundición | Mao kini ang hulmahan sa pagbuhat ug baso. | Este es el molde para hacer tazas. | |
| Sp | hormiga | hurmiga | hulmigas | hormiga | Gipaak ug hulmigas ang akong anak. | Mi hijo fue mordido por una hormiga. | |
| hulug | hulog | caer | Nahulog ko sa hagdanan. | Me caí de las escaleras. | |||
| hulug | huloghulog | entrega, pago mensual | Nagbayad ko sa among telebisyon pinaagi sa huloghulog. | Compré nuestro televisor a plazos. | |||
| hulum | hulom | remojar, sumergir | |||||
| hulpa | hulpa | bajar, hundirse | |||||
| hungaw | hulungawan | respiradero, ventilador | Kinahanglan ug hulungawan ang kasilyas. | El inodoro necesita un ventilador. | |||
| Sp | julio | hulyu | Hulyo | julio | Hulyo ang buwan nga iyang natawhan. | Julio es su mes de nacimiento. | |
| mabdus | humabdos | hijastro/a | Iyang gipaeskwela ang iyang humabdos. | Envió a su hijastro a la escuela. | |||
| hablus | humablos | hijastro/a | |||||
| human | humag | human ug | |||||
| human | human | terminar | Nahuman na ko sa akong gihimong balak. | Terminé de escribir mi poema. | |||
| human | human | después | Gibiyaan ko niya human sa tanan. | Él me dejó después de todo. | |||
| human | humana | human na | Humana ang akong gibuhat nga assignment. | He terminado mi tarea asignada. | |||
| human | human-daan | confeccionado | Mopalit ko ug senina human-daan. | Compraré un vestido de confección. | |||
| humay | humay | arroz | Humay ang ipakaon sa bata dili mais. | La comida para niños no es el maíz sino el arroz. | |||
| humay | humayan | arroz, campo de arroz | Nasuya ako sa dagko nilang kahumayan. | Envidio sus grandes campos de arroz. | |||
| humud | humod | mojado | Nahumod ang iring kay nahulog sa pond. | El gato se mojó al caer al estanque. | |||
| humuk | humok | suave, fácil | Hatagi ko ug humok nga unlan. | Dame una almohada suave. | |||
| humul | humol | empapar, remojar | |||||
| humut | humot | oler, fragante | Humot kaayo kining perfume. | Este perfume huele bien. | |||
| humud | humudhumod | húmedo | |||||
| humul | humulhumol | suave, blando | |||||
| hun-ag | hun-ag | alborear, aclarar | Mihun-ag ang iyang nawong sa kahimuot. | Ella le iluminó el rostro de alegría. | |||
| hunahuna | hunahuna | opinión, idea | Daghan kaayo ko ug gihuna-huna sa gubat sa Irak. | Tengo fuerte opinión sobre la guerra iraquí. | |||
| hunas | hunas | reflujo, marea baja | Hunas ang dagat karon. | Es marea baja ahora. | |||
| hunat | hunat | ejercer, galope | |||||
| hunaw | hunaw | lavarse las manos | |||||
| hungaw | hungaw | fuga, soplar, ventilación | Nakit-an nimo ang hungaw sa hose? | ¿Has encontrado la fuga en la manguera? | |||
| hungaw | hungawan | respiradero | |||||
| hungaw | hungawanan | respiradero, desahogo | Magbutang jud ta ug hungawanan sa baho dinhi sa paktoriya. | Tenemos que poner un escape para el olor dentro de esta fábrica. | |||
| hunghung | hunghonganay | susurrar mutuamente | Kusog ra ang inyong hunghonganay. | Estáis cuchicheando alto. | |||
| hungihung | hungihong | susurrar, rumor | Mihungihung siya nga nahigugma siya nako. | Ella me susurró que me amaba. | |||
| hungit | hungit | dar de comer con cuchara | Gihungitan ko sa akong mama ug pagkaon sa dihang duna koy sakit. | Mi madre me dio de comer con cuchara cuando estaba enferma. | |||
| hungkag | hungkag | vacío, vanidad | |||||
| hungug | hungog | idiota, simplón | Hungog ka nga nituo anang babayhana. | Eres un idiota que cree a esa mujer. | |||
| huni | huni | música, melodía | Nindot paminawon ang mga huni niya. | Sus canciones son muy agradables al oído. | |||
| hunit | hunit | vigoroso, correoso | Hunit kaayo ang imong papa. | Tu padre es muy duro. | |||
| hunlak | hunlak | lanzar, caerse | |||||
| hunung | hunong | interrumpir, detener, parar | Ayaw pahunong sa imong trabaho. | No detengas tu trabajo. | |||
| hunus | hunos | cajón | Kuhaa ang lapis sa hunos. | Saca el lápiz del cajón. | |||
| hunsuy | hunsoy | pipa | Gipangita ni Lolo ang iyang hunsoy. | El abuelo estaba buscando su pipa. | |||
| hunulhunul | hunulhunol | frío y suave, blando | Hunulhunol ang kutson. | El cojín es blando. | |||
| hunus | hunus | matar | |||||
| Sp | junio | hunyu | Hunyo | junio | Gikan sa Hunyo tig-ulan hagtod Oktobre. | Es temporada de lluvias de junio a octubre. | |
| huut | huot | apretado, apretar | |||||
| hupas | hupas | expirar, caducar, declinar | Ayaw pagkaon anang hupas nga pagkaon. | No comas esa comida caducada. | |||
| hupay | hupay | calmar, aliviar, refrescar | Ang imong mga pulong nakahupay sa akong kaguol. | Tus palabras han aliviado mi dolor. | |||
| hupu | hupo | agacharse | |||||
| hupung | hupong | abundante | Hupong ang among ani karong tuiga. | Tuvimos una cosecha abundante este año. | |||
| hupung | hupong | hinchazón | |||||
| huput | hupot | mantener | Ikaw ang mohupot niining yawe. | Mantén esta llave. | |||
| huput | huptan | mantener | |||||
| Sp | jurado | huradu | hurado | juez, jurado | Ako ang mipaila sa mga hurado. | Presenté a la junta de jueces. | |
| Sp | jurament | juramintar? | huramentado | correr loco, poseído | |||
| Sp | jurar | hurar | hurar | jurar | |||
| Sp | horno | hurnu | hurno | horno, asar, tostar | |||
| hurus | huros | racha | |||||
| hurut | hurot | consumir | Nahurot ang tanang kong kwarta. | Estoy sin dinero. | |||
| hurusun | huruson | racheado, repentino | Masinati nato karong adlawa ang huruson nga hangin. | Hoy tenemos vientos racheados. | |||
| husay | husay | liquidar, arreglar | Tugoti ko paghusay sa bayranan karon. | Déjame pagar la cuenta hoy. | |||
| husay | husay | arbitrar | Nahusay na sa mga pulis ang kaso. | La policía arbitró el caso. | |||
| Sp | jusgar | husgar | husga | juzgar | Ayaw paghusga sa usa ka tawo. | No juzgues a los demás. | |
| Sp | juzgado | huzgadu | husgado | juzgado | |||
| hushus | hushos | caer abajo | Nahushos ang shorts sa bata. | Los pantalones del hijo se están cayendo. | |||
| Sp | justicia | husticia | hustisya | justicia | Ang hustisya ray bahala. | La justicia depende de las circunstancias. | |
| Sp | justo | hustu | husto | justo, real, hecho | Ang tanan nga akong gipanulti husto ug tinuod. | Todo lo que dije es cierto. | |
| hurut | hutdon | agotar | |||||
| hut-ung | hut-ong | grupo, sección | Usa ka hut-ong sa mga estudyante ang misalmot sa seminar. | Un grupo de alumnos asistió al seminario. | |||
| hutuy | hutoy | ataque de tos | |||||
| hulad | huwad | verter, heredar | |||||
| hulam | huwam | pedir, prestado | |||||
| huwap | huwap | acariciar | |||||
| huwap | huwapuhap | acariciar la cabeza | Gihuwapuwap ko ni mama. | Mama me acarició la cabeza. | |||
| huwas | huwas | sobrio, aliviarse | huwas sa peligro | inofensivo | |||
| Sp | Jueves | huwibis | Huwebes | jueves | Dili ta magkita sa Huwebes. | No te veré el jueves. | |
| Sp | juez | huwis | huwes | juez | |||
| huy-ab | huy-ab | bostezar | Nanghuy-ab ang bata gikasabang siya sa maestra. | El niño estaba siendo reprendido por el maestro pero estaba bostezó. | |||
| huyang | huyang | débil, delicado, frágil | Huyang ang imong kasingkasing. | Tu corazón es débil. | |||
| huyatid | huyatid | estirarse | |||||
| huyhuy | huyhoy | abatirse, descorazonarse | Huyhoy ang mga abaga ni Leon nga mibiya sa opisina. | Al salir de la compañía, León dejó caer sus hombros. | |||
| huyup | huyop | soplar | Napalung ang kandila kay gihuyop niya. | Sopló la vela y la apagó. | |||
| huyup | huypon | soplar | Akong huypon ang kandila para mapalung. | Voy a soplar la vela para la apagar. | |||
| Af | i | i- | un prefijo | prefijo para conjugar verbo en futuro y pasivo. | |||
| babaw | ibabaw | tierras altas, arriba, arriba | |||||
| babaw | ibabaw sa | sobre | |||||
| iban | iban | deducir, reducir | Daghan ang iban akong sweldo. | Hay muchas deducciones de mi salario. | |||
| ibid | ibid | lagarto | |||||
| ibid-ibid | ibid-ibid | amartelar | Ayaw pag-ibid-ibid sa akong bana. | No coquetees con mi marido. | |||
| ibug | ibog | admirar, envidiar, codiciar, atraer | Naibog sila kanimo. | Te admiran. | |||
| ibug | ibog-ibog | tentar | |||||
| ibut | ibot | arrancar, extirpar | |||||
| ibut | ibton | arrancar, extirpar | |||||
| ibut | ibut | arrancar, extirpar | |||||
| Sp | edad | idad | idad | edad, años | Dako na akong idad. | Ya estoy viejo. | |
| Sp | idea | idya | ideya | idea | Unsa ang imong ideya? | ¿Qué idea tienes? | |
| idlas | idlas | extrañar, tímido | |||||
| Sp | idolo | idulu | idolo | ídolo | Nakita nami aming idolo sa TV. | Vimos a nuestro ídolo en la televisión. | |
| Sp | hidroplan | idruplanu | idru | avión | |||
| Sp | hidroplan | idruplanu | idruplano | avión | |||
| iya | idyaidya | suyo es suyo | idyaidya-ahoaho | Lo que es suyo es suyo, lo mío es mío. | |||
| agaw | ig-agaw | primo/ a | |||||
| ig-agaw | ig-agaw | primo/a | Siya ang akong ig-agaw. | Ella es mi prima. | |||
| igang | igang | bochornoso, cálido, sofocante | Kaigang panahon sa ting-init. | Hace calor durante el verano. | |||
| igat | igat | coquetear, frívolo | Igat ra kaayo siya. | Ella es muy coqueta. | |||
| buslut | igbubuslot | pegador | |||||
| igdal | igdal | sobresalir | Mabdos ka? Igdal imong tiyan. | ¿Estas embarazada? Tu barriga está abulta. | |||
| haling | ighahaling | astilla | Lakaw na pagkuha didto ug ighahaling. | Ve y consigue un poco de fuego. | |||
| igham | igham | fingir toser | |||||
| hikap | ighihikap | sentido del tacto | Ang atong kamot mao ang atong ighihikap. | Nuestra mano tiene el sentido del tacto. | |||
| hiwa | ighihiwa | cuchilla | Maayong mamalit ug hait nga ighihiwa. | Deberías comprar una cuchilla afilada. | |||
| hupay | ighuhupay | tranquilizante | Tagai siya ug ighuhupay aron siya makapahuway. | Dale un tranquilizante para que pueda descansar. | |||
| igi | igi | envidiar, celoso | |||||
| kiskis | igkikiskis | raspador | Gamiti ug igkikiskis ang mga himbis sa dagkong isda. | Usa un raspador para escamar el pescado grande. | |||
| igking | igking | sobresaltarse | |||||
| kita | igkita | visto | Wala nako sila igkita. | No los he visto. | |||
| inig lakaw | iglakaway | traje de calle | |||||
| Sp | iglesia | iglisia | iglesya | iglesia | Mangadto ang mga tawo sa ilang tagsa-tagsa ka iglesya. | La gente va a sus respectivas iglesias. | |
| linaw | iglilinaw | tranquilizante | |||||
| Sp | marka | marka | igmamarka | marcador | Kuhaa palihug ang igmamarka aron masulatan na ang mga kahon. | Obtenga el marcador para que podamos escribir en estas cajas. | |
| igmat | igmat | astuto, rápido | Igmat kaayo ang mga mata sa lawin. | El águila tiene ojos astutos. | |||
| ngusngus | igngusngus | cepillo | |||||
| Sp | ignorante | ignuranti | ignorante | ignorante | Ayaw ipaila sa uban nga ignorante ka. | No muestres a los demás que eres ignorante. | |
| igu | igo | suficiente, adecuado | Igo na nasakitan siya. | Ella ha tenido suficiente dolor. | |||
| igu | igo | chocar | Na-igo ko sa bato. | Fui golpeado por una piedra. | |||
| igu | igo lang | solo haciendo ~, solo | Igo lang mipahiyom siya. | Ella sólo sonrió. | |||
| igu | igo-igo | mediocre, común | Igo-igo lang ang akong kita. | Mis ingresos son mediocres. | |||
| igut | igot | chirriar | Inanay dihay igot nga nabati ang mga pulis gikan sa sulod. | Entonces los policías oyeron chirridos desde el interior. | |||
| igut | igot-igot | ano, chirrido | Nakita ang imong igot-igot. | Se ve tu trasero. | |||
| Sp | grasa | grasa | igpagrasa | lubricante | Maayong gamitan ug igpagrasa ang imong mga gamit. | Es bueno si usas lubricantes en tus herramientas. | |
| libang | igpakalibang | laxante | Gitubol ka? Gamit ug igpakalibang. | Tienes estreñimiento? Yoma un laxante. | |||
| Sp | calma | kalma | igpakalma | sedante | Kasagaran sa mga buang tagaan ug igpakalma. | Las personas locas suelen recibir sedantes. | |
| lagsik | igpalagsik | estimulante | Ang tawong nagluya nagkinahanglan ug igpalagsik. | La persona débil necesita un estimulante. | |||
| palantig | igpalantig | honda | Sa estorya sa Bibliya, si David kanunay nagdala ug igpalantig. | En las historias de la Biblia, David siempre traía una honda consigo. | |||
| saput | igpanaput | ropa | |||||
| bahu | igpangbaho | desodorante | Paggamit ug igpangbaho inig kahuman nimo ug kaligo. | Use un desodorante después de tomar un baño. | |||
| palung | igpapalong | extintor | Usa sa kinahanglanon sa usa ka edispisyo mao ang igpapalong sa sunog. | Un requisito de cualquier edificio son los extintores en caso de incendio. | |||
| panas | igpapanas | borrador, goma | Ang mga estudyante sa primero grado kinahanglan adunay igpapanas. | El estudiante de primer grado necesita tener una goma de borrar. | |||
| salig | igpasalig | certificación | Gamita ang imong yuta nga igpasalig sa imong pagpangutang. | Utilice su tierra como garantía de su préstamo. | |||
| putul | igpuputol | cortador, tijeras | Nahabol na ang igpuputol tungod sa kadaan. | El cortador se desafila porque ya está viejo. | |||
| putus | igpuputos | envoltura | Pamalit ug igpuputos para sa kasal. | Compra un papel de envolver para la boda. | |||
| sapayan | igsapayan | considerar, mente, valor | Walay igsapayan. | No lo menciones. | |||
| sakwat | igsasakwat | elevador | Ang mga bug-at nga karga nagkinahanglan ug igsasakwat. | Las cargas pesadas necesitan un montacargas. | |||
| Sp | soldar | sulda | igsosolda | soldadora | |||
| ihsuun | igsuon | hermano/a | Aduna akoy lima ka igsuong babaye. | Tengo cinco hermanas. | |||
| igsuun | igsuon | hermano/a | Dose kaming manag igsoon. | Tengo 12 hermanas y hermanos mayores. | |||
| sulat | igsusulat | escritura, pluma | Pahulma ko sa imong igsusulat. | Préstame tu pluma. | |||
| sul-ub | igsusul-ob | ropa, prenda | |||||
| tabang | igtatabang | accesorio | Asa ang imong igtatabang? | ¿Dónde están tus accesorios? | |||
| timaan | igtitimaan | marcador | Ikaw ang akong igtitimaan sa akong pag-ihap niining mga mangga. | Serás mi marcador cuando cuente estos mangos. | |||
| tudlu | igtutudlo | indicador | Ang usa ka maestra nagkinahanglan ug igtutudlo. | Un profesor necesita un puntero. | |||
| unsa | ig-unsa | relación, conexión | Ig-unsa mo siya? | ¿Cuál es tu relación con él? | |||
| ihalas | ihalas | salvaje | Ihalas siya nga pagkatawo. | Él es una persona salvaje. | |||
| ihap | ihap | contar | Makaihap ko hangtod sa usa ka gatos. | Puedo contar hasta cien. | |||
| ihaw | ihaw | carnear, carnicero | Gaihaw ko ug manok. | Maté una gallina. | |||
| ihaw | ihawanan | matadero | |||||
| ihi | ihi | orinar | Dugo ana akong ihi. | Hay sangre en mi orina. | |||
| ihi | ihianan | urinario | Didto ang among ihianan. | Aquí está el urinario. | |||
| higut | ihigot | unir | Ihigot nako ang kanding luyo sa balay. | Ataré la cabra a la parte de atrás de la casa. | |||
| ihu | iho | tiburón | Gipaak ko sa iho. | Fui mordido por un tiburón. | |||
| ihu | iho | ¡Hijo mío! | |||||
| ik | ik | hablar, expresar | Wala na ako maka-ik. | No podía decir ni una palabra. | |||
| Af | ika | ika- | un prefijo | prefijo para conjugar verbo en futuro y pasivo + sustantivación | |||
| Af | ika | ika- | un prefijo | ehemplo:duha→ikaduha | prefijo formando números ordinales ejemplo: dos → segundo | ||
| alagad | ikaalagad | servicio | Unsay akong ikaalagad nimo karon? | ¿Qué puedo hacer por ti? | |||
| alim | ikaalim | remedio | |||||
| ayu | ikaayo | remedio | Wala pay nadiskubrehan nga ikaayo sa sakit nga AIDS.. | Todavía no hay cura para el SIDA. | |||
| duha | ikaduha | segundo | Kini ang akong ikaduhang pagsakay sa ayroplano. | Esta es mi segunda vez volando en avión. | |||
| ikag | ikag | interesar, preocuparse | Makaikag ang imong kahimtang. | Estoy preocupado por lo que estás haciendo. | |||
| Sp | candado | kandadu | ikandado | cerraré | Ikandado ang balay. | Voy a cerrar la casa con llave. | |
| pakita | ikapakita | presentable | |||||
| agda | ikapangagda | ofrecer, invitar, compartir | Lami ang akong gikaon dili ikapangagda sa lain. | Es tan delicioso que no puedo compartirlo con los demás. | |||
| sangka | ikasangka | versus | puti ikasangka itom | blanco versus negro | |||
| saway | ikasaway | criticar | Wala koy ikasaway sa iyang batasan. | No tengo nada que criticar sobre su comportamiento. | |||
| sugyut | ikasugyot | sugerencia | |||||
| tambag | ikatambag | consejo | Pagbinuotan, mao ray akong ikatambag. | ||||
| tulu | ikatulo | tercero | Nanakay mi sa elevator paingon sa ikatulong andana. | Tomé el ascensor hasta el tercero piso. | |||
| upat | ikaupat | cuarto | ikaupat ka bahin; ikaupat sa tuig | 1/4; trimestre | |||
| ikaw | ikaw | tú | Ikaw ang nidaog. | Eres el ganador. | |||
| ikug | ikganon | tímido | |||||
| ikid | ikid | saltar, ponerse de puntillas | |||||
| ikid | ikid-ikid | caminar rápido, caminar sexy | |||||
| ikis | ikis-ikis | zigzag | Ang dalan paingon sa Baguio ikis-ikis mura ug tinai sa manok. | El camino a Baguio zigzaguea como el intestino de pollo. | |||
| hatag | tagai | iko | Dame algo. | ||||
| ikud | ikod | seguir | |||||
| ikug | ikog | tímido, vergonzoso, vacilante | |||||
| ikug | ikog | cola | Taas ang ikog niya. | Su cola es larga. (Ella fue mimada.) | |||
| ikut | ikot | aguijón | |||||
| Sp | examen | iksamin | iksamin | examen | Nakapasar ko sa iksamin. | He pasado el examen. | |
| iktin | iktin | andar rebotando | |||||
| ikyas | ikyas | escapar, eludir | Daghan naka-ikyas nga piniriso. | Un montón de prisioneros se escapa. | |||
| ila | ila | saber, distinguir | Naila siya sa iyang maayong batasan. ; Nakaila ko sa nagkuha sa imong kuwarta. | Es conocido por su buen comportamiento .; Sé quién adquirió tu dinero. | |||
| ila | ila | su | Ang ilang balay nasunog. | Su casa estaba en llamas. | |||
| ila | ila | tímido | |||||
| labi | ilabi na | especialmente | Paborito nako ang mga prutas ilabi na ang mangga. | Las frutas son mis favoritas especialmente los mangos. | |||
| ilad | ilad | estafar, engañar | Giilad ko sa mga tawo. | Fui engañado por ellos. | |||
| ila | ilado | famoso, bien conocido | Ilado siya nga pagkatawo. | Él es una persona famosa. | |||
| ilaga | ilaga | ratón, rata | Daghan ilaga sa among balay. | Hay muchos ratones en mi casa. | |||
| ila | ilaha | suyo | Kanang libro ilaha. | Ese libro es de ellos. | |||
| ilaid | ilaid | sufrir, agobiarse | Siya nag-ilaid sa grabeng samad. | Está sufriendo una enfermedad grave. | |||
| ila | ila-ila | presentado, conocer | Gipaila-ila mi sa iyang mga ginikanan. | Nos presentaron a sus padres. | |||
| lalum | ilalom | abajo, debajo | ilalum sa yuta | subterráneo | |||
| ila nga | ilang | su, ellos | Nahibilin akong sandal ilang Risa. | Me he dejado mis sandalias en casa de Risa. | |||
| ilalum | ilawom | debajo, bajo | Limpiyohi ang ilawom sa lamesa. | Limpia debajo de la mesa. | |||
| ila | ilhan | identificado | |||||
| ila | ilhanan | emblema, indicación, peculiaridad | Aduna moy ilhanan sa inyong grupo? | ¿Tienes un emblema en tu grupo? | |||
| ila | ilhi | saber | Wala ko nila ilhi. | Ellos no me conocen. | |||
| ila | ilhon | conocido, reconocido | Dili na ko ilhon akong papa. | No conozco a mi padre. | |||
| inum | ilimnon | bebida | Nahubog ko sa ilang ilimnon. | Me emborraché con esa bebida. | |||
| ilis | ilis | cambiar, reemplazar | Miilis siya ug sinina nga bag-o. | Ella cambió su vestido nuevo. | |||
| ilis | ilisdan | reemplazar | |||||
| ilu | ilo | huérfano/a | Naluoy ko sa ilo nga bata. | Me compadezco del niño huérfano. | |||
| ilu | ilo | papel higiénico, limpie después de evacuar | Nakadala ka ug ilo? | ¿Trajiste papel higiénico? | |||
| ilub | ilob | saliva | |||||
| ilug | ilog | luchar, agarrar, despojar | Lima sila nga nag-ilog sa pagka Binibining Pilipinas. | Cinco de ellos están compitiendo por el título de Miss Filipinas. | |||
| ilugun | ilogon | intestino delgado | |||||
| ilu | ilohan | ano | Nasamad imong ilohan? | ¿Su ano está herido? | |||
| iluk | ilok | axila | Daghan ug balahibo ang iyang ilok. | Él tiene el pelo grueso de las axilas. | |||
| ilung | ilong | nariz | Nagdugo akong ilong. | Mi nariz sangraba. | |||
| ilunggu | Ilonggo | Ilonggo | Isog ang mga ilonggo. | La gente de Ilongo es valiente. | |||
| ilun-ilun | ilon-ilon | una variedad de arroz | |||||
| ilug | ilugan | tendencia a despojar | |||||
| ilug | ilugon | luchar, agarrar | |||||
| Sp | imagen | imahin | imahen | imagen | Among gipasidunggan ang imahen sa mga santos. | Veneramos las imágenes de los santos. | |
| Sp | imaginac | imahinasy | imahinasyon | imaginación | |||
| mantala | imantala | publicar, anunciar (tiempo futuro) | Atong imantala ang nahitabo sa eleksyon. | Publicáramos el incidente durante la elección. | |||
| igmat | imat | astuto, rápido | |||||
| Sp | embalsa | imbalsamar | imbalsamar | embalsamar | |||
| imbargu | imbargo | confiscar | |||||
| imbaw | imbaw | ostra | Lami ang sabaw sa imbaw. | La salsa de ostras es deliciosa. | |||
| Sp | invento | inbintu | imbento | inventar | Kinsa ang nag-imbento sa telepono? | ¿Quién inventó el teléfono? | |
| Sp | en ves | invis | imbes | en lugar, en vez de | Si Nelia ang naigo imbis ako. | Nelia fue golpeada en mi lugar. | |
| Sp | invitar | inbitar | imbitar | invitar, invitación | Gusto kong imbitaron ka sa moabot nga pyesta. | Me gustaría invitarte a próxima fiesta. | |
| Sp | invitacion | inbitasyun | imbitasyon | invitación | |||
| inum | imnanan | taberna | |||||
| imu | imo | tu | Imong mama nagpaabot sa gawas. | Tu mamá está esperando afuera. | |||
| imu | imoha | tuyo | Ang maimoha akoa, ang akoa, akoa ra jud! | Tuyos son míos, míos son míos | |||
| imu | imong | tu | imo + nga | ||||
| imut-imut | imot-imot | pobreza, estrechez | |||||
| impas | impas | terminar el trabajo, liquidar | Impas na akong utang. | Ya he acabado el pago de mi deuda. | |||
| Sp | infierno | inpyirnu | impiyerno | infierno | |||
| Sp | important | impurtanti | importante | importante | |||
| Sp | imprenta | imprinta | imprenta | imprenta | |||
| Sp | en punto | inpuntu | impunto | precisamente, en punto | |||
| Sp | infierno | inpyirnu | impyerno | infierno | |||
| ina | ina | madre | |||||
| adlaw | inadlaw | cada día | |||||
| ag-ag | inag-ag | seleccionado, tamizado | |||||
| agas | inagas | agua corriente | Hugaw ang inagas sa awasanan. | El agua en el drenaje está sucio. | |||
| agulu | inagulo | dolor, gemido | Nalisang ko sa iyang inagulo. | Tuve miedo con su gemido. | |||
| ina | inahan | madre | Kinsa ang imong inahan? | ¿Quién es tu madre? | |||
| ina | inaina | madrastra, suegra | Asa ang imong ina-ina? | ¿Dónde está tu madrastra? | |||
| alisngaw | inalisngaw | evaporado, vapor, humo | Ikaligo ang inalisngaw. | Toma el baño de vapor. | |||
| inanay | inanay | gradual, lentamente, paso paso | Ang mga manok nga gibuhi inanay nga nangamatay tungod sa sakit. | Poco a poco nuestros pollos murieron por la enfermedad. | |||
| antigu | inantigo | necesita habilidad | Inantigo ang pagkahimo sa iyang kabinet. | Su gabinete fue hábilmente hecho. | |||
| antus | inantosan | aguante | |||||
| inaun | inaon | madrina | Si Cinderella gitabangan sa iyang inaon nga engkantada. | Cenicienta fue ayudada por su hada madrina. | |||
| atup | inaptan | tejado | balay nga inaptan ug sin | casa con tejado de zinc | |||
| inasal | inasal | asado | |||||
| inat | inat | tramo | Mainat akong senina. | Mi vestido es elástico. | |||
| inat | inat-inat | elástico | Ang tela nga gihimong karsones sa akong ate moinat-inat. | La tela de que mi hermana hace los pantalones es elástico. | |||
| inay | inay | madre, abuela | Tiguwang na akong inay. | Mi madre ya es vieja. | |||
| inay | inay | en lugar de | |||||
| inday | inday | señorita, niña | Asa ka padulong Inday? | ¿A dónde vas, señorita? | |||
| inday | indayon | femenino | |||||
| indig | indig | competir, comparar | |||||
| indig | indiganan | muestra | |||||
| indig | indigay | concurso | Moapil ka sa indigay sa sayaw? | ¿Te unirás a la competencia de baile? | |||
| indig | indignan | muestra | Ang mga estudyante sa medisina nagtuon sa indignan sa usa ka baki. | Los estudiantes de medicina están estudiando el espécimen de una rana. | |||
| Sp | indio | indiu | indio | nativo | Usa ka indio ang akong ig-agaw. | Mi primo es un nativo. | |
| Sp | endosar | indusar | indosar | endosar | |||
| Sp | espirito | ispiritu | inespiritu | oculto | |||
| inga | inga | mugir | |||||
| Sp | encanto | ingkantu | ingkanto | hada | Nakakita ka na ug ingkanto? | ¿Has visto un hada? | |
| Sp | caso | kasu | ingkaso | en caso | |||
| ingkib | ingkib | pellizcar, roer | Ganahan siya mo-ingkib ug bayabas. | Le gusta mordisquear guayaba. | |||
| ingku | ingko | tío | término para dirigirse a un mayor (expresión amistosa) | ||||
| ingun | ingna | ¡Di! | Ingna siya nga nahigugma ko niya. | Dile que lo amo. | |||
| ingug | ingog | malestar | Ingugang kog naay tawo sa duol ug malibang ko. | Me siento incómodo si alguien está cerca mientras estoy defecando. | |||
| ingug | ingog | sonido metálica /desagradable | |||||
| ingun | ingon | como, mismo | Sapian siya, apan dili ako ingon. | Él es rico pero yo no lo soy tanto. | |||
| ingun | ingon | decir, hablar | Miingon si Lola nato ha? | La abuela nos lo contó, ¿no? | |||
| ingun | ingon ani | así | Ingon-ani ang imong buhaton. | Así es como trabajas. | |||
| ingun | ingon daw | dicen que | Ingon daw ang chairman "Magsugod na ang meeting" | El presidente dijo, "¿Empezamos la reunión?" | |||
| ingun | ingon sa | como, parece | |||||
| ingun | ingon sa daw | igual, como, similarmente | Ang imong mga mata ingon sa daw bitoon nga misidlak. | Tus ojos son como estrellas brillantes. | |||
| Sp | ingeniero | inhinyiru | inhenyero | ingeniero | |||
| Sp | inodoro | inuduru | inidoro | inodoro | |||
| Af | inig | inig- | un prefijo "cuando" | Tugoti ang mga bata pagsulod inig-bagting sa kampana. | Permite los niños entrar cuando suene la campana. | ||
| ikis | inikis-ikis | zigzag | Inikis-ikis ang karsada sa Baguio. | El camino a Baguio está zigzagueado. | |||
| Sp | injeccion | iniksyun | iniksiyon | inyección | Tagai ug iniksiyon ang bata. | Ponle al niño una inyección. | |
| iktin | iniktin | rebotado | |||||
| ila | inila | renombrado | Inila siya nga usa ka politiko. | Él es un político conocido. | |||
| ina | ininahan | materno | Natural sa bata nga mangita ug ininahan nga pagpangga. | Es natural que un niño desee cuidado materno. | |||
| init | ininit | caliente | Dad-i ko ug ininit tubig. | Tráigame agua caliente. | |||
| iru | iniro | canino | Ang imong kinan-an iniro. | Tu comes como un perro. | |||
| init | init | calor | Init kaayo ang panahon karon. | Hace mucho calor ahora. | |||
| itlug | initlog | oval | initlog og dagway | cara ovalada | |||
| Sp | inodoro | inuduru | inoduro | inodoro | |||
| inum | inom | beber | Gusto ko mo inom ug gatas. | Me gusta beber leche. | |||
| inung-unan | inong-unan | ||||||
| Sp | exacto | saktu | insakto | exacto | Insakto ang iyang mga tubag sa eksamin. | Sus respuestas en la prueba son correctas. | |
| Sp | incidente | insidinti | insedente | incidente | |||
| insik | insek | chino | |||||
| Sp | insecto | insiktu | insekto | insecto | |||
| Sp | insulto | insultu | insulto | insulto | |||
| intap | intap | temor | |||||
| tawun | intawon | lamentable, de alguna manera | Gikapoy intawon siya.; Iuli intawon na sa labing madali. | Estaba completamente agotado. ; Por favor devuélvalo cuanto antes. | |||
| Sp | interesad | intirisadu | interesado | interesado | Interesado ako kanimo. | Estoy interesado en ti. | |
| uban | inubanan | acompañado | |||||
| ukab | inukban | abierto | |||||
| inum | inum | beber | |||||
| ulun | inunlan | placenta | Ang inunlan mao ang gigikanan sa pagkaon sa bata samtang naa pa sa sabakan sa inahan. | La placenta es la fuente de alimento para el feto mientras está dentro del útero de la madre. | |||
| usa | inusara | solo | Nag-inusara ako dinhi sa Sugbo. | Estoy solo aquí en Cebu. | |||
| utang | inutang | crédito, abono | Dili maayo mopalit gikan sa inutang nga kuwarta. | No es bueno comprar algo a crédito. | |||
| Sp | inutil | inutil | inutil | inútil, discapacitado | |||
| inyu | inyo | vuestro | |||||
| ipa | ipa- | será hecho | i+pa | ||||
| bulan | ipamulan | asignación mensual | |||||
| adlaw | ipangadlaw | jornal | |||||
| ihap | iphan | contar | |||||
| hipli | ipli | quitar | |||||
| ipun | ipon | unirse, cohabitar | ipon sa gingalang Tom | entrada por el nombre de Tom | |||
| punu | ipono | reponer | |||||
| ipsut | ipsot | escapar | Nakaipsot gayud sila sa minggukod kanila | Podrían escapar de su perseguidor. | |||
| irag | irag | reclinarse | Miirag siya sa lingkoranan. | Se apoyó en la silla. | |||
| iring | iring | gato | Naa kay puti nga iring? | ¿Tienes un gato blanco? | |||
| iru | iro | perro | |||||
| irug | irog | mover, quitar | Irog sa imong iro. | Quita tu perro. | |||
| iruk | irok | aplastar con el dedo | |||||
| Sp | izar | isa | isa | izar, alzar | |||
| Sp | sacrificio | sakripisyu | isakripisiyo | sacrificio | |||
| isda | isda | pez, pescado | Lab-as nga isda | pescado fresco | |||
| isig | isig- | cada | |||||
| isig-isig | isig-isig | apresurar | |||||
| isig ka | isigka- | compañero | isigkatawo; isigka-estudyante | camarada; condiscípulo | |||
| isip | isip | contar como, tratar como | Giisip ko siyang anak. | Yo lo consideraba mi hijo. | |||
| isip | isipon | reconsiderar, opinión | |||||
| is-is | is-is | tez suave, piel bonita | |||||
| Sp | escape | iskapu | iskapo | escapar | Sa pagkutlo ning balita kapulisan padayon pang milutos sa mga miiskapo nga tulisan. | Según este periódico, la policía está persiguiendo a los ladrones fugitivos. | |
| Sp | esquina | iskina | iskina | esquina | Hinay ug liko sa iskina. | Gire la esquina lentamente. | |
| En | squatter | iskwater | iskwater | ocupante ilegítimo | Luoy kaayo ang kahimtang sa mga iskwater. | Las vidas de los ocupantes ilegales son lamentables. | |
| Sp | isla | isla | isla | isla | Mangadto kita sa isla. | Vamos a la isla. | |
| islag | islag | dispersarse, huir | |||||
| En | snub | isnab | isnab | desaire | |||
| En | snatcher | isnatser | isnatser | ladrón | Daghang kaayo ang isnatser sa dakbayan karon. | Hay muchos ladrones en una gran ciudad en estos días. | |
| isug | isog | valiente | Ipakita ang imong kaisog. | Muestra tus agallas! | |||
| Sp | estar | istar | istar | estar, quedarse | |||
| Sp | historia | isturya | istorya | historia, cuento | Taas kaayo ang istorya bahin sa kinabuhi ni Jose Rizal nga bayani sa Pilipinas. | Es una larga historia sobre la vida de José Rizal, quien es un héroe nacional de Filipinas. | |
| En | issue | isyu | isyo | asunto, tema | Ang kontrobersyal karon nga isyo sa politika mao ang mga gidili nga droga. | Ahora el tema controvertido en política es las drogas prohibidas. | |
| taas | itaas | elevar, subir | Itaas ang atong bandila. | Alcemos nuestra bandera. | |||
| itad-itad | itad-itad | estirar, mantener más tiempo | Itad-itaron ang bugas kon duna mig kamote. | Haremos que el arroz dure más tiempo si tenemos batatas. | |||
| iti | iti | estiércol, secar | Nalabay na nimo ang iti sa manok? | ¿Has tirado el estiércol de pollo? | |||
| itik | itik | pato | Nagbuhi mi ug mga itik. | Estamos criando patos. | |||
| itip | itip | recortar, cortar | |||||
| itlib | itlib | mordisco, pellizco | Nagitliban nimo akong ngabil. | Te mordisqueas los labios. | |||
| itlug | itlog | huevo | Paliti ko ug tulo ka itlog. | Cómprame tres huevos. | |||
| itu | ito | siluro | |||||
| ituk | itok | provocar, irritar | |||||
| itum | itom | negro | Itom ang imong buhok. | Tu pelo es negro. | |||
| ituy | itoy | perrito, cachorro | Itoy ang anak sa iro. | El "Itoy" es el bebé de un perro. | |||
| ituy | itoy-itoy | adular, portarse | |||||
| Sp | echar | itsa | itsa | echar, lanzar, tirar | Giitsa ang bola. | La bola fue echada. | |
| itsay | itsay | amante | Mahal ang pagbaton ug itsay. | Tener un amante es costoso. | |||
| itum | itum | negro | Misang itum | misa negra | |||
| itus | itus | evaporar, espesar por cocción | Ituson nako ang arnibal aron maespiso. | Herviré el almíbar para hacerlo espeso. | |||
| itus | itus-itus | soportar las dificultades | |||||
| iwa | iwa | niñera, nodriza | |||||
| iwag | iwag | luz | Palihug ko ug iwag. | Por favor dame la luz. | |||
| iwas | iwas | esquivar | |||||
| iway | iway | hacerse a un lado | |||||
| iwit | iwit | tarde, último | Iwit ka na pod nga niabot. | Siempre llegaste tarde. | |||
| iya | iya | su | Asa diay ang iyang lapis? | ¿Dónde está su lápiz? | |||
| iya | iyaan | tía | |||||
| iyagak | iyagak | chillido | Nadungog namo ang ayagak sa usa ka mananap. | Oímos un chillido de un animal. | |||
| iya | iyahay | individual | Pareho ang 'iyahay' ug 'ijaija ahoaho' | 'Iyahay' e 'ijaija-ahoaho' tienen el mismo significado. | |||
| iya | iyaiya | individual | Iya-iya ta ug bayad. | Vamos a pagar individualmente. | |||
| iyawat | iyawat | escatimar, economizar | |||||
| Sp | tío | tiyu | iyo | tío, anciano | Iyo Thomas, tagai ko ug kwarta palihug. | Tío Thomas, por favor dame dinero. | |
| iyut | iyut | copular | Ignorante pa ang mga bata sa iyot. | Los niños son ignorantes acerca del coito. | |||
| jud | jod | de verdad | |||||
| jud | jud | de verdad | Lami jud ang litson. | Seguramente el lechon asado es delicioso. | |||
| ka | ka | veces | kaduha, katulo, kaupat | segunda vez, tercera vez, cuarta vez | |||
| ka | ka | enlazador entre numeral y sustantivo | duha ka bir | dos botellas de cerveza | |||
| Af | ka | ka- | un prefijo, nominalizar | ||||
| ka | ka | tú | Nikaon na ka sa imong pamahaw? | ¿Has tomado tu desayuno? | |||
| abay | kaabay | compañero | Kaabay ka nako panahon sa kamping. | Serás mi amigo durante el campamento. | |||
| abin | kaabin | aliado, compañero | Kaabin ka nako sa negosyo. | Eres mi aliado de negocios. | |||
| abut | kaabtan | lugar temporal | |||||
| abtik | kaabtik | habilidad, destreza | Gamita ang imong kaabtik. | Usa tu habilidad. | |||
| adlaw | kaadlawan | aniversario, cumpleaños | Kanus-a ang imong kaadlawan? | ¿Cuando es tu cumpleaños? | |||
| adlaw | kaadlawon | amanecer, alba | Mangmata kita ug kadlawon para mosimba. | Levantémonos al alba mañana para ir a la iglesia. | |||
| agi | kaagi | historia | Nabasa na nimo ang kaagi ni Jose Rizal? | ¿Has leído la biografía de Jose Rizal? | |||
| aku | kaakohan | responsabilidad | Imo jud na dawaton ang imong kaakohan sa bata. | Debes cumplir tu responsabilidad para tu niño. | |||
| alam | kaalam | sabiduría | Ang kasinatian maoy inahan sa kaalam. | La experiencia es la madre de la sabiduría. | |||
| alam | kaalaman | conocimiento | Walay bisan kinsa nga makakuha sa imong kaalam. | Nadie puede quitarte de tu conocimiento. | |||
| alaut | kaalaot | calamidad, desgracia | Grabe kaayo ang iyang kaalaot. | Su desgracia era muy grande. | |||
| Af | ka | ka--an | colectivo nominalizar | ||||
| kaang | kaang | maceta | |||||
| angay | kaangayan | justicia, equidad | Walay kaangayan kon adunay datu ug pobre. | No hay igualdad cuando hay ricos y pobres. | |||
| kaang | kaangkaang | tambalearse | Nagkaang-kaang ang mabdos. | La mujer embarazada se tambaleó. | |||
| nindut | kaanindot | esplendor magnificencia | Ang kaanindot sa busay nakapadani kanako. | El esplendor de las cataratas me atrajo. | |||
| antigu | kaantigo | técnico | Kaantigo si Luz mosayaw. | Luz sabe como bailar. | |||
| antigu | kaantigohan | ciencia | |||||
| anugun | kaanugon | antieconómico | Kaanugon sa grasya nga imong giusikan. | Desperdiciar algo es como desechar la gracia de Dios. | |||
| apil | kaapi | miembro | |||||
| apu | kaapohan | nietos | Sinkwenta kabuok ang iyang kaapohan. | Ella tiene cincuenta nietos. | |||
| arang | kaarang | capacidad | Adunay siyay kaarang moarte. | Él tiene la capacidad de actuar. | |||
| atbang | kaatbang | oponente, rival, antónimo | Unsay kaatbang sa wala? | ¿Cuál es el antónimo de 'wala'? | |||
| awaaw | kaawaawan | desierto, yermo | Daghang langgam sa kaawaawan. | Hay muchos pájaros en el desierto. | |||
| away | kaaway | enemigo | Higugmaa ang inyong mga kaaway. | Ama a tus enemigos. | |||
| ayu | kaayo | muy | Dako kaayo ang imong kausaban. | Has cambiado mucho. | |||
| ayu | kaayohan | beneficio | Ayaw pahimusli ang iyang kaayuhan. | No aproveches su amabilidad. | |||
| kabad | kabad | lanzarse, correr | Ang kabayo kabad modagan. | El caballo corre rápido. | |||
| baga | kabaga | densidad, espesor | Unsa kabaga ang libro nga imong gibasa? | ¿Qué tan grueso es el libro que estás leyendo? | |||
| bagay | kabagayan | armonía | Ang iyang gisuot nga sinina adunay kabagayan sa iyang sapatos. | El vestido que ella está puesto armoniza con sus zapatos. | |||
| bag-u | kabag-ohan | renacimiento, renovación | Ang mga batan-ong babaye ganahan sa kabag-ohan sa bag-ong uso sa ilang sinina. | A las chicas jóvenes les gusta renovar su ropa al nuevo estilo. | |||
| bahin | kabahin | parcialmente | |||||
| bahu | kabahong | absceso | Adunay kabahong ang tiil ni Jethro. | Jethro tiene un absceso en su pie. | |||
| kabakaba | kabakaba | mariposa | Daghang ug kabakaba sa among hardin. | Hay muchas mariposas en nuestro jardín. | |||
| bakhaw | kabakhawan | manglar | Daghan mga kabakhawan karon nga gialagaan sa gobyerno. | Ahora el gobierno está reservando un montón de manglares. | |||
| balaka | kabalaka | preocuparse sufriendo | Dako kaayo ko ug kabalaka sa akong igsoon. ; Ayaw kabalaka sa kuwarta. | Mi gran preocupación es mi hermana. ; No te preocupes del dinero. | |||
| balaka | kabalak-an | inquietud, consternación | |||||
| balay | kabalayan | barrio residencial | |||||
| balhin | kabalhinan | cambio, variación, modificación | May kabalhinan ang iyang kinaiya sa nadato na. | Su carácter cambió después de que se hizo rico. | |||
| balili | kabalilin-an | prado, pradera | Malipayon nga nagdula ang mga bata sa kabalilin-an. | Los niños juegan alegremente en el prado. | |||
| balu | kabalo | saber | Kabalo ko niana. | Yo lo sé. | |||
| Sp | caballero | kabalyu | kabalyiro | caballero | |||
| Sp | caballo | kabalyu | kabalyo | caballo de fuerza | |||
| kaban | kaban | baúl | |||||
| bana | kabana | cuidado, mente, preocupación | Wala koy pagpakabana kun dunay makadungog nako. | No me importa que me escuchen. | |||
| banay | kabanay | parientes | Kabanay nako siya. | El es mi pariente. | |||
| kabang | kabang | extraño, irregular, manchado | Ang akong iring nga kabang puti ug itom. | Mi gato es manchado blanco y negro. | |||
| kab-ang | kab-ang | gancho, colgar | |||||
| bangga | kabangga | topar, chocar | Kinsa imong kabangga? | ¿Con quién topaste? | |||
| bangi | kabangian | lío, problemas | Ang mga trabahante sa planta adunay kabangian. | Hay un problema entre los trabajadores de la fábrica. | |||
| bangis | kabangis | crueldad | Ang ilang problema mao ang kabangis sa ilang amahan. | Su problema es la crueldad de su padre. | |||
| bangkaag | kabangkaagan | conocimiento | Aduna siyay kabangkaagan sa paghimo ug robot. | Él tiene conocimiento de cómo hacer un robot. | |||
| banha | kabanha | ruido | Kabanha sa mga bata. | ruido de niños | |||
| Ta | bansa | bansa | kabansahan | estados | Sa Amerika adunay labaw sa singkwenta ka mga kabansahan. | Estados Unidos tiene más de cincuenta estados. | |
| bantug | kabantog | fama, honor | Dili sila kalimot sa kabantog sa ilang amahan. | No olvidarán la fama de sus padres. | |||
| baskug | kabaskog | energía, fuerza | kabaskog sa lawas | salud | |||
| basul | kabasulan | lamentable | Ang akong pagbalibad sa iyang halad gikabasulan nako. | Lamento mi negativa a su oferta. | |||
| kalabat | kabat | alcance | Ang ilang gasto sa pista nikabat ug pulo ka libo. | Sus gastos durante la fiesta alcanzan los diez mil pesos. | |||
| bata | kabataan | juventud | Ang mga kabataan maoy paglaum sa nasod. | Los jóvenes son las esperanzas de nuestro país. | |||
| batid | kabatid | técnica, habilidad | Nabantog na ang iyang kabatid isip usa ka panday. | Se le conoce como un hábil carpintero. | |||
| batuk | kabatok | adversario | |||||
| kalabaw | kabaw | carabao | Duha ka kabaw sa akong kahumayan ang gigamit sa pag-uma. | He utilizado dos carabaos para cultivar mis campos de arroz. | |||
| Sp | caballo | kabalyu | kabayo | caballo | Gusto ko makakat-on kun unsaon pagsakay ug kabayo. | Me gustaría probar a montar a caballo. | |
| bayad | kabayran | pagar la deuda | Maninguha ko nga akong kabayran ang akong utang. | Haré mi mejor esfuerzo para pagar mis deudas. | |||
| bayad | kabayri | factura, cuenta | |||||
| kabhang | kabhang | cáscara de huevo, cartucho | Ibutang ang kabhang sa kaang. | Coloque las cáscaras de huevo en la maceta. | |||
| kabiba | kabiba | cargarse sobre las espaldas | |||||
| kabibat | kabibat | trepar | |||||
| bibu | kabibo | vivacidad, alegría | Ganahan ko sa kabibo ni Joanne. | Me gusta la vivacidad de Joanne. | |||
| kabig | kabig | persuadir, atraer | Gikabig ni Joy si Jean nga motrabaho sa club. | Joy persuade a Jean a trabajar en el club. | |||
| biga | kabiga | lujuria | Naa siyay kabit tungod sa iyang kabiga. | Él tiene una amante debido a su lujuria. | |||
| kabil | kabil | tocar, frotar | |||||
| Sp | cabildo | kabildu | kabildo | diálogo, chat | Kumusta ang imong kabildo sa inyong manager. | ¿Cómo ha estado tu conversación con tu jefe? | |
| bili | kabililhon | valor, excelencia | Nalipay ko sa kabilihon sa atong panaghigalaay. | Estoy feliz con el valor de nuestra amistad. | |||
| bilin | kabilin | herencia | Dako kaayo ang kabilin nga gihatag sa akong Lolo. | Mi abuelo me dio una herencia muy grande. | |||
| kabilinggan | kabilinggan | obstáculo, responsabilidad | |||||
| Sp | cabina | kabina | kabina | cabina | kabina sa piloto | cabina de mando | |
| En | cabinet | kabinit | kabinet | armario | |||
| En | cover | kabir | kabir | cubrir | |||
| kabisa | kabisa | jefe de autonomía | |||||
| kabisadu | kabisado | conocer bien | |||||
| bisaya | kabisay-an | región de Bisaya, islas de Bisaya | |||||
| kabit | kabit | aferrarse, colgar, ligarse | |||||
| kabit | kabit | amante | Usa lang ako ka kabit. | Eres el único amante para mí. | |||
| biya | kabiyahan | salida | |||||
| Sp | cable | kabli | kable | cable | |||
| kablit | kablit | gatillo, tocar | |||||
| kabu | kabo | cucharón, cubeta | Paggamit ug kabo inig hubo sa mga tanom. | Use un cucharón para regar las plantas. | |||
| kabud | kabod | atar, enrollar | |||||
| kabug | kabog | murciélago | Sa langob daghan ug kabog nga manglupad kung mongitngit na. | Muchos murciélagos volarán por la cueva si está oscuro. | |||
| kabus | kabos | pobre | Kabos kami sa pagkaon. | Somos pobres para comer. | |||
| kabus | kabos | escabullirse, desencajarse | |||||
| kabut | kabot | remover | |||||
| kab-ut | kab-ot | atrapar, alcanzar | Nagsulay ang mga bata sa pagkab-ot dili sa langgam ug panganod hilabi na sa mga damgo. | Los niños están tratando de alcanzar no solo pájaros y nubes sino también sueños. | |||
| kabra | kabra | apalancar | |||||
| butang | kabtang | materia, propiedad | |||||
| butang | kabtangan | propiedad | Walay among nasalbar sa mga kabtangan namo sa dihang naapil ang balay namo sa sunog. | Ninguna propiedad que salvamos cuando nuestra casa estaba en llamas. | |||
| buut | kabubut-on | voluntario | |||||
| budlay | kabudlay | fatiga | Nasakit siya tungod sa grabe nga kabudlay. | Se enfermó por exceso de fatiga. | |||
| budlay | kabudlayan | opresión, carga | |||||
| bug-at | kabug-at | peso, presión | Mamalihug unya ko nimo ug tabang sa pag-alsa sa usa ka sako nga bugas humay kay pagkabug-at ra ba ato. | Por favor, ayúdame a levantar el saco de arroz, es tan pesado. | |||
| bug-us | kabug-osan | perfección | |||||
| buhi | kabuhi | estómago, cólico | |||||
| buhi | kabuhian | vida, subsistencia | Ang ilang kabuhian mao ang pagpanagot. | Sus medios de capucha viva es la pesca. | |||
| buhis | kabuhisan | imponible | Ang iyang nadaog nga awto kabuhisan. | El carro que ganó es imponible. | |||
| buhung | kabuhong | abundancia, rico | Nagpuyo sila sa kabuhong sa mga butang nga materyal. | Viven en abundancia de cosas materiales. | |||
| bukid | kabukiran | montañas | talay sa kabukiran | sierra | |||
| bukug | kabukogan | esqueleto | |||||
| bulahan | kabulahan | felicidad, gloria, alegría. | |||||
| bulahan | kabulahanan | bienestar | |||||
| buntag | kabuntagon | amanecer | Hayag na ang kabuntagon. | Ya está brillando el alba. | |||
| buuk | kabuok | unidad, pieza | Pila kabuok ang imong igsoon? | ¿Cuántos hermanos tienes? | |||
| buut | kabuotan | bondad | Dili ko makalimot sa imong kabuotan. | No puedo olvidar tus bondades. | |||
| burung | kaburong | ignorancia | |||||
| kabus | kabus | pobre | Usa ka adlaw, ang usa ka kabus nga mangingisda sayo nga nanagat sagad sa iyang buhat matag adlaw. | Un día, un pescador pobre se fue a pescar temprano como su trabajo diario. | |||
| bus-uk | kabus-ok | densidad | |||||
| kab-ut | kab-ut | alcanzar | |||||
| buut | kabut-an | bondad | |||||
| kab-ut | kab-utan | logro | |||||
| butang | kabutang | situación | Unsay ilang pagkabutang sa Manila? | ¿Cuál es la situación en Manila? | |||
| butad | kabutaran | gravedad | Dili ta maglutaw-lutaw tungod sa kabutaran sa kalibutan. | No flotamos por la gravedad de la tierra. | |||
| buut | kabuut | cordura | Ang mga gagmaying bata wala pay igo nga kabuot aron masayod unsay sakto o sayop. | Los niños pequeños no tienen suficiente cordura para distinguir lo que está bien de lo que está mal. | |||
| kabya | kabya | esparcir, rociar | |||||
| kabyun | kabyon | abrazar, aferrarse | Nikabyon sa iyang inahan ang gamay nga unggoy. | El bebé mono se agarraba a su madre. | |||
| Sp | cada | kada | kada | cada | kada adlaw; kada semana; kada bulan; kada tuig; kada lakaw nako | cada día; cada semana, cada mes, cada año, cada vez que camino | |
| dagat | kadagatan | océano | Mas dako ang kadagatan kaysa dagat. | El océano es más grande que el mar. | |||
| daghan | kadaghanan | abundancia, publico | Siya usa ka tawo nga lahi sa kadaghanan. | Él es una persona que es diferente de la común. | |||
| daghan | kadaghanon | cantidad | Unsay kadaghanon sa atong gikinahanglan nga harina? | ¿Cuál es la cantidad de harina que necesitamos? | |||
| daku | kadagkoan | funcionarios superiores | |||||
| kada iya | kadaiya | varios | |||||
| daku | kadak-on | tamaño, área, magnitud | Igo-igo gyod ang kadak-on sa T-shirt nga gihatag sa akoa. | Las camisetas que me dieron son de tamaño regular. | |||
| dala | kadalanan | calle | Pagbantay sa kadalanan. | Ten cuidado en la calle. | |||
| dali | kadali | rapidez, por un momento | Siya kadali mobati.; Kadali lang ! | Es sensible. ¡Espera un segundo! | |||
| dalu | kadalo | avaricia, egoísmo, codicia | Ang kadalo sa tawo maoy makapaimpyerno kaniya. | La avaricia del hombre lo lleva a la perdición. | |||
| danghag | kadanghag | descuido, negligencia | Ayaw pasobrai imong kadanghag. | No seas demasiado descuidado. | |||
| dangup | kadangpan | salvador | Wala akoy laing kadangpan. | No tengo a nadie más a quien recurrir. | |||
| daut | kadaot | daño | kadaot sa dungog | deshonor, vergüenza | |||
| daplin | kadaplinan | suburbio, afueras | Ang mga makililimos matulog lang sa kadaplinan. | Los mendigos duermen en los suburbios. | |||
| dasig | kadasig | entusiasmo | Misamot ang kadasig ni Lucy sa pagpanulat. | El entusiasmo de Lucy por la escritura se fortaleció. | |||
| dasuk | kadasok | densidad, compacidad | |||||
| daug | kadaugan | victoria | Malipayon kami sa among kadaugan. | Estamos felices por nuestra victoria. | |||
| daut | kadautan | malhumor, maldad, calamidad | Palayo kamo sa kadautan. | Aléjate de la maldad. | |||
| dayig | kadayeganan | gloria | Ang mga kampeyon naghatag ug kadayegan sa atong nasod. | Los campeones dan gloria a nuestro país. | |||
| dayun | kadayon | inmediato | |||||
| Sp | cadena | kadina | kadena | cadena | Ang kadena sa among iro nga dako giilisdan ug baga kay ang nipis dili kaya. | Cambiamos la cadena de nuestro perro grande por una más gruesa porque una delgada no puede soportar. | |
| Sp | malas | malas | kadimalas | mala suerte | Kadimalas jud nimo sa gugma! | Eres tan desafortunado en el amor! | |
| kading | kading | chisme | |||||
| diyut | kadiyut | un momento | Paabot lang kadiyot. | Espera un poco. | |||
| diyut | kadiyutay | disminuirse | Ang ilang ani nagkadiyutay. | Su cosecha disminuye. | |||
| diyut | kadiyutayan | minoría | Ang mga Tiboli nahisakop sa kadiyutayan. | El Tiboli pertenece a la minoría. | |||
| kadlas | kadlas | rasguño | |||||
| adlaw | kadlawon | amanecer | Mogikan sila para cebu ugma sa kaadlawon. | Saldrán para Cebu mañana al amanecer. | |||
| kadlit | kadlit | cancelar, rascar una cerilla | Gikadlit niya ang iyang biyahe sa Palawan. | Él ha cancelado su viaje por Palawan. | |||
| kadtu | kadto | ese | Ako kadtong paliton. | Lo tomaré. | |||
| Sp | duda | duda | kadudahan | duda, supuesto | |||
| dugay | kadugayon | largo tiempo | |||||
| dugu | kadugo | consanguíneo, parentesco | Ako kanang mga kadugo. | Ellos son mis parientes. | |||
| dugta | kadugta | descomposición | |||||
| duha | kaduha | dos veces | Kaduha sa usa ka adlaw motumar. | Tomar dos veces al día. | |||
| duha | kaduhaduhaan | oscuro, vago, dudoso | Ang lihok sa tawo nga istanbay sa tindahan namo kaduhaduhaan nga siya kawatan. | Por el movimiento del hombre que estaba frente a nuestra tienda, sospechamos que era un ladrón. | |||
| dumut | kadumtan | repulsión, odio | Gikadumtan ni Honey ang iyang mga ginikanan. | Honey odia a sus padres. | |||
| dungan | kadungan | mismo tiempo | Kadungan niya ang akong ig-agaw sa pag-eskwela. | Ella está en el mismo año con mi prima en la escuela. | |||
| dungan | kadungandungan | contemporáneo | |||||
| dunggan | kadungganan | realidad, honor | Dali nga makapusgay sa huyang mo nga kadunggaganan. | Tu credibilidad es débil y se rompe fácilmente. | |||
| dunut | kadunutan | decadencia | |||||
| singut | kadusingot | empapado en sudor | |||||
| dulut | kadutlan | vulnerable | Dali ra kadutlan ug sakit si Jonas. | Jonas es vulnerable a la enfermedad. | |||
| duul | kaduulan | vecindad | Magtinabangay mi sa among kaduolan. | En nuestro barrio, nos ayudamos unos a otros. | |||
| duyug | kaduyugan | armonía | Adunay kaduyugan ang mga musikero. | Los músicos están en armonía. | |||
| kadyus | kadyos | arveja, haba nativa | |||||
| kaga | kaga | exagerar | |||||
| gaan | kagaan | ligereza | |||||
| gaang | kagaangan | arrecife | Nakakita sila ug daghang kaagangan sa Moalboal. | Vieron mucho arrecife coralino en Moalboal. | |||
| gabii | kagabhion | noche | Hayag karon ang kagabhion. | Es clara esta noche. | |||
| gabii | kagabii | anoche | Kagabii nakadungog ko ug uwang sa iro. | Anoche oí ladrar a los perros. | |||
| hapun | kagahapon | ayer, pasado | Kagahapon nagsugod na ang klase sa mga estudyante. | La clase de estudiantes comenzó ayer. | |||
| gahum | kagahum | capacidad, poder | Aduna siyay kagahom sa pagkasaba sa iyang mga igsoon. | Ella tiene el poder de reprender a sus hermanos. | |||
| gala | kagala | compañero de juego | |||||
| kagalkal | kagalkal | traquetear | Ang mga gagmayng bato sa lata nikagalkal. | Las piedras en la lata sonaron. | |||
| kagalkal | kagalkalon | traqueteado, golpeteado | |||||
| gahum | kagamhanan | gobierno | Dili katuohan ang anonsiyo sa kagamhanan. | El anuncio del gobierno no es confiable. | |||
| gamit | kagamitan | valores | |||||
| Sp | gana | gana | kagana | deseo, apetito | Ang himsog nga bata adunay kagana sa pagkaon. | Un niño sano tiene ganas de comer. | |
| kag-ang | kag-ang | extenuarse, demacrarse | |||||
| ganina | kaganina | hace un rato | |||||
| Sp | cagar | kagar | kagar | estropear, cagar | |||
| Sp | garboso | garbusu | kagarboso | presunción | |||
| kagas | kagas | extenuarse, demacrarse | |||||
| kagas | kagas | ir a toda prisa | |||||
| Sp | gasto | gastu | kagastohan | gastos | Gastohon nako ang kwarta sa angay nga kagastohan. | Gastaré dinero para lo que sea necesario. | |
| kagat | kagat | morder, agarrar firmemente | Mikagat ang isda sa paon. | El pez mordió el cebo. | |||
| kagaw | kagaw | germen | Ang mga kagaw mohatag kanato ug sakit. | Los gérmenes pueden darnos enfermedad. | |||
| kagawad | kagawad | concejal municipal | |||||
| kagawad | kagawaran | departamento, oficina | Ang Kagawaran sa Panglawas mohatag ug mga tambal sa mga biktima sa kalamidad. | El Departamento de Salud distribuye las medicinas a las víctimas de calamidad. | |||
| gawas | kagawasan | libertad | Hatagan nato ug kagawasan ang mga bata. | Vamos a dejar los niños ser libres. | |||
| kagay | kagaykay | sonido de traqueteo | |||||
| buhi | kagibuhi | biografía | |||||
| gikan | kagikanan | antepasado | Ang atong mga kagikanan kugihan. | Nuestros antepasados son laboriosos. | |||
| gil-as | kagil-as | calor, inquietud | Dili sila makatulog pag-ayo tungod sa kagil-as sa panahon. | No pueden dormir bien debido a la clima húmedo. | |||
| kagilkil | kagilkil | tintinear | |||||
| giluk | kagilok | cosquillas | |||||
| kaging | kaging | rígido | |||||
| kagis | kagis | rascar, afeitarse | |||||
| kagiskis | kagiskis | sonido estridente | |||||
| kagiw | kagiw | fuga | |||||
| kagud | kagod | triturar | |||||
| kagut | kagot | rechinar | Magkagot siya sa iyang ngipon kon matulog. | Le rechinan los dientes cuando duerme. | |||
| guba | kagub-anan | derrocamiento, destrucción | Ang bagyo naghatag ug kagub-anan sa mga kabtangan. | El tifón dio destrucción a nuestro bienes. | |||
| gubut | kagubot | desorden | |||||
| gugul | kagugolan | gastos, desembolso | |||||
| guul | kagul-anan | duelo | Ang atong kagul-anan atong isalikway. | Dejemos nuestro luto. | |||
| gulang | kagulang | madurez | Ingon sila,nga ang tawo moabot sa iyang kagulang sa edad nga kuwarenta. | Algunos decían que una persona alcanza la madurez a los cuarenta años. | |||
| gulang | kagulangon | edad, madurez | |||||
| kaguliyang | kaguliyang | alboroto, pánico | Nagkaguliyang ang mga tawo sulod sa cinehan kay nay tawag nga 'sunog!' | La gente entró en pánico en el cine al grito de "¡fuego!" | |||
| kagulkul | kagulkul | traqueteo | |||||
| kagumkum | kagumkum | crujiente | Ganahan ko mokaon ug kagumkum nga letson. | Me gusta comer la parte crujiente de lechones. | |||
| gun-ub | kagun-uban | catástrofe | Wala sila malipay sa nahitabo kagun-uban. | No están contentos por la catástrofe que ocurrió. | |||
| guul | kaguol | pena, lamento, sufrimiento | Kaguol nako sa kwarta nga nawala. | Me preocupa perder mi dinero. | |||
| gusbat | kagusbatan | daño | Adunay dako nga kagusbatan sa balay human sa bagyo. | Hay un gran daño de la casa después del tifón. | |||
| gutum | kagutum | hambre | Tungod sa hulaw, nag-antos sila sa kagutom. | Debido a la sequía, sufrieron hambruna. | |||
| guul | kaguul | pena, lamento, angustia | Gikaguol sa mga tawo ang kamatayon sa ilang lider. | La gente lamentó la muerte de su líder. | |||
| kagwang | kagwang | murciélago | |||||
| kagyu | kagyo | escapar, refugiar | Ayaw ug kagyo aron dili ka mapriso. | No huyas para no ser encarcelado. | |||
| kaha | kaha | sartén | |||||
| Sp | caja | kaha | kaha | caja | Naa koy gamay nga kaha. | Tengo una pequeña caja. | |
| kaha | kaha | qué demonios, realmente, tal vez | Ngano kaha no? ; Unsa kaha no? ; Mao man kaha. | ¿Porque demonios? ; ¿Qué demonios será eso? ; Puede ser. | |||
| hadluk | kahadlok | temor | Wa kay angay kahadlokan. | No necesitas tener miedo. | |||
| hagu | kahago | fatiga, cansancio | Dili ko hapit makatindog tungod sa kahago. | Casi no puedo levantarme debido a la fatiga. | |||
| hait | kahait | agudeza | kahait og salabutan | perspicacia, despierto | |||
| libru | kahalibro | libro de pago | |||||
| halili | kahalili | sucesor, sustituto | |||||
| kaham | kaham | tocar con las manos | |||||
| hanas | kahanas | habilidad | Ipakita ang imong kahanas. | Muéstrame tu habilidad. | |||
| hanaw | kahanaw | desaparición | Ang barko nagkahanaw sa akong panan-aw. | El barco ha desaparecido de mi vista. | |||
| hangay | kahangay | matar el tiempo | |||||
| hangin | kahanginan | atmósfera | Ang kahanginan nagprotektar sa kalibutan sa kainit sa adlaw. | La atmósfera protege a la tierra del calor del sol. | |||
| hangtud | kahangturan | eternidad, infinito | |||||
| hapdus | kahapdos | dolorido, escocer | |||||
| hapun | kahapunon | atardecer | Bugnaw ang hangin sa kahapunon. | El aire es fresco al atardecer. | |||
| haruhay | kaharuhayan | lujo | Nagpuyo ko sa kaharuhayan kauban sa akong bana nga bilyonaryo. | Vivo con mucho lujo con mi marido, que es un multimillonario. | |||
| kahas | kahas | audacia | |||||
| hasul | kahasol | disgusto, molestia, inconveniencia | |||||
| haw-ang | kahaw-ang | vacío | |||||
| hayag | kahayag | ligero | |||||
| hayahay | kahayahayan | confortabilidad, lujo | Bation ko ang kahayahayan kon mopahuway ilalom sa punoan sa mangga. | Me siento cómodo cuando descanso bajo el árbol de mango. | |||
| hayup | kahayopan | animal doméstico | |||||
| Sp | cajero | kahiru | kaheru | cajero | |||
| balu | kahibalo | conocimiento | Dili ko kahibalo molangoy. | No sé nadar. | |||
| bulung | kahibudngan | preguntarse | Ang akong kahibudngan nga nawala siya'g kalit. | Me pregunto por qué desaparece de repente. | |||
| bulung | kahibulong | asombro, maravilla | |||||
| bulung | kahibulungan | maravillo, misterioso | |||||
| hidlaw | kahidlaw | codicia, sediento | Ang iyang kahidlaw sa iyang uyab nawala na. | Su anhelo por su amante ya se ha perdido. | |||
| kahig | kahig | transferir, rastrillar, rastro | Nigamit siya ug kahig para sa mga layang dahon. | Usó un rastrillo para las hojas secas. | |||
| higal | kahigal | lujuria, deseo sexual | Ang sobrang kahigal usa ka sala. | Demasiada lujuria es un pecado. | |||
| higala | kahigalaan | amigos | Moduaw kanako ang akong mga kahigalaan kada pasko. | Visito a mis amigos cada navidad. | |||
| gawad | kahigawad | decepción, disgusto | |||||
| higwaus | kahigwaos | inquietud, ansiedad | |||||
| hikaw | kahikawan | egoísmo | |||||
| kahil | kahil | tocar ligeramente | |||||
| kahil | kahil | naranja | Ganahan mokaon ug kahil ang akong anak nga lalake. | A mi hijo le gusta comer naranjas. | |||
| lalum | kahiladman | fondo, profundidad | Gihigugma ko ikaw gikan sa kahiladman sa akong kasingkasing. | Te amo desde el fondo de mi corazón. | |||
| hilak | kahilakon | casi llorar | |||||
| hilas | kahilasan | obscenidad, pornografía | Nakakita ka ug mga litrato nga kahilasan? | ¿Has visto fotos pornográficas? | |||
| hilay | kahilayan | depravación, vicio, deseo carnal | |||||
| hilig | kahilig | tendencia | Kahilig nako ang paggitara. | Me gusta tocar la guitarra. | |||
| hilum | kahilum | silencio | Atong batonan ang kahilom sulod sa simbahan. | Mantengamos silencio dentro de la iglesia. | |||
| luwas | kahilwasan | seguridad | |||||
| himan | kahimanan | equipamiento, arreglarse | Ayaw kalimot pagdala sa imong kahimanan. | No olvides traer tu equipamiento. | |||
| himu | kahimo | volverse | Ang mga bata makahimo ug hardin sa luyo sa ilang balay. | Los niños pueden hacer un jardín en la parte posterior de su casa. | |||
| himu | kahimoan | resultado, logro | |||||
| himsug | kahimsog | salud | |||||
| butang | kahimtang | condición, situación, estado | Nasiguro ako anaa ikaw sa hapsay nga kahimtang. | Estoy seguro de que está en buenas condiciones. | |||
| bungaw | kahimungawong | distracción, despertar | |||||
| buut | kahimuot | felicidad | Ang kahimuot nako karong adlawa dili kabayran ug kuwarta. | La felicidad de hoy no se puede comprar con dinero. | |||
| buut | kahimut-an | contento | Akong gikahimut-an nga naa na kay trabaho. | Me alegra que ya tengas un trabajo. | |||
| hinam | kahinam | ansioso, apetito | Nagdali siya ug pauli sa kahinam nga makita ang iyang mama. | Se fue a casa de inmediato porque estaba ansioso por ver a su madre. | |||
| hangup | kahinangop | contento, anhelo, ensueño | Perte gyud ang akong kahinangop sa akong uyab. | Extraño mucho a mi novia. | |||
| hinay | kahinay | tardanza | Nasuko ang iyang amo sa kahinay niyang motrabaho. | Su jefe está irritado porque trabaja lentamente. | |||
| hinayak | kahinayak | impulso | Naglagot siya sa iyang kahinayak ug bunal sa bata. | Se enojó por su impulso y azotó al niño. | |||
| hingawa | kahingawa | preocupación, ansiedad | Dili siya malipayon tungod sa iyang kahingawa sa iyang nawalang anak. | Ella no está feliz por la ansiedad de su hijo perdido. | |||
| hingkud | kahingkod | pubertad, adolescencia | Ang mga babaye dug-on inig abot sa ilang kahingkod. | Las niñas menstrúan durante la adolescencia. | |||
| hingkud | kahingkuran | pubertad, adolescencia | Daghan ug mga kausaban sa pisikal nga aspekto panahon sa kahingkuran ang mga kabataan. | En la pubertad, los adolescentes experimentan cambio físico. | |||
| kuha | kahinguhaan | recursos, origen | Ang kahinguhaan sa preskong hangin mao ang mga kahoy. | Los árboles son un fuente de aire fresco. | |||
| hinugun | kahinugon | lamentaciones | |||||
| dumdum | kahinumduman | recuerdo | Angay nimong kahinumduman kanunay ang mga maayong pamatasan nga gitudlo sa imong mga ginikanan. | Siempre debes recordar los buenos modales que tus padres te habían enseñado. | |||
| Sp | cajera | kahira | kahira | cajera | |||
| taas | kahitas-an | cielo, Dios | Naglupad-lupad ang mga langgam sa kahitas-an sa panganod. | Las aves están volando alto en el cielo. | |||
| ubus | kahiubos | decepción | Ang iyang kahiubos sa iyang bana nakapahilak niya. | Su decepción por su marido la hizo llorar. | |||
| hiwi | kahiwian | delincuencia, mala conducta | |||||
| kahul | kahol | suelto | Nagsuot siya ug kahol nga karsones. | Lleva pantalones sueltos. | |||
| kahuy | kahoy | árbol, tablero, madera | Ang kahoy nga nara, nga maoy pambansang kahoy sa Pilipinas lig-on kaayo. | El árbol Nara que es el árbol nacional de Filipinas es muy sólido. | |||
| hubit | kahubitan | explicación | |||||
| hugut | kahugut | tensión, apretón | Dili siya ganahan sa kahugot sa iyang karsones. | No le gusta cómo le aprietan sus pantalones. | |||
| hulug | kahulugan | intención, significado | Kini nagkapareho ug word pero dili magkapareho ug kahulugan. | Esta es la misma palabra pero diferente significado. | |||
| humay | kahumayan | campo de arroz | Daghang abot ang akong kahumayan karon tuig. | Tuve una buena cosecha de arroz este año. | |||
| humut | kahumot | perfume | Ganahan ko sa kahumot sa imong buhok. | Me gusta la fragancia de tu cabello. | |||
| Sp | cajon | kahun | kahun | cajón | Akong gisulod ang akong mga gisi nga sinina sa kahon. | Puse mi ropa gastada en una caja. | |
| hungug | kahungug | estupidez | |||||
| huut | kahuot | apretón, aglomeración | kahuot sa trapiko | atasco de tráfico | |||
| hupay | kahupayan | alivio | Unsay kahupayan sa imong sapot? | ¿Cuál es el alivio de tus rabietas? | |||
| hustu | kahusto | exactitud | Ilang gitan-aw ang kahusto sa timbangan. | Miraron la precisión de la balanza. | |||
| huwas | kahuwasan | calma, alivio | |||||
| huyang | kahuyang | fragilidad, debilidad | |||||
| ibug | kaibog | anhelo, atracción. | Nitug-an si Don sa iyang kaibog ni Mariz. | Don confesó su anhelo a Mariz. | |||
| ig-agaw | kaig-agawan | primo/a | Daghan kaming kaig-agawan. | Tenemos muchos primos. | |||
| igang | kaigang | bochorno | |||||
| igmat | kaigmat | delicadeza, ingenio | Nakauyon ang maestra sa kaigmat ni Triccia. | A la maestra le gusta el ingenio de Triccia. | |||
| ikag | kaikag | interés | Dako kaayo kog kaikag nimo. | Tengo un gran interés en ti. | |||
| ikug | kaikog | timidez | |||||
| ila | kaila | conocido, amigo | Daghan kaayo ko kaila sa eskwelahan. | Tengo muchos conocidos en la escuela. | |||
| Sp | caimito | kaimitu | kaimitu | caimito | |||
| kaingin | kaingin | roza (agricultura) | |||||
| init | kainit | calor | Ganahan ko sa kainit sa imong gakos. | Me gusta el calor de tu abrazo. | |||
| Sp | inutil | inutil | kainutil | inútil | |||
| isip | kaisipan | mente, facultad, comprensión | |||||
| kaka | kaka | araña | Ang mga bata ganahan magdula ug kaka. | A los niños les gusta jugar a la araña. | |||
| kabad | kakabad | rapidez | Wala ko kadakop sa alasiwsiw tungod sa kakabad sa iyang lihok. | No pude atrapar al saltamontes debido a su rapidez. | |||
| kahuy | kakahoyan | bosque | Nakakita mi ug bitin sa kakahoyan. | Vimos una serpiente en el bosque. | |||
| kakak | kakak | cacarear | |||||
| Sp | calma | kalma | kakalma | serenidad | Gimingaw ko sa kakalma sa kabukiran. | Añoro la serenidad en las montañas. | |
| kapuy | kakapoy | fatiga | Nakatulog dayon siya tungod sa kakapoy. | Se fue a la cama enseguida con fatiga. | |||
| kakas | kakas | separar, desarraigar, deshacer | |||||
| Sp | cacao | kakau | kakaw | cacao | |||
| kakha | kakha | rasguño | Gikakha sa mga manok ang yuta. | Las gallinas arañan el suelo. | |||
| kakha | kakha-tuka | muy pobre | |||||
| kignat | kakignat | sobresalto | Ang biktima sa pagpanglugos anaa sa estado sa kakignat. | La víctima de violación se encontraba en estado de shock /conmoción). | |||
| kinlaw | kakinlaw | lustre | Nindot nga tan-awon ang kakinlaw sa imong buhok. | Es agradable mirar el brillo de tu cabello. | |||
| kuha | kakuhaan | origen, fuente | Asa dapit ang kakuhaan sa tubig ilimnon? | ¿Dónde está la fuente de agua potable? | |||
| kulang | kakulang | carencia, deficiencia | Nag-away ang magtiayon tungod sa kakulang sa kwarta. | La pareja se pelea por la falta de dinero. | |||
| kulba | kakulba | miedo | |||||
| kuli | kakulian | complicación, dificultad, obstáculo | Nag-agi man god og daghang kakulian ang gugma namo. | Nuestro amor pasó por muchos obstáculos. | |||
| lala | kalaa | veneno | |||||
| laay | kalaay | aburrimiento | Kalaay sa kinabuhing mag-inusara. | El vivir solo es aburrido. | |||
| kalaba | kalaba | panal, avispero | |||||
| Sp | calabaza | kalabaza | kalabasa | calabaza | Ang kalabaw motabang sa mga mag-uuma. | El carabao ayuda a los campesinos. | |
| kalabat | kalabat | alcanzar | |||||
| kalabaw | kalabaw | carabao | |||||
| Sp | calavera | kalavira | kalabera | cráneo, calavera | |||
| kalabkab | kalabkab | abanicar, soplar | |||||
| Sp | calabozo | kalabuzu | kalabusu | prisión, calabozo | |||
| labut | kalabutan | relación | Unsay kalabot nimo ining tawhan. | ¿Cuál es tu relación con esta persona? | |||
| kalag | kalag | alma, espíritu, fantasma | Nobyembre uno ang adlaw sa mga kalag. | El 1 de noviembre es el día de las almas viejas. | |||
| lagda | kalagdaan | regla, cánones | |||||
| kalagkag | kalagkag | romper | |||||
| laglag | kalaglagan | catástrofe | |||||
| lagmit | kalagmitan | posibilidad | walay kalagmitan | ||||
| lagsik | kalagsik | vigor, animo | |||||
| kalaha | kalaha | sartén | |||||
| lain | kalainan | diferencia, contraste | |||||
| laki | kalaki | habilidad | |||||
| laki | kalakihan | habilidad especial | |||||
| lala | kalala | veneno | |||||
| lalim | kalalim | éxtasis | |||||
| kalam | kalam | buscar, buscar | |||||
| kalamansi | kalamansi | lima, cítrico | Ang kalamansi mas aslom kay sa lemon. | La lima es más ácida que el limón. | |||
| Sp | calamar | kalamar | kalamares | freír de calamar | |||
| kalamay | kalamay | azúcar, azúcar moreno | |||||
| kalamay | kalamay | un dulce de arroz | Lami ang kalamay sa Bohol. | La dulce kalamay de Bohol es deliciosa. | |||
| lambigit | kalambigitan | interesado | |||||
| lambu | kalamboan | progreso, desarrollo | Dako kaayo ug kalamboan ang atong negosyo. | Nuestro negocio ha progresado muy bien. | |||
| Sp | calambre | kalambri | kalambri | calambre | |||
| Sp | calamida | kalamidad | kalamdad | calamidad | |||
| lampus | kalampusan | éxito | Nakuha nato ang kalampusan. | Tenemos éxito. | |||
| kalan | kalan | estufa, anafe | |||||
| kal-ang | kal-ang | brecha | |||||
| langan | kalanganan | retraso | Ang kalangan sa pag-ayo sa karsada nakapasuko sa mga tawo. | El retraso de la reparación de la calle ha causado el enojo de la gente. | |||
| langas | kalangas | aflicción, ruido | |||||
| langit | kalangitan | paraíso, cielo | Ngindot kaayo ang kalangitan. | El cielo es maravilloso. | |||
| kalangkala | kalangkalang | considerar, estudiar | |||||
| kalap | kalap | burla, toquetear | |||||
| kalap | kalap | buscar hierbas medicinales | |||||
| lapas | kalapasan | infracción | Dako kaayo imong kalapsan. | Tu infracción es grave. | |||
| Sp | calafatea | kalafatiar | kalapati | calafatear | |||
| lapuy | kalapoy | fatiga | Gibati ko ang kalapoy sa akong lawas. | Sentí fatiga en mi cuerpo. | |||
| lapuk | kalapukan | pantano | Ang mga bata malingaw sa kalapukan. | Los niños disfrutan jugando en el pantano. | |||
| kalas | kalas | muerte inútil, desperdicio | Ang kagubot nga nahitabo sa Israel nikalas ug daghang kinabuhi.; Libuan ka mga tawo ang nakalas. | El motín en Israel costó muchas vidas. ; Se perdieron miles de vidas. | |||
| kalas | kalas | rastrillo | |||||
| kalasag | kalasag | defensa | |||||
| lasang | kalasangan | bosque | Daghan dagkong kahoy sa kalasangan. | Hay un montón de grandes árboles en el bosque. | |||
| kasikas | kalasikas | susurro | |||||
| kalat | kalat | tejer de bambú o ratán. | |||||
| kalat | kalat | dispersión | |||||
| lata | kalata | podredumbre | |||||
| tawa | kalataw-anan | gracioso, broma, hilarante | Nag-estorya siya ug kalataw-anan nga estorya. | Contaba historias divertidas. | |||
| kalatkat | kalatkat | subir | |||||
| kalatsutsi | kalatsutsi | (árbol) plumería | |||||
| lawas | kalawasan | cuerpo | Sakit ba ang imong kalawasan? | ¿Te duele el cuerpo? | |||
| dawat | kalawat | sagrada comunión, aceptar | Mokalawat ka ba kada Dominggo? | ¿Tomas la eucaristía cada domingo? | |||
| kalaw-it | kalaw-it | gancho, capturar | |||||
| lawud | kalawran | océanos | |||||
| kalaykay | kalaykay | desenterrar | |||||
| layu | kalayo | muy lejos | |||||
| kalayu | kalayo | fuego | Ang kalayo init kaayo. | El fuego está muy caliente. | |||
| Sp | caldero | kaldiru | kaldero | tetera, caldera | Gamita ang mas dako nga kaldero kay daghan ug bisita. | Use una tetera más grande para un montón de visitantes. | |
| Sp | calendari | kalindariu | kalendaryo | calendario | Ang mayor manghatag ug kalendaryo kada tuig. | El alcalde nos da un calendario cada año. | |
| kalhay | kalhay | seco | |||||
| libang | kalibangan | servicio | Kinahanglan nga pirming limpyo ang atong kalibangan. | Siempre debemos mantener la limpieza en nuestro servicio. | |||
| libug | kalibgan | desconcierto | |||||
| kalihay | kalibhay | cargar sobre los hombros | |||||
| libu | kaliboan | miles | |||||
| Sp | calibre | kalibri | kalibre | calibre | |||
| libug | kalibugan | confusión | Ang akong gikalibogan kung ngano … | No entiendo por qué ... | |||
| libun | kalibunan | selva | Nangita mi ug itlog sa bontog sa kalibunan. | Estábamos buscando huevos de codorniz en la selva. | |||
| libut | kalibutan | mundo | Ang kalibutan usa sa lugar nga nindot puy-an. | El mundo es un buen lugar para quedarse. | |||
| Sp | calidad | kalidad | kalidad | calidad | Mas maayo ang kalidad sa kotse nga hinimo sa Japan. | Los coche de fabricación japonesa tienen mejor calidad. | |
| Sp | calidad | kalidad | kalidadis | varios | |||
| ligdung | kaligdong | honestidad, fidelidad | |||||
| ligu | kaligoanan | baño | Mao kini ang akong kaligoanan. | Este es mi baño. | |||
| kalihay | kalihay | cargar sobre los hombros | |||||
| kalihim | kalihim | secretario/a | Siya ang akong kalihim sa opisina. | Ella es mi secretaria en la oficina. | |||
| lihuk | kalihukan | acción | Gibantayan nako ang imong kalihukan. | Siempre estoy viendo tu acción. | |||
| likay | kalikayan | evitable, prevenible | dili kalikayan | inevitable | |||
| likup | kalikupan | ambiente | |||||
| lima | kalim-an | cincuenta | |||||
| kalimbagas | kalimbagas | correr a más no poder | |||||
| limut | kalimut | olvidar | Kalimti ang mga nangagi. | Olvídate de lo pasado. | |||
| kalimutaw | kalimutaw | globo ocular | Puti ang iyang kalimutaw. | Sus ojos son blancos. | |||
| linaw | kalinaw | paz | Atong ipatigbabaw ang kalinaw. | Promoveremos la paz. | |||
| kaling | kaling | volcar | |||||
| lingaw | kalingawan | entretenimiento, diversión | Aligre kaayo ang kalingawang kagabii. | El entretenimiento de anoche fue muy alegre. | |||
| lipay | kalipay | alegría | Gikalipay ko ang pag-anhi mo. | Me alegro de que hayas venido. | |||
| kalis | kalis | aplanar | |||||
| lisang | kalisang | miedo, pánico, terror | Makita ang kalisang sa mga mata sa batang gikidnap. | El miedo apareció en los ojos del niño secuestrado. | |||
| lisud | kalisdanan | dificultad, desgracia, calamidad | Daghan kaayo ug kalisdanan nga iyang naagian sa kinabuhi niya. | Pasó por muchas dificultades en su vida. | |||
| kalit | kalit | repentino | Ang tanan kalit nga nahilom. | De repente todos se callaron. | |||
| liwat | kaliwat | descendiente | Mestisa ang ilang kaliwat. | Su descendiente es de raza mixta. | |||
| kaliyupu | kaliyupo | petición | |||||
| kalkal | kalkal | cavar | |||||
| Sp | calma | kalma | kalma | calma, tranquilo | Ang tubig sa dagat kalma kon walay bagyo. | El agua de mar está en calma si no hay tifón. | |
| kalu | kalo | sombrero | Pagsul-ob ug kalo kay init ang panahon. | Ponte el sombrero para el clima caliente. | |||
| kalug | kalog | hoz (para siega) | |||||
| luuy | kalooy | lástima | kaluoy sa mga bata | pobres niños | |||
| luuy | kalooy | caridad, contribución | Ang mga misyonaryo nagtudlo kanila ug mga buhat sa kalooy. | Los misioneros les enseñaron obras de caridad. | |||
| kalus | kalos | sacar agua | |||||
| kalut | kalot | arañar, cavar | Kaluta ang akong likod, katul. | Rasca mi espalda, me pica. | |||
| Sp | calzada | kalsada | kalsada | calle, calzada | |||
| Sp | calzo | kalsu | kalso | calzo, cuña | |||
| Sp | calzon | kalsun | kalsones | pantalones | Daku ra ang imong kalsones para nako. | Tu pantalón es demasiado grande para mí. | |
| kalu | kalu | recoger | |||||
| lubi | kalubihan | cocotal, granja de cocotero | Dako kaayo ang akong kalubihan. | Mi granja de coco es muy grande. | |||
| lubung | kalubnganan | cementerio | Ang mga patay gilubong sa lubnganan. | Los muertos fueron enterrados en un cementerio. | |||
| lugway | kalugwayan | latitud, laxitud | |||||
| duha | kaluha | gemelo | Ako ug ang akong kaluha dili parehas ug hitsura. | Yo y mi gemelo no nos parecemos. | |||
| Sp | lujo | luhu | kaluho | lujo | |||
| kalukhu | kalukho | raspar | |||||
| kalunggu | kalunggo | verruga | |||||
| kalungkung | kalungkong | acurrucarse, doblarse | Nagkalungkong siya sa katre sa tumang katugnaw. | Se acurrucaba en la cama por frío intenso. | |||
| kalupu | kalupo | envolver | |||||
| kaluskus | kaluskos | raspar | |||||
| luwas | kaluwasan | seguridad | Atong hunahuna-on ang atong kaluwasan. | Vamos a pensar en nuestra seguridad. | |||
| luya | kaluya | debilidad | Ang kaluya sa iyang paglihok makadugay sa iyang trabaho. | La debilidad en su acción hace de su trabajo lento. | |||
| Sp | calle | kalyi | kalye | calle | Lapad ang mga kalsada sa Danao City. | Las calles en la ciudad de Danao son amplias. | |
| Sp | callo | kalyu | kalyo | calloso, callo | |||
| Sp | cama | kama | kama | cama | Dako kaayo ang imong kama. | Tu cama es muy grande. | |
| dayag | kamadinayganon | franqueza | |||||
| bagay | kamagayan | compatible | |||||
| gulang | kamagulangan | el mayor hermano | |||||
| tungud | kamahinungdanon | importancia | Kahibalo ka ba kong unsa kamahinungdanon kanang butanga? | ¿Entiendes la importancia de esa cosa? | |||
| luuy | kamakalolooy | miseria, indigente | pagkamakalolooy sa mga kabos. | la miseria de la gente pobre | |||
| mala | kamala | sequía, sequedad | Kamala sa yuta panahon sa ting-init. | Durante el verano el suelo es seco. | |||
| kamalig | kamalig | establo | |||||
| Sp | mandar | mandar | kamandar | mandato, mando | |||
| kamang | kamang | gatear, reptar | Nakasulay kami ug kamang ilalom sa kamaisan. | Hemos tratado de arrastrarnos debajo del campo de maíz. | |||
| manghud | kamanghuran | el más joven | |||||
| kamau | kamao | manera | Dili ko kamao mogamit sa sanggot. | No sé cómo usar la hoz. | |||
| maru | kamaro | astucia | |||||
| kamas | kamas | esforzarse | |||||
| sabut | kamasinabuton | prudencia, discreción | |||||
| tahum | kamatahum | belleza | |||||
| patay | kamatayan | la Muerte | |||||
| patay | kamatayon | muerte | |||||
| kamatis | kamates | tomate | Lami kaayo ang kamates kung ipares sa bulad. | Es bueno tomar tomate con pescado seco. | |||
| kamatis | kamatis | tomate | hinog nga kamatis; duga sa kamatis; salsa sa kamatis | tomate maduro; jugo de tomate; salsa de tomate | |||
| tuud | kamatuoran | evidencia, prueba, verdad | Kining paninugdang kamatuoran wala mausab | Esta verdad básica no cambiaba. | |||
| kalamay | kamay | azúcar bruto | Mas pula ang kamay kay sa asukal. | 'Kamay' es más rojizo que 'asukal'. | |||
| kamay | kamay | llamar con la mano | Ang parola nagpangamay kanako. | El faro me está llamando. | |||
| maya | kamaya | celebración, felicidad | Ang kamaya sa usa ka tawo dili kabayran nga salapi. | La felicidad de una persona no se puede comprar con dinero. | |||
| kambat | kambat | tapar con tejido | |||||
| kambaya | kambaya | entrecruzado, a cuadros | |||||
| Sp | cambio | kambiu | kambiyo | cambio | |||
| kami | kami | nosotros (excluye interlocutor) | Kami ang estudyante adunay diskwento sa sakyanan de pasahero. | Los estudiantes tenemos descuento para el transporte público. | |||
| mingaw | kamingaw | soledad | Naghilak ko tungod sa akong kamingaw nimo. | Estoy llorando por mi añoranza por ti. | |||
| minyu | kaminyoon | matrimonio | Ang kaminyoon dili sayon nga disisyon sa kinabuhi. | El matrimonio no es fácil de decidir en la vida. | |||
| Sp | camisa | kamisa | kamisa | camisa | Asul ang kolor sa akong paboritong kamisa. | El azul es el color de mi camisa favorita. | |
| Sp | camisa | kamisa | kamisadentro | camisa (manga larga) | Ganahan mosuot ug kamisadentro ang mga mag-uuma. | A los granjeros les gusta usar camisas de manga larga. | |
| Sp | camisa | kamisa | kamiseta | camiseta | Nindot isuot ang kamiseta panahon sa ting-init. | Es agradable llevar camiseta sin mangas durante el verano. | |
| Sp | camisin | kamisin | kamisin | camiseta | Mas hayahay kung magsul-ob ug kamisin. | Es más cómodo llevar camisetas. | |
| kamkam | kamkam | toque | |||||
| kamlut | kamlot | extraer, sacar | |||||
| kamu | kamo | vosotros | |||||
| kamulu | kamol | entumecimiento | |||||
| kamut | kamot | mano | Limpyohe ang imong kamot. | Lávate las manos. | |||
| Sp | camote | kamuti | kamote | batata, camote | Ang kamote nga kolor violet tam-is ug lami. | La batata de color violeta es dulce y deliciosa. | |
| Sp | camote | kamuti | kamoteng kahoy | mandioca, yuca | Lami sad himuon nga keyk ang kamoteng kahoy. | Las tortas hechas de yuca también son deliciosas. | |
| Sp | campana | kampana | kampana | campana | Nagtingog ang kampana kada alas syete sa hapon. | La campana sonaba a las siete de la tarde. | |
| Sp | campaña | kampaña | kampanya | campaña | Dagko kaayo ug nagasto ang mga politiko sa pagkampanya sa miaging piniliay. | Los políticos gastaron mucho dinero en la campaña de las últimas elecciones. | |
| kampi | kampe | tomar partido | |||||
| Sp | campeón | kampión | kampiyon | campeón | |||
| Sp | campo | kampu | kampo | acampar, campo | sundawo sa kampo | soldados del campo | |
| kamras | kamras | rasguñar | |||||
| kamulu | kamulo | en medio de | Kamulo gyod namong pangaon, pagkapalong sa soga. | Las luces se apagaron en medio de la comida. | |||
| kalamungg | kamunggay | un árbol | Moringa oleifera | Un tipo de árbol, las hojas son comestibles. | |||
| kamut | kamut | mano | Ang atong mga kamot ang pinaka hugaw nga parte sa atong lawas. | Nuestras manos son la parte más sucia de nuestro cuerpo. | |||
| muut | kamuut | humor | |||||
| Sp | america | amiricana | kana | americana | |||
| kana | kana | ese, aquel | Kana ang angay nimo nga kolor. | Ese color te queda bien. | |||
| kanaas | kanaas | susurrar | |||||
| kanahan | kanahan | tonto, entusiasta | |||||
| aku | kanako | para mi, me | Kanang regalo ba para kanako? | ¿Es ese regalo para mí? | |||
| Sp | canal | kanal | kanal | canal | Atong limpyohan ang atong mga kanal, para kung mag-ulan ug kusog dili mag-bara ug mag-baha. | Vamos a limpiar nuestro canal para evitar atascos e inundaciones durante las fuertes lluvias. | |
| amu | kanamo | para nosotros | |||||
| kaun | kan-an | comer | |||||
| naug | kanaog | descender, bajar | |||||
| kanap | kanap | expandir, extender | Nikanap sa tibuok baryo ang dautang balita. | La mala noticia se extendió por todo el barrio. | |||
| nasud | kanasoran | naciones, país | Kinahanglan limpyo ang atong kanasoran. | Tenemos que limpiar nuestro país. | |||
| kanat | kanat | extenderse | |||||
| kita | kanato | para nosotros, nos | Ang kining proyekto para kanatong tanan. | Este proyecto es para todos nosotros. | |||
| kanaway | kanaway | viento oeste, gaviota | |||||
| kanaway | kanawayan | noroeste | |||||
| kanawkana | kanawkanaw | extenderse | |||||
| kanay | kanay | penetrar hasta los huesos | |||||
| nayun | kanayon | narrar, continuar | |||||
| nayun | kanayon | adyacente | |||||
| Sp | candado | kandadu | kandado | candado, llave | Ang bodega nakakandado ug tulo kabuok dagko sukad kini nakawatan. | El almacén tenía tres candados grandes desde el último caso de robo. | |
| Sp | candela | kandila | kandela | candela, vela | Ang pagpamuhat ug kandela ang iyang bag-ong negosyo. | La fabricación de velas es su nuevo negocio. | |
| Sp | candidat | kandidatu | kandidato | candidato | Daghang mga kandidato sa miaging piniliay. | Hubo muchos candidatos en las últimas elecciones. | |
| kandiis | kandies | hoyuelo | |||||
| kanding | kanding | cabra | Puti ang kolor sa kanding. | El color de la cabra es blanco. | |||
| kandus | kandos | pala, recoger | Nigamit ko ug kandos aron mapino ang yuta. | Usé una pala para hacer el suelo fino. | |||
| kang | kang | a, para (nombre propio) | Kang kinsa? Para kang Marie. | ¿Para quien? Para Maria. | |||
| kang-a | kang-a | entreabrir, rendija | Dihang mikang-a na ang pultahan, milili ko ngadto sa sulod. | Cuando la puerta se abrió ligeramente, atisbé a la habitación. | |||
| ngitngit | kangitngit | oscuridad | Mahadlok ko sa kangitngit. | Tengo miedo a la oscuridad. | |||
| kangu | kango | sacudir | |||||
| kanhi | kanhi | anterior, pasado, antes | Ang akong kanhi nga estudyante usa na ka malampusong abugado. | Un antiguo alumno mío ya se ha hecho abogado exitoso. | |||
| kanhi | kanhiay | anterior, pasado, antes | Sa kanhiay nga panahon, may duha ka … | Había una vez, una pareja ... | |||
| kani | kani | esto =kini | Para kang kinsa kani? | ¿Para quien es esto? | |||
| kaniadtu | kaniadto | antes | Kaniadto naguol ang mga tawo kay gamay ra ang tubig. | Antes la gente sufría de escasez de agua. | |||
| nihit | kanihit | falta, escasez, deficiencia | Ang kanihit sa abot sa bugas humay maoy hinungdan sa pagmahal karon sa presyo. | La escasa cosecha de arroz es la causa del alto precio actual. | |||
| nila | kanila | los | Para kanila ang tanan nakong gibuhat. | He hecho todo para ellos. | |||
| nimu | kanimo | ti | Kining gidala nako nga mga prutas para kanimo. | Estas frutas que he traído son para ti. | |||
| ninyu | kaninyo | vosotros | |||||
| kanit | kanit | uno tras otro | Mikanit ang mga dugoong hitabo. | Los acontecimientos sangrientos se suceden uno tras otro. | |||
| niya | kaniya | lo/la | Nahigugma pa gihapon ko kaniya. | Aún así la amo. | |||
| kanlat | kanlat | arrancar | |||||
| Sp | america | amiricanu | kano | americano/a | Kano ang pamanhunon ni Maria. | El prometido de María es americano. | |
| kaun | kan-on | comida, arroz cocido | Dili usikan ang kan-on. | No debemos desperdiciar la comida. | |||
| kansa | kansa | de quien, de que | Nitubo kini ug nahimong usa ka maanindot nga kahoy kansang mga malabalahibong dahon nagkawaykaway sa hinuyuhoy sa hangin. | Ha crecido hasta convertirse en un hermoso árbol cuyas hojas plumosas agitan con la brisa. | |||
| Sp | cantar | kantar | kanta | cantar, canción | Nikanta kami hangtod tungang gabii. | Estuvimos cantando hasta medianoche. | |
| Sp | cantaleta | kantalita | kantalita | sátira, burlona | Usa ka kantalita ang gihimo sa manunulat. | La escritora hizo una sátira. | |
| Sp | cantina | kantina | kantena | cantina | |||
| Sp | cantidad | kantidad | kantidad | cantidad | Mahal ang kantidad anang butanga. | El precio de ese artículo es caro. | |
| Ch | canton | kantun | kanton | Canton | |||
| unum | kan-uman | sesenta | Nipahuway siya sa iyang trabaho pag-edad niya ug kan-uman ug lima. | Se retiró de su trabajo a la edad de sesenta y cinco años. | |||
| punay | kanunay | siempre | Kanunay siyang naghilak. | Ella siempre estaba llorando. | |||
| anus-a | kanus-a | cuando | Kanus-a ka mobalik sa Sugbo. | ¿Cuándo volverás a la ciudad de Cebú? | |||
| kaun | kaon | comer | Mikaon ko ug paniudto. | Yo tomé el almuerzo | |||
| Sp | capa | kapa | kapa | capa | |||
| kapal | kapa | cubrir | |||||
| ingun | kapaingnan | persona confiable | Walay kapaingnan ang akong kinabuhi. | No puedo contar con nadie en mi vida. | |||
| pait | kapait | amargura | |||||
| kapakapa | kapakapa | aletear | |||||
| pakyas | kapakyasan | fracaso, desglose | |||||
| palad | kapalaran | destino | Ang pag-adto sa laing nasod ni Ana mao gyod ang iyang kapalaran. | La suerte se ha puesto a su favor después de que ella se trasladó a otro país. | |||
| aku | kapangakohan | responsabilidad | |||||
| anud | kapanganoran | nubes, cielo, firmamento | Hayag kaayo karong adlawa ang kapanganoran. | Hoy el cielo está muy brillante. | |||
| kuha | kapanguhaan | recurso | |||||
| parang | kaparang | rival, enemigo/a | Lig-on ang akong kaparang sa pulitika. | Mi rival político es fuerte. | |||
| Sp | parejo | parihu | kapareho | semejanza | daghan ug kapareho | ||
| pari | kaparian | clero, sacerdote | |||||
| Sp | par | par | kaparis | pareja, compañero | way-kaparis | incomparable | |
| parut | kaparutan | derrota completa | Ang mayor wala makadawat sa iyang kaparutan sa niaging eleksyon. | El alcalde no puede aceptar su derrota en las últimas elecciones. | |||
| Sp | pariente | paryinti | kaparyentehan | pariente | Ang mga nanambong sa lubong sa akong tatay daghan ug halos kaparyentehan. | Los asistentes al funeral de mi padre son abundantes y casi parientes. | |
| sagad | kapasagdan | despreciable | Angay ra natong kapasagdan ang mga estorya nga dili importante. | Es mejor dejar en paz historias sin importancia. | |||
| sikad | kapasikaran | base, causa, motivo | Walay igong kapasikaran ang imong mga reklamo. | No tienes bases suficientes para tus quejas. | |||
| upat | kap-atan | cuarenta | Nakadungog ka na ba sa estorya bahin ni Alibaba ug ang kap-atan ka mga tulisan. | ¿Has oído la historia de Ali Baba y los cuarenta ladrones? | |||
| Sp | capataz | kapataz | kapatas | jefe, capataz | Istrikto kaayo ang ilang kapatas. | Su capataz es muy estricto. | |
| kapay | kapay | aleta | Kanang mga isdaa dagko ug kapay. | Esos peces tienen grandes aletas. | |||
| kapayas | kapayas | papaya | saging, kapayas, mangga, pinya | plátano, papaya, mango, piña | |||
| kapay | kapaykapay | aletear | |||||
| Sp | café | kape | kape | café | Init pa ang kape. | El café aún está caliente. | |
| pilu | kapid-an | múltiple | |||||
| pig-ut | kapig-ot | severidad, rigor | Kapig-ot ang natagamtaman sa mga tawo karong panahona. | Las personas hoy en día están experimentando la austeridad en sus vidas. | |||
| Sp | café | kape | kapihon | marrón | Kapihon ang kolor sa akong karsones. | Mis pantalones son de color marrón. | |
| pikas | kapikas | pareja, consorte, esposo/a | Mapinanggaon kaayo ang akong kapikas sa kinabuhi. | Mi pareja en la vida es muy cariñosa. | |||
| pildi | kapildihan | pérdida, derrota | Kadaogan ug kapildihan depende sa swerte. | La victoria o la derrota es cuestión de suerte. | |||
| Sp | capilla | kapilla | kapilya | capilla | Nindot kaayo ang kapilya nga gihimo kini sa marmol nga bato. | Esta capilla fabricada de mármol es muy bonita. | |
| kapin | kapin | más, añadir a, exceso | kapin sa | además | |||
| piut | kapiot | estrechez, dilema | |||||
| piskay | kapiskay | vigor | Ang mga mandudula sa dula nga football kapiskay nila molihok. | Los jugadores de juego de fútbol se mueven enérgicamente. | |||
| Sp | fiesta | pista | kapistahan | fiesta, vacaciones | Ang kapistahan sa among lugar puno ug kalingawan. | La fiesta en nuestro lugar está llena de diversión. | |
| pita | kapitaan | pantano, pantanoso | Gustong maglangoy-langoy sa kapitaan ang mga itik. | A los patos les encanta nadar en las marismas. | |||
| Sp | capitalis | kapitalismu | kapitalismo | capitalismo | Supak ang ubang mamumuo sa kapitalismo. | Algunos sectores laborales están en contra del capitalismo. | |
| Sp | capitan | kapitan | kapitan | capitán | Kapitan sa barko ang iyang bana. | Su marido es capitán de barco. | |
| pitu | kapitoan | setenta | Namatay ang akong lola sa edad nga kapitoan. | Mi abuela se murió a los setenta años. | |||
| Sp | capitolio | kapituliu | kapitolyo | capitolio | Ang akong tiya nagtrabaho sa kapitolyo. | Mi tía trabaja en el edificio del capitolio. | |
| pit-us | kapit-os | escasez, deficiencia | Ang kapit-os sa pagpuyo sa baryo ang nakapa-aghat sa mga tawo pagpatrabaho sa siyudad. | La escasez en sus medios de vida en el barrio compele a la gente a trabajar en la ciudad. | |||
| piyal | kapiyalan | confiable | Kanang tawhana puwede siyang kapiyalan sa mga importante nga butang nga ipatago. | Esa persona es confiable para ocultar algo importante. | |||
| kapkap | kapkap | a tientas, tentar, cachear | |||||
| kaplag | kaplag | descubrir, encontrar | Nakaplagan niya ang tambal sa bag-ong sakit. | Descubrió la cura para la nueva enfermedad. | |||
| palag | kaplag | descubrir | Ang mga bata nakakaplag ug karaan nga bomba samtang sila nagdula-dula. | Los niños descubrieron una bomba vieja mientras jugaban. | |||
| Sp | pobre | pubri | kapobre | pobre | Ang kapobre dili babag aron molampos ang usa ka tawo. | La pobreza no es un obstáculo para el éxito. | |
| En | police | pulis | kapolisan | policía | Usa ka kapolisan nakadakop sa esnatser nga nang-esnat ug kuwentas sa babaye. | Un policía atrapó a un ladrón que había robado un collar de una dama. | |
| puut | kapootan | odio, furia | |||||
| Sp | formal | purmal | kapormal | formal | Kapormal sa imong gisul-ob nga sinina. | Llevas un vestido formal. | |
| kaput | kapot | agarrar | Hugot ang akong pagkapot sa sanga sa kahoy aron dili ko mahulog. | Me aferré con fuerza a la rama del árbol para no caerme. | |||
| kapuy | kapoy | fatiga cansada | Kapoy ka sa miaging gabii? | ¿Estabas cansado anoche? | |||
| kapri | Kapre | Kapre | Si Kapre usa ka higante sa kabukiran kanunay'ng gauban ang tabako sa iyang baba. | Kapre es un gigante que vive en una montaña y siempre tiene tabaco en la boca. | |||
| Sp | capricho | kaprikhu | kapritso | capricho | Dili nako uyonan ang imong mga kapritso. | No estoy de acuerdo con tus caprichos. | |
| Sp | capsula | kapsula | kapsula | cápsula | Mas sayon imnon ang tambal nga anaa sa kapsula. | Es más fácil tomar el medicamento en cápsula. | |
| kaput | kaptanan | asa, pomo | |||||
| pugung | kapugngan | evitable, controlable | |||||
| pugung | kapugngi | controlar | Wala ko kapugngi ang pagtubod sa akong mga luha. | No pude evitar que mis lágrimas brotaran. | |||
| puli | kapulihay | intervalo | sa kapulihay | con el tiempo | |||
| En | police | pulis | kapulisan | policía, fuerza pública | |||
| pulung | kapulongan | vocabulario | Daghan siya ug nakat-unan nga mga kapulongan. | Ella aprendió muchas palabras. | |||
| punay | kapunay | persistente | |||||
| punduk | kapundokan | reunión, grupos | Sa bisan unsa nga kapundokan adunay mga pangulo. | En cada reunión siempre hay un líder. | |||
| pungut | kapungut | furia, enojo | Puno sa kapungot ang iyang kasingkasing. | Su corazón está lleno de furia. | |||
| punung | kapunungan | organización, asociación | Kinahanglan motabang ang tanan sa kapunongan. | Todos los miembros necesitan cooperar con la asociación. | |||
| puul | kapuol | aburrimiento | |||||
| pulu | kapupud-an | todo el país, archipiélago | |||||
| pulus | kapuslan | útil, utilidad | Kapuslan lang gihapon nato ang mga basiyong lata. | Las latas vacías todavía son útiles para nosotros. | |||
| puya | kapuya | infancia | |||||
| puyu | kapuyo | compañero de vida | Kinsa imong kapuyo? | ¿Con quién vives? | |||
| kapyut | kapyot | agarrarse | |||||
| daan | karaan | antiguo | Karaan na kaayo ang among gipuy-an nga balay. | La casa donde vivimos ya es muy vieja. | |||
| karamusin | karamusing | tumulto | |||||
| karas | karas | rastrillo | Human sa pagdaro sa uma isunod ang pagkaras. | Después de arar el campo, seguirá el allanamiento con rastrillo. | |||
| karat | karat | sonido desagradable | Nagkarat ang akong tutonlan tungod sa sip-on. | Tengo una garganta áspera debido a un resfriado. | |||
| karatil | karatil | correr, rápido, abalanzarse | mikaratil og dagan | corre rápido | |||
| Sp | caratula | karatula | karatula | tablón de anuncios, cartelera | |||
| Sp | carbon | karbun | karbon | carbón | Nanginahanglan ko ug karbon nga papel. | Necesito un papel carbón. | |
| Sp | carbonat | karbunatu | karbonato | carbonato | Kon magluto ug testado,butangan ug karbonato aron makagumkom. | Cuando cocines unas galletas, agrega carbonato sódico para que queden crujientes. | |
| Ta | carender | karenderia | karenderya | comedor | Mas barato ang pagkaon sa karendirya. | Los alimentos en un comedor son más baratos. | |
| Sp | cariño | kariñu | karenyo | cariño, amor, romance | |||
| Sp | carrera | karira | karera | carrera, competición | Naglumba ang kuneho ug bao. | El conejo y la tortuga tenían una raza. | |
| Sp | carrera | karira | karera | carrera, curriculum | Maayo ang iyang karera isip artista. | Ella tiene una buena carrera como actriz. | |
| Sp | carrete | kariti | karete | carrete | Ang karete sa among makina sa panahi taya na. | El carrete en nuestra máquina de coser está oxidado. | |
| Sp | carretilla | karitilya | karetilya | carretilla | Giayo ni Max ang karetilya. | Max arregló la carretilla. | |
| Sp | carga | karga | karga | carga, equipaje | Bug-at ang karga. | La carga es pesada. | |
| Sp | cargada | kargada | kargada | cargar | Dako ang akong nabayran sa akong mga kargada. | Pagué una gran cantidad por mi carga. | |
| Sp | cargador | kargadur | kargador | porteador, cargador | Daghan ug kargador sa pier. | Hay muchos porteadores en el muelle. | |
| Sp | cargame | kargamintu | kargamento | carga | |||
| Sp | rival | ribal | karibal | rival | |||
| Sp | caridad | karidad | karidad | caridad | Usa ka maayung mithi ang karidad. | La caridad es una buena virtud. | |
| Sp | cariño | kariñu | karinyo | amor | |||
| Sp | carreton | karitun | kariton | carretón | |||
| Sp | caramelo | karamilu | karmilitos | caramelo | Tam-is ang karmilitos. | El caramelo es dulce. | |
| Sp | carnaval | karnaval | karnabal | carnaval | |||
| Sp | carne | karni | karne | carne | Kinahanglan kang mokaon ug utanon dili lang kay karne. | Necesitas comer verduras no solo carne. | |
| Sp | carnero | karniru | karnero | carnero, oveja | Nawala ang akong paborito nga karnero. | Perdí mi oveja favorita. | |
| Sp | carro | karru | karo | carro | Giguyod sa baka ang karo. | El carabao tiró del carro. | |
| Sp | carromat | karumatu | karomata | carro, camión | Ang among ani gibutang sa karomata. | Ponemos nuestra cosecha dentro del camión. | |
| karun | karon | ahora | Karong adlawa; karong gabii; karon dayon; Mahal ang bugas karong panahona. | hoy; esta noche; ahora mismo; El arroz es caro en estos días. | |||
| En | carrot | karut | karot | zanahoria | Karots ang kan-onon sa rabit. | La zanahoria es un alimento de conejo. | |
| Sp | calzada | kalsada | karsada | calle, calzada | Dili magpatunga sa karsada. | No te quedes en medio de la calle. | |
| Sp | carcel | karkil | karsel | cárcel, prisión | |||
| Sp | calzon | kalsun | karsones | pantalones | Gusto ko mosuot ug asul nag karsones. | Me gusta llevar un pantalón azul. | |
| Sp | calzoncill | kalsunkilyu | karsonsilyo | calzoncillos | Dili gusto mosuot ug karsonsilyo ang akong igsoon nga lalaki. | A mi hermano no le gusta usar calzoncillos. | |
| Sp | cartero | kartiru | kartero | cartero | Giwala sa kartero ang akong mga sulat. | El cartero perdió mis cartas. | |
| Sp | cartilla | kartilya | kartilya | cartilla | |||
| ? | kartiyu | kartiyu | kartiyo | resolver | |||
| Sp | carton | kartun | karton | cartón | Gitawag kini silag mga carton girls kay karton ray gamiton aron ilang ihapin sa yuta samtang molingaw sa lalake. | Las niñas se llamaban "niñas de cartón", porque colocaban los cartones en el suelo cuando disfrutaban con los niños. | |
| usa | kas-a | una vez | |||||
| saba | kasaba | reprimenda, ruido, molestia | Di makakuha ug kwarta ang makalilimos tungod sa labihang kasaba. | Un mendigo demasiado ruidoso no puede ganar mucho. | |||
| sabut | kasabutan | compacto, acuerdo | Sa wala pa ang ilang kasal, naghimo ug kasabutan ang managhigugmaay. | Antes de su boda, la pareja hizo un acuerdo prenupcial. | |||
| Sp | casado | kasadu | kasado | casado | |||
| kasar | kasado | apuesta | |||||
| salup | kasadpan | oeste | Naa sa kasadpan nga parte sa among eskuylahan ang barangay hall. | Está el salón de barangay en el lado oeste de nuestra escuela. | |||
| sadya | kasadya | placer, gozo | Puno sa kasadya ang among bakasyon. | Nuestras vacaciones estuvieron llenas de diversión. | |||
| kasag | kasag | cangrejo | Nitago ang kasag luyo sa bato. | El cangrejo se escondió detrás de la roca. | |||
| sagad | kasagaran | casi, siempre, mayormente | sa kasagaran | generalmente | |||
| sagbut | kasagbutan | campo, prado, herbazal | Nagduwa ang mga bata sa kasagbutan. | Los niños jugaban en el campo. | |||
| sakit | kasakit | dolor | |||||
| Sp | casar | kasar | kasal | matrimonio, boda | Nag-ipon sila bisan dili kasal. | Están viviendo juntos aunque no se han casados. | |
| sala | kasal-anan | crimen, culpa | Kinahanglan imong bayran ang imong mga kasal-anan. | Tienes que pagar por los crímenes que has cometido. | |||
| salig | kasaligan | confiable | Ang mga tabi-tabi dili kasaligang tinubdan sa impormasyon. | Un rumor no es una fuente confiable de información. | |||
| samuk | kasamok | lío, problema, | Ato nang hunongon kining kasamok. | Vamos a detener todo este lío. | |||
| samtang | kasamtangan | temporal, eventualmente | Kasamtangan naggipreso ang suspetsado. | Eventualmente el sospechoso es detenido en prisión. | |||
| sandurut | kasandurot | persona íntima | Ang pamilya ra ni Jasmine ang akong kasandurot. | La familia de Jasmine está muy cerca de mí. | |||
| sangga | kasangga | amigo cercano | Kanunay mi nga mag-uban sa akong mga kasangga. | Somos amigas íntimas, siempre vamos juntas. | |||
| sangka | kasangka | competidor, oponente | Lig-on kaayo ang akong kasangka. | Mi oponente es muy fuerte. | |||
| sangkap | kasangkapan | instrumento | Nawala ang akong kagamitan sa pamanday. | Perdí mis herramientas de carpintería. | |||
| Sp | sani | kasanihan | saneamiento | Atong kanunayon ang kasanihan sa atong kasilyas. | Siempre debemos mantener el saneamiento en nuestros lavabos. | ||
| Sp | casar | kasar | kasar | matrimonio | |||
| kasar | kasar | apostar | |||||
| sarang | kasarang | capacidad, calificación | Adunay koy kasarang aron madawat sa trabaho. | Tengo la capacidad para aceptar el trabajo. | |||
| sarang | kasarangan | medio, moderado | Kasarangan ra ang gidak-on sa ilang balay. | Su casa tiene tamaño moderado. | |||
| saulug | kasaulogan | celebración | Unsay kasaulogan? Birthday! | ¿Qué tipo de celebración es? ¡Cumpleaños! | |||
| saya | kasaya | alegría | Puno ang among kasaya panahon sa pasko. | Estamos llenos de alegría durante la temporada navideña. | |||
| sayun | kasayon | facilidad | Dili sab ko makatugot nga mamatay sa dakong kasayon. | No puedo dejar que me mates tan fácilmente. | |||
| sayup | kasaypanun | error, falta, pecado | Pasayloa ko sa akong kasaypanun. | Perdóneme mi pecado. | |||
| saysay | kasaysayan | historia | Intresado ko nga makahibalo sa kasaysayan sa inyong nasod. | Estoy interesado en aprender sobre la historia de su país. | |||
| sayud | kasayuran | aviso, información | Nakadawat ko kasayuran gikan sa bangko. | He recibido un aviso del banco. | |||
| Sp | cacerola | kakirula | kaserola | cazuela, cacerola | |||
| sibut | kasibot | entusiasmo | |||||
| Sp | seguro | siguru | kasiguruhan | garantía, seguridad | Wala koy nadawat nga kasiguruhan para sa akong napalit nga freezer. | No recibí la garantía del congelador que compré. | |
| kasikas | kasikas | susurro | Nadungog nako ang kasikas gikan sa kusina. | Escuché el susurro de la cocina. | |||
| sikbit | kasikbit | vecino | Among kasikbit ang mga bag-ong magtiayon. | Los recién casados son nuestros vecinos. | |||
| silag | kasilag | enfado, rencor, malicia | Kalimti ang kasilag nga anaa sa imong kasingkasing. | Olvida la ira dentro de tu corazón. | |||
| kasili | kasili | anguila | Mahiligon mokaon ug kasili si Lolo Karyo. | A abuelo Karyo le gusta mucho comer anguila. | |||
| Sp | casilla | kasilla | kasilyas | servicio | Kanunay nga limpyo ang among kasilyas. | Nuestro servicio está siempre limpio. | |
| sina | kasina | envidia, celos | Ayaw kasina niya. | No lo envidies. | |||
| saad | kasinaaray | intercambiar promesas | |||||
| sinati | kasinatian | habilidad, experiencia | makalilisang nga kasinatian | experiencia horrible | |||
| kasing | kasing | trompo | |||||
| kasingkasi | kasingkasing | corazón | Namatay siya tungod sa atake sa kasingkasing. | Murió de un ataque al corazón. | |||
| sipsip | kasipsip | adulación | Gikapoy ko paminaw sa iyang kasipsip. | Estoy harto de escuchar sus halagos. | |||
| siyam | kasiyaman | noventa | Ang akong lolo nag-edad na ug kasiyaman ug duha. | Mi abuelo ha cumplido noventa y dos años. | |||
| kaskas | kaskas | rasguñar, rasguear, esforzarse | Kaskasa ang sista kay mosayaw ko. | Toca la guitarra que yo baile. | |||
| Sp | casco | kasku | kasko | cáscara, casco | |||
| Sp | casar | kasar | kaslonon | prometido | Naghinam-hinam na ang kaslunon sa umaabot nilang kasal. | La pareja prometida estaba impaciente esperando a su boda. | |
| Sp | casar | kasar | kaslonong babae | novia | Nindot kaayo nga tan-awon ang kaslonon nga babaye sa iyang sinina pangkasal. | La novia se ve maravillosa en su vestido de novia. | |
| Sp | casar | kasar | kaslonong lalaki | novio | Gikulbaan ang kaslonon nga lalaki sa wala pa magsugod ang kasal. | El novio que esperaba la boda comienza con su corazón palpitante. | |
| Sp | casar | kasar | kaslunon | prometidos | |||
| Sp | caso | kasu | kaso | caso | Ang artista nipasaka ug kaso nga libelo batok sa manunulat. | La actriz presentó una demanda por difamación contra el escritor. | |
| En | cashew | kasuy | kasoy | anacardo | |||
| Sp | caspa | kaspa | kaspa | caspa | |||
| Sp | castigo | kastigu | kastigo | castigar | Gikastigo na ko.; Mikastigo ko sa bata kay nakasara. | Ya fui castigado. ; Castigué al niño por su error. | |
| Sp | castillo | kastilyu | kastilyo | castillo | Gusto ko nga motan-aw sa mga kastilyo sa Germany. | Quiero ver los castillos de Alemania. | |
| subu | kasub-anan | desgracia, dolor | Wala koy laing mahimo niya kundili ang pagduyog sa iyang kasub-anan. | No podía hacer nada más que solo escuchar su dolor. | |||
| subu | kasubo | pena, lamento | Anaa sa kasub-anan ang tibuok pamilya. | Toda la familia estaba en pena. | |||
| sugid | kasugiran | folklore, leyenda, historia | Mao na ang kasugiran sa Lungsod sa Dalaguete. | Esa es la leyenda del pueblo de Dalaguete. | |||
| suka | kasukaon | náusea | Kasukaon ko kon mosakay ug barko. | Me siento con náuseas cuando viajo en un barco. | |||
| suku | kasuko | enfado | |||||
| sulay | kasulayan | prueba | Akong nalabwan ang mga kasulayan sa kinabuhi. | He superado muchas pruebas en la vida. | |||
| sulbad | kasulbaran | solución | |||||
| sulti | kasulti | compañero para hablar | Akong gikasulti ang imong doktor. | He hablado con tu médico. | |||
| sumad | kasumaran | aniversario, cumpleaños | Among gisaulog ang kasumaran sa ilang kasal. | Hemos celebrado su aniversario de bodas. | |||
| sumu | kasumo | monotonía, aburrimiento | Bation ko ang kasumo kon ako mag-inusara. | Siento aburrimiento cuando estoy solo. | |||
| Sp | soldado | sundalu | kasundalohan | ejército | Gibisita sa president ang mga kasundaluhan sa Cotabato. | El presidente visitó el ejército en Cotabato. | |
| suud | kasuod | intimidad, cercanía | |||||
| kasway | kasway | miembros | |||||
| taas | kataas | altura | Unsa kataas ang tikod sa imong sapatos? | ¿Qué tan altos son los tacones de tus zapatos? | |||
| tabang | katabang | ayudante | Dugay na nga nagserbisyo namo ang among katabang. | Nuestra ayudante nos ha servido durante mucho tiempo. | |||
| katag | katag | esparcir | Ang mga tsinelas nagkatag gawas sa balay. | Las zapatillas estaban dispersas fuera de la casa. | |||
| tagbaw | katagbawan | satisfacción | |||||
| taha | kataha | timidez | |||||
| taha | katahaan | mandamás | |||||
| tahap | katahap | sospecha | |||||
| tahud | katahoran | saludo, respeto, cortesía | Ang pag-amen sa mga katigulangan usa ka katahuran. | Tomar las manos de ancianos en su frente es un signo de respeto. | |||
| tahum | katahum | belleza | Ganahan ko sa katahom sa mga babaye sa Asia. | Me gusta la belleza de la mujer asiática. | |||
| takdu | katakdo | precisión, exactitud | Atong bantayan ang katakdo sa atong mga gisugod. | Debemos comprobar la exactitud de nuestras medidas. | |||
| takus | katakus | calidad, capacidad | Aduna siyay igong katakus pagdawat sa trabaho. | Ella tiene suficiente capacidad para aceptar el trabajo. | |||
| tagam | katalagman | calamidad | Ang bagyong Nitang usa ka dakong katalagman dinhi sa Bohol. | El tifón Nitang fue una gran calamidad aquí en Bohol. | |||
| katap | katap | expandirse | Nikatap sa panimalay ang sakit nga bayook. | Las paperas se extienden por toda la casa. | |||
| tapad | katapad | compañero de asiento | Ang akong katapad nga lalaki sa bus gwapo kaayo. | El chico que se sentó a mi lado en el autobús era muy guapo. | |||
| tapus | katapusan | último, eventualmente, fin | Sa katapusan ikaw mahiamgo nga sayop ang imong gipili. | Finalmente, se dará cuenta de que su selección ha sido incorrecta. | |||
| taruk | katarokan | fundamento | |||||
| tarung | katarong | equidad, justicia | Adunay katarong sa pagbahin sa yuta ni ilang Lolo. | Distribuyeron las tierras de su abuelo con equidad. | |||
| tarung | katarungan | razón, justicia | Bisan sa tanan nga katarungan | Aun con cualquier razón | |||
| tarung | katarunganon | razonable | Makatarunganon nga paagi ang iyang pagdisiplina sa anak. | Él disciplina a su hijo de una manera razonable. | |||
| taslak | kataslak | indolencia, pereza, miedo | Tungod sa iyang kataslakan nawad-an siya ug trabaho. | Debido a su pereza perdió su trabajo. | |||
| kataw | kataw | sirena | Nakakita na ba ka ug kataw sa dagat? | ¿Has visto una sirena en el mar? | |||
| tawa | katawa | reír, risa | Mikatawa sila.; Ayaw katawa sa sayop sa uban. | Ellos rieron. ; No te rías de los errores de los demás. | |||
| tawa | kataw-anan | gracioso, broma, hilarante | |||||
| tawu | katawhan | gente, humano | Moderno na ang mga katawhan karon, mao nanglisud na kaayo ang pang-ekonomiya. | Hoy en día, las vidas de las personas moderadas son muy duras económicamente. | |||
| katay | katay | expandirse | Ang iyang hangga nikatay hangtod sa iyang liog. | Su varicela se extiende hasta su cuello. | |||
| tibuuk | katibuk-an | resumen | |||||
| tig-a | katig-a | dureza | |||||
| tigayun | katigayunan | riqueza, fortuna, propiedades | Gihatagan sila ug katigayunan sa ilang mga ginikanan. | Sus padres les dieron riqueza. | |||
| tigsun | katigson | dureza | |||||
| tigum | katiguman | reunión, asamblea | Adunay katiguman para sa mga batan-on sa plasa. | Hay una reunión para los jóvenes en la plaza. | |||
| gulang | katiguwangan | antepasados | |||||
| tingub | katilingban | sociedad, comunidad | Ang mensahe sa pari mahitungod sa mga pamilya sa atong katilingban. | El mensaje del sacerdote es sobre las familias en nuestra sociedad. | |||
| timbang | katimbang | ayudante asistente | |||||
| timbang | katimbangan | proporción | Unsay katimbangan sa mga lalaki sa mga babaye? | ¿Cuánta es la proporción de niños a niñas? | |||
| tin-aw | katin-awan | aclaración, explicación | Wala ko kasabot sa imong gisulti, taga-i ko ug katin-awan. | No entendí lo que dijiste, dame una explicación. | |||
| tingala | katingad-an | raro | Nadungog namo ang katingad-an nga tingog kagabii. | Anoche escuchamos un ruido extraño. | |||
| tingala | katingala | asombro, admiración | Dako kaayo ang akong katingala sa iyang gipakita nga talento. | Estaba muy sorprendido con el talento que había demostrado. | |||
| tingala | katingalahan | maravilla, misterioso | Ang kahumayan sa Banawe usa ka katingalahang lugar sa Pilipinas. | Banaue Rice Terrace es uno de los lugares maravillosos de Filipinas. | |||
| tingub | katingbanan | resumen, agregación | |||||
| tingub | katinguban | fusión | Ilang giplano ang katinguban sa ilang negosyo. | Planearon la fusión de su negocio. | |||
| tinu | katinoan | prueba, evidencia | |||||
| tuud | katinuud | exactitud | Nangutana sila mahitungod sa katinuod sa balita. | Preguntaron por la exactitud de la noticia. | |||
| tipun | katipon | compañero (de casa) | |||||
| titik | katitikan | literatura | Inila siya nga magsusulat sa katitikang bisaya. | Es un escritor destacado de literatura en Visaya. | |||
| titik | katitikanon | literario | |||||
| katkat | katkat | trepar | Palihug sultii ang bata nga dili mokatkat sa kahoy. | Por favor, diga al niño que no suba al árbol. | |||
| tulu | katloan | treinta | Katloan ka mga estudyante ang nikuyog sa biyahe. | Treinta alumnos participaron en el viaje. | |||
| katul | katol | tener un picor | Katol ang pinaakan sa lamok. | Tiene un picor cuando es picado por mosquitos. | |||
| Sp | catolico | katuliku | Katoliko | católico/a | Ang mga katoliko mosimba kada Dominggo. | Los católicos van a la iglesia todos los domingos. | |
| katul | katolkatol | erupción | Aduna siyay mga katol-katol sa panit. | Tiene erupciones en la piel. | |||
| tulu | katoloan | treinta | |||||
| tuun | kat-on | aprender, alcanzar | Gusto kong makakat-on ug senyas nga lengwahe. | Quiero aprender el lenguaje de señas. | |||
| Sp | catorce | katurki | katorse | catorce | Nakauyab na ko sa edad nga katorse. | Ya tengo novio a los catorce años. | |
| Sp | catre | katri | katre | cama, catre | Wala ko maanad nga matulog sa katre. | No estoy acostumbrado a dormir en una cama. | |
| Sp | castilla | kastilya | katsila | español | |||
| tubig | katubigan | submarino | Dili lang kay isda anaa sa katubigan. | No solo los peces viven en el agua. | |||
| tugbang | katugbangan | contrario | |||||
| tulug | katugon | soñoliento | |||||
| tugut | katugot | permiso | Dili ko katugot mawala ka. | No te permito que te vayas. | |||
| tugyan | katugyan | devoción, rendición, confianza | Gikatugyan ko na sa Ginoo ang akong kaluwasan. | He confiado mi salvación al Señor. | |||
| tuig | katuigan | año | Pila ka katuig nga nagpaabot niya? | ¿Cuántos años llevas esperándole? | |||
| tukma | katukma | exactitud | Ang imong tubag sa pangutana kinahanglan nga katukma pod sa akong tubag. | Tu respuesta a la pregunta debe coincidir con mi respuesta. | |||
| tukud | katukuran | estructura | Ang katukuran anang bilding lig-on. | La estructura de ese edificio es fuerte. | |||
| katul | katul | repelente contra los mosquitos | Ang Katul usa ka brand name sa mosquito repellent. | Katul es una marca de repelente de mosquitos. | |||
| tulug | katulganan | cama, dormitorio | |||||
| tulug | katulgon | somnoliento | Katulogon ko samtang nagtan-aw ug telebisyon. | Sentí sueño mientras miraba televisión. | |||
| tulin | katulin | rapidez | Katulin pod nimong mosulat! | ¡Qué rápido escribes! | |||
| tuman | katumanan | logro, realización | Ikaw ang katumanan sa akong mga pag-ampo. | Eres la realización de mis oraciones. | |||
| tumbas | katumbas | igual | Ang usa ka adlaw nga dili ko makita ka katumbas sa usa ka bulan. | Un día que no puedo verte es igual a un mes. | |||
| tunga | katunga | mitad | Ang katunga sa bayranan sa giinom nato bayaran nako. | La mitad de nuestra cuenta de beber, la pagaré. | |||
| tungud | katungdanan | obligación, deber | Katungdanan nimo ang pagbuhi sa imong anak. | Es tu deber criar a tus hijos. | |||
| tungug | katunggan | manglar | Anha mangitlog sa katunggan ang mga isda. | Los manglares son zonas de incubación de peces. | |||
| tungud | katungud | derecho, privilegio | Ang mga bata naay katongod mokuha ug edukasiyon. | Los niños tienen derecho a recibir educación. | |||
| tupad | katupad | acompañante | Ang akong katupad ug lingkod nga babaye humot kaayo. | La mujer sentada a mi lado tenía un muy buen olor. | |||
| tuyu | katuyoan | intención | Dili nako katuyoan nga pasakitan ka. | No era mi intención lastimarte. | |||
| uban | kauban | compañero | Kinsa ang imong kauban sa pagtan-aw ug konsiyerto. | ¿Quién es tu acompañante cuando vas a ver un concierto? | |||
| uban | kaubanan | asociación | Ang among kaubanan nagpili ug bag-ong mga opisyales. | Nuestra asociación ha elegido nuevos oficiales. | |||
| ubay | kaubay | paralelo | |||||
| kaug | kaug | activo, animado | Kaug kaayo ning bataa. | Este niño es muy activo. | |||
| uga | kauga | sequía | Maguol ang mga mag-uuma tungod sa umaabot nga kauga. | Los agricultores se verán afectados por la sequía que se avecina. | |||
| ugaling | kaugalingon | propio, mismo | kaugalingong kabubut-on | por voluntad propia | |||
| ugat | kaugatan | vasos sanguíneos | |||||
| ugma | kaugmaon | futuro | Ayaw hunahunaa ang karon, hunahunaa imong kaugmaon. | No pienses en momento actual sino en el futuro. | |||
| ugmad | kaugmaran | desarrollo | |||||
| uhaw | kauhaw | sed, ansia | |||||
| ulag | kaulag | lujuria | |||||
| ulaw | kaulaw | vergüenza | Nakahilak siya tungod sa kaulaw. | Ella lloró por vergüenza. | |||
| ulaw | kaulawan | escándalo | Gihatagan nako'g kaulawan ang babaye. | He humillado a la mujer. | |||
| ulay | kaulay | pureza, castidad | Ang imong kaulay maoy imong gasa sa imong bana. | Tu castidad es tu regalo para tu esposo. | |||
| ulu | kaulohan | metrópoli, capital | Unsa ang kaulohan sa Bohol? | ¿Cuál es la capital de Bohol? | |||
| umug | kaumog | humedad | |||||
| unum | kaunuman | sesenta | |||||
| unud | kaunuran | tejido, muscular | Sakit ang mga kaunoran sa akong lawas. | Me duelen los músculos. | |||
| usa | kausa | una vez | Atong saulogon ang atong adlaw nga natawhan kausa sa usa ka tuig. | Celebramos nuestro cumpleaños una vez al año. | |||
| usab | kausaban | cambio, enmienda | Daku kaayo ang imong kausaban. | Has cambiado mucho. | |||
| usa | kausahan | combinación, fusión | Ang kausahan sa puti ug pula rosa. | La combinación de blanco y rojo es rosa. | |||
| utuk | kautokan | genio | Talagsaon kaayo ang kautokan pero di talagsaon ang kautokang bata. | Un genio es raro, pero un niño talentoso no es tan raro. | |||
| uyuk | kauyokan | central, principal | |||||
| uyun | kauyon | acordar | Nagkauyon ang akong mga ginikanan nga paeskwelahan ko. | Mis padres estuvieron de acuerdo en dejarme ir a la escuela. | |||
| uyun | kauyunan | acuerdo, armonía | Ang kauyonan mao nga ang tagsa-tagsa ka membro mobayad ug tag singkwenta pesos. | El acuerdo fue que cada miembro pagara 50 pesos individualmente. | |||
| wala | kawad-on | falta | Nag-away ang magtiayon tungod sa kawad-on sa kuwarta. | La pareja se peleó por falta de dinero. | |||
| walu | kawalohan | ochenta | Sobra sa kawalohan ang mga bisita nga motambong sa iyang kasal. | Más de ochenta personas asistirán a su boda. | |||
| wanang | kawanangan | el espacio | |||||
| kawani | kawane | empleado | Ang mga kawani sa gobyerno nakadawat ug umento sa ilang suholan. | Los empleados del gobierno recibieron un aumento en su salario. | |||
| kawang | kawang | inútil, vacío, vano, lámina | Kawang ang tanang paningkamot sa imong mga ginikanan kay wala ka mohuman sa imong pag-eskwela. | Todos los sacrificios de tus padres fueron en vano porque no terminaste tu educación. | |||
| kawang | kawang | inútil, fallar, decepcionar | Dili ko kawangun ang imong kinahanglan. | Nunca te fallaré cuando me necesites. | |||
| kawas | kawas | desembarcar | |||||
| kawat | kawat | robar | Ikaw ang nagkawat sa bag nianang babaye? | ¿Robaste la bolsa de esa dama? | |||
| kawat | kawatan | ladrón | Nadakpan sa mga pulis ang kawatan. | Los policías capturaron al ladrón. | |||
| kawayan | kawayan | bambú | Bugnaw tan-awon ang bongbong nga kawayan. | La pared de bambú se ve fresca. | |||
| kaway | kawaykaway | balancearse, agitarse | Ang mga dahon nagkawaykaway sa huyuhoy. | Las hojas se agitan en la brisa. | |||
| duha | kawhaan | veinte | Kawhaan ka mga empleyado ang gitagaan ug promosyon. | Veinte empleados recibieron la promoción. | |||
| kawhat | kawhat | alcanzar, alagarse | |||||
| kawil | kawil | colgar, marbete | |||||
| wili | kawili | nostalgia, añoranza | |||||
| kawil | kawilkawil | colgar | |||||
| kawit | kawit | recipiente de agua de bambú | |||||
| kalut | kawot | arañar, cavar | |||||
| kamras | kawras | rasguñar | |||||
| Sp | causa | kausa | kawsa | motivo, causa, acusar | |||
| kay | kay | porque | Naghilak si Joy kay nawala iyang pitaka. | Joy lloró porque ha perdido su billetera. | |||
| kay | kay sa | que | Mas dako ilang balay kay sa amoa. | Su casa es más grande que la nuestra. | |||
| kaya | kaya | oso, tolerancia | Dili nako kaya mawala ka. | No puedo soportar perderte. | |||
| kayab | kayab | agitar | |||||
| kayab | kayabkayab | agitarse, aletear | Nagkayab-kayab ang mga banderita inig-huyop sa hangin. | Las banderas ondeaban cuando el viento soplaba. | |||
| kay-ag | kay-ag | desorganizar, esparcir | |||||
| yanang | kayanangan | pantano | Nagdula ang mga bata ug gagmay nga barutung papel sa kayanangan. | Los niños jugaban con barcos de papel en la marisma. | |||
| kayat | kayat | copular | Nagkayat ang anayon ug butakal nga baboy. | El cerdo copuló con la cerda. | |||
| Sp | caida | kaida | kayda | porche, balcón | Sa kayda namo dapiton ang mga bisita. | Recibimos a nuestros visitantes en el porche. | |
| kaylap | kaylap | extender, infestar | Ang kamatayon mikaylap sa tanang mga tawo. | La muerte se extendió a la gente. | |||
| Sp | caimito | kaimitu | kaymitu | caimito | |||
| kalayu | kayo | fuego | |||||
| yugut | kayugot | pena, sufrimiento, resentimiento | Akong gikayugot ang imong pagbiya kanako. | Tuve pena por tu partida. | |||
| Ta | kayuman | kayumang | kayumanggi | (piel) moreno | |||
| Sp | querida | kirida | kerida | amante | Ang kerida sa akong tiyo gwapa. | La amante de mi tío es hermosa. | |
| En | kerosene | kerusin | kerosin | queroseno, gasolina | Ningsaka ang presyo sa kerosin. | Hay un aumento en el precio de la gasolina. | |
| Sp | queso | kisu | keso | queso | Palihug daghana ang karne ug keso. | Por favor ponga jamón y queso en abundancia. | |
| En | cake | kik | keyk | pastel | Paborito nako ang keyk nga tsokolate. | El pastel de chocolate es mi favorito. | |
| Sp | que | ki | ki | que | Ki nagkahigugmaay sila ki nagdinumtanay, ambot haiy tinuod. | Si se aman o se odian, no lo sé. | |
| kiang | kiang | cojear | Kiang ang iyang linakwan tungod sa polio. | Ella camina con una cojera debido a la polio. | |||
| kiat | kiat | imprudente, ligero, juguetón | Ayaw ug kiat aron malikayan ang aksidente. | No juegues para evitar el accidente. | |||
| kiaykiay | kiaykiay | mover las caderas, cimbrearse | Ganahan mokiay-kiay ang mga bayot kon molakaw. | Los gays tienden a caminar moviendo sus caderas. | |||
| kibad | kibad | rápido | |||||
| kibag | kibag | torpe | Kibag kaayo ko kon magsuot ug taas ug tikod nga sapatos. | Soy torpe andando con zapatos de tacón alto. | |||
| kiba | kibakiba | derramamiento de agua | Ang kibakiba nga tubig usik. | El agua derramada es un desperdicio. | |||
| kibkib | kibkib | roer | |||||
| kibu | kibo | encogerse de hombros, reacción | Wala siyay kibo sa pagkahagbong niya sa iksamen. | No reaccionó a su fracaso en la prueba. | |||
| kibul | kibol | sin cola, rabo corto | Pinangga kaayo nako ang akong iring nga kibol. | Me gusta mucho mi gato sin cola. | |||
| kibut | kibot | palpitar, crisparse, convulsionarse | Kusog ang kibot sa akong kasingkasing kon makakita sa akong naibgan nga dalaga. | Mi corazón late muy rápido cuando veo a mi chica favorita. | |||
| kida | kida | deducir | |||||
| kidhat | kidhat | guiño | Gikidhatan ko ni Santa Klaus. | Papá Noel me guiñó. | |||
| kidlap | kidlap | resplandor, flujo luminoso | Nikidlap ang suga gikan sa sakyanan. | La luz radió del coche. | |||
| kig | kig- | un prefijo | kig- | un prefijo que significa 'mutuamente' | |||
| kignat | kignat | sorprenderse | |||||
| kigul | kigol | coxis, nalgas | |||||
| tigi | kigtigi | competir | Nakigtigi ang mga babaye batok sa mga lalaki sa dula nga basketbol. | Las chicas compitieron con los chicos al baloncesto. | |||
| Sp | queja | kiha | kiha | quejarse | Nikiha ang mayor batok sa usa ka tigbalita sa telebisyon. | El alcalde puso un pleito contra el reportero de televisión. | |
| kiha | kiha | demandar, acusar | |||||
| kihud | kihod | cojear | Magkihod kon molakaw ang akong tiyo nga paralisado. | Mi tío paralizado anda cojeando. | |||
| kihul | kihol | reaccionar, moverse | Wala siya mokihol sa pangutana sa iyang mama. | Él no respondió a la pregunta de su madre. | |||
| kilab | kilab | destellar | pagkilab sa pipila ka daklit | después de unos momentos | |||
| kilab | kilabkilab | centellear | |||||
| kilakig | kilakig | testículo | |||||
| kilas | kilas | vagar, coquetear | |||||
| kilat | kilat | relámpago | Kagabii kusog ang kilat. | Hubo relámpagos horribles anoche. | |||
| Sp | quilates | kilatis | kilatis | quilate | |||
| kilat | kilatnon | rápido, meteórico | |||||
| kilaw | kilaw | comer crudo | Ang uban nga mga tawo ganahan mokilaw ug utanon. | A algunas personas les gusta comer verduras crudas. | |||
| kilay | kilay | ceja | Nindot ug porma ang iyang kilay. | Sus cejas tienen buena forma. | |||
| kilid | kilid | lado | Nagarasan ang tuo nga kilid sa jeep. | El lado derecho del jeepney estaba rayado. | |||
| kilid | kilidkilid | contornos | |||||
| kiligkilig | kiligkilig | carne de gallina, tiritar | |||||
| kilikiti | kilikiti | enrollar, amasar | |||||
| likus | kilikos | espiral | Dili sudlayan ni Lucy ang kilikos niyang buhok. | Lucy no se peina su pelo rizado. | |||
| kiling | kiling | inclinarse | |||||
| kiling | kilingkiling | tambalearse, vacilar | Nagkilingkiling ang sakayan tunga sa dagat. | La barca se tambaleó en medio del mar. | |||
| kilid | kiliran | lado, costado | kilid sa iyang kiliran; nianang kilira | en su posición; a ese punto | |||
| kilis | kilis | lavar arroz | |||||
| kiligkilig | kilkig | carne de gallina, tiritar | Ang iro nagkigkig sa iyang lawas. | El perro temblaba. | |||
| kilkig | kilkig | acepillar, raspar | |||||
| kilukilu | kilokilo | una especie de pez | Nakakaon ka na ba ug kilo-kilo nga isda? | ¿Has comido un pez kilo-kilo? | |||
| kilu | kiluhan | balanza | Dili sakto ang iyang gigamit nga kilohan. | No era precisa la balanza que él utilizó. | |||
| kilumkilum | kilumkilum | crepúsculo | kilumkilom na pag-abot namo sa pantalan. | Ya anochecía cuando llegamos al muelle. | |||
| kimba | kimba | valle, barranco | |||||
| kimbig | kimbig | estremecerse | |||||
| Sp | quimico | kimiku | kimiko | químico | Gusto niyang mahimong usa ka kemiko. | Él quiere ser químico. | |
| kimud | kimod | punto con la barbilla | |||||
| kimpang | kimpang | cojear | Kimpang ang linakwan sa akong iro. | Mi perro cojea paseando. | |||
| kimpit | kimpit | pinzas | Namalit ko ug bag-ong kimpit. | Compré nuevas pinzas. | |||
| alam | kinaadman | sabiduría | Nag-ampo ko sa Ginuo nga tagaan ug kinaadman. | Oré a Dios para que me diera sabiduría. | |||
| kina | kina---an | prefijo (el más 〜de) | Kinagwapahan sa tanang babaye sa kalibutan ang akong mama. | Mi madre es la mujer más bella del mundo. | |||
| kablit | kinablit | tocar guitarra | |||||
| buut | kinabubut-on | voluntariamente, propia decisión | Amg paghatag nako ug hinabang sa mga masakiton akong kabubut-on. | Di la ayuda a los pacientes voluntariamente. | |||
| buhi | kinabuhi | vida | Sa atong kinabuhi may nindot nga oras nay bati nga oras. | Nos lo pasamos muy bien y lo pasamos mal en nuestra vida. | |||
| daku | kinadak-an | más grande, enorme | Asa ang kinadak-an restaurant dapil diri? | ¿Dónde está el restaurante más grande cerca de aquí? | |||
| gamay | kinagamyan | pequeñísimo | Asa nato makita ang kinagamayan nga unggoy sa kalibutan? | ¿Dónde podemos encontrar al mono más pequeño del mundo? | |||
| kaham | kinaham | plato / cosa favorita | Ang akong kinaham nga kolor mao berde. | Mi color favorito es el verde. | |||
| hangul | kinahanglan | necesito, tengo que | Kinahanglan atong gigugmaon ang atong mga kaaway. | Tenemos que amar a nuestros enemigos. | |||
| hangul | kinahanglanon | necesario, requerimiento, necesidad | Kinahanglanon kaayo nga kahibalo ta mogamit ug kompyuter. | Necesitamos saber cómo usar una computadora. | |||
| kinaiya | kinaiya | carácter, naturaleza | |||||
| siya | kinaiya | carácter, actitud | Ang tawo nga maayo ug kinaiya daghan ug mga amigo. | Una persona con buen carácter tiene muchos amigos. | |||
| kinaiya | kinaiyahan | naturaleza | Atong alimahan ang atong kinaiyahan. | Cuidemos bien a nuestra naturaleza. | |||
| libang | kinalibang | heces, excrementos | Ang atong kinalibang hugaw ug baho. | Nuestras heces son sucias y apestosas. | |||
| ayu | kinamaayohan | mejor, resaltar | Ang kinamaayohan nga grupo ang nakadaog sa tigi. | El mejor grupo ganó el concurso. | |||
| gulang | kinamagulangan | el mayor | Ako ang kinamagulangan nga anak sa among pamilya. | Soy el hijo mayor de nuestra familia. | |||
| manghud | kinamanghuran | el más joven | Kinsa ang kinamanghuran? | ¿Quién es el más Joven? | |||
| Sp | cambio | kambiu | kinambiyo | cosa de cambio | |||
| kamut | kinamot | manual | |||||
| kinampay | kinampay | ñame púrpura | |||||
| kaun | kinan-an | forma de comer, vajilla | |||||
| pungkay | kinapungkayan | apogeo, pináculo | |||||
| pusud | kinapusoran | punto esencial, profundidad | |||||
| Sp | casar | kasar | kinasal | casado, recién casado | Kinasal kami sa simbahan. | Nos casamos en la iglesia. | |
| sanga | kinasang-an | bifurcación | |||||
| kasingkasi | kinasingkasing | cordial | Kinasingkasing ko ikaw nga imbitaron sa akong kasal. | Usted está cordialmente invitado a mi boda. | |||
| taliwala | kinataliwad-an | punto central | Nagkurog ko samtang nagtindog sa kinataliwad-an sa entablado. | Estaba temblando mientras estaba de pie en el centro del escenario. | |||
| taas | kinatas-an | más alto, superior | Unsa ang kinatas-an nga bukid sa Pilipinas? | ¿Cuál es la montaña más alta de Filipinas? | |||
| tawa | kinataw-anay | sonreír el uno al otro | |||||
| tawu | kinatawo | naturaleza, genitales | Giputol iyang kinatawo ug gilabay kuno. | Dijeron que le habían cortado el órgano. | |||
| tibuuk | kinatibuk-an | conjunto, totalidad | Himsog ang iyang kinatibuk-an nga lawas. | Todo su cuerpo es fuerte. | |||
| Sp | castilla | kastilya | kinatsila | lengua española | |||
| tuktuk | kinatuktukan | cenit | Natabunan sa gabon ang kinatuktukan sa bukid. | El pico de la montaña estaba cubierto de niebla. | |||
| tulug | kinatulgan | dormir | |||||
| tumuy | kinatumyan | clímax, pico | Naabot na sa kinatumyan ang akong pagpasensya nimo. | He llegado a la cima de mi paciencia para entenderte. | |||
| tunga | kinatung-an | centrar | |||||
| ugaling | kinaugalingon | cocinar para uno mismo, voluntario | |||||
| uyuk | kinauyokan | núcleo | kinauyokang bahin sa kalingawan | evento principal | |||
| kawat | kinawat | objeto robado | Gihipos niya sa usa ka langob ang iyang kinawat. | Ocultó sus objetos robados dentro de una cueva. | |||
| kawat | kinawatkawat | robado | |||||
| kalus | kinawos | contenedor de agua | |||||
| kinaiya | kinayahon | natural, típico, innato | Usa siya ka kinaiyahon nga batan-on. | Es un adolescente típico. | |||
| Ta | kingkoy | kingkuy | kingkoy | dibujos | |||
| kinhas | kinhas | recoger almejas, mariscar | |||||
| kinhas | kinhason | mariscos, almeja | |||||
| kini | kini | este/a | Kining tawhana ang lider sa grupo. | Este hombre es el líder del grupo. | |||
| kilaw | kinilaw | un plato de pescado crudo con vinagre. | Ganahan mokaon ug kinilaw nga isda ang akong papa. | A mi padre le gusta comer un plato de pescado crudo con vinagre. | |||
| kilis | kinilis | el agua que se había utilizado para lavar arroz. | |||||
| kita | kinitaan | ganancia, ingresos | Diyes porsiyento sa akong kinitaan kada bulan akong ideposito sa bangko. | Deposito el diez por ciento de mis ganancias mensuales en el banco. | |||
| kinsa | kinsa | quien | Kinsa ang imong mga miyembro sa grupo? | ¿Quiénes son los miembros de tu grupo? | |||
| Sp | quince | kinsi | kinse | quince | Aduna akoy kinse ka paresan nga sapatos. | Tengo quince pares de zapatos. | |
| Sp | quinta | kinta | kinta | quinta | |||
| Sp | quinto | kintu | kinta | quinto | |||
| kinta | kinta | imaginar, suponer | |||||
| kinta | kintahay | imaginar, suponer, ejemplo | Kintahay makadaog ka sa lotto,unsa man ang imong unang buhaton? | Imagina que ganas la lotería, ¿qué es lo primero que va a hacer? | |||
| kugus | kinugos | ahijado | Akong gipaeskwela ang akong kinugos. | Envié a mi ahijado a la escuela. | |||
| kuha | kinuha | obtenido, ganancia, adquisición | Ang mga bahandi nga kinuha niya sa dautan nga paagi dali ra nawala. | Su riqueza que hubo obtenido con mal medio se perdió pronto. | |||
| kulit | kinulit | escultura | Daghan ang kinulit nga ngalan sa punoan sa kahoy. | Muchos nombres fueron grabados en el tronco del árbol. | |||
| kutaw | kinutaw | mezclar, batir | Ang yelo sa freezer pagahia ug maayo para dugay mahilis inig butang sa kinutaw nga juice. | El hielo del congelador es muy duro, por lo que tarda en fundirse después de mezclarse con el jugo. | |||
| kutlu | kinutlo | citación | Kasagaran sa iyang mga sinulat kinutlo gikan sa bibliya. | La mayoría de sus escritos son citados de la Biblia. | |||
| kutub | kinutoban | límite, término | |||||
| kuwanggul | kinuwanggol | estupidez | |||||
| Sp | quiniento | kinyintus | kinyentos | quinientos | Kinyentos pesos ang akong kita kada adlaw. | Gano quinientos pesos todos los días. | |
| kipat | kipat | parpadear | |||||
| kipi | kipi | alinearse las rodillas | Mingkipi ko sa paglingkod aron dili makit-an ang akong panty. | Cuando me senté, puse mis rodillas cerca para que no pudieran ver mis bragas. | |||
| Sp | querida | kirida | kirida | amante | Gimahal nako pag-ayo ang akong kerida. | Yo amaba tanto a mi amante. | |
| kirig | kirig | convulsionarse | |||||
| kirig | kirigkirig | tiritar | Nagkirig-kirig ang tawo nga gipatol. | Esa persona que sufría epilepsia estuvo convulsionando. | |||
| kiriw | kiriw | sisar, robar, serpentear | |||||
| kirus | kiros | prisa | |||||
| quisame | kisame | techo | Palihog unaha ug limpyo ang kisame. | Por favor, limpie el techo primero. | |||
| kisaw | kisaw | susurrar, remover agua | Ayaw kisawa ang tubig kay dunay namasol. | No remuevas el agua porque está pescando. | |||
| kisaykisay | kisaykisay | forcejear, agitar, aletear | Nagkisaykisay ang bata sa kuna. | El bebé agitó sus brazos y piernas en la cuna. | |||
| kisdum | kisdom | ceño | Nagkisdom ang panahon. | El cielo está nublado oscuramente. | |||
| kisi | kisi | debatirse, forcejear | |||||
| kisi | kisikisi | debatirse, forcejear | Nikisi-kisi ang isda sulod sa pukot. | El pez se revolvió en la red. | |||
| kiskis | kiskis | raspar | Ayaw ikiskis ang imong tikod sa semento nga salog. | No frote su talón con el suelo cementado. | |||
| kislap | kislap | brillar, destellar, relampaguear | Nikislap ang iyang mga mata pagkakita sa regalo. | Al ver el presente, ella brilló sus ojos. | |||
| Sp | queso | kisu | kisohanan | productos lácteos | Si Yolly namalit ug kisohanang produkto. | Yolly compró productos lácteos. | |
| kisum | kisum | ácido, agrio | Ang suka kisum. | El vinagre es agrio. | |||
| kita | kita | ganancia | Gamay ra ang iyang kita karong adlawa. | Tiene pocas ganancias hoy. | |||
| kita | kita | nosotros (incluyendo interlocutor) | Dinhi sa kalibutan, kita tanan managsuon. | Aquí en la tierra, todos somos hermanos. | |||
| kita | kita | reunirse, ver | Nakita nako ang igsoong babae nimo kagabii. | Vi a tu hermana anoche. | |||
| kita | kitakita | encuentro furtivo | |||||
| kita | kit-an | encontrar | Nakit-an ba nimo ang lapis? | ¿Has encontrado el lápiz? | |||
| kita | kit-i | encontrar | Asa nimo nakit-i ang kanang lapis? | ¿Dónde encontraste ese lápiz? | |||
| kiting | kiting | tendón de la corva | Akong nabati ang kasakit sa akong kiting. | Sentí el dolor en el tendón de la corva de la rodilla. | |||
| kitiw | kitiwkitiw | menear | Nagkitiw-kitiw ang ikog sa iro pagkakita sa iyang amo. | El perro menea la cola cuando ve a su amo. | |||
| kitkit | kitkit | mordiscar, roer | |||||
| kiwag | kiwag | torpeza, extraña | Dihay kiwag nga huni sa langgam kagabii. | Anoche los pájaros cantaban con voz extraña. | |||
| kiwaw | kiwaw | torpeza, rígido | Kiwaw ang akong gibati samtang nagsuot ug guot nga sinina. | Me sentí incómodo con el vestido ajustado. | |||
| kiwilkiwil | kiwilkiwil | menear | |||||
| kiyus | kiyos | encogerse | |||||
| Sp | claro | klaru | klaro | claro | Klaro kaayo ang akong panan-aw. | Mi visión es muy clara. | |
| Sp | clase | klasi | klase | clase, tipo | Daghan ang klase sa mga tawo sa kalibutan. | Hay muchos tipos de personas en el mundo. | |
| Sp | clase | klasi | klase-klase | muchos tipos, varias clases | Klase-klase ang mga mananap nga nasulod sa zoo. | Hay diferentes tipos de animales dentro del zoológico. | |
| Sp | clima | klima | klima | clima | Duha lang ka klase ang klima dinhi, inig-init ug mas-init. | Tenemos solo dos estaciones, la temporada calurosa y la temporada más calurosa. | |
| Sp | clinica | klinika | klinika | clínica | Nagkalain-lain ang mga klinika sulod sa mall. | Hay diferentes clínicas dentro del centro comercial. | |
| Sp | cliente | kliyinti | kliyente | cliente | |||
| aku | ko | yo | Adto na ko. | Voy ahora. | |||
| Sp | cobra | kubra | kobra | recoger | |||
| kugita | kogita | pulpo | |||||
| Sp | colegio | kulihyu | kolehiyo | Universidad, colegio | Wala ako makahuman sa akong kurso sa kolehiyo. | No pude terminar mi curso universitario. | |
| Sp | coleccio | kuliksyun | koleksyon | colección | Daghan ko ug koleksyon sa mga kristals. | Tengo un montón de colecciones de cristal. | |
| Sp | color | kulur | kolor | color | Unsay imong paborito nga kolor? | ¿Cuál es tu color favorito? | |
| kulukuy | kolukoy | estúpido, tonto | |||||
| Sp | convenc | kumbinsir | kombenser | convencer | |||
| Sp | convenci | kumbinsidu | kombensido | convencido | |||
| Sp | convento | kumbintu | kombento | convento | |||
| Sp | comedor | kumidur | komedor | comedor | |||
| Sp | comedia | kumidya | komedya | comedia, broma | Wala ko malipay sa klase sa imong komedya. | No estoy contento con tu clase de | |
| Sp | comite | kumiti | komiti | comité | |||
| Sp | comite | kumiti | komitiba | comité | |||
| Sp | como | kumu | komo kay | así que | |||
| Sp | compara | kumpara | kompara | comparar | Ayaw ko ug ikompara sa imong mga uyab sa una. | No me compares con tus amigas en el pasado. | |
| kumpay | kompay | heno | |||||
| Sp | conferen | kumpirinsy | komperensya | conferencia | Adunay komperensya ang mga barangay kapitan sa munisipyo. | Hay una conferencia para los capitanes de barangay en la sala municipal. | |
| Sp | confesar | kumpisal | kompesal | confesar | Akong gikompisal ang akong mga sala sa pari. | Confesé mis pecados al sacerdote. | |
| Sp | confirma | kumpirmar | kompirmar | confirmar | |||
| Sp | confianz | kumpyansa | kompiyansa | confianza | Aduna silay kompiyansa nga makadaog sa kompetisyon. | Tienen confianza para ganar en la competición. | |
| Sp | complot | kumplut | komplot | trama, complot | Nindot ang gihimo nilang komplot para sa drama. | Hicieron una buena trama para el drama. | |
| Sp | compra | kumpra | kompra | comprar | Gusto ko nga mangompra ug lab-as nga mga prutas ug utanon. | Quiero comprar frutas y verduras frescas. | |
| Sp | compreh | kumprihins | komprehensibo | exhaustivo, comprensivo | |||
| Sp | confront | kumprunta | komprontase | confrontar | |||
| Sp | comunid | kumunidad | komunidad | comunidad | Malinawon ug limpyo ang among komunidad. | Nuestra comunidad es pacífica y limpia. | |
| kun | kon | o, si, cuando | Kon imo ko nga pakaslan, akong ihatag ang tanan nimong gusto. | Si te casas conmigo, te daré todo lo que quieras. | |||
| Sp | convicto | kunbiktu | konbikto | convicto, condenar | |||
| kundat | kondat | coquetear, jaleo | |||||
| kundili | kondili | si no, excepto | Wala akoy nahimo kundili pagkatawa. | No puedo hacer nada más que reír. | |||
| En | condició | kundisyun | kondisyon | condición | Maayo na ang kondisyon sa among mga makinarya karon. | Nuestras maquinarias ahora están en buenas condiciones. | |
| Sp | conejo | kunihu | koneho | conejo | |||
| Sp | congresi | kungrisista | kongresista | congresista | |||
| aku | konimo | para ti | |||||
| Sp | concejal | kunsihal | konsehal | concejal | |||
| Sp | consejer | kunsihiru | konsehero | concejal | |||
| Sp | consejo | kunsihu | konseho | consejo | |||
| Sp | concienc | kunsinsya | konsensiya | conciencia | Walay konsensya ang mga tawo nga nibuhat niining mga linuog nga krimen. | Las personas que cometieron estos crímenes brutales no tienen conciencia. | |
| Sp | consumi | kunsumisy | konsimisyon | preocupación | |||
| Sp | constituc | kunstitusyu | konstitusyon | constitución | Atong irespeto ang konstitusyon sa atong nasod. | Respetemos la constitución de nuestros países. | |
| Sp | consulta | kunsulta | konsulta | consultar | |||
| Sp | consumi | kunsumisy | konsumisyon | preocupación | |||
| Sp | consumo | kunsumu | konsumo | consumo | |||
| Sp | contento | kuntintu | kontinto | satisfecho, contento | Kontento ka ba sa imong nadawat nga sweldo? | ¿Estás contento con el salario que recibiste? | |
| Sp | contra | kuntra | kontra | contra, enemigo | Gabahad ang akong kontra nga patyon ko niya. | Mi enemigo amenazó con matarme. | |
| Sp | contraba | kuntraband | kontrabando | contrabando | |||
| Ta | kontrabid | kuntrabida | kontrabida | villano | |||
| En | controve | kuntruvirsy | kontrobersiyal | polémico, polemista | |||
| Sp | copa | kupa | kopa | copa | Imna ang bino nga anaa sa kopa. | Bebe el vino en la copa. | |
| Sp | copita | kupita | kopita | copita | |||
| Sp | copra | kupra | kopras | copra | Pwede ta makakuha ug lana sa lubi gikan sa kopras. | Podemos obtener el aceite de coco de la copra. | |
| Sp | copia | kupia | kopya | copia | Palihug tagai ko ug kopya sa sertipiko sa imong pagkatawo. | Por favor, dame una copia de tu certificado de nacimiento. | |
| Sp | corral | kural | koral | corral | Naghimo mi ug koral palibot sa balay. | Construimos una valla alrededor de la casa. | |
| Sp | corral | kural | koral | cobertizo, corral | |||
| Sp | corregir | kurihir | korehir | correcto, corregir | |||
| Sp | correo | kuriyu | koreyo | correo, postal | Nadawat na ba nimo ang imong koreyo? | ¿Has recibido tu correo? | |
| En | corny | kurni | korniha | insignificante, insípido | Pwerteng korniha sa iyang komedya. | Su broma es muy sosa. | |
| Sp | coronel | kurunil | koronel | coronel | |||
| Sp | corte | kurti | korte | tribunal | Ang korte maoy mohatag sa pinal nga desisyon. | El tribunal dará la decisión final. | |
| Sp | corte | kurti | korte | cortar | |||
| Sp | corona | kuruna | koruna | corona | |||
| Sp | cosecha | kusikha | kosetsa | cosecha | Abunda ang ilang kosetsa karong tuiga. | Tienen una cosecha abundante este año. | |
| Sp | cosina | kusina | kosina | cocina | Ang kusina ang pinakalimpyo nga parte sa balay. | La cocina es la parte más limpia de la casa. | |
| Sp | cocinero | kusiniru | kosinero | cocinero | Tambok kaayo ang among bag-ong kusinero. | Nuestro nuevo cocinero es muy gordo. | |
| Sp | cosmetic | kusmitikus | kosmetik | productos cosméticos | Ganahan kaayo mamalit ug kosmetik ang mga batan-ong babaye. | Las chicas jóvenes les encanta comprar cosméticos. | |
| En | cotton | kutun | koton | algodón | |||
| Sp | coche | kutsi | kotse | coche | Nakadaog ko ug bag-ong kotse. | Gané un coche nuevo. | |
| Sp | cuchillo | kutsilyu | kotselyo | cuchillo | Hait kaayo ang kutsilyo sa mangingihaw. | El cuchillo de carnicero es muy afilado. | |
| Sp | crimen | krimin | krimen | crimen | Diin na hitabo ang krimen? | ¿Dónde ocurrió el crimen? | |
| Sp | criminal | kriminal | kriminal | criminal | Nadakpan na ba ang kriminal? | ¿Fue capturado el criminal? | |
| Sp | Cristo | kristu | Kristahanon | cristiano/a | Nindot puy-an ang Kristohanon nga komunidad. | Es bueno vivir en una comunidad cristiana. | |
| Sp | cristal | kristal | kristal | vaso de cristal | |||
| Sp | Cristo | kristu | Kristo | Cristo | Si Jesus Kristo ang atong manunubos. | Jesucristo es nuestro salvador. | |
| Sp | cristiano | kristianus | Kristyanos | cristiano/a | Gamay ra ang mga Kristiyanos sa Tungatungang Sidlakan. | Hay pocos cristianos en Oriente Medio. | |
| Sp | crudo | krudu | krudo | petróleo crudo | |||
| Sp | cruzada | krusada | krusada | cruzada, campaña | Niapil sa Krusada batok sa aborsyon ang mga madre. | Las monjas se sumaron a la campaña contra el aborto. | |
| kuan | kuan | bueno, a ver, pues | |||||
| kuaw | kuaw | no haber suficiente | |||||
| kuba | kuba | sorprenderse | Mikuba ang iyang dughan. | Le dio un vuelco el corazón. | |||
| kubad | kubad | descuidado, imprudente | |||||
| kuba | kubakuba | palpitar, latir | |||||
| kubal | kubal | callo | Ang akong mga kamot puno sa kubal. | Mis manos están llenas de callos. | |||
| kubit | kubit | mordiscar, pescar | Nakakubit siya ug dakong steak. | Él mordió el bistec grande. | |||
| kubkub | kubkub | cavar | Gikubkub sa mag tawo ang yuta para himoon ug kasilyas. | La gente cavó el suelo para hacer un retrete. | |||
| kubul | kublan | invulnerable | |||||
| kubul | kubol | endurecerse, insensible | |||||
| kubus | kubos | barato | kubos og bili | pago barato | |||
| kubut | kubot | agarrar, tener | |||||
| kubus | kubus | depreciar | Adunay pagkubos sa bili sa dolyar karon. | El valor del dólar ha bajado ahora. | |||
| kubutan | kubutan | sepia | Wala pa ko makakita ug kubutan. | Todavía no he visto una sepia. | |||
| kugang | kugang | costra | Dako ang kugang sa iyang samad. | Su herida se convirtió en una gran costra. | |||
| kugang | kugang | excitarse, emocionado, sacudir | Nakugang ang mga fans pag-abot sa mga mang-aawit. | Los aficionados estaban emocionados cuando llegaron los cantantes. | |||
| kugi | kugi | esforzarse | |||||
| kugi | kugihan | trabajador, diligente | Ang mga opisyales sa among barangay kugihan. | Nuestros oficiales de barangay son laboriosos. | |||
| kugmu | kugmo | hurgarse las narices | |||||
| kugum | kugom | agarrar con garras | |||||
| kugus | kugos | llevar en su pecho | Nagkugos sa naghilak siya. | Ella ha mecido al bebé llorando en los brazos. | |||
| kuha | kuha | tomar, obtener | Palihug kuhaa ang pitaka sa sulod sa akong bag. | Por favor toma la billetera de mi bolso. | |||
| kuha | kuhaan | restar, reducir, abortar | |||||
| kuha | kuhaon | quitar | Imo na bang kuhaon ang hugaw sa imong sapatos. | ¿Quitaste el barro de tus zapatos? | |||
| kuhit | kuhit | tocar con dedo | |||||
| kabildu | kukabildo | conversación | |||||
| ikug | kukaikog | etiqueta, cortesía | |||||
| luuy | kukaluoy | conciencia | |||||
| kuku | kuko | uña, garra | Tag-as ug hait ang mag kuko sa agila. | Las águilas tienen garras largas y afiladas. | |||
| kulang | kulang | corto, carente, deficiente | Nagkulang ang pagkaon sa party. | Había escasez de comida en la fiesta. | |||
| kulang | kulangan | corto | Kulangan ang imong gihatag nag sukli. | El cambio que me diste faltaba. | |||
| kulata | kulata | golpear | Gikulata ko sa akong papa. | Fui golpeado por mi padre. | |||
| kulba | kulba | preocupar, miedo | |||||
| kulba | kulbahinam | emocionante, sensacional | Nakita namo ang kulbahinam nga parte sa salida. | Vimos la parte emocionante del espectáculo. | |||
| Sp | cuerda | kuirda | kuldas | cuerda (instrumento musical) | |||
| kulu | kulhanon | tímidamente | |||||
| kuli | kuli | difícil, renuente, rara vez | |||||
| kuli | kuli | senil | |||||
| kulima | kulima | hacer mueca | |||||
| kulipas | kulipas | negar | Iyang gikulipas nga siya nangawat. | Él negó haber robado. | |||
| kulismaut | kulismaot | mueca, cara hosca | Ang bata ningkulismaot kay wala paliti ug dulaan sa mama. | El niño frunció el ceño porque su madre no le compró un juguete. | |||
| kulit | kulit | grabar, esculpir, inscribir | Gikulit ang akong ngalan sa singsing. | Mi nombre ha sido grabado en el anillo. | |||
| kulitis | kulitis | una especie de verdura | Gusto ka motanom ug kulitis? | ¿Te gusta plantar kulitis? | |||
| kulitul | kulitol | hemorroide | |||||
| kulkug | kulkog | punzón, pinchar | |||||
| kulu | kulo | encogerse, nervioso | Wa ka kulhi nga mokanta atubangan sa tanan? | ¿No te preocupa cantar delante de todos? | |||
| kulub | kulob | volcar, boca abajo | Nikulob ang sakayan tungod sa dagkong balod. | El barco volcó a causa de las grandes olas. | |||
| Sp | cabildo | kabildu | kulokabildo | conversación, diálogo | |||
| kulun | kulon | olla cerámica, puchero | |||||
| kulung | kulong | rizoso | Nindot tan-awon ang mga batang babaye nga kulong ug buhok. | Es lindo mirar a las niñas con el pelo rizado. | |||
| kulut | kulot | rizo | |||||
| Sp | culto | kultu | kulto | culto | Nagkolto sila sa balay. | Ellos tienen el servicio religioso en su casa. | |
| Sp | cultura | kultura | kultura | cultura | Lain-lain ug kultura ang mga tawo. | Las personas tienen culturas diferentes. | |
| kulut | kuluton | rizoso | Ang buhok sa mga Negritos kuluton. | Los negritos tienen el pelo rizado. | |||
| kuma | kuma | agarrar con los dedos / uñas | |||||
| kumagku | kumagko | pulgar | Ang akong kumagko gamit sa pagkuskos ug gitara. | Mi dedo pulgar es útil para rasguear una guitarra. | |||
| Sp | combate | kumbati | kumbati | combate | |||
| Sp | comvent | kumbintu | kumbento | convento | |||
| Sp | convida | kunbida | kumbira | banquete, cena, fiesta | Nangandam sila para sa kumbira sa ilang kasal. | Ellos están preparando para el banquete de su boda. | |
| kulumbitay | kumbitay | colgar | |||||
| Sp | convoy | kumbuy | kumboya | convoy, cooperación | |||
| kumi | kumi | rémora | |||||
| Sp | comedor | kumidur | kumidor | comedor | |||
| kumingking | kumingking | dedo meñique | Sakto sa akong kumingking ang imong hinatag nga singsing. | El anillo que me diste se ajusta a mi dedo meñique. | |||
| kumkum | kumkum | apretar, palma | Akong gikumkum sa akong kamot ang balas. | Agarré un guijarro. | |||
| kumu | kumo | puño | Pagdala ug bato sama kadako sa imo kumo. | Trae una piedra tan grande como tu puño. | |||
| kum-us | kum-os | arrugar | Nakum-ot ang imong papel nga tubaganan. | Tu hoja del examen estaba arrugada. | |||
| Sp | como est | kumusta | kumosta | ¿Cómo estás? Cómo esta | Kumosta ang imong mga ginikanan? | ¿Cómo están tus padres? | |
| kumut | kumot | aplastar, apretar | Gikumot niya ang akong kamot isip senyas sa iyang pag-uyon. | Si te casas conmigo, te doy todo lo que quieras. | |||
| Sp | compadr | kumpadri | kumpadre | padrino | |||
| Sp | compañí | kumpaniya | kumpaniya | compañía | Unsay ngalan sa inyong kumpaniya? | ¿Cual es el nombre de tu compañía? | |
| Sp | compadr | kumpadri | kumpare | camarada | |||
| kumpay | kumpay | heno | Nanguha ko ug kumpay para sa among kabayo. | Obtuve el heno para nuestro caballo. | |||
| kumpayut | kumpayot | colgar, aferrarse | Nikumpayot pag-ayo ang bata sa bukton sa iyang inahan. | La niña se aferraba bien al brazo de su madre. | |||
| Sp | confesar | kumpisal | kumpisal | confesar | |||
| kumpit | kumpit | mandíbula | Natumba si Solis dihang naigo siya sa kumpit. | Solís cayó en la lona cuando fue golpeado en la mandíbula. | |||
| kumpit | kumpit | palillos, tenaza | |||||
| kumpit | kumpit | ||||||
| Sp | confianz | kumpyansa | kumpiyansa | confianza | Dako ang akong kumpiyansa nga makadaog ka. | Tengo mucha confianza en que vas a ganar. | |
| Sp | completo | kumplitu | kumpleto | completar | Kumpleto na ang akong gamit sa eskwelahan. | Mis cosas para la escuela están completas. | |
| kun | kun | o, si, cuando | Kun gusto ka mokaon, ingna lang ko. | Si quieres comer, solo dime. | |||
| Sp | cuna | kuna | kuna | cuna | Ibutang ang bata sa iyang kuna. | Ponga al niño en su cuna. | |
| kundat | kundatan | frívolo | Ang babayeng kundatan walay ulaw. | Una mujer sin sentido no tiene vergüenza. | |||
| Sp | conde | kundi | kundi | conde | |||
| kundili | kundili | si no, excepto | Walay lain kundili siya makasulud. | Nadie más que él puede entrar. | |||
| Sp | condesa | kundisa | kundisa | condesa | |||
| kung | kung | o, si, cuando | |||||
| kunhud | kunhod | abatir, reducir | Nikunhod na ang tubig sa balay. | Las inundaciones han disminuido. | |||
| kunhud | kunhuran | abatir, reducir | Maayo tingali nga kunhuran na ang presyo sa mga palitonon. | Es mejor si se reducen los precios de los productos básicos. | |||
| kunis | kunis | hender, rasgar | |||||
| kunis | kuniskunis | romper, despedazar | Gikunis-kunis sa leyon ang giitsa nga karne. | El león rasgó la carne tirada. | |||
| kunu | kuno | se dice, parecer | Ingon sila nga dato kuno mo kaayo. | Dicen que eres muy rico. | |||
| kunut | kunot | arrugar, pellizcar | |||||
| kunsabu | kunsabo | conspirar, tramar | Pwede ka mapreso kay kunsabo man ka sa krimen. | Puedes ser encarcelado porque eres un cómplice de tramar el crimen. | |||
| kunsad | kunsad | descender | |||||
| Sp | consulta | kunsulta | kunsulta | consultar | Labing maayo kon mokunsulta ka sa doktor. | Lo mejor es consultas a un médico. | |
| kunu | kunuhay | presumir, suponer | Dako kunohay sila ug hacienda. | Su hacienda parece ser enorme. | |||
| kuut | kuot | hurtar, palpar, rebuscar | Siya nikuot sa iyang bulsa. | Rebuscó su bolsillo. | |||
| Sp | copa | kupa | kupa | copa | |||
| kupay | kupay | jugar con dedos | |||||
| kupkup | kupkop | arrimarse, alisarse el pelo | |||||
| kupug | kupog | atacar, asaltar | Nakita ko si Bruno dihang nikupog kini kang Bartolo. | Vi a Bruno cuando se abalanzó sobre Bartolo. | |||
| kupus | kupos | encogerse, exprimir | Nikupos na ang iyang hubag tungod sa tambal nga iyang giinom. | Su bulto se encogió debido a la medicina que tomó. | |||
| kuput | kupot | agarrar | Hugot ang pagkupot sa bata sa akong kamot. | El niño agarró mi mano bien. | |||
| kuput | kuptan | ser agarrado | Ampingi ang mga alahas nga imong gikuptan. | Cuida las joyas que llevas. | |||
| Sp | cura | kura | kura | cura, sacerdote | |||
| kurakut | kurakot | corrupción, saquear, desfalco | Atong batukan ang pagpangurakot sa gobyerno. | Luchemos contra la corrupción en el gobierno. | |||
| Sp | coral | kural | kural | coral | |||
| Sp | curander | kurandiru | kurandero | médico brujo/a, curandero/a | Si Lolo Tasyo usa ka kurandero sa among baryo sa una. | Lolo Tasyo fue un curandero en nuestro barrio hace mucho tiempo. | |
| Sp | corazon | kurasun | kurason | amor, corazón | |||
| kurat | kurat | asombrarse | |||||
| kuray | kuray | tiritar | |||||
| kuray | kuraykuray | temblar, tiritar | Ang tigulang nga babaye nagkuraykuray sa kabugnaw sa kagabhion. | La anciana estaba tiritando de la fría noche. | |||
| Sp | curva | kurba | kurba | curva | Ang kurba sa iyang lawas sama sa botelya sa coca cola. | La curva de su cuerpo es como una botella de coca cola. | |
| Sp | corbata | kurbata | kurbata | corbata | Mas maayo kon magsul-ob ka ug kurbata kay pormal ang okasyon nga imong tambongan. | Es mejor si te pones una corbata porque la ocasión a la que asistes es formal. | |
| kuri | kuri | frecuentemente, siempre | Kuring abyerto | siempre abierto | |||
| kurikuri | kurikuri | pequeños quehaceres | Makatabang na ang mga bata sa kuri-kurion sa panimalay. | Los niños ya pueden ayudar en pequeñas tareas domésticas. | |||
| kuriput | kuripot | avaro, tacaño | Lisod pangayoan ug bisan unsa ang kuripot. | Es difícil pedir algo a un avaro. | |||
| kurit | kurit | pellizcar | Gikurit niya ang akong sampot. | Me pellizcó el trasero. | |||
| Sp | coro | kuru | kuro | coro | |||
| kurug | kurog | temblar | Nagkurog siya tungod sa kataas sa hilanat. | Tembló debido a la fiebre alta. | |||
| Sp | quorum | kurum | kurom | quórum | |||
| Sp | cruz | krus | kuros | cruzar, cruz | |||
| En | curfew | kurpiu | kurpyo | toque de queda | Unsang orasa ang kurpyo sa inyo inig ka gabii? | ¿A qué hora es tu toque de queda en la noche? | |
| Sp | curso | kursu | kurso | curso | Unsa nga kurso ang imong gikuha karon? | ¿Qué curso estás tomando ahora? | |
| Sp | corzona | kursunada | kursonada | deseado, agallas | |||
| Sp | cortina | kurtina | kurtina | cortina | Nangilis mi ug kurtina sa balay para sa piyesta. | Cambiamos las cortinas de la casa para la fiesta. | |
| Sp | corriente | kuryinti | kuryente | electricidad, corriente, cable eléctrico | Ang kuryente gikinahanglan para makapaandar sa mga makinarya. | La electricidad es necesaria para andar maquinarias. | |
| Sp | curiosida | kuryusidad | kuryosidad | curiosidad | |||
| Sp | curioso | kuryusu | kuryoso | curioso | |||
| kusug | kusgan | fuerte, robusto | Kusgan ang batang kusog mokaon ug utanon. | Un niño que come muchas verduras es robusto. | |||
| kusug | kusganon | duro, robusto | Gikinahanglan ang kusganon nga lalaki para malihok kining trabahoa. | Necesitamos un hombre duro para hacer este trabajo. | |||
| kusi | kusi | pellizco | Sakit kaayo ka mangusi sa nawong. | Pellizcas la mejilla con tanto dolor. | |||
| Sp | cocina | kusina | kusina | cocina | Mag-estorya ta sa kusina samtang magluto ko. | Vamos a hablar en la cocina mientras cocino. | |
| Sp | cocinera | kusinira | kusinera | cocinera | Ang kusinera kinahanglan magtabon sa iyang buhok sa usa ka kalo. | Una doncella de cocina debe cubrirse el cabello con una gorra. | |
| kuskus | kuskus | frotar, moler, pulir | Ayoha ug kuskus ang mga kalaha ug kaldero. | Pule la sartén y la olla muy bien. | |||
| kusmu | kusmo | bufido | |||||
| kusmud | kusmod | ceño, fruncir | |||||
| kusnit | kusnit | pellizcar | Mikusnit kog gamay sa sinugbang isda. | Saqué un poco del pescado hervido. | |||
| kusnut | kusnot | arrugar | Nagkusnot ang akong mga importanteng papeles. | Mis papeles importantes estaban arrugados. | |||
| kusug | kusog | fuerza, fuerte | Kusog kaayo ang bagyo nga niabot sa among lugar. | El tifón que llegó a nuestro lugar fue muy fuerte. | |||
| kusukusu | kusokuso | frotar, pulir | |||||
| kutas | kutas | jadear, hambre | Kutas kaayo ang pagsaka sa taas nga bukid. | Es muy cansado escalar una montaña alta. | |||
| kutas | kutasan | jadear, tener hambre | Gikutasan ka ba sa imong pagdagan? | ¿Has jadeado por correr? | |||
| kutat | kutat | calmarse | |||||
| kutaw | kutaw | mezclar, revolver | Kutawa og maayo ang imong kape. | Revuelve tu café muy bien. | |||
| kutay | kutay | atar, línea | Nagkutay kog pisi para hayhayan. | Até una cuerda para el tendedero. | |||
| kuti | kuti | peonza | |||||
| kuti | kuti | intrincado | |||||
| kuti | kutihan | meticuloso, exigente | Ang akong higala kutihan kaayo sa iyang mga butang. | Mi amiga es muy meticulosa con sus cosas. | |||
| kuti | kutikuti | quisquilloso, pormenor | Nadungog nimo ang kutikuti bahin sa atong silingan nga nangabit? | ¿Has oído los detalles sobre el adulterio de nuestra vecina? | |||
| kuting | kuting | chinche | Mas maayo kon sunugon na lang nimo ang imong katre kay daghan kaayong kuting. | Es mejor quemar tu cama porque hay muchas chinches. | |||
| Sp | cutis | kutis | kutis | cutis, piel | Ang kutis sa usa ka batang masuso sensitibo ug delikado. | El cutis infantil es sensible y delicado. | |
| kutkut | kutkut | mordiscar | Gikutkut sa ilaga ang akong bag-ong habol. | La rata ha roído mi nueva manta. | |||
| kutlu | kutlo | citar | Sa pagkutlo ning balita kapulisan padayon pang milutos sa mga miiskapo nga tulisan. | Según este periódico, la policía está persiguiendo a los ladrones fugitivos. | |||
| kutu | kuto | piojo, pulga | Naa kay kuto sa imong ulo? | ¿Tienes piojos en la cabeza? | |||
| kutu | kuto | restricción | Mikuto siya sa iyang pagkaon. | Ella está a dieta restringida. | |||
| kutub | kutob | hasta, todo lo posible | Karon na kutob ang akong trabaho. ; Kutob sa akong mahimo, | Eso es todo mi trabajo ahora. ; Mientras pueda, | |||
| kutukutu | kutokuto | vientre, boca del estómago | |||||
| Sp | cuchara | kutsara | kutsara | cuchara | Tudloi ang imong anak paggamit sa kutsara mentras bata pa. | Enséñele a su hijo a usar la cuchara cuando aún es joven. | |
| Sp | cuchillo | kutsilyu | kutsilyo | cuchillo | Ayaw dulai ang kutsilyo kay peligro kaayo. | No juegues con un cuchillo, es demasiado peligroso. | |
| En | cushion | kutsun | kutson | cojín, almohadón | Wala maanad si Dino nga matulog sa kutson. | Dino no está acostumbrado a dormir sobre un colchón. | |
| Sp | cuadra | kuwadra | kuwadra | cuadra | Walay kuyaw ang mga kabayo sa kwadra. | Los caballos en el establo no son peligrosos. | |
| Sp | cuadrad | kuwadradu | kuwadrado | cuadrado | Porma ug kwadrado ang imong nawong. | Tu cara tiene forma cuadrada. | |
| Sp | cuadro | kuwadru | kuwadro | cuadro, tapiz | Naguba ang kuwadro sa imong larawan. | El marco de tu foto fue destruido. | |
| kulaknit | kuwaknit | murciélago | Daghang kuwaknit sa mga langob. | Hay muchos murciélagos en las cuevas. | |||
| kulang | kuwang | corto, carente, deficiente | Kuwang ang imong gihatag nako nga sukli. | Falta el cambio que me has dado. | |||
| kwanggul | kuwanggol | estúpido | Kuwanggol ka nga mituo kaniya. | Eres un estúpido por creerle. | |||
| kulap | kuwap | oscuro | |||||
| Sp | cuarenta | kuwarinta | kuwarenta | cuarenta | Kuwarenta mil pesos ang nawala sa iyang pitaka. | Cuarenta mil pesos faltaban en su billetera. | |
| Sp | cuarta | kuwarta | kuwarta | dinero, ganar | Pila ang imong kuwarta nga anaa sa bangko? | ¿Cuánto dinero tienes en el banco? | |
| Sp | cuarta | kuwarta | kuwartahan | rico | Kadaghanan sa mga tawo gusto nga makuwartahan. | La mayoría de la gente quiere ser rica. | |
| Sp | cuarto | kuwartu | kuwarto | cuarto, habitación | Dali sulod sa akong kuwarto kay naa koy ipakita nimo. | Entra en mi cuarto, que tengo algo que mostrarte. | |
| Sp | cuatro | kuwatru | kuwatro | cuatro | Aduna koy upat ka igsoong babaye. | Tengo cuatro hermanas. | |
| Sp | cuello | kuwilyu | kuwelyo | cuello | Adunay mantsa ang imong kuwelyo. | Hay una mancha en tu cuello. | |
| Sp | cuentas | kuintas | kuwentas | collar | Nasunod nako gikan sa akong lola ang usa ka karaang kuwentas nga bulawan. | Heredé de mi abuela un antiguo collar de oro. | |
| Sp | cuento | kuintu | kuwento | cuento | |||
| Sp | cuerpo | kuwirpu | kuwerpo | cuerpo | |||
| Sp | cohete | kuwiti | kuwitis | cohete, fuegos artificiales | Nindot kaayo ang mga kuwitis pagka Bag-ong Tuig. | Los cohetes del último día de Año Nuevo fueron magníficos. | |
| Ta | kuya | kuya | kuya | tío, hermano mayor | Si kuya tua na America nagtrabaho. | Mi hermano mayor está trabajando en América. | |
| kuyabug | kuyabog | neófito, principiante | |||||
| kuyamang | kuyamang | arrastrarse | |||||
| kuyamas | kuyamas | garra | Ang mga kuyamas sa Lawin kay pwerteng haita. | Las garras del águila son muy afiladas. | |||
| kulamuy | kuyamoy | dedo, garras | Pagkagagmay sa mga kuyamoy sa bata. | Los dedos del bebé son tan pequeños. | |||
| kuyanap | kuyanap | extender, esparcirse | |||||
| kuyap | kuyap | desmayarse | |||||
| kuyaw | kuyaw | peligro | Ayaw kamo pag-adto kay kuyaw. | No te vayas, porque es peligroso. | |||
| kuyaw | kuyawan | nervioso | Nakuyawan gyud ko pagsulod sa sementeryo kagabii. | Estuve nerviosa cuando entré en el cementerio anoche. | |||
| kuydawu | kuydawo | cuidarse | Way kuydawo. | No te molestes. | |||
| kuykuy | kuykoy | cavar a mano | |||||
| kuymi | kuymi | árbitro (pelea de gallos) | Atong irespeto ang desisyon sa kuymi. | Respetemos la decisión del árbitro. | |||
| kuyug | kuyog | acompañar | Ikuyog nako akong anak. | Mi hijo irá conmigo. | |||
| kuyug | kuyog | unirse, mezclar | Kuyog mo sa parid? | ¿Te unirás al desfile? | |||
| kuyug | kuyogkuyog | pandilla, compañera regular | |||||
| kuyus | kuyos | encogerse | |||||
| kuw… | kw… | kw… | Véase 'kuw ...' o 'kul…' | ||||
| laag | laag | vagar | |||||
| laag | laagan | vagabundo, holgazán | Ang laagan dili magpuyo ug usa ka lugar. | Un vagabundo no puede quedarse en un solo lugar. | |||
| laag | laaglaag | callejear, vivir en la ociosidad | Nasuko si Mama kay naglaag-laag mi bisan kon gabii na. | La madre estaba enojada porque callejeábamos, incluso ya era de noche. | |||
| laang | laang | trampa | Pakaluoy! Nahulog sa laang ang usa. | ¡Qué pena! Un ciervo cayó en la trampa. | |||
| laas | laas | audaz, desnudar | Wala ka maulaw nga maglaas ka atubangan sa daghang tawo? | ¿No estás avergonzado de exponerte delante de mucha gente? | |||
| laaw | laaw | animal salvaje, salvaje | Mahadlok ko sa mga laaw. | Tengo miedo de los animales salvajes. | |||
| laay | laay | aislado, aburrido, fastidioso | Laay ning walay buhaton. | Es aburrido el no tener nada que hacer. | |||
| Sp | lavar | laba | laba | lavar ropas | Milaba ko para sa pamilya nako. | Lavé la ropa para mi familia. | |
| Sp | lavabo | lababu | lababo | lavabo | Daghan ug hugasanan sa lababo. | Hay muchos platos en el fregadero. | |
| labad | labad | dolor de cabeza | Labad kaayo ang akong ulo. | Tengo un fuerte dolor de cabeza. | |||
| Sp | lavada | labada | labada | lavado | Maayo siyang molimpyo sa mga labada. | Ella es buena de lavar la ropa. | |
| Sp | navaja | nabaha | labaha | navaja de afeitar | Paliti ko ug labaha kay kinahanglan na nakong mamarbas. | Cómprame una navaja, que necesito afeitarme. | |
| Sp | lavar car | labacara | labakara | toallita | Butangi ug labakara ang bukobuko sa bata. | Ponga una toallita en la espalda del niño. | |
| laban | laban | defender, proteger | |||||
| laban | labanan | favorecer, lado con | |||||
| Sp | lavander | labandiru | labandero | lavandería, lavandero | |||
| labang | labang | pasar examen, cruzar | Guniti ang bata inig labang nimo sa dalan. | Lleva al niño cuando cruces la calle. | |||
| Sp | rabanos | rabanus | labanos | rábano | Sama kaputi sa labanos ang iyang panit. | Su piel es tan blanca como el rábano. | |
| lab-as | labas | vender pescado | Naglabas lang ang iyang anak una kay wa pa makasulod ug trabaho. | Su hijo vende pescado por un tiempo porque todavía no puede conseguir trabajo. | |||
| lab-as | lab-as | fresco | Dili ko makaila kung unsay lab-as nga isda o dili na. | No puedo distinguir cuál es el pescado fresco y cuál no. | |||
| lab-as | lab-asera | vendedora de pescado | |||||
| lab-as | lab-asero | vendedor de pescado | Dili nako ikaulaw nga lab-asero ug lab-asera ang akong mga ginikanan. | No me avergüenzo de que mis padres sean vendedores de pescado. | |||
| labat | labat | una cerca, valla | Gitabangan ni kuya si papa sa pag-ayo sa labat sa among balay. | Mi hermano mayor ayuda a mi padre a arreglar la cerca de nuestra casa. | |||
| labaw | labaw | ejecutivo, jefe | Kinahanglan nga imong sundon ang imong labaw. | Tienes que obedecer a tu jefe. | |||
| labaw | labaw | más que, superarse | Ang ginansya namo sa among bag-ong business, labaw pa sa among puhunan. | El beneficio de nuestro negocio nuevo es ya mayor que la inversión. | |||
| labay | labay | pasar por | Nganong wala man ko nimo tawga dihang nilabay ka sa among balay? | ¿Por qué no me llamaste cuando pasaste por nuestra casa? | |||
| labay | labay | tirar, arrojar | Naglabay ko ug basura. | Yo tiré la basura. | |||
| labhag | labhag | ruborizarse, verdugón | |||||
| labhak | labhak | rectangular | |||||
| Sp | lavar | laba | labhanan | ropa para lavar | Dad-a dinhi ang tanan nimong labhanan. | Trae aquí toda tu ropa para lavar. | |
| Sp | lavar | laba | labhonon | ropa para lavar | Duna tay daghang labhonon kada adlaw kay naay daghang bata. | Tenemos mucha ropa para lavar cada día porque tenemos muchos niños. | |
| labhu | labhu | escaldar | |||||
| labi | labi | la mayoría, muy | |||||
| labi | labi na | especialmente | Para sa tanan kining kantaha labina sa mga nahigugma. | Esta canción es para todos, especialmente para que están enamorados. | |||
| labid | labid | trenzar | |||||
| labi | labihan | muy, extraordinario | Siya labihan ka siloso sa iyang asawa. | Él es muy celoso con su esposa. | |||
| labi na | labina | especialmente, sobre todo | |||||
| labi | labing | más | labing dako; labing dyutay; labing gamay; labing menos; labing tigulang | máximo, mínimo, el más pequeño, al menos, el más antiguo | |||
| labit | labit | puntada, sobrehilar | |||||
| lablab | lablab | rasgar | |||||
| labnaw | labnaw | diluido, frialdad | |||||
| labni | labni | arrebatar | Nakalitan ko sa dihang gilabni akong bag. | Me sorprendió cuando me arrancó la bolsa. | |||
| labnut | labnot | tirón, tirar violentamente | Gipanglabnot sa mga bata ang tag-as nga balili sa ilang tanaman. | Los niños fueron obligados a sacar las hierbas altas de su jardín. | |||
| labu | labo | hundir | |||||
| labu | labo | crecer frondoso | Molabo ang mga tanom. | Las plantas crecen gruesas y exuberantes. | |||
| labhu | lab-o | escaldar | |||||
| labud | labod | verdugón | Daghan ug labod ang tibuok nimong kalawasan. | Hay cicatrices en todo tu cuerpo. | |||
| labug | labog | tirar, arrojar | Gilabog si Daniel ngadto sa langub sa mga leyon dihang midumili siya pagbiya sa iyang pagtoo sa Ginoo. | Daniel fue arrojado a la caverna de los leones cuando se negó a renunciar a su fe en Dios. | |||
| labuk | labok | atacar, asaltar, sorprender | |||||
| lab-uk | lab-ok | tragar su saliva | |||||
| labun | labon | actualmente | |||||
| labu | labong | frondoso, altivo | |||||
| labut | labot | preocupación, relación | alang sa may labot; labot pa | A quien corresponda; además | |||
| Sp | labrador | labradur | labrador | labrador | Pila na ang sweldo sa ordinaryong labrador karon? | ¿Cuánto es el salario de un trabajador ordinario ahora? | |
| labtik | labtik | chasquido, riendas | Pagbantay sa labtik nianang lastiko. | Ten cuidado de que salte esa banda de goma. | |||
| labtingaw | labtingaw | pescado medio seco | Sa unang panahon,labtingaw ang among sud-an sa buntag,udto ug gabii. | Antes, el pescado medio seco era nuestro plato del desayuno, el almuerzo y la cena. | |||
| labu | labu | piel seca, medio seco | Mas lami kan-on ang labo nga kamote. | Es más deliciosa la batata medio seca. | |||
| labud | labud | verdugón | |||||
| labut | labut | incluir, preocupación | |||||
| labut | labutlabut | entrometerse | Ayaw paglabutlabut sa among relasyon aron walay away. | No te entrometas en nuestra relación, entonces no reñiremos. | |||
| labaw | labwan | superar | Labwan nako ang imong score. | Sacaré más puntos que tú. | |||
| labyug | labyog | sacudir | Ayaw ilabyog ug taas kay tingali ug mahulog ka. | No sacudas demasiado alto porque podrías caerte. | |||
| lad-ang | lad-ang | insípido | Lad-ang ang tubig sa inyong lugar. | El agua de tu lugar es insípida. | |||
| ladlad | ladlad | exponer | Ayaw iladlad kanang imong mga alahas sa imong lawas. | No exhibas tus joyas en tu cuerpo. | |||
| lad-uk | lad-ok | tragar | Milad-ok lang kug kape. | Solo tomé una taza de café. | |||
| laga | laga | hervir | Ilaga kining dahon sa oregano para sa imong ubo. | Hierve estas hojas de orégano para la tos. | |||
| agaak | lagaak | chirrido, croar |
|||||
| lagaak | lagaak | crujir | |||||
| lag-ab | lag-ab | tragar | |||||
| lag-ab | lag-ab | espacio, intervalo | |||||
| lagala | lagala | alardear | |||||
| lagarat | lagarat | voz áspera | |||||
| lagari | lagari | sierra | Nagkinahanglan ko ug lagari para iputol sa mga kahoy. | Necesito una sierra para cortar los troncos. | |||
| lagas | lagas | envejecer, maduro, viejo | Molagas ang tawo paglabay sa panahon. | El hombre madurará conforme al paso del tiempo. | |||
| lagasak | lagasak | ruido de la lluvia | Ang ulan naglagasak sa atop sa balay hinungdan sa kasaba sa palibot. | La lluvia repiqueteaba en la azotea causando ruido por todas partes. | |||
| lagatak | lagatak | traquetear, aletear | |||||
| lagaw | lagaw | una especie de pez | |||||
| lagay | lagay | escroto, pene | Nagpakonsulta siya sa doktor tungod sa pagdako sa iyang lagay. | Había consultado a un médico debido a la ampliación de su escrotos. | |||
| lagay | lagay | soborno | |||||
| lagbas | lagbas | atravesar | Nilagbas ang kutsilyo sa iyang kasingkasing hinungdan sa iyang kamatayon. | El cuchillo atravesó su corazón causando su muerte. | |||
| lagda | lagda | regular, hacer regla | Ang balaod gilagda aron malikayan ang kagubot. | Las leyes están reguladas para evitar el caos. | |||
| lagdas | lagdas | descuido | |||||
| lagduk | lagdok | estaca corta, mediodía | |||||
| lagi | lagi | realmente, ciertamente, seguramente | Moadto lagi ko sa inyong balay kon kinahanglanon ko nimo. | Realmente iría a tu casa si me necesitaras. | |||
| lag-id | lag-id | rozar | Nakalag-id ang bala sa akong nawong. | La bala rozó mi cara. | |||
| lagilagi | lagilagi | tipos, varios | |||||
| lag-it | lag-it | áspero, agudo | Lag-it na ang iyang nawong tungod sa daghang bugas. | Su cara se volvió áspera debido a muchos granos. | |||
| lagiw | lagiw | huir, fuga | Nilagiw ang iyang anak uban sa uyab niini. | Su hija se ha fugado con su novio. | |||
| laglag | laglag | demoler, caerse | Gilaglag ang daan nga edipisyo kay delikado na kini. | El antiguo edificio fue demolido porque ya era peligroso. | |||
| lagmaw | lagmaw | aparecer, manar, surgir | |||||
| lagmit | lagmit | probable, en su mayoría | Lagmit ikaw ang mosunod nga mayor sa inyong lungsod. | Tal vez serás el próximo alcalde de tu ciudad. | |||
| lagnak | lagnak | flojo | |||||
| lagnaw | lagnaw | frío | Ayaw paimna ang bata sa lagnaw nga tubig. | No dejes que el bebé tome agua fría. | |||
| labnut | lagnot | tirón, tirar violentamente | Aray! Ayaw lagnota akong buhok. | ¡Ay! No tires de mi pelo. | |||
| lagu | lago | sucio | Kalago pod anang imong gisul-ob. | Lo que llevas es tan sucio. | |||
| lagub | lagob | unirse, fusionar | |||||
| laguk | lagok | liga | |||||
| lagum | lagom | negro y azul, oscurecerse | |||||
| lagum | lagom | negro y azul, gris | Lagum na ang iyang ngabil kay nagdugay ug humol sa dagat. | Sus labios eran azules por permanecer en el mar tanto tiempo. | |||
| lagung | lagong | mosca | |||||
| lagus | lagos | encía | Nihubag ang akong lagos ug sakit kaayo kini. | Mi encía se hincha y me duele mucho. | |||
| lagut | lagot | rechinar, crujir, irritarse | Naglagot ko sa among mga silingan. | Me irrito con mis vecinos. | |||
| laguy | lagoy | huir, fumarse | Nilagoy ang tibuok pamilya tungod sa labihang kaulaw. | Toda la familia huyó por el deshonor. | |||
| lagpak | lagpak | dar una palmada, parchear | |||||
| lagput | lagpot | empujar, expulsar | |||||
| lagsaw | lagsaw | larguirucho, adelgazarse | |||||
| lagsik | lagsik | activo, animado | |||||
| lagsik | lagsik | salpicarse, dispersarse | |||||
| lagtub | lagtob | dar sonidos crujientes | |||||
| lagubu | lagubo | sonido sordo | Pagkadako sa lagubo dihang nahulog siya gikan sa kahoy. | Hubo un ruido sordo cuando se cayó de un árbol. | |||
| lagukluk | laguklok | esconderse | |||||
| lagumlum | lagumlom | latente, letargo | |||||
| lagum | lagumon | negro y azul | |||||
| laguna | laguna | prado | |||||
| lagutum | lagutmon | tubérculo, batata, patata | Daghan ug lagutmon sa among baul. | Tenemos muchas patatas en nuestro campo. | |||
| lagutum | lagutom | comer batatas | Gilagutuman nakog kamote ang mga bata paggutom. | Alimenté a mis hijos con batatas durante el hambre. | |||
| Sp | la huerta | lagwirta | lagwerta | huerta, jardín | Nalingaw ko nga nagtan-aw sa mga bata nga nagdula sa lagwerta. | Me complació ver a los niños jugando en el patio. | |
| lagwis | lagwis | delgado | Magkinahanglan ta ug lagwis nga kawayan para sa sayaw nga tinikling. | Necesitaremos finos bambúes para el baile de tinikling. | |||
| lagyu | lagyo | fuga, huir | |||||
| layu | lagyo | lejos | Lagyo kaayo ang among mga lugar nga gipuy-an. | Nuestra residencia está muy lejos. | |||
| lahang | lahang | brecha | |||||
| lahap | lahap | cortar en trozos gruesos | |||||
| lahawlahaw | lahawlahaw | vagar | |||||
| lahi | lahi | diferente | Lahi ang nawong kaysa uban nimong mga igsoon. | Tu rostro es diferente del resto de tus hermanos. | |||
| lahid | lahid | frotis, involucra a alguien | |||||
| lahing | lahing | coco maduro, envejecido | Ang mga bata nigamit ug lahing para abayan sa dagat. | Los niños usaban cocos maduros como flotadores en el mar. | |||
| lahit | lahit | cortar | |||||
| lahug | lahog | mezclar, revolver | |||||
| lahus | lahos | sigue recto | Nilahos mi sa iyang balay. | Fuimos directamente a su casa. | |||
| lahuy | lahoy | invadir, entrar fácilmente | Milahoy ang bola sa ring. | El balón entró a la canasta directamente. | |||
| lahu | lahu | pasar por | |||||
| lahug | lahugay | mezclar, revolver | Ilahugay ang mga hiniwang prutas para sa fruit salad. | Mezcla todas las frutas en rodajas para la ensalada de frutas. | |||
| lahug | lahuglahug | deambular | |||||
| lahus | lahuslahos | fácil de proceder | |||||
| lahutay | lahutay | aguantar, resistencia física | Ang pag-ehersisyo sa kanunay ug pagkaon sa insakto makapalig-on sa imong lahutay. | El ejercicio diario y una dieta equilibrada fortalecerán su resistencia física. | |||
| lain | lain | otro, diferente | Tagai kog lain nga rason, kung ngano wala ka motuman sa imong saad. | Dame otra razón por la que rompiste tu promesa. | |||
| lain | lain-lain | vario, diferente | Naay mga tawo gikan sa lainlain nga lugar. | Hubo personas que vinieron de diferentes lugares. | |||
| laka | laka | grieta, falla | |||||
| lab-ak | lak-ab | saltar, excesivo, desparramar | Ang tingog nimo ug hilak niya nalak-ab sa mikropono. | Tu voz y su sollozo se están superponiendo en el micrófono. | |||
| lakad | lakad | saltar, pasar por encima | Pagbaton ug pamatasan, ayaw ko ug lakadi. | Ten algunos modales, no me pases por encima. | |||
| lakag | lakag | perseguir, correr después | Gilakag sa akong iro ang mga bata. | Los niños fueron perseguidos por mi perro. | |||
| lakang | lakang | paso | Dakodakoa ang imong lakang sa paglakaw. | Da pasos más grandes al caminar. | |||
| lakat | lakat | caminar, marchar | Milakat ang daghang katuigan. | Pasaron muchos años. | |||
| lakat | lakatan | vagabundo | |||||
| lakatan | lakatan | una especie de plátano | Mahal ang lakatan kon paliton sa merkado. | Lakatan es caro de comprar en el mercado. | |||
| lakaw | lakaw | salir, empezar, caminar | Nilakaw siya wala mananghid. | Salió sin permiso. | |||
| lakaw | lakawlakaw | pasear, vagar | Si Marilyn toa sa daplin sa dagat, sa may baybayon, naglakawlakaw. | Marilyn está en aquella orilla del mar, caminando por la playa. | |||
| lakbay | lakbay | excursión, viaje | |||||
| lakbit | lakbit | lacónico, breve, resumir | Tagaan ka nako ug lakbit nga saysay sa estoryang "Cinderella". | Te voy a dar un breve resumen de la historia "Cenicienta". | |||
| lakdup | lakdop | ocurrirse, atacar en picado | Paglakdop sa akong hunahuna ang kahadlok. | Un miedo surgió en mi mente. | |||
| laki | laki | habilidad | |||||
| laki | laki | hombre | laking manok | gallo | |||
| laki | lakihon | varonil | |||||
| laki | lakin-on | mujer varonil | Lakin-on ka tan-awon tungod sa imong mubo nga buhok. | Te ves como un niño porque tienes el pelo corto. | |||
| lakip | lakip | incluir, adjuntar | lakip sa mga sensilyo | incluyendo monedas | |||
| Sp | laxante | laksanti | laksante | laxante | Magkinahanglan ka ug laksante aron dali ra mogawas ang imong hugaw sa lawas. | Necesitará un laxante para que su excrementos puedan salir fácilmente de su cuerpo. | |
| laksi | laksi | separar, arrancar, rasgar | Naglaksi ang laso sa akong sapatos. | Los cordones fueron arrancados de mis zapatos. | |||
| laksut | laksot | feo | Siya laksot pero buotan. | Él es feo, pero un buen chico. | |||
| laktaw | laktaw | omitir, saltar | Nganong imong gilaktawan ang apelyido sa imong bana? | ¿Por qué dejaste de lado el apellido de tu marido? | |||
| laktud | laktod | breve, lacónico, directo | Nanglaktod mi padulong sa inyong balay kay init kaayo. | Fuimos directamente a tu casa porque hacía mucho calor. | |||
| lakaw | lakwanan | pasillo | Ayaw pag-estambay sa lakwanan. | No te quedes en el pasillo. | |||
| Sp | la cuach | lakuwatsa | lakwatsa | excursión, aventura | Adto ta sa Talisay maglakwatsa. | Vayamos a Talisay a pasear. | |
| lala | lala | veneno, telaraña | Ang lala sa halas nakaabot sa iyang dugo. | El veneno de las serpientes ha alcanzado su sangre. | |||
| lala | lala | sorber | |||||
| En | love | lab | lalab | amante | |||
| laki | lalaki | hombre, chico | Ang mga lalaki ang mangibot sa mga gunahon sa tanaman. | Los muchachos sacarán las malas hierbas en el jardín. | |||
| lalang | lalang | crear | Gilalang sa Ginoo ang tawo susama sa iyang kaugalingong hitsura ug pagkapareha. | Dios creó al hombre modelando su propia figura. | |||
| lawig | lalawigan | provincia | Ang gobernador ang tigdumala sa lalawigan. | El gobernador es el jefe de la provincia. | |||
| lalin | lalen | emigrar | |||||
| lalis | lales | pelea, disputa, refutación | Naglalis ang mga kongresista mahitungod sa gipasa nga balaodnon. | Los congresistas disputaron sobre aprobar el proyecto de ley. | |||
| lalik | lalik | dibujar, esculpir | |||||
| lalim | lalim | placentero, delicioso | |||||
| lalug | lalog | alimentar, hez | Gikuhaan na ba nimo ug lalog ang tuba? | ¿Has quitado las heces del vino de coco? | |||
| lalum | lalom | profundo | |||||
| lama | lama | mancha, defecto | Milama sa puti nga habol ang dugo. | La sangre manchó la sábana blanca. | |||
| lamak | lamak | pantano, embarrar | |||||
| lamak | lamakan | pantano | Ang mga buaya kasagaran anaa mopuyo sa mga lamakan. | Los cocodrilos suelen vivir en los pantanos. | |||
| lamang | lamang | solo | Ako usa lamang ka ubos nga mananagat. | Solo soy un humilde pescador. | |||
| Sp | la mano | lamanu | lamano | estrechar de manos | Atong sugaton ang atong mga bisita ug lamano. | Nos reuniremos con nuestros visitantes con apretones de manos. | |
| lamas | lamas | especia | Ang sibuyas, ahos ug luy-a mga lamas. | La cebolla, el ajo y el jengibre son especias. | |||
| lamat | lamat | encantar, hipnotizar | Ingon sila nga kon lamaton ka sa kalasangan, huboa ang imong sinina ug baliha kini pagsul-ob. | Dicen que si quedas encantado en el bosque, quítate el vestido y ponte el reverso. | |||
| lamaw | lamaw | bebida de coco | Giandam ni Mia ang bugnaw nga lamaw para sa bisita. | Mia preparó jugo de coco frío para la visita. | |||
| lamay | lamay | solo, meramente | |||||
| lamay | lamay | vigilar | |||||
| lamay | lamay | carcomer | Kon dili ka magpatambal, lamayan ka sa sakit. | Si no tomas medicamentos, la enfermedad empeorará. | |||
| lamba | lamba | dar con, golpe | |||||
| lambay | lambay | cámbaro, cangrejo | Akong paborito ang mga lambay. | Los cangrejos son mis favoritos. | |||
| lambi | lambi | sobresalir, desbordar | |||||
| lambigit | lambigit | doble, participar, relacionarse | Adunay kutikuti nga ang imong igsoon nakiglambigit sa usa ka minyo nga lalaki. | Hay un rumor de que tu hermana tiene relaciones con un hombre casado. | |||
| lambiyung | lambiyong | dar vueltas | |||||
| lambu | lambo | mejorar, desarrollar, crecer | Ang edukasyon makapalambo sa kaalaman sa matag usa kanato. | La educación desarrollará el conocimiento en cada uno de nosotros. | |||
| lambud | lambod | enrollarse | |||||
| lambuyug | lambuyog | honda | |||||
| lamdag | lamdag | brillar | Pangayoa sa Espiritu Santo nga lamdagan ang imong hunahuna. | Pide al Espíritu Santo que ilumine tu mente. | |||
| lamdag | lamdaganan | claraboya | Ngiob ang imong kwarto mao nga nagkinahanglan ka ug lamdaganan. | Tu habitación es sombría, así que necesitas un tragaluz. | |||
| Sp | la mesa | lamisa | lamesa | mesa | Nitago ang iring sa ilalom sa lamesa. | El gato se escondió debajo de la mesa. | |
| lamhun | lamhon | dolorido | Nalamhon ang akong mga mata tungod sa grabeng kainit gikan sa adlaw. | Mis ojos están doloridos por el calor del sol. | |||
| lami | lami | delicioso, agradable, orgasmo | Lami kaayo siyag kotse. | Su coche es muy bueno. | |||
| lami | lamian | delicioso | Lamian ang ilang pagkaon. | Sus platos son deliciosos. | |||
| lamigas | lamigas | hormiga | =hulmigas | ||||
| Sp | la mesa | lamisa | lamisa | mesa | |||
| lamlam | lamlam | despotricar, ladrar, delirar | Ang akong manghod nga lalaki naglamlam bahin sa bakasyon sa Disneyland. | Mi hermano menor habló ruidosamente sobre la vacación en Disneyland. | |||
| lamuk | lamok | mosquito | Paggamit ug moskitero aron malikayan ang mga lamok. | Use un mosquitero para evitar los mosquitos. | |||
| lamun | lamon | llenarse la boca | Gilamon sa bitin ang manok. | La serpiente se llenó la boca del pollo. | |||
| lamuy | lamoy | devorar, tragar | Gilamoy sa tigre ang rabbit. | El tigre devoró al conejo. | |||
| Sp | lampara | lampara | lampara | lámpara | Dagkoti ang lampara kay ngitngit kaayo. | Enciende la lámpara, está tan oscuro. | |
| Sp | lamparilla | lamparilya | lamparilya | lámpara pequeña | Lamparilya ang gigamit sa mga tawo sa bukid. | Pequeñas lámparas son utilizadas por la gente en las montañas. | |
| Sp | lampazo | lampasu | lampaso | fregona, lampazo, trapeador | Gilampasoan nako ang salog sa akong kwarto aron mosinaw. | Fregado el suelo de mi habitación para hacerlo brillar. | |
| lampin | lampin | pañales | Mas maayo gamiton ang lampin nga ilabay kay barato. | Los pañales desechables son mejores porque son baratos. | |||
| lampingas | lampingas | indiferencia, egoísmo | |||||
| lampingas | lampingasan | indiferencia, egoísta | |||||
| lampinig | lampinig | avispa | Sakit kaayo ang ikot sa lampinig. | La picadura de avispa es muy dolorosa. | |||
| lampus | lampos | pasar, tener éxito | Makalampos ko sa akong gikuha nga korso. | Puedo aprobar mi curso. | |||
| lampurnas | lampurnas | fregar, limpiar, machacar | |||||
| lamugdung | lamugdong | sombrío, melancólico | |||||
| lamukat | lamukat | enredar, caótico | Naglagot ko kay naglamukat ang mga buhok sa akong ulo. | Estaba enojado porque los pelos de mi cabeza estaban enredados. | |||
| lamuy | lamyon | devorar | |||||
| lana | lana | aceite, grasa | Nakadala ka ug lana sa lubi para sa akong buhok? | ¿Trajiste aceite de coco para mi cabello? | |||
| lanag | lanag | veneno | |||||
| lana | lanahan | contenedor de aceite | |||||
| lana | lanahan | curandero (utilizando aceite especial) | |||||
| lana | lanahon | graso, grasiento | Lanahon ang imong buhok ug ganahan ko ini. | Tu cabello es graso y me gusta. | |||
| lanat | lanat | perseguir | Kusog kaayo kong nidagan dihang gilanat ko sa iro. | Corrí desesperadamente cuando el perro me persiguió. | |||
| lanaw | lanaw | laguna | Malipayong nag-langoylangoy an mga bata sa lanaw. | Los niños disfrutaron nadando en la laguna. | |||
| lanay | lanay | derretir | |||||
| landay | landay | estéril | |||||
| En | landing | landig | landig | aterrizaje | |||
| En | landing | landig | landiganan | puerto, muelle, aeropuerto | Daghang barko ang nangabot karon sa landinganan. | Muchos barcos han llegado hoy en día al puerto. | |
| landung | landong | sombra | Nakatolog ako ilalom sa landong sa kahoy nga akasya. | He dormido bajo la sombra del árbol de acacia. | |||
| lang | lang | solo | Bisan bata lang ako pero may katungod ako sa akong pagkatawo. | Aunque sólo soy un niño, tengo el derecho de una persona. | |||
| langan | langan | retrasar, posponer | Nalangan ang atong mga bisita tungod sa kakusog sa ulan. | Nuestros visitantes llegaron tarde debido a la fuerte lluvia. | |||
| langas | langas | molesto, imprudente, ruidoso | Jane, ayaw paglangas kay akong ituslok ang dagom sa imong dalunggan. | Jane, no te muevas porque te perforaré las orejas con una aguja. | |||
| langas | langasan | molesto, ruidoso | Langasan kaayo ka bisan nakabalo ka nga naay natulog. | Estás demasiado ruidoso aun sabiendo que alguien está durmiendo. | |||
| langaw | langaw | mosca | Hugaw kaayo ang mga langaw. | Las moscas son muy sucias. | |||
| langay | langay | matar (perder) el tiempo | |||||
| langay | langaylangay | vagar, entretenerse | Ayaw paglangaylangay sa mga lakwanan ug agianan. | No callejee por el vestíbulo o pasillos. | |||
| langbay | langbay | cangrejo | |||||
| palangga | langga | abrazo, querido/a, amor y cuidar | Ipangumusta unya ko sa imong mapalanggaong asawa. | Luego salúdale de mi parte a tu preciosa esposa. | |||
| langgam | langgam | pájaro, ave | Napusilan sa tawo ang langgam sa sanga. | El hombre le disparó al pájaro en la rama. | |||
| langgaw | langgaw | tibio, calentar | Naglanggaw siya ug tubig para ikaligo nako. | Ella calentó el agua para que yo me bañara. | |||
| langgaw | langgaw | vinagre | |||||
| langgikit | langgikit | pegar, juntar | |||||
| langgus | langgos | rasparse | Nalanggos ang iyang tuhod sa hait nga bato. | Él se rozó la rodilla en una roca afilada. | |||
| langgut | langgot | romper línea de pesca, malversar | Nalanggutan ko niyag singkuwenta pesos. | Me estafó 50 pesos. | |||
| langi | langi | importunar, insistir | |||||
| langit | langit | cielo | Naghangad siya sa langit, mura ug nangayog ulan. | Miró al cielo, como pidiendo lluvia. | |||
| langit | langitnon | celestial | Langitnong amahan, tabangi kami. | Padre celestial, ayúdenos. | |||
| langkap | langkap | encargarse | Akoy milangkap sa iyang bayranan. | Me encargué de su pago. | |||
| langkat | langkat | arrancar | |||||
| langkay | langkay | frondas de coco secas | Langkay na ang mga dahon sa lubi. | Las hojas de coco han sido secas. | |||
| langkay | langkay | solterona | |||||
| langkub | langkob | fusionar, componer | Ang usa ka lungsod gilangkuban sa daghang mga barangay. | Una ciudad está compuesta de muchos barangayes. | |||
| langub | langob | cueva | Dili ko mosulod sa langob kay mahadlok ko sa kangitngit. | No entraré en la cueva porque tengo miedo a la oscuridad. | |||
| languy | langoy | nadar | Naglangoy sila sa dagat. | Están nadando en el mar. | |||
| langsad | langsad | postularse para una elección | |||||
| langtu | langto | hedor, mal olor | |||||
| langyaw | langyaw | extranjero, emigrar | Danghang langyaw ang mibisita sa pilipinas. | Muchos extranjeros visitaron las Filipinas. | |||
| lanit | lanit | agarrar | |||||
| lanug | lanog | resonar | Ang iyang tingog nilanog sa tibuok simbahan. | Su voz resonaba por toda la iglesia. | |||
| lanus | lanos | secarse, marchitarse | Natulog ko tibuok adlaw tungod sa grabeng lanos. | Dormí todo el día por demasiado agotamiento. | |||
| lanut | lanot | yute, abacá | |||||
| lansad | lansad | postularse para una elección | Miapil mi sa gilansad nga programa kabahin sa pang hinlo sa lugar. | Nos unimos al programa recién iniciado para limpiar nuestro área. | |||
| lansang | lansang | uña | Ang mga lansang gamit kaayo sa mga panday inig himo ug balay. | Los carpinteros necesitan muchos clavos para construir casas. | |||
| Sp | lanzar | lansar | lansar | candidatura | |||
| lansis | lansis | engañar, falso, evasión | Ang paghigda nimo diha nga mura ug patay usa lamang ka lansis? | ¿Que estuvieras acostado allí como un muerto fue solo un engaño? | |||
| lansis | lansisan | engañar | Dili na ko makasalig nimo kay imo na ko nga gilansisan makausa. | Ya no puedo confiar en ti porque me has engañado una vez. | |||
| Sp | lanceta | lansita | lansita | cuchillo, navaja | Nasamad siya sa lansita nga iyang gidala. | Fue herido por la navaja que trajo alrededor. | |
| lansunis | lansones | langsat | |||||
| lantaw | lantaw | mirar, ver, prever | Naglantaw sila sa mga bituon ningkidlap-kidlap sa langit. | Miraron hacia arriba las estrellas parpadeadas en el cielo. | |||
| lantay | lantay | mueble de bambú (banco, cama, silla) | Naglingkod sa lantay siya. | Ella estaba sentada en una silla de bambú. | |||
| lantip | lantip | agudo | |||||
| langtung | lantong | pleamar, marea alta | |||||
| Sp | lancha | lantsa | lantsa | lancha | Puno ug mga isda ang lantsa nga miabot gikan sa Bohol. | El barco que llega de Bohol está lleno de muchos peces. | |
| lantugi | lantugi | debate, disputar | Dili na ko gusto ug bisan unsa nga lantugi, humana ko. | No quiero ningúna discusión. He tenido suficiente. | |||
| laug | laog | glotón, egoísta, codicioso | |||||
| laum | laom | desear, esperar | Naglaum ang imong mga ginikanan nga makalampus ka sa imong pagtuon. | Tus padres esperan que tengas éxito en tus estudios. | |||
| lapa | lapa | cortar | |||||
| lapad | lapad | amplio, ancho | Lapad ang mga dalan sa dakbayan. | Las calles en las ciudades son anchas. | |||
| lapalapa | lapalapa | planta del pie) | |||||
| laparo | laparo | abofetear, dar una palmada | Gilaparo sa inahan ang nawong sa anak nga gahian ug ulo. | La madre abofeteó la cara de su terco hijo. | |||
| lapas | lapas | ofender, violar, exceder, pasar | Nalapas ka sa balaod. | Estás contravenido a las reglas. | |||
| lapaw | lapaw | rebosar, exceder | Gilapawan ang mga atop sa lunop. | El agua de la inundación rebasó los tejados. | |||
| lapdus | lapdos | látigo, azotar | Grabe makalapdos akong mama namo kung makasala me. | Si hacemos cosas malas, mi madre nos azota estrictamente. | |||
| lapi | lapi | plegar, doblar | |||||
| Sp | lapida | lapida | lapida | lápida | |||
| Sp | lapida | lapida | lapida | lapida, lapida sepulcral | Pagbaton ug respeto sa patay,ayaw lingkod sa lapida. | Ten algo de respeto por los muertos, no te sientes en la lápida. | |
| Sp | lapiz | lapis | lapis | lápiz | Lapis ang gamita sa eksamin kay dali ra mapanas. | Use lápiz en la prueba porque es fácil de borrar. | |
| lapuk | lapok | barro | Adunay lapok sa tibuok nimong nawong. | Hay barro en toda tu cara. | |||
| lapuk | lapokon | pantanoso, barroso | Nalapokon ang atubangan sa among balay tungod sa ulan. | El frente de nuestra casa estaba embarrado debido a la lluvia. | |||
| lapus | lapos | penetrar, atravesar | |||||
| lapuy | lapoy | cansarse | |||||
| lapus | lapsanan | salida | |||||
| lapya | lapyahan | orilla del mar, playa | Hulata ko sa lapyahan karong gabii. | Espérame en la orilla del mar esta noche. | |||
| larag | larag | secarse, marchitarse | Nangalarag nalang ang mga dahon pero wala pa gyud ka maabot. | Las hojas se han marchitado pero todavía no has llegado. | |||
| laraw | laraw | planear, esquema | Unsa man ang imong laraw karon nga nag-inusara ka na? | ¿Cuál es tu plan ahora cuando te quedas solo? | |||
| laraw | larawan | símbolo, imagen, icono | Iyang gidala ang larawan sa iyang anak bisan asa siya moabot. | Él siempre trae el retrato de su hijo dondequiera que va. | |||
| laraw | larawanon | simbólico | |||||
| laray | laray | cola, fila, línea | |||||
| larga | larga | salir, partir | Unsa ka oras molarga? | ¿A qué hora saldrá? | |||
| larinu | larino | hablar con soltura | larino mamulong | elocuente | |||
| laruk | larok | pegar, grabar | Gilarok sa pulseras ang ngalan sa iyang uyab. | Su nombre de novio está grabado en la pulsera. | |||
| larut | larot | desarraigar | |||||
| laruylaruy | laroylaroy | vagar, callejear | Naglaroylaroy ka na pud nga mura ug iro. | Estabas vagando como un perro. | |||
| lasa | lasa | sabor | Tayam ang lasa sa kining tubig. | Esta agua sabe salada. | |||
| lasa | lasa | aceitoso | |||||
| lasang | lasang | bosque | Dili ko gusto nga mawala sa lasang. | No quiero perderme en el bosque. | |||
| las-ay | las-ay | insípido | Dili ko ganahan sa imong sinabaw ka las-ay. | No me gusta tu sopa porque no tiene sabor. | |||
| lasing | lasing | borracho | |||||
| laski | laski | rápido | Laski kaayo ang dagayday sa tubig sa salug. | El flujo de agua en el río es muy rápido. | |||
| laslas | laslas | cortar, incisión | Naglaslas siya sa iyang pulso tungod sa iyang problema. | Ella se cortó la muñeca debido a su problema. | |||
| Sp | lazo | lasu | laso | lazo | Butangi ug pula nga laso ang imong buhok para maparis sa imong sinina. | Pon un lazo rojo en tu cabello para que coincida con tu vestido. | |
| laspa | laspa | hacer sin intención | |||||
| Sp | elastico | ilastiku | lastiko | condón, goma, elástica | Nagkinahanglan ko ug lastiko aron ibaat sa mga papel. | Necesito una banda elástica para atar estos papeles. | |
| laswa | laswa | escaldar | |||||
| Sp | lata | lata | lata | lata | Isulod sa lata ang mga gagmay nga piyesa sa bisiklita. | Pon el pequeños repuestos de la bicicleta en la lata. | |
| lata | lata | ablandar, corromper | |||||
| latag | latag | blanquear, exponer | Ilatag ang banig aron matulog na ta. | Extiende el tapete para que podamos dormir. | |||
| latagaw | latagaw | vagabundo | |||||
| latas | latas | traspasar, atravesar | Gilatas namo ang kabukiran buntag ug gabii. | Atravesamos las montañas día y noche. | |||
| latay | latay | fluir | Dunay pulang dugo naglatay sa akong kaugatan. | Hay sangre roja fluyendo en mis vasos sanguíneos. | |||
| latid | latid | contorno, esquema | Sa dili pa himoon ang balay, buhatan usa kini ug latid. | Antes de construir una casa, primero se debe hacer un esquema. | |||
| Sp | latigo | latigu | latigo | látigo, azotar | Pagkasakit maigo sa latigo. | Es doloroso ser azotado con látigo. | |
| latik | latik | mermelada, jarabe de coco | Lami kaayo ang bibingka sa Dalaguete labina kon daghan ug latik. | Los pasteles de arroz en Dalaguete son deliciosos, especialmente con mucho jarabe de coco. | |||
| Sp | latitud | latitud | latitud | latitud | Ang globo adunay mga latitud nga linya. | El globo tiene líneas de latitud. | |
| latus | latus | látigo, azotar | |||||
| lauya | lauya | estofado | Para nako, ang lauya ni Mama ang pinakalami. | Para mí, el guiso de mamá es lo más delicioso. | |||
| lawa | lawa | araña | Ang lawa naghabol sa iyang balayan. | Una araña está tejiendo su casa. | |||
| lawak | lawak | habitación | Nagtuon ako sa akong lawak. | Estoy estudiando en mi cuarto. | |||
| higda | lawak-higdaan | habitación, dormitorio | Ang akong lawak higdaanan ang kinahayahayan nga lawak sa balay. | Mi habitación es la más cómoda de la casa. | |||
| lawa | lawalawa | telaraña | Puno sa lawalawa ang balay nga walay magpuyo. | La casa deshabitada está llena de telarañas. | |||
| lawas | lawas | cuerpo | lawas ug kalag; pagtuman sa sugo sa lawas | cuerpo y alma; obedecer las exigencias de la naturaleza | |||
| lawas | lawasnon | carnal | Lawasnon nga kalipay ang kanunay nimong gihunahuna. | Siempre estás pensando en los placeres carnales. | |||
| law-ay | law-ay | vulgar | Law-ay ang mga pulong nga nanggawas sa iyang baba. | Muchas palabras vulgares salieron de su boca. | |||
| laway | laway | saliva | Ang iyang laway nagtulo sa dihang gidalit na ang mga lamiang sud-an. | Su saliva estaba cayendo cuando los deliciosos platos fueron servidos. | |||
| lalug | lawgan | alimentar | |||||
| lawig | lawgan | viaje | |||||
| lawgaw | lawgaw | revolver, confundir | |||||
| lalug | lawgi | alimenta | |||||
| lawi | lawi | pluma | |||||
| lawig | lawig | navegar, viaje | Naglawig sila sa kadagatan bisan pa sa mga higateng balud. | Navegaron por el océano a pesar de las olas gigantes. | |||
| lawis | lawis | península, cabo | Ang lawis mao ang yuta nga hapit malikupan ug tubig. | El cabo es una tierra casi rodeada de agua. | |||
| lawud | lawod | mar, océano | Ang among barko nakasugat ug unos sa lawod. | Nuestro barco se encontró con la tormenta en el mar. | |||
| lalug | lawog | alimentar, hez | Andama ang lawog para sa mga baboy. | Prepara las sobras de comida para los cerdos. | |||
| lalum | lawom | profundo | Kadtong dili makamao molangoy kinahanglang dili moadto sa lawum nga bahin. | Los que no saben nadar no deben ir al lugar profundo. | |||
| lawus | lawos | secarse, marchitarse | Ang tawo sama sa bulak malawos pag-abot sa panahon. | El hombre como las flores se marchitará cuando llegue el momento. | |||
| Sp | laurel | lawuril | lawrel | laurel | Ang lawrel mao ang simbolo sa kadaugan ug kalampusan. | Laurel es un emblema de la victoria y el éxito. | |
| lawud | lawud | mar, océano | Nalunod sa lawud ang barko. | El barco se hundió en el mar. | |||
| lalum | lawum | profundo | lawum nga kagabhion | muy avanzada la noche | |||
| lay | lay | solo | Ako lay mobantay sa mga bata mentras wala ka. | Solo cuidaré a los niños mientras tú no estés aquí. | |||
| laya | laya | seco, marchito | Pwede na sunugon ang mga dahon kay mga laya na. | Las hojas se pueden quemar porque ya están secas. | |||
| layag | layag | vela | Nagisi ang layag sa among baroto tungod sa kusog kaayo nga hangin. | La vela de nuestro barco fue desgarrada por el viento muy fuerte. | |||
| layas | layas | escapar, huir, fuga | Dili ko molayas dinhi kay wala koy kwarta. | No huiré de aquí porque no tengo dinero. | |||
| layat | layat | saltar, salvar | Nilayat sa bintana ang among iring. | Nuestro gato saltó por la ventana. | |||
| layaw | layaw | vagar | layaw og hunahuna | capricho, por fantasía | |||
| laygay | laygay | enfermo por mucho tiempo, encamado | |||||
| laylay | laylay | canción de cuna, tararear | Nakatulog ang bata tungod sa laylay sa iyang mama. | El bebé durmió por la canción de cuna de su madre. | |||
| laylay | laylay | fatiga, hojas de color | |||||
| laylay | laylayon | tararear | Akong laylayon ang paborito mong kanta aron ka makatulog. | Tararearé tu canción favorita para que puedas dormir. | |||
| layu | layo | lejos, distante | Ang ilang balay layo gikan sa simbahan. | Su casa está lejos de la iglesia. | |||
| layug | layog | luchar | Nasuspenso si Dodong sa eskwelahan kay iyang gilayog ang iyang kauban sa klase. | Dodong fue suspendido en la escuela porque luchó contra su compañero de clase. | |||
| dayun | layon | inmediato | |||||
| Sp | legitimo | lihitimu | lehitimo | legítimo | Lehitimo ang operasyon sa mga polis kay may dala man silang warrant of arrest alang kaniya. | La operación de la policía fue legítima porque tenían orden de arresto para él. | |
| Sp | leccion | liksyun | leksiyon | lección | Kinahanglan nga sa katapusan sa tuig na ting-eskwela, mahuman ang tanang leksiyon. | Es necesario que al final del año de escuela, todas las lecciones estén completas. | |
| Sp | leccion | liksyun | leksyon | lección | |||
| Sp | limon | limun | lemonsito | limón | Maayo ang duga sa lemonsito para sa ubo. | El jugo de limón es bueno para la tos. | |
| Sp | lente | linti | lente | lente, lupa | |||
| Sp | leche | litsi | letse | leche | Gikinahanglan ang letse para sa tanang mga masuso. | La leche es necesaria para todos los bebés. | |
| Sp | lechon | litsun | letson | cochinillo, cerdo asado, pollo asado | letson baboy | cochinillo asado | |
| Sp | lechuga | litsugas | letsugas | lechuga | Ganahan ko sa letsugas nga sagulan ug mayones. | Me gusta la lechuga mezclada con mayonesa. | |
| liat | liat | saltar | Giliatan sa kanding ang koral. | La cabra ha saltado la cerca. | |||
| liback | liback | murmurar | Nasakitan si Faith sa mga libak bahin niya. | Faith tiene el corazón herido por las murmuraciones. | |||
| Sp | levadura | libadura | libadura | levadura | Naggamit ug libadura ang mga panadero. | Los panaderos utilizan levadura. | |
| libang | libang | defecar | Pangita didto ug kasilyas para imong kalibangan. | Encuentra un servicio allí para defecar. | |||
| libang | libang | pequeños quehaceres | |||||
| libaung | libaong | bache, hoyo | Libaong ang among dalan paingon sa bukid. | Nuestro camino a la montaña tiene muchos baches. | |||
| libat | libat | bizco | Ayaw kataw-i ang libat nga lalaki. | No te rías del hombre bizco. | |||
| libgus | libgos | seta | Lamian ko sa shomai nga naay libgos. | Para mi el plato de shaomai con setas es deliciosa. | |||
| libkas | libkas | escurrirse | |||||
| libu | libo | mil | Tagaan ka nako ug lima ka libo ka pesos para sa imong adlawang natawhan. | Te regalaré cinco mil pesos en tu cumpleaños. | |||
| libud | libod | vagar, recorrer | |||||
| libud | libodlibod | vagar, recorrer | Maglibodlibod mi sa Ayala ug SM kon naa na mi kwarta. | Callejearemos por Ayala y SM cuando tengamos dinero. | |||
| libud suruy | libodsuroy | vagabundo, | |||||
| libug | libog | perplejo, confundir | Naglibog gyud ko. Unsa may imong nalibogan ? | Estoy perplejo. ¿Con qué estás perplejo? | |||
| libu | libolibo | miles | Libo-libo ka mga debotos ang niapil sa prusisyon ni Sto.Nino. | Miles de devotos se unieron a la procesión de San Niño. | |||
| libun | libon | solidificar | |||||
| libun | libon | matorral | |||||
| libut | libot | rodear, girar | Milibot mi ug kalima sa Ayala. | Dimos la vuelta a Ayala cinco veces. | |||
| libut | libotanan | orbita | libotanan sa planeta | la órbita de los planetas | |||
| libut | libotlibot | deambular | |||||
| Sp | libre | libri | libre | libre | Libre ko karon busa pwede ta manan-aw ug sine. | Ahora estoy libre para que podamos ver una película. | |
| Sp | libro | libru | libro | libro | Nanghulam si Rose ug libro gikan ni Liza. | Rose tomó prestado un libro de Liza. | |
| libu | libuan | miles | Libuan ka mga kabataan ang nakapahimulos sa libreng bakuna. | Miles de niños pudieron disfrutar de la vacunación gratuita. | |||
| Sp | liga | liga | liga | aliado, liga | Mosalmot mi sa liga sa basketbol sa Hulyo. | Nos uniremos a la liga de baloncesto en julio. | |
| ligad | ligad | tumbarse | Nagligad ko sa katre tibouk adlaw. | Me acosté en la cama todo el día. | |||
| ligad | ligad | pasar | |||||
| ligas | ligas | desviar | |||||
| ligdas | ligdas | acostarse, morir | |||||
| ligdung | ligdong | modesto, solemne | Gusto ni Mama ang ligdong nga lalake para nako. | A mi madre le gusta un hombre sincero para mí. | |||
| lighut | lighot | escaparse, evadirse | Nakalighot ang mga pasyente gikan sa ospital sa mga buang. | Los enfermos han escapado del psiquiátrico. | |||
| ligid | ligid | neumático, rueda | Na-flat ang usa ka ligid nga ban. | Se pinchó una rueda de la furgoneta. | |||
| ligid | ligid | rodar | Ayaw ipa-ligid ang baby. | ¡No hagas el bebé rodar! | |||
| ligid | ligiran | centro, eje | Samtang ang kalibutan milibot sa adlaw, magtuyok pod kini sa iyang ligiran. | Girando la tierra alrededor del sol también rota sobre su eje. | |||
| ligis | ligis | atropellar, moler, triturar | Ang usa ka 8-anyos nga lalaki naligsan sa usa ka Van. | Un niño de ocho años fue atropellado por una furgoneta. | |||
| ligitligit | ligitligit | amasar | |||||
| ligu | ligo | bañarse | Naligo ang mga bata sa dagat. | Los niños bañaron en el mar. | |||
| ligu | ligoanan | baño, piscina, playa | Adto na mo sa ligoanan kay andam na ang mga tuwalya. | Ve al baño, tus toallas ya están listas. | |||
| lig-un | lig-on | estabilizar | Lig-on kaha nang pisi para gamiton nato? | ¿Es fuerte esa cuerda que usamos? | |||
| lig-un | lig-on | fuerte, firme | Kinahang lig-onon nimo imong kaugalingon. | Debes hacerte fuerte. | |||
| liguy | ligoy | vago, fumarse | Walay kumpaniya nga gusto ug mga ligoy. | Ninguna empresa quiere tener vagos. | |||
| ligpit | ligpit | embutir, pegar, abrochar | Naligpitan ang akong kumagko sa pultahan. | La puerta me pilló el pulgar. | |||
| ligis | ligsan | atropellar, moler, triturar | Usa ka batang lalaki naligsan ug motorsiklo. | Un niño fue atropellado por una motocicleta. | |||
| ligis | ligsanan | triturador. licuadora | Atong isulod ang mga mais sa ligsanan. | Vamos a poner el maíz en el molino. | |||
| ligwan | ligwan | abeja | |||||
| ligwat | ligwat | palanca, apalancar | Maggamit ta ug ligwat para anang dakong bato. | Usaremos una palanca para esa gran roca. | |||
| lihay | lihay | desviar, evitar | Lihayi ang mga bisyo nga makadaut sa lawas. | Evita todos los vicios que dañan tu salud. | |||
| Sp | ligero | lihiru | lihero | hábil, experto, ágil | Lihero siyang modula ug ahedres. | Él juega muy bien al ajedrez. | |
| lihi | lihi | mancha de nacimiento | |||||
| lihi | lihi | ceremonia de comienzo | |||||
| lihuk | lihok | mover | Kinahanglan molihok ka karon para mabuhi. | Necesitas moverte ahora para sobrevivir. | |||
| lihuk | lihoklihok | animado | |||||
| likay | likay | prevenir, eludir, evitar | Nilikay siya sa kagubot. | Evitó problemas. | |||
| liki | liki | grieta, fisura | Naliki ang baso. | La copa se rajó. | |||
| likid | likid | dar la vuelta | |||||
| Sp | liquidar | likidar | likidar | liquidar | |||
| Sp | liquido | likidu | likido | líquido | Daghang klase sa likido ang makahilo. | Hay muchos tipos de líquido venenoso. | |
| likis | likis | enrollar | Naglikis ang dako kaayong sawa sa sanga sa kahoy. | Una serpiente muy grande se enroscaba alrededor de la rama del árbol. | |||
| likit | likit | enrollar | |||||
| liku | liko | girar | Liko sa wala. | Gira a la izquierda. | |||
| liku | likoan | curva | Pag-amping dinhing dapita kay daghan kaayong likoanan sa unahan. | Ten cuidado en este lugar porque hay muchas curvas por delante. | |||
| liku | likoanan | curva, desvío | |||||
| likud | likod | atrás, espalda | Ilugod ko sa akong likod kay dili ko kaabot. | Ráscame la espalda porque no puedo alcanzarla. | |||
| liku | likoliko | zigzaguear | Di na lang ko magliko-liko pag-estorya. | No hablo de manera indirecta. | |||
| likung | likong | circulo, bobina | Kaya ba nimong molukso sa tunga sa likong nga nagdilaab? | ¿Puedes saltar al centro de un círculo llamas? | |||
| likup | likop | alrededor | |||||
| likus | likos | balot de 18 días | Mas lami kuno ang likos. | Dicen que el likos es más delicioso. | |||
| likus | likos | rodear | |||||
| liksi | liksi | saltar, enérgico, rápido | Ang rabit liksi kaayong midagan pagkakita nako. | El conejo se levantó de un salto y salió corriendo rápidamente al verme. | |||
| lilas | lilas | película | |||||
| lili | lili | atisbar | Ayaw panglili ka sa tawo nga naligo sa sirado nga banyo. | No atisbes a alguien que se está bañando en un baño cerrado. | |||
| lilik | lilik | grabar | Ipalilik ang imong ngalan sa medalya nga imong nadawat. | Haz tu nombre grabar en la medalla que recibiste. | |||
| lilu | lilo | remolino | |||||
| liluk | lilok | grabar | Ililok ko ang atong ngalan sa punuan sa mangga. | Grabaré nuestros nombres en el tronco del árbol de mango. | |||
| lilung | lilong | esconder | Malilong pa nato kanang butanga gikan ni Mama sa pagkakaron. | Escondemos ese asunto de madre por ahora. | |||
| lima | lima | cinco | Ang naa nako, lima ka gatos ka pesos ra jud. | Todo lo que tengo son quinientos pesos sólo. | |||
| lima | limahan | quintillizos | Kuyawa kon manganak ka ug limahan. | Es arriesgado dar a luz quintillizos. | |||
| lim-aw | lim-aw | estanque, piscina | Tabang! Nahulog sa lim-aw ang bata. | ¡Ayuda! Un niño se cayó al estanque. | |||
| limbag | limbag | retorcerse | |||||
| limbas | limbas | lima, limar | Hait ang imong limbas? Akong hulman. | ¿Es tu lima afilada? Préstamelo. | |||
| limbasug | limbasog | esforzarse | Nanglimbasug siya nga makabuhi. | Se esforzó por liberarse. | |||
| bati | limbatianon | sincero | |||||
| limbawut | limbawot | espeluznar | |||||
| limbu | limbo | remolino de aire | |||||
| limbung | limbong | engañar | Akong asawa naglimbung kanako. | Mi esposa me engañó. | |||
| limbuwad | limbuwad | volcar | Usa ka trak nalimbuwag sa kurbadang dan. | Un camión se volcó en la carretera curva. | |||
| limin | limin | envolver | Ang bata giliminan sa baga nga habol kay tugnaw kaayo. | El bebé está envuelto en una manta gruesa porque hace mucho frío. | |||
| limu | limo | esconder, mantener en secreto | Sa probinsya di ka makalimo bisan gamayng sekrito. | En el campo, no puedes ocultar ni un pequeño secreto. | |||
| limud | limod | negar | Ayaw na paglimud pa. Klaro na kaayo nga ikaw ang nasayop. | No lo niegues más. Está muy claro que has fracasado. | |||
| Sp | limonada | limunada | limonada | limonada | Andami ug mainom nga limonada ang atong mga bisita. | Prepara bebidas de limonada para nuestros visitantes. | |
| limut | limot | olvidar | Ayaw kalimot.; Sa dili pa ako malimot, | No te olvides.; Antes de que me olvide, | |||
| Sp | limpio | limpyu | limpyo | limpiar | Manglimpyo ta sa atong palibot aron paglikay sa mga sakit. | Vamos a limpiar nuestro entorno para prevenir enfermedades. | |
| limut | limtanon | olvidadizo | |||||
| limugmug | limugmog | gárgaras | Panglimugmog ug tubig nga asin. | Hace gárgaras con agua con sal. | |||
| limu | limulimo | evasiva, hablar ambiguamente | |||||
| limus | limus | limosna | Nakahatag ka na ba ug limus sa mga pobre? | ¿Has dado limosna a los pobres? | |||
| lina | lina | toddy, recoger savia de palma | Kinaham sa mga tigulang ang lina. | El toddy es el favorito de los viejos. | |||
| labay | linabay | basura | Atong ilubong ang atong mga linabay. | Enterremos nuestra basura. | |||
| Sp | lavar | laba | linabhan | colada, ropa lavada | Dili na kinahanglan plantsahon pa, ang mga linabhan. Kay pang-uran-uran ra kini sa balay, kada adlaw. | No es necesario planchar la ropa lavada, que solo es ropa cotidiana de uso doméstico. | |
| labhu | linabhuan | escaldadura | |||||
| lahug | linahugay | popurrí, mezcolanza | Ibutang ang linahugay sa mga prutas sa sulod sa kuler. | Coloca el surtido de frutas dentro del refrigerador. | |||
| lain | linain | respectiva, separado | Ang pakaon nga akong linain para nimo ispesyal ang lami. | La comida que reservé para ti es especialmente deliciosa. | |||
| lakat | linaktan | paso | |||||
| laktud | linaktod | compendio, atajo | Ang linaktod nga pag-adto sa akong balay mao ang pag-agi sa daan nga sementeryo. | El atajo a mi casa se dirige al viejo cementerio. | |||
| lakaw | linakwan | paso de caminar | Kusog ra para nako ang imong linakwan. | Tu ritmo de caminar es demasiado rápido para mí. | |||
| laki | linalaki | masculino | Ang imong linalaki nga buhok bagay nimo. | Tu corte de pelo varonil te queda bien. | |||
| lamas | linamasan | picante, especiado | Para nako,lami ang linamasan nga pizza pie. | Para mí, la pizza picante es deliciosa. | |||
| lanay | linanay | derretido | Buboi ug linanay nga margarine ang hotcake. | Vierte la margarina derretida sobre el pancake. | |||
| Sp | lata | lata | linata | lata, conserva | Lainlaing linata ang baligya sa mga tindahan. | Diferentes latas de conserva se venden en las tiendas. | |
| latin | linatin | latín | |||||
| linaw | linaw | calma | Ang dagat karon linaw. | El mar está en calma ahora. | |||
| lin-aw | lin-aw | laguna, lago, estanque | |||||
| lindug | lindog | tronco, torso, columna | |||||
| linga | linga | absorber, desatento | Di siya makatrabaho kay daghan siyag linga. | No puede trabajar porque le preocupan otros asuntos. | |||
| lingabngab | lingabngab | bostezar | Gitulog na ang masuso kay nilingabngab na. | Creo que el bebé ya tiene sueño porque está bostezando. | |||
| lingag | lingag | descuido, desatento | |||||
| linga | lingalinga | evasiva, hablar ambiguamente | Naglingalinga ka na pod aron dili ka masakpan. | Te excusas de nuevo para que no te atrapen. | |||
| lingas | lingas | inquieto | Lingas kaayo ning bataa, di mahimutang. | Este chico siempre se está moviendo, no puede quedarse quieto. | |||
| lingat | lingat | mirar con ojos inseguros | Milingat ang iyang mata. | Miró a su alrededor con ojos inseguros. | |||
| lingaw | lingaw | disfrutar, entretener | Nalingaw kaayo kami sa gitan-aw namo nga salida sa sine. | Disfrutamos viendo películas en el cine. | |||
| lingaw | lingawlingaw | ocio, relax | Aduna mi lingawlingaw sa among balay ugma. | Tendremos relajación mañana en nuestra casa. | |||
| lingbas | lingbas | lima | |||||
| lingganay | lingganay | campana | Pagpalingganay una sugdan sa misa. | Suena la campana antes de la misa. | |||
| Sp | linguista | lingguwista | linggwista | lingüista | Pagbantay kay nakig-estorya ka sa usa ka linggwista. | Ten cuidado porque estás hablando con un lingüista. | |
| linghud | linghod | inmaduro, joven | Kinahanglan maminaw ka sa imong mga ginikanan kay linghod ka pa. | Necesitas escuchar a tus padres porque aún eres joven. | |||
| lingi | lingi | volverse | Milingi niya ako. | Me volví a mirarlo. | |||
| lingi | lingilingi | mirar alrededor | |||||
| lingin | lingin | redondo, circulo | Lingin kaayo ang imong mata mura ug mga bola. | Tus ojos son redondos como bolas. | |||
| lingiw | lingiw | desviar la vista | |||||
| lingkawas | lingkawas | liberar, escapar | Ang Pilipino nga gibihag sa mga rebeldeng Iraqui nakalingkawas na. | Los filipinos que han sido capturados por los rebeldes iraquíes ya fueron liberados. | |||
| lingkud | lingkod | sentarse | Palihug lingkod mong tanan. Aduna koy importanteng isulti. | Por favor, todos se sienten. Tengo un tema importante que contarles. | |||
| lingkud | lingkoranan | silla | Sakit sa lubot ang lingkoranan nga kahoy lang walay pom. | Me duelen los glúteos si la silla de madera no tiene cojín (goma espuma). | |||
| lingla | lingla | engaño, falso, truco | Basin bag gilingla ka lang sa imong panan-aw. | Tal vez lo hayas visto equivocadamente. | |||
| lingu | lingo | negar con la cabeza | |||||
| lingu | lingo-lingo | negar con la cabeza | Ang paglingo-lingo sa ulo usa ka ilhanan nga wala ka makauyon. | Sacude la cabeza es una señal de que no puede estar de acuerdo. | |||
| Sp | lenguaje | linguwahi | linguwahe | lenguaje, idioma | Unsang lingguwahe ang imong gigamit kanunay? | ¿Qué idioma usas normalmente? | |
| libu | linibo | miles | linibo nga tawo | miles de personas | |||
| lilung | linilong | secreto | Ang imong linilong mabutyag ra sa umaabot nga adlaw. | Tu secreto será revelado en unos días. | |||
| linis | linis | limpiar | Sila naglinis sa ilang tugkaran. | Ellos están limpiando su jardín. | |||
| linlang | linlang | engañar, distraer | |||||
| linug | linog | terremoto | kusog nga linog | fuerte terremoto | |||
| Sp | lente | linti | linte | lente, lupa | |||
| linti | linti | relámpago, trueno | Kay imong gidaut na, lintian kang Papa! | Porque lo rompiste, papá echará chispas contra ti. | |||
| lintunganay | lintunganay | original | Nagkahanaw na karon ang pinulungan nga lintunganay'ng binisaya. | El Visayan original y nativo está desapareciendo rápidamente. | |||
| tuwad | lintuwad | volcar | Naglintuwad sa bukag siya. | Volcó la cesta. | |||
| lubid | linubid | hilo, cuerda | Dagko ug bug-at kaayo ang mga linubid nga pisi sa barko. | La cuerda para barco es grande y pesada. | |||
| lugaw | linugaw | papilla, gachas | Maayo ang linugaw para sa tigulang. | Las papillas son buenas para los ancianos. | |||
| lugaw | linugaw | gachas, arroz | |||||
| lugdang | linugdang | sedimento, heces, resultado | Kanang bataa linugdang sa imong tinunto. | El niño es el fruto de tu estupidez. | |||
| lung-ag | linung-ag | cocido, hervido, arroz cocido | Ayaw lang ug daghana sa pagbutang ug tubig ang linung-ag. | No pongas demasiada agua cuando cocines arroz. | |||
| luug | linuog | bárbaro, brutal | Ang pagpanglugos usa ka linuog nga buhat. | La violación es un acto brutal. | |||
| lutu | linutoan | cocina | Si Nanay liwat kaayo ang iyang istilo sa linutoan sa akong lola. | La receta de mi madre fue transmitida por su madre. | |||
| Sp | linea | linya | linya | línea | Taas kaayo ang linya sa mga tawo. | La cola de personas es muy larga. | |
| liug | liog | cuello | Nasamad ang liog niya tungod sa paglabni sa iyang kuwentas sa esnatser. | Se había lastimado el cuello porque el ladrón tiró de su cadena. | |||
| liut | liot | deslizarse, salvar | |||||
| lipad | lipad | desviarse | |||||
| lipaghung | lipaghong | avergonzarse, rubor | |||||
| lipak | lipak | relámpago, rayo | Naputol ang katunga sa lubi, sa dihang naigo kini sa kusog nga lipak. | La palma se rompió por la mitad cuando un rayo fuerte la golpeó. | |||
| lipang | lipang | florecer, frondoso | Nilipang ang iyang negosyo tungod sa iyang pag-paningkamot. | Su negocio floreció debido a su trabajo duro. | |||
| lipat | lipat | engaño, error | lipat sa mata | espejismo | |||
| lipat | lipatlipat | alucinación | O,naa na sad kay lipatlipat nga naglupad ka. | Oh, vuelves a tener una ilusión de que estás volando. | |||
| lipay | lipay | satisfecho, disfruta | Ang mga bata sa aseras nalipay kaayo kay gihatagan sila ug mga tsokolate. | Los niños en la calle estaban muy contentos porque les dieron chocolates. | |||
| lipud | lipodlipod | encubrir | walay lipodlipod | abiertamente | |||
| lipung | lipong | vahído, desmayarse | Nalipung lang ko ug kalit. | Me dio un vahído de repente. | |||
| liput | lipot | traicionar | Miliput siya sa King. | Él traicionó al rey. | |||
| liraw | liraw | vagar la vista, mirar alrededor | |||||
| lisa | lisa | esguince, torcerse | Nalisa ang akong bungkol-bungkol sa dihang natakilpo ko. | Me torcí el tobillo cuando me resbalé. | |||
| lisang | lisang | aterrorizarse | |||||
| Sp | licenciad | lisinsyadu | lisensiyado | licenciado | |||
| Sp | licencia | licincia | lisensya | licencia | lisensya sa enhenyero | licencia de ingeniero | |
| lisu | liso | semilla, hueso | Nangulekta ko karon ug lain-lain nga klase sa liso sa mangga. | Ahora estoy recolectando diferentes tipos de huesos de mango. | |||
| lisud | lisod | difícil | Lisod kaayo ang among eksamin sa Math. | Nuestro examen de matemáticas es muy difícil. | |||
| Sp | lista | lista | lista | lista | Asa na ang lista sa imong mga kinahanglanon sa eskwelahan? | ¿Dónde está la lista de las necesidades de su escuela? | |
| lista | listahan | lista | listahan sa pagka-on | menú, carta | |||
| Sp | listo | listu | listo | inteligente, listo, ágil | Listo kaayo siya sa klase. | Ella es muy inteligente dentro de su clase. | |
| lisu | lisu | girar | Miliso siya ug mitan-aw nako. | Giró el cuerpo y me miró. | |||
| lisud | lisud | difícil | |||||
| lit-ad | lit-ad | retorcerse | |||||
| lit-ag | lit-ag | trampa, cepo | Mahulog sa lit-ag ang liyon. | El león cayó en la trampa. | |||
| liti | liti | trueno | Ang akong anak nga lalaki mahadlok ug liti. | Mi hijo tiene miedo de los truenos. | |||
| litik | litik | chasquido con los dedos | |||||
| lituk | litok | pronunciar, expresar | Bantayi ang mga pulong nga imong gilitok. | Cuidado con las palabras que pronuncias. | |||
| Sp | letra | litra | litra | letra | Klaroha ang mga litra sa imong ngalan. | Escribe con claridad las letras de tu nombre. | |
| Sp | retrato | ritratu | litrato | fotografía | Hatagi ko sa imong litrato. | Dame tu foto. | |
| Sp | leche | litsi | litse | leche | Saguli ug litse ang imong kape. | Ponga la leche en tu café. | |
| Sp | lechuga | litsugas | litsugas | lechuga | Sa mga utanon ang pinakapaborito nako ang litsugas. | Mi verdura favorita es la lechuga. | |
| litub | litub | ostra, bivalvos | Mangatol iyang lawas kon makakaon ug litub. | Le pica el cuerpo si come almejas. | |||
| liwas | liwas | después | Liwas sa gera | después de la guerra | |||
| liwat | liwat | criar, descendencia, parecer | Liwat ka sa imong papa, nawong ug linakwan. | Te pareces a tu padre en la cara y en la forma de caminar. | |||
| liyaliya | liyaliya | mecedora | Liyaliya ang paborito nakong butang sa balay. | La mecedora es mi cosa favorita en la casa. | |||
| liyuk | liyok | cerco, alrededor | |||||
| liyu | liyoliyo | remolino | |||||
| Sp | leon | liyun | liyon | león | |||
| Sp | lobo | lubu | lobo | lobo | Gusto ka nga kan-on sa lobo? | ¿Quieres ser comido por un lobo? | |
| lubung | lobong | funeral, enterrar | Nahibalo ko nga gusto ni Lolo nga ang iyang lobong hapsay ug hilom. | Sé que el abuelo quiere que su funeral sea ordenado y solemne. | |||
| lubut | lobut | nalgas, culo | Nagdugo ang lubot sa kanding. | El culo de cabra esta sangrando. | |||
| Sp | logica | luhica | lohika | lógica | |||
| Sp | local | lucal | lokal | local | Ang mga lokal nga opisyales nakigtambayayong sa mga tawo aron molambo ang atong lungsod. | Los funcionarios locales cooperaron con la gente para desarrollo de nuestro pueblo. | |
| luku | loka-loka | tonto (mujer) | Ako lokaloka gyud, nagsige gihapon ug padayon sa akong dili-matinud-anon nga uyab. | Soy realmente estúpido, que continúo con un amante tan infiel. | |||
| luku | loko-loko | hombre tonto) | Ang loko-loko atua na pod sa merkado naglaaglaag. | El tonto está en el mercado callejeando otra vez. | |||
| lula | lola | abuela | Ako ang paboritong apo sa akong lola. | Soy el nieto favorito de mi abuela. | |||
| lulu | lolo | abuelo | Patay na ang akong lolo. | Mi abuelo ya está muerto. | |||
| Sp | lona | luna | lona | lona | Asa na ang lona para sa akong bag-ong ipinta? | ¿Dónde está el lienzo para mi nueva pintura? | |
| luun | loon | vivir juntos cohabitar | |||||
| luuy | looy | pobre, lástima | Ang kahimtang sa pamilya niya, naluoy kaayo ko. | Siento lástima por los estados de su familia. | |||
| Sp | lote | luti | lote | lote, parcela | |||
| luag | luag | ancho, suelto | Dako ug luag ang karsones nga gihatag sa akoa. | Los pantalones que me han dado son grandes y sueltos para mí. | |||
| luas | luas | úlcera bucal | |||||
| luba | luba | puñalada, carnear | Giluba ang lalaki. | Un hombre fue apuñalado. | |||
| luba | luba | desistir, ceder | |||||
| lubad | lubad | decolorar | Nilubad ang kolor sa langit. | El color del cielo se decoloró. | |||
| lubag | lubag | torcer, retorcerse | Gidala siya sa ospital kay nalubag iyang bukton. | Lo llevaron al hospital porque se torció el brazo. | |||
| lubas | lubas | duramen, madurez | |||||
| lubat | lubat | enfermedad por miedo | |||||
| lubi | lubi | coco | Barato ang kahoy sa lubi. | La madera de coco es barata. | |||
| lubid | lubid | torcer | Ilubid ang tulo ka pisi aron mobaga. | Vamos a retorcer los tres hilos para que sea más grueso. | |||
| lublub | lublob | excavar | |||||
| lubung | lubnganan | cementerio | Andama na ang lubnganan para sa imong lola. | La tumba está lista para tu abuela. | |||
| lubu | lubo | quitar los granos de maíz | |||||
| lubug | lubog | oscuro, turbio | Nalubog ang akwaryum mao nga dili makita ang sulod niini. | El acuario se volvió turbio, por lo que no podemos ver el interior. | |||
| lubug | lubog | tumbarse en el suelo, quedarse | |||||
| lubuk | lubok | maja, golpear | |||||
| lubung | lubong | funeral, enterrar | Gilubong nako ang patay nga iro. | Enterré al perro muerto. | |||
| lubut | lubot | nalgas, culo | |||||
| lugak | lugak | aflojar, destensar | Lugak ang ruska sa gripo. | La rosca del grifo está suelto. | |||
| lugapak | lugapak | con ruido, golpear, chocar | |||||
| Sp | lugar | lugar | lugar | lugar, espacio | Asa ta mag-abot sa imong lugar o sa ako? | ¿Dónde nos encontraremos, tu casa o la mía? | |
| lugas | lugas | grano | Ayaw usiki ang mga lugas sa humay. | No desperdicies los granos de arroz. | |||
| lug-as | lug-as | descascarillar, cáscara | Magpalug-as ko ug humay. | Yo descascarillaré el arroz. | |||
| lugaw | lugaw | gachas | Maglugaw ko sinagulan ug tsokolate para sa mga bata. | Haré gachas mezcladas con chocolate para los niños. | |||
| lugay | lugaynon | electoral, política | |||||
| lugdang | lugdang | sedimentarse, resultar | |||||
| lugdat | lugdat | ojos abiertos | |||||
| luglug | luglug | insertar, empujar | |||||
| luglug | luglug | sacrificio | |||||
| lugnut | lugnot | forcejear | Nilugnot ang baboy gikan sa hikot niini. | El cerdo forcejeaba para escaparse de la correa. | |||
| lugnut | lugnotlugnot | agitarse, forcejear | Ayaw ug lugnotlugnot mahulog ka. | No te alborotes, o podrás caerte. | |||
| lugu | lugo | sacudir | |||||
| lugud | lugod | fregar, frotarse | Manglugod gyod ko inig kaligo nako. | Me lavo cuando me baño. | |||
| lugus | lugos | violar, obligar | Nakainom ug iyang natripan ang babae mao nga iyang gilugos. | Se emborrachó y violó a una mujer. | |||
| lungsud | lugsong | ir a la ciudad, descender | Nanglugsong ang akong mga paryente para sa pista. | Mis familiares han bajado de la montaña para la fiesta. | |||
| lugwa | lugwa | salir, emanar | |||||
| lugway | lugway | sobra, alargar | |||||
| luha | luha | lágrima | Wala nay luha nga nigawas sa iyang mga mata. | No había lágrimas en sus ojos. | |||
| Sp | lujo | luhu | luho | lujo | Wala koy kwarta para sa imong daghang luho. | No tengo dinero para tus muchos lujos. | |
| luhud | luhod | arrodillarse | Nagluhod siya nga nag-ampo atubangan sa altar. | Se arrodilló frente al altar para rezar. | |||
| luib | luib | traicionar | |||||
| luka | luka | arrancar | |||||
| lukapa | lukapa | K.O., fracaso | |||||
| lukat | lukat | rescate, redimir, pagar | Akong lukaton ang singsing sa prendahan. | Recuperaré mi anillo de la casa de empeños. | |||
| lukay | lukay | hoja de coco | Manguha ta ug mga lukay para iatop sa atong balay-balay. | Consigamos hojas de coco para el techo de nuestro cobertizo. | |||
| lukdu | lukdo | llevar en la cabeza | |||||
| lukluk | luklok | esconder en un lugar estrecho | |||||
| lukmay | lukmay | suavizar, desalentarse | |||||
| lukub | lukob | tapar, cerrar, pestillo, cubrir | Milukob ang kangitngit sa pantalan. | La oscuridad cubrió el puerto. | |||
| lukub | lukob | cubrir | |||||
| lukun | lukon | gamba | |||||
| lukun | lukon | enrollar | |||||
| lukung | lukong | hacer un círculo | |||||
| lukup | lukop | nacer, extender, incluir | Nalukop ug kamatay dayon ang mga anak nga iring. | Los bebés del gato nacieron y murieron pronto. | |||
| lukut | lukot | enrollar | Lukota ang banig nga inyong gihigdaan. | Enrolla la sábana sobre la que te acostaste. | |||
| lukup | lukpa | reproducir | Lukpa kining klase sa manok kay maayo ni para sabong. | Cría este tipo de pollo porque esto es bueno para la pelea de gallos. | |||
| luksu | lukso | salta | Lukso aron imong maabot ang sanga sa kahoy. | Salta y podrás llegar a la rama del árbol. | |||
| lukup | lukup | nacer, extender, incluir | Ang lukup sa balay napuno ug lawa-lawa. | Toda la casa estaba llena de telarañas. | |||
| lulan | lulan | cargar, llevar | |||||
| lulinghaya | lulinghayaw | vacación, ocio | Siya nagsige ug lulinghayaw sa lainlaing nasud. | Sigue viajando a varios países. | |||
| lulut | lulot | ojos tiernos, ser amable | |||||
| lumad | lumad | residir, nativo | Ang sinultihan nimo klaro kaayo nga lumad ikaw nga taga Bohol. | Tu lenguaje deja claro que eres de Bohol. | |||
| labay | lumalabay | breve, transitoria | Ang kanang tanang kalipay nga gibati nimo karon, lumalabay lamang, dili kana magpirmi. | Toda tu felicidad que disfrutas ahora es fugaz y no dura mucho. | |||
| labay | lumalabay | transeúnte | Malipayon nga naglakaw ang mga lumalabay. | Los transeúntes caminaban alegremente. | |||
| lumay | lumay | hechizar, afrodisiaco | Ayaw kana ug imna basin may lumay na. | No lo bebas, ése podría ser un afrodisiaco. | |||
| lumba | lumba | carrera, competir | |||||
| lumbay | lumbay | línea, columna | |||||
| lumlum | lumlom | criar, incubar | |||||
| lumud | lumod | delfín | |||||
| lumud | lumod | cohabitar | |||||
| puyu | lumo-lupyo | vivir | Lumo-lupyo ka ba sa sitio Banawa. | ¿Vives en el barrio de Banawa? | |||
| lumus | lumos | ahogarse | |||||
| lumut | lumot | liquen, algas | |||||
| lumuy | lumoy | suave | |||||
| lumping | lumping | abollar | |||||
| lumus | lumsan | ahogarse | Ang iyang anak gilumsan sa sapa. | Su hijo se ahogó en el río. | |||
| lumus | lumus | ahogarse | |||||
| luna | luna | espacio, parcela | |||||
| luna | luna | lona | |||||
| lunang | lunang | revolcarse | Naglunang sa lapok ang kabaw. | El búfalo se revolcaba en el barro. | |||
| Sp | lunes | lunis | Lunes | lunes | Manglarga mi para Japan sa Lunes. | Saldremos para Japón el lunes. | |
| lunga | lunga | sésamo | |||||
| lunga | lunga | renunciar, resignación, calmarse | |||||
| lungag | lungag | agujero, excavar un hoyo | Adunay dakung lungag ang sudlanan sa bugas nga gibuhat ang mga ilaga sa ilalom ani. | Hay un gran agujero debajo de la bolsa de arroz que fue hecho por las ratas. | |||
| lung-ag | lung-ag | cocinar, cocinar arroz, hervir | Nalung-ag na ba nimo ang katapusang tasa sa humay? | ¿Has cocinado la última taza de arroz? | |||
| lungkab | lungkab | forzar, apalancar (una puerta) | |||||
| lungun | lungon | ataúd | Mahal na ang lungon karong mga panahona. | Los ataúdes son caros hoy en día. | |||
| lungutlungu | lungotlungot | rabia | |||||
| lungsud | lungsoranon | ciudadano | Ang maayong lungsoranon magpakabana sa kalamboan sa iyang lugar. | Un buen ciudadano se preocupa por la mejora de su lugar. | |||
| lungsud | lungsud | pueblo | balay-lungsod | municipio | |||
| lungtad | lungtad | aguantar, perdurar | Ang gugma molungtad hangtud sa hangtud. | El amor perdurará para siempre. | |||
| lunhaw | lunhaw | verde, rejuvenecerse | Lunhaw na usab ang mga dahon tungod sa ulan. | Las hojas vuelven a ser verdes debido a la lluvia. | |||
| Sp | lunes | lunis | Lunis | lunes | Niadto kami sa merkado sa Lunis. | Fuimos al mercado el lunes. | |
| lunlun | lunlon | puro, homogéneo | |||||
| lunud | lunod | hundirse | |||||
| lunud | lunod | añadir | |||||
| lunup | lunop | inundación | Ang sobra-sobra nga pagpamutol sa kahoy sa kabukiran maoy hinungdan sa lunop kung adunay kusog nga ulan. | La tala ilimitada en montañas es la causa de las inundaciones cuando llueve mucho. | |||
| lunus | lunos | excederse, mustio, famélico | |||||
| lunus | lunsan | exceder | Nalunsan na king dughan ko sa kasubo. | Mi corazón parece hundirse por el dolor. | |||
| lunsay | lunsay | puro, simple | Lunsay kaayu ang kinabuhi nga banikanhon. | La vida rural es muy simple. | |||
| luud | luod | náusea | |||||
| luug | luog | salvaje | |||||
| luum | luom | reprimirse, llenarse la boca, ocultar | Maong bisan dako kaayo ako’g gusto kang Chris, giluom nako ang akong pagbati niya. | Aunque me gustaba mucho Chris, le había ocultado mis pensamientos. | |||
| luun | luon | vivir juntos cohabitar | Nagluon sila sa nagpuyo. | Ellos están viviendo juntos. | |||
| luuy | luoy | pobre, lástima | Naluoy ko sa mga bata nga natulog lang sa aseras. | Sentí lástima de los niños que dormían en la acera. | |||
| lupa | lupa | tierra baja, envanecerse | |||||
| lupad | lupad | volar | Wala na makalupad kanang langgam. | El pájaro ya no puede volar. | |||
| lupig | lupig | sobresaliente | Way makalupig sa iyang katabian. | Nadie puede superarla en locuacidad. | |||
| lup-ug | lup-og | tumbarse, caerse | |||||
| lupug | lupug | perseguir, seguir | |||||
| lupyak | lupyak | deprimir, abollar | |||||
| lurang | lurang | calmarse, bajar, disminuir | Apan kadali rang milurang ang kakulba. | Pero pronto el miedo disminuyó. | |||
| lurat | lurat | los ojos abiertos | |||||
| lusa | lusa | plato esmaltado | |||||
| lusad | lusad | lanzar, desmontar | Gilusad karon ang usa ka halapad nga pagpangita sa mga tulisan. | Se ha lanzado una persecución vasta de los ladrones. | |||
| lusak | lusak | majar, triturar | |||||
| lusad | lusaranan | pie de montaña, parada | Adto ta mag-abot sa lusaranan sa mga trak. | Nos vemos en la parada de autobuses. | |||
| lusbug | lusbog | sumergirse | Milusbog siya sa tubig nga tin-aw kaayo. | Ella se hundió en aguas cristalinas. | |||
| lusnu | lusno | demoler, derrumbarse | |||||
| lusu | luso | fariseo, polla | |||||
| lusung | lusong | mortero, almirez | |||||
| lusung | lusong | juntarse | |||||
| lusung | lusonglusong | cerviz, escote | |||||
| lusut | lusot | atravesar, abalanzarse, precipitarse | Ang mga mamahayag sa TV nakalusot sa pagsulod sa Malacanyang. | Los reporteros de televisión se precipitaron al palacio de Malacanyang. | |||
| luspad | luspad | pálido | Lupad lagi ka. | Realmente te ves muy pálido. | |||
| lusut | lustanan | escapatoria | |||||
| luta | luta | articulación | |||||
| luta | lutahan | articulación | Sakit ang tanan kong lutahan. | Todas mis articulaciones son dolorosas. | |||
| lutas | lutas | destetar | |||||
| lutas | lutas | vencer, superar | |||||
| lutaw | lutaw | flotar | Kahibalo ka mopalutaw sa imong kaugalingon sa tubig? | ¿Sabes cómo hacerte flotar en el agua? | |||
| lutaw | lutawlutaw | flotando | Ang patay nga lawas sa iro naglutawlutaw sa dagat sa pier. | Un perro muerto está flotando en el mar del muelle. | |||
| lutu | luto | cocinar | Naunsa na imong giluto? | ¿Qué pasó en tu cocina? | |||
| lutu | lutoanan | utensilios de cocina | |||||
| lutus | lutos | perseguir | Ang mga sundalo milutos sa mga Abusayaf. | El soldado persiguió a Abusayaf. | |||
| lusut | lutsanan | salida | |||||
| luwa | luwa | escupir | Usa ka ilhanan sa tuberkolosis ang dugo sa luwa. | Un síntoma de la tuberculosis es la sangre en el esputo. | |||
| luwag | luwag | cucharón | Gamiti ug luwag ang sinabaw. | Use un cucharón para la sopa. | |||
| lulan | luwan | cargar, llevar | |||||
| luwang | luwang | una parcela de arrozal | |||||
| luwas | luwas | seguro | Si lola luwas na sa iyang sakit. | La abuela ya se recuperó de su enfermedad. | |||
| luwat | luwat | declarar, resignar, expresar | Ang hukom giluwatan ni Judge. | El juez declaró la sentencia. | |||
| luya | luya | debilitarse, débil | Luya pa si Lola gikan sa ospital. | Lola todavía está débil aunque fuera del hospital. | |||
| luy-a | luy-a | jengibre | Walay laing itambal sa papa kung ubhon siya kundi ang luy-a. | Cuando mi padre tiene tos, no toma medicina excepto el jengibre. | |||
| luya | luyahon | enfermo, débil | |||||
| luyat | luyat | suave, flojo | Luyat kaayo ang saging kay linghud pagkapupu. | Los plátanos son demasiado blandos porque los cosecharon antes de medrar. | |||
| luyu | luyo | atrás, espalda, otro lado | |||||
| Af | ma | ma- | un prefijo | hace verbo intransitivo | |||
| Af | ma | ma- | un prefijo | hace adjetivo | |||
| abiabi | maabihon | hospitalario | Usa sa mga maayong hiyas sa mga Pilipino ang pagkamaabihon. | Una buena cualidad de los filipinos es ser hospitalaria. | |||
| abtik | maabtik | dinámico | Nagkinahanglan kita ug mga maabtik nga lider. | Necesitamos líderes dinámicos. | |||
| aghup | maaghup | humilde, gentil | Ang mga inahan ang maaghup nga binuhat sa Ginoo. | Las madres son las criaturas gentiles de Dios. | |||
| agi | maagi-an | experiencia | Daghan pa kaayo ug maagian sa imong kinabuhi. | Aún así tendrás mucha experiencia en tu vida. | |||
| Sp | acusar | akusa | maakusahan | acusado | Gawas diha kay tingali ug maakusahan ka sa pagpangawat. | Sal de allí porque podrías ser acusado de robar. | |
| Sp | acusar | akusa | maakusar | acusado | |||
| alam | maalam | sabio, cuchilla | Ang akong tiyo usa ka maalamon nga magikero. | Mi tío es un mago inteligente. | |||
| alima | maalimahon | cuidadoso, providente | Maalimahon kaayo sa iyang mga anak ang akong inahan. | Mi madre cuida bien de sus hijos. | |||
| ambung | maambong | precioso, espléndido, magnifico | Maambong tan-awon ang mga modelo sa ilang gisuot nga mga pormal nga sinina. | Las modelos lucen preciosas en su atuendo formal. | |||
| amping | maampingon | cuidar delicadamente | Dugay na kaayo ang akong relo sa bukton, wala gyud maguba, kay maampingon man ako. | Mi reloj de pulsera no se ha roto por mucho tiempo, porque lo he tratado con cuidado. | |||
| angay | maangayon | imparcial, justo, igual | Ang among amo maangayon sa paghatag ug atensyon sa mga empliyado. | Nuestro jefe le da igual atención a los empleados. | |||
| nindut | maanindot | bonito, hermoso | Adunay daghan nga maanindot nga talan-awon sa Bohol. | Hay un montón de vistas hermosas en Bohol. | |||
| antigu | maantingo | culto, experto | maantigo ug komputer | experto en computadoras | |||
| anyag | maanyag | hermoso, bello | Kadaghanan sa mga Cebuana maanyag. | La mayoría de las cebuanas son hermosas. | |||
| arang-aran | maarang-arang | mejor, curarse | Maarang-arang na ang iyang kahimtang karon human nakainom ug tambal. | Ahora se siente mejor después de tomar la medicina. | |||
| maas | maas | senil | Gimaas ang akong iyaan nga dalagang gulang. | Mi vieja tía sufrió senilidad. | |||
| away | maawayon | hostil, belicoso | Dili maayo nga kinaiya ang pagkamaawayon. | La naturaleza belicosa no es buen carácter. | |||
| ayu | maayo | bueno | Maayo siyang mokanta. | Él canta bien. | |||
| ayu | maayohon | bueno, amabilidad, | Ayohon niya pagdala ang iyang igsoon. | Ella cuida bien de sus hermanos. | |||
| baga | mabaga | grueso | |||||
| bahu | mabaho | maloliente | |||||
| balak | mabalakon | poeta | |||||
| balaka | mabalak-on | nervioso, preocupado | Mabalak-on siya nimo kaayo. | Ella se está preocupando de ti. | |||
| balhin | mabalhin | variable, cambiable | Ang babae mabalhin. | Las mujeres son cambiantes. | |||
| basul | mabasulon | arrepentido | |||||
| mabaw | mabaw | poco profundo | Si ate gusto niya kanang mabaw lang ang swimming pool para makaligo sad ang mga bata. | A mi hermana mayor le gusta esa piscina poco profunda porque sus hijos también pueden nadar en ella. | |||
| mabdus | mabdos | embarazada | Upat ka buwan na nga mabdos ako. | Estoy embarazada de cuatro meses. | |||
| bihag | mabihagon | atractivo, cautivador | |||||
| bantay | mabinantayon | vigilante | Mabinantayon kaayo ang mga ginikanan sa ilang mga anak batok sa mga ginadiling druga. | Los padres están tan atentos a sus hijos contra las drogas ilegales. | |||
| bati | mabination | apasionado | |||||
| budhi | mabudhion | traidor | Ang akong kaaway mabudhion. | Mi enemigo es un traidor. | |||
| bug-at | mabug-at | pesado | Mabug-at ang imong bag kon daghan ka ug isulod nga mga butang. | Tu bolsa se volverá pesada si pones muchas cosas en ella. | |||
| buhi | mabuhi | vivir | Daghan ang mga tawo nga gustong mabuhi ug dugay ug malipayon kauban sa ilang pamilya. | La mayoría de las personas quieren vivir más tiempo y felices juntos a su familia. | |||
| buluk | mabulukon | vistoso, multicolor | |||||
| bunga | mabungahon | próspero, prolífico, fecundo | mabungahong bag-ong tuig | próspero año nuevo | |||
| dagaya | madagayaon | muchos | Madagayaong grasya ang niabut kanako karong higayona. | En este momento recibí muchas gracias. | |||
| dahan | madahan | ridículo | |||||
| dalag | madalagan | amarillento, amarillo | Madalagan ang kolor sa iyang mga ngipon. | Sus dientes son amarillentos. | |||
| dali | madali | pronto, rápido | Pagsakay na lang ug taxi para madali ang pag-abot nimo didto sa airport. | Tome un taxi para llegar rápidamente al aeropuerto. | |||
| dali panah | madaling panahon | lo antes posible | |||||
| dasig | madasig | animado | |||||
| dasig | madasigon | afanoso, entusiasta | Madasigon nga nagtrabaho si Alberto sa iyang proyekto. | Alberto trabaja con entusiasmo en su proyecto. | |||
| dayag | madayganon | franco, sincero | Madayganon niyang gisaysay ang iyang mga problema sa iyang mga ginikanan. | Habló con franqueza a sus padres sobre su problema. | |||
| Sp | destino | distinu | madistino | asignar, destino | Ang iyang mama madistino sa siyudad sa Sugbo sunod tuig. | Su madre será asignada en la ciudad de Cebu el próximo año. | |
| Sp | madre | madri | madre | monja | Ang akong igsoong babaye gusto nga mahimong madre. | Mi hermana quiere ser monja. | |
| Sp | duda | duda | madudahon | escéptico | |||
| dugta | madugta | perecedero | |||||
| dulut | madutlan | vulnerable | |||||
| dulut | madutli | vulnerable | |||||
| Ch | majong | madyung | madyung | mayón | |||
| Sp | maestra | maistra | maestra | maestra | Usa ka maestra ang akong mama. | Mi mamá es maestra. | |
| Sp | maestro | maistru | maestro | maestro | Masinabtanon nga maestro si Mr.Santos. | El Sr. Santos es un profesor comprensivo. | |
| Af | mag | mag- | un prefijo | magtutuon, mag-uuma, magsusulat | estudiante (lo que aprende), agricultor, escritor | ||
| Af | mag | mag- | un prefijo | hace verbo futuro, progresivo | |||
| Af | maga | maga- | un prefijo | hace verbo futuro, progresivo | |||
| alut | mag-aalot | barbero | Usa ra ka mag-aalot ang nagserbisyo sa among baryo. | Solo tenemos un barbero que sirve en nuestro barrio. | |||
| gaan | magaan | ligero | |||||
| awit | mag-aawit | cantante | Usa ka maayong mag-aawit si Utada Hikaru. | Utada Hikaru es una cantante muy buena. | |||
| gahi | magahi | duro, sólido, rígido | |||||
| gamit | magamit | utilizado, útil, disponible. | Hiposa na ang mga daan nga sinena kay magamit pa nga himuong trapo. | Mantén la ropa vieja para usar como trapo. | |||
| Sp | garbo | garbu | magarbohon | orgulloso, magnífico | Magarbohon ang mga Pilipino sa ilang kasaysayan. | Los filipinos están orgullosos de su historia. | |
| baligya | magbabaligya | vendedor | Usa ka matinud-anon nga magbabaligya ang akong papa. | Mi padre es un vendedor honrado. | |||
| balita | magbabalita | reportero | Gibanhigan ang magbabalita sa radyo. | El reportero de la radio fue emboscado. | |||
| bantay | magbabantay | vigilante, guarda | Nawala ang magbalantay sa tore. | El vigilante en la torre se perdió. | |||
| baul | magbabaol | labrador, granjero | Naguol ang mga magbabaol tungod sa pag-atake sa mga peste. | Los labradores estaban tristes por las plagas atacantes. | |||
| bantay | magbalantay | vigilante, guarda | Wala na ang magbalantay sa pala isdaan. | No hay vigilante del vivero ya. | |||
| burdahi | magbuburdahi | ida y vuelta | May problema siya kay nagbuburdahi man sa lawak. | Él debe tener un problema porque él está andando de un lado a otro por el cuarto. | |||
| dalagan | magdadagan | corredor | |||||
| dala | magdadala | portador, mensajero | |||||
| daug | magdadaog | ganador | Ang mga magdadaog sa Sinulog Festival nanglukso sa kalipay. | El ganador en el Festival Sinulog saltó de alegría. | |||
| dayig | magdadayeg | admirador | Usa ako sa iyang magdadayeg. | Soy uno de sus admiradores. | |||
| Sp | dibujo | dibuhu | magdibuho | dibujante | Ang akong tiyo usa ka maayong magdibuho. | Mi tío es un buen dibujante. | |
| dula | magdudula | jugador | Ang mga magdudula ug basketball sa eskwelahan namo adunay prebilihiyo nga libreng bayad sa matrikula. | Los jugadores de baloncesto en nuestra escuela tienen el privilegio de la matrícula gratuita. | |||
| dumala | magdudumala | gerente, administrador | Siya ang magdumala sa bag-ong kompanya. | Ella es la gerente de la compañía nueva. | |||
| hamuk | maghamok | acosar, molestar | |||||
| hubad | maghuhubad | traductor, intérprete | Si Grace ang maghuhubad sa iyang amigo nga koreano. | Grace es una intérprete para su amigo coreano. | |||
| hukum | maghuhukum | juez | Kinahanglan nga patas ang mga maghuhukom sa ilang mga desisyon sa kaso. | Los jueces deben ser justos en su decisión. | |||
| huni | maghuhuni | músico | Ang mga kabataan sa among lungsod gitudloan aron mahimong maayong maghuhuni. | Los niños de nuestro pueblo están entrenados para hacerse buenos músicos. | |||
| igu | mag-igo | decidir | Ikaw ang mag-igo. | Depende de ti. | |||
| ilis | mag-iilis | cambiador de dinero | Risgo kaayo ang kinabuhi sa usa ka mag-iilis. | La vida de cambista es muy peligrosa. | |||
| gil-as | magil-ason | inquieto | |||||
| Af | magka | magka- | un prefijo | mag+ka | prefijo mag + ka | ||
| uban | magkauban | en fila, juntos | Kinahanglan magkauban kitang tanan sa pagsumpo sa abuso sa ginadiling drugas. | Debemos luchar juntos contra el abuso de drogas prohibidas. | |||
| laraw | maglalaraw | diseñador | |||||
| lindug | maglilindog | columnista | |||||
| lutu | magluluto | cocinero | Nagkinahanglan ug bag-ong magluluto ang among restawran. | Nuestro restaurante necesita un nuevo cocinero. | |||
| Sp | mando | mandu | magmamando | dominador/ra | Malipayon ug malinawon ang usa ka gingharian kon ang ilang magmamando makiangayon. | Un reino es feliz y pacífico si su dominador es justo. | |
| mata | magmata | despertarse | Ayaw pagsaba aron ang mga bata dili magmata. | No hagas ruido para que los niños no se despierten. | |||
| Af | mag | mag-on | afijo | ||||
| pulus | magpulos | útil | |||||
| salu | magsasalo | cátcher (béisbol) | |||||
| salum | magsasalum | buzo | |||||
| saway | magsasaway | censor, critico | Kinsa ang mga miyembro sa magsasaway? | ¿Quiénes son los miembros de la junta de censores? | |||
| saysay | magsasaysay | comentarista, narrador | Nagkinahanglan ug usa ka maayong magsasaysay ang istasyon sa radyo. | La estación de radio necesita un buen comentarista. | |||
| sibya | magsisibya | locutor, locutor | |||||
| igsuun | magsuon | hermano/a | |||||
| sugud | magsusugod | principiante | Ang akong pag-umangkon nga lalaki magsusugod sa pagbasa. | Mi sobrino es un principiante en lectura. | |||
| sukut | magsusukot | cobrador | Ang magsusukot masuko kon dili ka mobayad. | El cobrador se enojará si no pagas. | |||
| sulat | magsusulat | escritor | Si Carole Mortimer usa ka maayong magsusulat sa Harlequin Presents. | Carole Mortimer es buena escritora de Harlequin Presents. | |||
| sumbung | magsusumbong | acusador | |||||
| tahu | magtataho | reportero, narrador | Si Mel Tiangco usa ka maayong magtataho. | Mel Tiangco es un buen reportero. | |||
| tiayun | magtiayon | pareja casada | Usa ka adlaw, sama sa sagad mahitabo sa usa ka magtiayon, nagkabingkil sila. | Un día, tuvieron una pelea como muchas parejas. | |||
| tabang | magtinabangay | Ayudándose unos a otros | |||||
| tudlu | magtutudlo | profesor | Nanginahanglan ug umento sa sweldo ang mga magtutudlo. | Los maestros necesitan que aumenten sus salarios. | |||
| tuu | magtutuo | devoto, creyente | |||||
| tuun | magtutuon | estudiante | |||||
| gubut | magubot | enredado, complicado | |||||
| gulang | magulang | anciano, hermano/a mayor | Dako kaayo ang akong respeto sa akong magulang nga babaye. | Tenía un gran respeto por mi hermana mayor. | |||
| uma | mag-uuma | agricultor | Ang mga mag-uuma namalit ug abono para sa ilang mga tanom. | Los agricultores compraron fertilizantes para sus plantas. | |||
| gulang | maguwang | anciano, un poco mas | |||||
| hadluk | mahadlukon | tímido | Ang batang mahadlukon kinahanglan dasigon kanunay. | Un niño tímido necesita animación constante. | |||
| hait | mahait | agudo | Ngindot kaayo gamiton ang mahait nga kutsilyo. | Es muy agradable usar un cuchillo afilado. | |||
| mahal | mahal | precioso, caro | Mahal kaayo ang jewelry nga akong gipalit sa Hongkong. | La joya que compré en Hong Kong era muy cara. | |||
| mahal | mahalon | costoso, caro | |||||
| hamis | mahamis | suave | Mahamis ang atong pamanit kung mogamit kita ug sabon nga adunay papaya. | Nuestra piel se volverá suave si usamos un jabón de baño con papaya. | |||
| handum | mahandumon | conmemorativo | Ang akong pagradwar sa high school usa ka mahandumon nga panghitabo. | Mi graduación de la escuela secundaria es un acontecimiento memorable. | |||
| mahay | mahay | arrepentirse | Di ka magmahay kun mosugot ka. | No te arrepentirás si estás de acuerdo. | |||
| hayag | mahayag | brillante | |||||
| balu | mahibaloan | conocimiento | Kini akong gustong mahibaloan. | Esto es lo que quería saber. | |||
| bulung | mahibudngon | preguntándose | |||||
| higala | mahigalaon | familiar | |||||
| Sp | magico | mahicu | mahiko | mago, mágico | |||
| hilak | mahilak | llorón, sentimental | |||||
| hilas | mahilas | obsceno, lascivo | Mahilas ang mga pasundayag sa ubang mga balay kalingawan. | Algunas tabernas presentan espectáculos lascivos. | |||
| hilig | mahilig | responsable, propenso | Mahilig ka bang mokanta? | ¿Te gusta cantar? | |||
| hilig | mahiligon | deseoso, propenso | Ang akong manghod nga babaye mahiligon sa paghimo ug mga sinina. | Mi hermana menor está deseosa de hacer ropa. | |||
| hilis | mahilis | digerible, disoluble | Ang mga bata kinahanglan mokaon ug mga pagkaon nga dali ra mahilis. | Los niños deben comer alimentos digeribles. | |||
| hilum | mahilum | calmar | Kinahanglan atong mahilum kanang bata nga gisapot. | Necesitamos calmar a ese niño que tiene rabietas. | |||
| himu | mahimo | puede | Angay lang nga mamahimo kang doctor. | Deberías ver a un doctor. | |||
| himsug | mahimsog | robusto | Usa ka mahimsog nga batang lalaki ang nakadaog sa paugnat sa kusog. | Un niño robusto ganó en la fiesta deportiva. | |||
| buut | mahimuot | contento | Mahimuot ang imong mga ginikanan kon sige nimo silang duawon. | Tus padres se alegrarán si los visitas siempre. | |||
| puyu | mahimuyo | estar a gusto | Dili ko mahimuyo kay ~ | Me siento incómodo en ~. | |||
| dali | mahinalion | impulsivo, impetuoso | |||||
| hinam | mahinamon | emocionante | |||||
| hinay | mahinay | lento, tarde | Mahinay molakaw ang mga tigolang. | Las personas mayores son lentas en caminar. | |||
| hinayak | mahinaykon | impulsivo | Mahinaykon niyang gibunalan ang iyang mga anak. | Era impetuoso en golpear a sus hijos. | |||
| hinay | mahinayon | rezagado | Mahinayon niyang gitrabaho ang mga buluhaton sa balay. | Ella hace las tareas de la casa perezosamente. | |||
| hinugun | mahinugon | lamentoso, sentir lástima | |||||
| tungud | mahinungdanon | importante | Mahinungdanon nga kanunay kitang maminaw sa mga balita. | Es importante que siempre escuchemos las noticias. | |||
| sabut | mahisabtan | entender, distinguir | Dili ka nila mahisabtan kon dili ka mosulti sa tinuod. | Ellos no te entenderán si no dijeras la verdad. | |||
| Sp | magistra | mahistradu | mahistrado | magistrado | |||
| tungod | mahitungod | acerca de | |||||
| tungud | mahitungod | acerca de | Estoryahan nato mahitungod sa atong relasyon. | Hablemos de nuestra relación. | |||
| hugaw | mahugaw | sucio | Mahugaw ang atong salog kon mosulod ka nga magsapatos. | Nuestro piso se ensuciará si entras con tus zapatos. | |||
| hugut | mahugut | estricto | Mahugot ang disiplena sa iyang ginikanan ngadto sa iyang mga anak. | Sus padres son estrictos en disciplinar a sus hijos. | |||
| hulay | mahulay | descansar | Namahulay lang mig kadiyot. | Solo descansamos un poco. | |||
| hulug | mahulogan | caerse | Pagbantay mahulogan ka. | Ten cuidado de no caer. | |||
| humuk | mahumok | suave | mahunok og kasingkasing | corazón tierno | |||
| humut | mahumut | perfumado | |||||
| hunahuna | mahunahunaon | considerado | Mahunahunaon siya sa tawo nga iyang kaila. | Es muy considerado con sus conocidos. | |||
| huyang | mahuyang | débil, delicado, frágil | Ako dali ra kaayo magkasakit kay mahuyang ko ug resistensya sa lawas. | Mi cuerpo no es muy resistente, así enfermo fácilmente. | |||
| ibug | maibugon | codicia | Ang iyang pagkamaibugon sa mga butang nga materyal maoy hinungdan sa iyang pagkapobre. | Su codicia por las cosas materiales es la causa de su pobreza. | |||
| igang | maigang | bochornoso, cálido | Maigang ang among lugar panahon sa ting-init. | Nuestro lugar es bochornoso durante la temporada de verano. | |||
| ikug | maikugon | vergonzoso, tímido | Maikugon siya sa mga babaye. | Es tímido con las chicas. | |||
| ila | mailhan | notable | |||||
| amping | mainampingon | cuidar delicadamente | Ako mainampigon kaayo sa akong mga butang. | Yo trato mis propias cosas con cuidado. | |||
| inat | mainat-inat | elástico | Ang kining tela mainat-inat ug gikan kini sa gawas sa nasud. | Este tejido es elástico e importado. | |||
| init | mainit | caliente | |||||
| init | mainiton | ardiente, caliente | |||||
| Sp | maiz | mais | mais | maíz | Gagmay ug grano kining mais. | Este maíz es de grano pequeño. | |
| isip | maisip | sabio, aprendido | |||||
| isug | maisug | valiente | Unsa ka maisog nga sundalo ang among silingan. | Nuestro vecino es un soldado valiente. | |||
| maka | maka- | prefijo | hace verbo activo, potencial, futuro | ||||
| bungug | makabungog | ensordecedor | |||||
| buut | makabuot | gobernar | Walay makabuot kanako. | Nadie puede gobernarme. | |||
| daghan | makadaghan | a menudo | |||||
| diyut | makadiyot | momentáneo, breve | |||||
| gahum | makagagahum | Dios, omnipotente | Ang Ginoo makagagahum. | Dios es omnipotente. | |||
| hulug | makahulugan | significativo, expresivo | |||||
| kulba | makakulba | terrible | |||||
| limus | makalilimos | mendigo | Kanang makalilimos maoy membro ug sendikato kuno. | Dicen que el mendigo es un miembro del sindicato. | |||
| lisang | makalilisang | impactante, terrible | Sa miaging linog sa Kobe sa Japan makalilisang kaayo kadto nga nahitabo. | Fue tan terrible lo que sucedió en el terremoto anterior en Kobe, Japón. | |||
| mau | makamao | poder | |||||
| kaun | makaon | comestible | |||||
| limbawut | makapalimbawot | horrible | |||||
| sala | makasasala | criminal, pecador | Kitang tanan makasasala. | Todos somos pecadores. | |||
| usa | makausa | una vez | |||||
| kaya | makaya | soportable, tolerancia | |||||
| angay | makiangayon | justo solo | |||||
| Af | ma kig | makig- | un prefijo | mostrar motivación o voluntad | |||
| limus | makililimos | mendigo | Daghang makililimos sa daplin sa dalan. | Hay muchos mendigos en la acera. | |||
| alam | makinaadmanon | sabio | Si Lisa usa ka makinaadmanong estudyante sa among eskwelahan. | Lisa es una estudiante excelente en nuestra escuela. | |||
| Af | ma kina | makina--an | un afijo | ma+kina--an | muy, acentuar | ||
| Sp | maquinill | makinilya | makinilya | máquina de escribir | |||
| Sp | maquinis | makinista | makinista | maquinista | |||
| makmak | makmak | golpear, apalear | |||||
| kuli | makuli | vacilar | Ayaw pagmakuli sa pagsulti sa tinuod. | No vaciles en decir la verdad. | |||
| makupa | makupa | java apple | |||||
| kusug | makusog | fuerte, intenso | Usa ka makusog nga bagyo ang moabot sa Pilipinas. | Un violento tifón está llegando a las Filipinas. | |||
| mala | mala | seco, desinterés | Mala na ang mga senina. | La ropa ya está seca. | |||
| lahid | maladhan | ||||||
| lagut | malagot | furioso, odioso | |||||
| lamat | malamaton | encantador | |||||
| lampus | malampuson | exitoso | |||||
| landung | malandong | sombrío | |||||
| lapas | malapason | excesivo, violado | Kung ikaw malapason sa gihimong balaod angay ka gyud nga silutan. | Si infringe la ley existente, será castigado. | |||
| layu | malayo | lejos | |||||
| Sp | maldito | malditu | maldito | travieso, maldito | Maldito siya! | Es maldito. | |
| mala | malhon | secarse | Malhon ang basa nga trapo. | Secaré la bayeta húmeda. | |||
| ligdung | maligdong | solemne, digna | |||||
| baligya | maligya | vender | |||||
| linaw | malinawon | pacífico, con calma | Malinawon ang among lungsod. | Nuestra ciudad es pacífica. | |||
| lingin | malingin | redondo | Lingin nga kan-anan nga lamesa ang akong gustong paliton. | Me gustaría comprar una mesa de comedor redonda. | |||
| linis | malinis | limpiar | |||||
| lipay | malipayon | feliz | Malipayong Pasko. | Feliz Navidad. | |||
| lipung | malipong | mareado | Malipong ko ug magsuka. | Me siento mareado y vomito. | |||
| lisud | malisod | difícil | Malisod ang pagsaka sa kinatas-an nga bukid. | Es difícil subir la montaña más alta. | |||
| Sp | malicia | malisya | malisya | malicia | |||
| Sp | malicioso | malisyusu | malisyoso | malicioso | |||
| Sp | maleta | malita | malita | maleta | Magmalita ta kay daghang dalhunon. | Vamos a llevar maletas porque hay tantas cosas que traer. | |
| malmal | malmal | batir, vituperar | |||||
| malmal | malmal | inculcar | |||||
| luuy | maloloy-on | benevolente, amable | Ang akong lola maloloy-on sa mga tawo nga nagkinahanglan sa iyang tabang. | Mi lola es amable con la gente que necesita su ayuda. | |||
| malung | malong | atuendo de Maranao | |||||
| luuy | maluluy-on | benevolente, amable | |||||
| lumu | malumo | compasivo, suave | |||||
| lumuy | malumoy | meloso | |||||
| luya | maluya | débil, delicado | Ang bata nga dili mokaon maluya. | El niño que no come se debilitará. | |||
| luya | maluyahon | morboso, débil, delicado | |||||
| En | madam | mam | mam | señora | |||
| Sp | mama | mama | mama | madre, mamá | Akong gimahal ang akong mama. | Amo a mi madre. | |
| Sp | mamade | mamadira | mamador | biberón | |||
| bahandi | mamahandi | contador, tesorero | Nagtrabaho ang akong ate sa usa ka opisina isip mamahandi. | Mi hermana trabaja en una oficina como contadora. | |||
| pamahaw | mamahaw | desayuno | Kinahanglan nga mamahaw kita sa dili pa motrabaho. | Necesitamos tomar el desayuno antes de ir a trabajar. | |||
| hayag | mamahayag | reportero | Si Bobby Nalzaro usa ka mamahayag sa Sugbo. | Bobby Nalzaro es un reportero en Cebu. | |||
| pahit | mamahit | morder | Buotan kaayo ang among iro kay dili mamahit sa tawo. | Mi perro es muy bueno porque no muerde a las personas. | |||
| mala | mamala | seco | |||||
| balhin | mamalhin | será transferido | |||||
| mamang | mamang | insecto | Mahadlok siya ug mga mamang. | Le tiene miedo a los insectos. | |||
| mata | mamat-an | despierto | |||||
| tuud | mamatud-i | realidad | Wala mi mamatud-i nga naa mi relasion. | No tenemos ninguna relación en realidad. | |||
| bawi | mamawi | reclamar | |||||
| bayli | mamaylihay | bailarín | |||||
| Sp | peligro | piligru | mameligro | peligroso | |||
| pili | mamili | escoger | Siya akong giingnan nga mamili siya kung kinsay iyang seryosohon. | Le dije que eligiera con quién trataba en serio. | |||
| pamuu | mamomoo | trabajador | Nangayo ug umento sa sweldo ang mga mamumuo. | Los trabajadores pidieron un aumento salarial. | |||
| pugus | mamugos | forzando | Mamugos ang akong amiga nga ako siyang pahulamon ug sinina. | Mi amiga me obliga a prestar su vestido. | |||
| pulung | mamulong | elocuente | |||||
| bunu | mamumuno | asesino, criminal, asesino | |||||
| pamuu | mamumuo | trabajador | |||||
| pulaw | mamuwaw | vigilia | |||||
| man | man | -demonios- | Unsa man kana? | ¿Qué demonios es eso? | |||
| Af | mag | man- | un prefijo | coloquial de "mag-" | |||
| gugma | managhigugmaay | novios | |||||
| sagup | managop | adoptar | |||||
| sama | managsama | igual, idéntico, uniforme | Ang mga langgam nga managsama ug balhibo, mag-uban bisag asa. | Las aves de la misma pluma se congregan juntas. (Dime con quién andas y te diré quién eres.) | |||
| silingan | managsilingan | vecino | Ang maestro nako sa matematika managsilingan ra mi. | Mi profesor de matemáticas es nuestro vecino. | |||
| igsuun | managsuon | hermano/a | Duha ra mi kamanagsoon nga anak ni Mama. | Solo somos dos hermanos como hijos de nuestra madre. | |||
| panamilit | manamilit | despedir | |||||
| salamin | manamin | (mirarse al) espejo | |||||
| panabas | mananabas | sastre | Nipalta sa pagtrabaho ang usa sa among mga mananabas. | Uno de nuestros cortadores está ausente. | |||
| tag-an | mananag-an | profeta | Ayaw kamo ug tuo sa mga peke nga mananag-an. | No creáis a los falsos profetas. | |||
| dalagan | mananagan | corredor | Ang mananag-an nanginahanglan ug maayong pagbansay-bansay. | Un corredor necesita un buen entrenamiento. | |||
| tahi | mananahi | sastre | |||||
| sakay | mananakay | viajero, pasajero | |||||
| tambal | mananambal | médico | Daghan ang dili maayo motambal nga mananambal. | Hay muchos médicos que no curan bien. | |||
| daug | mananaog | ganador | Siya ang mananaog sa kontes sa sayaw. | Ella es la ganadora del concurso de baile. | |||
| mananap | mananap | animal | Daghan ang mga ilahas nga mananap nga makita sa kining kalasangan. | Se puede ver muchos animales salvajes en este bosque. | |||
| sayaw | mananayaw | bailarín | Nakita kong nagtigi ang mga mananayaw sa ilang kahanas sa maong sayaw. | Vi que los bailarines competían por sus habilidades en ese baile. | |||
| manang | manang | hermana mayor | Si Manang Tekla usa ka dalagang gulang. | Mi hermana mayor Tekla es una soltera. | |||
| sanggut | mananggot | obtener savia de coco con rayar por hoz | |||||
| sanghid | mananghid | permiso | Nasuko si Mama nako gahapon kay wala ko mananghid sa iya nga sa tungang gabii na ko makauli kay motambong ug party. | Mi madre se enojó conmigo ayer porque no tenía permiso para llegar tarde a la medianoche a mi casa para asistir a una fiesta. | |||
| manbad | manbad | pez gigante | |||||
| Sp | mando | mandu | mando | mandato, mandar | Ang mando sa among ginikanan sa mga anak nila nga kinahanglan magtarong ug eskwela. | El mandato de nuestros padres a sus hijos es estudiar bien. | |
| Sp | manejo | manihu | maneho | manejo, operar | Nakamaneho ka ba ug trak? | ¿Puedes conducir un camión? | |
| mang | mang- | prefijo | hace verbo intransitivo futuro | ||||
| manga | manga | mostrar plural | mga | siempre abreviar 'mga': indica plural | |||
| Af | manga | manga- | un prefijo | hace verbo intransitivo, futuro | |||
| awit | mang-aawit | cantante | Usa ka mang-aawit sa kasal ang akong Tiya. | Mi tía es cantante en bodas. | |||
| kahas | mangahas | atrever | |||||
| Sp | canta | kanta | mangantahay | cantante | |||
| kaun | mangaon | comer→mag+kaon | |||||
| pangayu | mangayo | mendigar, pedir | |||||
| mangga | mangga | mango | Inila ang Guadalupe sa ilang mga tam-is nga mangga. | Guadalupe es conocida por sus mangos dulces. | |||
| manggad | manggad | mercancía, bienes, tesoro | |||||
| alam | manggialamon | sabio | |||||
| hatag | manggihatagon | generoso, liberal | |||||
| hunahuna | manggihunahunaon | considerado | |||||
| luuy | manggiluy-on | caritativo, compasivo | Siya manggiluy-on sa mga nanginahanglan. | Ella es caritativa con los necesitados. | |||
| ulaw | manggiulawon | tímido, vergonzante | Ang uyab ni Cora manggiulawon kaayo mao nga hilom siya kanunay. | El novio de Cora es muy tímido, siempre calla. | |||
| palad | manghimalad | quiromántico, adivino | Dili ko matuo sa mga manghimalad nga tawo. | No creo en los adivinos. | |||
| hinlu | manghinlo | limpiar | |||||
| manghud | manghod | mas joven | Si Rolly manghud nako nga igsoon, apan mas tigulang siya tan-awon kay nako. | Rolly es mi hermano menor, pero se ve mayor que yo. | |||
| igu | mangiguay | cazador | Si Richard usa ka sikat nga mangiguay sa rehiyon. | Richard es un cazador muy conocido en la región. | |||
| kilab | mangilab | destello | |||||
| ngil-ad | mangil-ad | malo, infame, feo | Mangil-ad ang imong batasan kon mag-uban niya. | Tus hábitos van a ser malos si estás con él. | |||
| ngilngig | mangilngig | horrible, excelente | |||||
| ihaw | mangingihaw | carnicero, matarife | |||||
| ilad | mangingilad | estafador, mentiroso | Sa panahon karon daghan na ang mangingilad sa Pilipinas. | En estos días hay muchos estafadores en las Filipinas. | |||
| isda | mangingisda | pescador | Sa Japan mas nindot ug teknolohiya nga mga gamit sa mangingisda didto kay sa Pilipinas. | En Japón utilizan dispositivos más avanzados para la pesca que en Filipinas. | |||
| kita | mangita | buscar | |||||
| mangnu | mangno | recuerda | Ang pagbagting sa relo maoy nagpamangno nako nga udto na. | El timbre del reloj me recordó que ya era mediodía. | |||
| mangtas | mangtas | feroz, cruel | Ang tawong nalunod gikaon sa usa ka mangtas nga dagat. | El hombre que se ahogó fue devorado por una bestia feroz del mar (tiburón). | |||
| tungha | mangtutungha | estudiante | |||||
| unay | mangunay | hacerlo uno mismo | |||||
| kuut | mangunguot | carterista | |||||
| mani | mani | haba, cacahuete | Ingon sila makabugas kuno sa nawong, kung mokaon ug daghang mani. | Dicen que los granos aparecerán en la cara si come muchos cacahuetes. | |||
| Sp | manivela | manibila | manibela | volante | |||
| puyu | manimuyo | residir | Gusto niya nga adto na mi manimuyo sa Bohol. | Quiere que vayamos a Bohol y vivamos allí. | |||
| maninay | maninay | madrina | Ang akong maninay nga dato nagpuyo sa siyudad sa Bacolod. | Mi rica madrina vive en Bacolod City. | |||
| maninuy | maninoy | padrino | Ako ang usa ka maninoy sa anak sa akong suod nga amigo. | Soy un padrino de un hijo de mi amigo cercano. | |||
| Sp | tentar | tintal | manintar | tentador | |||
| nipis | manipis | delgado | |||||
| En | disco | disku | maniskuhay | amante de la danza | |||
| laban | manlalaban | abogado, defensor | Ang gusto unta nako nga propisyon ang usa ka manlalaban apan dili makayasa akong ginikanan. | Quería ser abogado como mi profesión, pero mis padres no podían pagarlo. | |||
| luwas | manluluwas | salvador | Si Hesukristo ang atong manluluwas. | Jesucristo es nuestro salvador. | |||
| manuk | manok | gallina, gallo, pollo | Si Papa nako anaay baynte ka binuhi nga manok para sa tigbakay. | Mi padre tiene veinte gallos de pedigrí para las peleas de gallos. | |||
| manu | manomano | manual | |||||
| manuy | manoy | hermano mayor | |||||
| Sp | mancha | mantsa | mansa | mancha | |||
| Sp | manzana | mansanas | mansanas | manzana | Mas lami ang mansanas sa Japan ikumpara sa America. | La manzana de Japón es más rica que la de América. | |
| mantala | mantala | anuncio, publicar | Nabasa ba ninyo ang mantala mahitungod sa ilang bag-ong tindahan? | ¿Has leído el anuncio de su nueva tienda? | |||
| mantala | mantalaan | periódico | Magbasa ka ba ug mantalaan kada adlaw? | ¿Lees el periódico todos los días? | |||
| Sp | mantequi | mantikilya | mantekilya | mantequilla | Usahay, among butangan ug mantekilya ang pan. | A veces, ponemos mantequilla sobre el pan. | |
| Sp | manteca | mantika | mantika | manteca | Ang mantika sa baboy mas daghan ug kolesterol ikumpera sa uban. | La grasa del cerdo es más rica en colesterol que otras grasas. | |
| Sp | mancha | mantsa | mantsa | mancha | |||
| tubag | manubag | responsable | |||||
| subid | manubid | pescar con barco | |||||
| suhitu | manuheto | versado | |||||
| sukad | manukad | empezado | |||||
| numbaling | manumbaling | considerar | Ang babaye wala manumbaling. | La mujer no se conmovió. | |||
| tubus | manunubos | salvador | |||||
| sukli | manunukli | cambiante | |||||
| sunud | manununod | heredero | Siya ang bugtong manununod sa katigayunan sa iyang lolo. | Ella es la única heredera de la riqueza de su abuelo. | |||
| Sp | manuscri | manuscritu | manuskrito | manuscrito | |||
| tusluk | manuslok | ||||||
| dula | manuwa | →magdula | |||||
| En | maniac | manyak | manyak | maniático/a | |||
| En | maniac | manyak | manyakis | maniático/a | |||
| mau | mao | ser | Mao ba?; maong ; Mao na! | ¿Así es?; llamado; ¡Es por eso! | |||
| mau | maomao | inventarse, fábula | Ang mangingilad maghimo ug maomao nga mga estorya. | El estafador fabricaba historias de ficción. | |||
| mau nga | maong | eso, aplicar a, correspondiente | |||||
| maung | maong | jeans, tejanos | |||||
| mau ra | maora ug | similar, como, parecerse | Ang akong nawong maora ug hitsura ni Genna. | Mi cara se parece a Genna. | |||
| daut | maot | feo, hipócrita, mal | Maot ang pasundayag sa plaza kagabii. | El show de anoche en la plaza fue feo. | |||
| pagawal | mapagawalon | pomposo, arrogante | |||||
| pulus | mapahimuslanon | depredador | |||||
| taas | mapahitas-on | orgulloso | Ang tawo nga mapahitas-on walay mga higala. | Una persona orgullosa no tiene amigos. | |||
| ubus | mapainubsanon | humilde | |||||
| sayud | mapakisayron | curioso | |||||
| tagana | mapanagan-on | prudente | |||||
| kahas | mapangahason | audaz | |||||
| salamat | mapasalamaton | agradecido | Kanunay akong mapasalamaton sa Ginoo sa tanang grasya nga iyang gihatag kanako. | Siempre estoy agradecido a Dios por todas las bendiciones que me dio. | |||
| ubus | mapaubsanon | humilde | |||||
| pig-ut | mapig-ot | estrecho, apretado, estricto | Ang karsada padulong sa ilang balay mapig-ot. | El camino que lleva a su casa es estrecho. | |||
| pili | mapili | excepción, selección | walay mapili | sin excepción | |||
| pilit | mapiliton | insistente | |||||
| palangga | mapinanggaon | querido/a | |||||
| piug | mapiog | abrumadora, suprimir | |||||
| piug | mapiogon | abrumador | |||||
| pugus | mapugsanon | insistente, persistente | |||||
| pulus | mapuslanon | útil | |||||
| puti | maputi | blanco | |||||
| umari ka | marika | ven acá | Miingon siya sa iring "Marika" . | Le dijo 'Ven aquí' al gato. | |||
| Sp | marca | marka | marka | marca | |||
| Sp | marmol | marmul | marmol | mármol | Ang salog sa balay ni Cecil marmol. | El suelo de la casa de Cecil es de mármol. | |
| maru | maro | perspicaz | |||||
| Sp | marfil | marpil | marpil | diente postizo | Nagsuot si Chona sa iyang marpil. | Chona lleva dientes postizos. | |
| Sp | marzo | marsu | Marso | marzo | Ang akong ig-agaw mogradwar karong umaabot nga Marso. | Mi prima se graduará el próximo mes de marzo. | |
| Sp | martes | martis | Martes | martes | Naa sila praktis sayaw kada Martes. | Tienen prácticas de baile todos los martes. | |
| Sp | martillo | martilyu | martilyo | martillo | |||
| maru | marunong | astuto, sabio | |||||
| Sp | mas ~ q | mas ~ kay | mas ~ kay | mas … que | Si Ruben mas buotan ug mapaubsanon kay sa kang Lito. | Rubén es más amable y humilde que Lito. | |
| sabut | masabtan | comprensible | Hinaot nga imo kong masabtan. | Desearía que lo entendieras. | |||
| sagunsun | masagunson | sucesivo | |||||
| Sp | masaje | masahi | masahe | masaje | Maaayo kaayo magpamasahe inig human sa trabaho, para makatulog dayon. | Es muy bueno recibir un masaje después de trabajar para que podamos dormir pronto. | |
| sakit | masakiton | enfermo, paciente | Si Gary nga palahubog kaayo bisag bata pa, pero masakiton na karon. | Gary estaba borracho incluso cuando era joven y ahora está enfermo. | |||
| sala | masal-anon | criminal | |||||
| sayup | masalaypon | infiel, errante, equivocado | |||||
| salig | masaligan | confiable | Ang katabang namo sa balay masaligan kaayo sa pagbantay sa balay kung wala kami. | Nuestra asistenta es muy confiable para cuidar nuestra casa cuando estamos ausentes. | |||
| salig | masaligon | confiado | Ang akong amigo masaligon kaayo nga gibilin sa akoa ang iyang kuwarta nga nagkantidad ug singkwenta mil. | Mi amigo realmente confía en mí y me deja su dinero de 50,000 pesos. | |||
| subu | masalub-on | melancólico | |||||
| maha riyal | masariyal | pastel de cacahuate | Mangaon na kita ug masariyal. | Ahora vamos a tomar un masariyal. | |||
| saya | masaya | alegre | |||||
| sayud | masayod | saber | Wala ko masayod. | No lo sé. | |||
| sayun | masayon | fácil | Ang pagkuha ug maayong grado dili masayon. | Obtener buenas calificaciones no es fácil. | |||
| sayud | masayran | conocible | |||||
| sayud | masayri | decir, saber | wa masayri | desconocido | |||
| siaw | masiaw | travesura, travieso | |||||
| sibut | masibuton | entusiasta | |||||
| maskin ug | masig | cada | |||||
| masig ka | masig ka | cada | Nagdapat ang ilang masig ka aping. | Sus mejillas se tocaron. | |||
| silak | masilakon | radiante, brillante | |||||
| Sp | celo | silu | masilos | celoso | Maselos si Ryan kon si Rey ang among palitan ug bisikleta. | Ryan está celoso si compraremos una bicicleta para Rey. | |
| sabut | masinabtanon | comprensivo, inteligente | Ang gusto nako nga maasawa kanang masinabtanon nga babaye. | Me gusta esa chica comprensiva para mi esposa. | |||
| sabut | masinabuton | comprensión inteligente | Sayon tudloan ang batang masinabtanon. | Es fácil de enseñar a un niño inteligente. | |||
| sina | masinahon | envidioso, celoso | Kung ikaw masinahon nga pagkatawo, mahimo ka usab nga makaugalingon. | Si eres una persona celosa, también puedes ser egoísta. | |||
| sipala | masipad-anon | profano | |||||
| Sp | mascara | maskara | maskara | máscara | Sa bacolod usa sa siyudad sa isla sa Negros inila kaayo ang ilang "Maskara Festival" sa tibuok kalibutan. | En Bacolod, uno de la ciudad de la isla de Negros, su "Festival de Maskara" es muy popular en el mundo. | |
| maskin | maskin | aunque, sin embargo | Maskin ug wala koy igong kwarta, nangandoy gihapon ko nga makaeskwela pagbalik. | Aún no tengo suficiente dinero, quiero volver a la escuela. | |||
| Sp | muscular | muskuladu | maskulado | hombre musculoso | |||
| subu | masub-anon | melancólico, infeliz | |||||
| subli | masubli | de nuevo, repetidamente | |||||
| suku | masuk-anon | malhumorado | |||||
| suku | masuko | enojado, enojarse | Masuko si Nanay kon mokuyog ko nimo. | Mi madre se enojará si voy contigo. | |||
| sulaw | masulaw | deslumbrante | Ang sidlak sa adlaw masulaw. | La luz del sol es deslumbrante. | |||
| subu | masulob-on | triste, melancólico, deprimido | Nganong masulob-on man kana ang imong nawong? | ¿Por qué está tan triste tu cara? | |||
| supil | masupilon | rebelde | |||||
| susi | masusihon | curioso | |||||
| susu | masuso | infancia | Ang batang masuso ni Kiara guapa kaayo. | La nena de Kiara es muy hermosa. | |||
| masyaw | masyaw | maíz amarillo | |||||
| mata | mata | ojo, despertarse | Ayaw katulog, pagmata! | ¡No te duermas, despierta! | |||
| matag | matag | cada | Gipanagaan ug libre nga balay ang matag usa ka pamiliya. | Cada familia recibió una vivienda gratis. | |||
| matag tawu | matag tawo | cada persona | Ang matag tawo adunay damgo sa iyang kinabuhi. | Cada persona tiene un sueño para su vida. | |||
| taha | matahaon | tímido | |||||
| tahum | matahum | hermoso | Kining barangay namo matahum na kaayo tan-awon karon sukad wala nay basura sa dalan. | Nuestro barangay es hermoso de ver ahora ya que la basura desapareció de la calle. | |||
| matang | matang | especie, clase | Unsay matang sa imong pagkatawo. | Qué clase de hombre eres. | |||
| tarung | matarong | justo, recto | Ang maghuhukom matarong sa iyang desisyon. | El juez está justo en su decisión. | |||
| tarug | matarug | inestable, movible | Matarug ang poste nga wala gilubong ug tarung. | El pilar no está bien enterrado y no es estable. | |||
| tawa | mataw-anon | en broma | |||||
| matay | matay | morir | |||||
| matay | matay! | ¡Dios mío! | |||||
| tiaw | matiawtiawon | travieso, bromista | |||||
| tikas | matikason | deshonesto, fraudulento | Dili gyud ko ganahan sa mga tawo nga matikason ug dili ko ganahan nga makig-istorya nila. | No me gustan las personas deshonestas ni hablar con ellas. | |||
| matikud | matikdi | detectar, observar | Wala mamatikdi sa kapulisan nga dunay nakaeskapo nga piniriso. | La policía no notó que había una fuga de preso. | |||
| matikud | matikod | detectar, observar | Nakamatikod ko sa imong lihok. | He observado tus movimientos. | |||
| tabang | matinabangon | servicial | Ang among mga silingan matinabangon. | Nuestros vecinos son serviciales. | |||
| tahud | matinahuron | educado, cortés | Ang iyang mga anak matinahuron. | Sus hijos son obedientes. | |||
| tin-aw | matin-aw | transparente, claro | Matin-aw pa tan-awon ang tubig sa among sapa. | El agua en nuestro río aún está clara. | |||
| tinguha | matinguhaon | deseoso, entusiasta | Matinguhaon siya nga ang iyang mga damgo matuman. | Él desea que sus sueños se hagan realidad. | |||
| tinu | matino | obvio, cierto | |||||
| tuud | matinud-anon | honesto, veraz | Ang matinud-anon nga tawo kasaligan. | Se puede confiar en una persona honesta. | |||
| tuud | matinuuron | honesto, veraz | |||||
| tistis | matistis | humorístico, bromista | Matistis ang akong ikaduhang anak. | Mi segundo hijo es bromista. | |||
| matngun | matngon | notar, observar, apreciar | |||||
| matud | matod | según, decir que | Matud nila, ako dili angay nimo. | Según ellos, no soy la persona adecuada para ti. | |||
| Sp | matricula | matricula | matrikula | matricula, registro | |||
| Sp | matrona | matruna | matrona | matrona | |||
| tubay | matubayon | diligente, cuidadoso | |||||
| matud | matud pa. | llamado | |||||
| tuud | matud-an | probar, aclarar | Mamatud-an ra ang tinuod puhon. | La verdad se aclarará por fin. | |||
| tuud | matud-anon | veraz | |||||
| tudlu | matudloan | educable | |||||
| tunaw | matunaw | derritiéndose, disoluble | Kaona dayon na ang imong ice cream kay matunaw unya na. | Come tu helado de inmediato, ya que podría fundirse pronto. | |||
| tuud | matuod | verdad, probar | Ang tanan nimong nabasa matuod. | Todo lo que lees es verdad. | |||
| matutu | matuto | ser madre, criar, formar | |||||
| batyag | matyag | darse cuenta | |||||
| ugdang | maugdang | solemne, serio | Ang seremonya sa ilang kasal maugdang. | Su ceremonia de boda es solemne. | |||
| ulag | maulag | lujurioso | |||||
| ulaw | maulawon | tímido, vergonzante | |||||
| ulu | maulo | talentoso | Adunay espesyal nga eskwelahan para sa mga maulo nga kabataan. | Hay una escuela especial para niños con talento. | |||
| inat | maunat-unat | elástico | |||||
| unung | maunongon | leal | Ang katabang ni Elsie maunongon sa ilang pamilya. | El ayudante de Elsie es leal a su familia. | |||
| unsa | maunsa | ocurrirá | Wala kamo mahibalo kon maunsa ang inyong kinabuhi ugma. | No sabéis que pasará con vuestra vida mañana. | |||
| mau ra ug | maurag | similar, como, parecerse | Ang batasan ni Roy maurag si Allan. | El hábito de Roy es el mismo que el de Allan. | |||
| usab | mausab | flexible, cambiante | |||||
| usik | mausikon | derrochador, despilfarrador | Mausikon kaayo ka sa imong kuwarta, bisan dili importante nga butang mag-sige ug palit. | Eres tan derrochador de tu dinero que sigues comprando incluso objetos que no son necesarios. | |||
| usisa | mausisahon | inquisitivo | |||||
| uswag | mauswagon | progresivo | Ang siyudad sa Sugbu karon mauswagon na, daghan nang mga nibobo ug puhunan para sa negosyo nga mga langyaw. | La ciudad de Cebú ahora ya es una ciudad desarrollada, muchos extranjeros están invirtiendo capital para negocios. | |||
| uyun | mauyunon | comprensible, favorable | Ang mga ginikanan sa among eskwelahan mauyunon mahitungod sa pagbayad sa mga amutan. | Los padres de nuestra escuela están a favor de pagar la donación. | |||
| may | may | ser, estar, tener | May putos siyang gidala. ; May bag-o na siya nga uyab. | Trajo un paquete. ; Ella tiene un nuevo novio. | |||
| maya | maya | jubiloso, alegre | |||||
| mayamaya | mayamaya | pargo rojo, dorada | |||||
| maymay | maymay | advertir, consejo, admonición | |||||
| Sp | mayo | mayu | mayo | mayo | Daghan ug piyesta sa Bohol sa bulan sa Mayo. | Tienen muchas fiestas en Bohol durante el mes de mayo. | |
| may-ung | may-ong | asemejar | |||||
| Sp | mayordo | mayurdum | mayordomo | mayordomo | Ang mga adunahan adunay mayordomo sa ilang panimalay. | Los ricos tienen un mayordomo en su casa. | |
| Sp | mayoria | mayuria | mayoria | mayoría | |||
| yubit | mayubiton | insolente | |||||
| Sp | medalla | midalya | medalya | medalla | Sa elementarya pa ko, kanunay ko masabtan ug medalya kay ako man ang nag-una sa klase. | En mi escuela primaria, siempre recibí una medalla por el primer honor. | |
| En | medical | medikal | medikal | médico | |||
| En | media | medya | medya | medios de información, prensa | Ang medya usahay dili insakto ang mga detalye sa balita. | Los medios a veces son inexactos con los detalles de las noticias. | |
| Sp | media | midya | medya | medio, medios de información | Ang medya maoy mohatag ug mga detelye sa balita. | Los medios darán los detalles de la noticia. | |
| Sp | media | midya | medyas | medias, calcetines | medyas sa babae; medyas sa lalaki | medias; calcetines | |
| Sp | medio | midyu | medyo | bastante, algo, un poco | Ako usahay medyo maulawon sa mga tawo nga akong kaatubang. | A veces soy bastante tímido con las personas que enfrente. | |
| Sp | mejico | mihiku | Mehiko | Méjico | Nakaadto ka na ba sa Mehico? | ¿Has estado en México? | |
| Sp | mecanic | mikanika | mekanika | mecánica | |||
| Sp | mecanic | mikaniku | mekaniko | mecánico | Ang mekaniko nga gikuha nako para moayo sa sakyanan, dali ra kaayo siya nga nakaayo. | El mecánico que contraté para arreglar el auto, él lo arregló de inmediato. | |
| Sp | mensaje | minsahi | mensahe | mensaje | Unsa ang mensahe sa Sto.Papa para sa mga pilipino? | ¿Cuál es el mensaje del Papa para los filipinos? | |
| Sp | cemente | simintiriu | menteryo | cementerio | |||
| Sp | mientras | mintras | mentras | mientras | Mentras tanto | mientras tanto | |
| Sp | menudo | minudu | menudo | vender al por menor | |||
| mirisi | merise | ¡Te lo mereces! | |||||
| Sp | mercado | mirkadu | merkado | mercado | Ang merkado sa among lugar dili kumpleto sa baligya, nga gininahanglan sa tawo. | El mercado en nuestro lugar no tiene todos los productos para la necesidad de las personas. | |
| Sp | merienda | miryinda | meryenda | bocadillo, merienda | Ang akong paborito nga meryenda mao ang mainit nga pandesal nga adunay mantikilya ug krema. | Mi merienda favorita es el pandesal caliente con mantequilla y crema. | |
| Sp | meztiza | mistisa | mestisa | mestiza | Usa ka mestisa Espanyola ang akong lola. | Mi abuela es una española mestiza. | |
| Sp | mestizo | mistisu | mestiso | mestizo | Ang akong bana usa ka mestiso Insik. | Mi esposo es chino mestizo. | |
| Sp | metodo | mitudu | metodo | método | Unsa ang pinaka maayong metodo sa pagtudlo ug Matematika? | ¿Cuál es el mejor método para enseñar matemáticas? | |
| Sp | metro | mitru | metros | metro | Ang tela nga gikinahanglan para himuon nga karsones nako mga duha ug tunga sa metros. | La tela necesaria para hacer mis pantalones era de casi dos metros y medio. | |
| manga | mga | mostrar plural | muestra plural | ||||
| kami | mi | abr. de "kami" | |||||
| Af | mi | mi- | un prefijo | hacer el verbo transitivo en pasado | |||
| abut | miabot | venido, llegó | Miabot na ang akong pinalangga nga asawa gikan sa Canada. | Mi amada esposa ha llegado de Canadá. | |||
| agi | miagi | pasado | Miaging tuig | el año pasado | |||
| miki | miki | fideos | Ganahan ka mokaon ug miki? | ¿Te gusta comer fideos? | |||
| kisdum | mikisdom | pesado, fruncir las cejas | Mikisdom ang iyang panagway pagkakita sa iyang kaawayng politiko. | Su rostro se volvió sombrío cuando vio a su enemigo político. | |||
| Sp | mil | mil | mil | mil | Nanginahanglan ko ug singkwenta mil pesos. | Necesito cincuenta mil pesos. | |
| labay | milabay | pasado | Kalimutan ang atong milabay ug magpuyo ta para sa umaabot. | Olvidemos lo pasado y vivamos para mañana. | |||
| Sp | milagro | milagru | milagro | milagro | Aduna bay milagro nga nahitabo sa imong kinabuhi? | ¿Hay algún milagro que sucedió en tu vida? | |
| lurang | milurang | calmarse | |||||
| Sp | milla | milya | milya | milla | Pila ka milya ang gilay-on sa inyong balay padulong sa opisina, diha sa Amerika? | ¿Cuántas millas desde su casa hasta su oficina, allí en América? | |
| Sp | million | milyun | milyon | millón | Napulo ka milyon ka pesos ang iyang nadaug sa lotto. | Ganó diez millones de pesos en la lotería. | |
| Sp | millonari | milyunaryu | milyonaryo | millonario | Ang milyonaryo daghan ug kwarta. | Un millonario tiene mucho dinero. | |
| miming | miming | gatito, minino | Nanganak ang among iring ug lima ka miming. | Nuestra gata parió cinco gatitos. | |||
| Sp | mina | mina | mina | mina | Adunay mina sa bulawan sa siyudad sa Baguio. | Hay una mina de oro en la ciudad de Baguio. | |
| mahal | minahal | novio/a | Hapit na mopauli ang akong minahal gikan sa Japan. | Mi novio volverá pronto de Japón. | |||
| Sp | mando | mandu | minandoan | jurisdicción | Ang mga tawo sa kabukiran sa among lugar minandoan usab sa among mayor. | La gente de la montaña en nuestro lugar también está bajo la jurisdicción del alcalde. | |
| maru | minaru | ironía, trampa | |||||
| tarung | minatarung | portarse bien, buena manera | Gitudluan tika ug minatarung! | Te dije que te portaras bien. | |||
| matay | minatay | gemir | Nganong nagminatay ka man? Namatyan ka? | ¿Por qué estás llorando? ¿Alguien murió? | |||
| matay | minatay | cuerpo, cadáver | |||||
| patay | minatay | difunto/a | Ang minatay nga lalaki gidala sa mga tawo sa punerarya. | La gente trajo al hombre muerto a la funeraria. | |||
| matutu | minatuto | alcurnia, raza | Si Elsie minatuto sa iyang lola. | Elsie hereda la sangre de su abuela. | |||
| paminaw | minaw | escuchar, oír, sentir, observar | Naminaw ko'g radyo. | Escuché la radio. | |||
| ming | ming- | prefijo | ming-abot, mingtabang, minggukod | ||||
| mingaw | mingaw | recordar, extrañar | Mingawon ko nimo kung dili ka nako makita. | Me siento solo si no me ves. | |||
| minghuy | minghoy | deprimido | |||||
| yukbu | mingyukbo | saludar | Si Anie mingyukbo sa Mayor. | Anie saludó al alcalde. | |||
| mini | mini | falso | Mini nga kwarta ang iyang gibayad kanako. | Ella me pagó con un dinero falso. | |||
| Sp | minoria | minurya | minoriya | minoría | Kinsa ang lider sa minoriya sa kongreso? | ¿Quién es el líder minoritario en el congreso? | |
| Sp | menos | minus | minos | menos, bajo | Minos siya ug respeto sa mga karaang politiko. | Ella tiene menos respeto por los políticos tradicionales. | |
| Sp | mientras | mintras | mintras | mientras | |||
| mubu | minubo | abreviatura | Unsa ang minubo sa pulong nga attorney? Atty. | ¿Cuál es la abreviatura de la palabra attorney? Atty. | |||
| Sp | menos | minus | minusan | reducir | Ilang giminusan ang mga presyo sa nag-unang palaliton. | Redujeron los precios de los artículos primeros. | |
| Sp | minuto | minutu | minuto | minuto | Pila ka minutos ang imong gihulat dinhi? | ¿Cuántos minutos estás esperando aquí? | |
| minyu | minyo | casarse | Nagminyo sila sa katapusan. | Finalmente se casaron. | |||
| mirisi | mirisi | ¡Te lo mereces! | Spanish 'merecer' in origin? | Te lo mereces. | |||
| Sp | misa | misa | misa | misa | Motambong ako ug misa kada Dominggo. | Asisto a misa todos los domingos. | |
| Sp | mismo | mismu | mismo | sobre eso, se corresponden, sí | Ako mismo miluto niini. | Yo mismo lo cociné. | |
| Sp | misterio | mistiryu | misteryo | misterio | Nakahinumdom ka pa ba sa mga misteryo sa kasakit? | ¿Todavía puedes recordar los Misterios Dolorosos? | |
| takdu | mitakdo | correspondiente | |||||
| mithi | mithi | ideal | Unsa ang imong gimithi nga lalaki? | ¿Cuál es tu hombre ideal? | |||
| Sp | mientras | mintras | miyentras | mientras | Miyentras tanto lang gud. | Sólo por el momento. | |
| Sp | miercole | myirkulis | Miyerkoles | miércoles | Maglaba ko kada Miyarkules. | Me lavo la ropa todos los miércoles. | |
| imu | mo | tu | |||||
| Sp | moda | muda | moda | moda | Unsa ang bag-ong moda sa sinina karon? | ¿Cuál es la nueva moda en vestidos hoy en día? | |
| Sp | modelo | mudilu | modelo | modelo | |||
| Sp | moderno | mudirnu | modirno | moderno | |||
| Sp | modista | mudista | modista | modista | |||
| Sp | modo | mudu | modo | modo | |||
| Sp | mojon | muhun | mohon | mojón | |||
| Sp | molestia | mulistya | molestiya | molestar | |||
| puyu | molupyo | residente | Si Ginuong Kruz usa ka molupyo sa Jagna. | El Sr. Kruz es uno de los residentes de Jagna. | |||
| munggus | monggos | judía | |||||
| Sp | monja | mungha | mongha | monja | Ang mongha nagpuyo sa kumbento. | Las monjas viven en conventos. | |
| Sp | muñeca | munyika | monyeka | muñeca | Kining monyeka alang sa imong igsoon. | Esta muñeca es para tu hermana. | |
| mau ra | mora | solo, nunca más | Mao ra gyud ni ang akong kwarta. | Este es el único dinero que tengo. | |||
| Sp | morado | muradu | morado | morado | Morado ang kolor sa akong bag-ong payong. | El color de mi nuevo paraguas es morado. | |
| mau ra ug | morag | similar, como, parecerse | Ang akong tsinelas morag pareha sa imoha. | Mis chinelas son similares a las tuyas. | |||
| Sp | moralida | muralidad | moralidad | moralidad | Ang mga magtutudlo kinahanglan nga adunay taas nga moralidad. | Los maestros deben tener alta moralidad. | |
| muru | Moro | musulmán | Kasagaran sa atong mga igsoon Moro nagpuyo sa Mindanao. | La mayoría de nuestros hermanos musulmanes viven en Mindanao. | |||
| Sp | mosquite | muskitiru | moskitero | mosquitero | Makatulog ko ug maayo karong gabii kon maggamit ug moskitero. | Podré dormir bien si uso mosquitero. | |
| Sp | motivo | mutibu | motibo | motivo | |||
| Sp | motocicl | mutusiklu | motorsiklo | motocicleta | Kinahanglan magsuot ug helmet kon mosakay ug motorsiklo. | Es importante usar un casco al conducir una motocicleta. | |
| ulipun | moulipon | esclavizar | |||||
| mubu | mubo | corto, acortar | Mubo ug buhok ang babaye. | El pelo de esa mujer es corto. | |||
| mubu | mugbo | corto, acortar | |||||
| mugna | mugna | inventar crear | Gimugna sa Amerika an mga mangilngig nga paagi sa pagpatay. | América ha creado un método terrorífico para matar gente. | |||
| mug-ut | mug-ot | estar mohíno | Ang bata nagmug-ot kay nawala ang iyang bag-ong dula-an. | El niño se enfurruña porque perdió su nuevo juguete. | |||
| mug-ut | mug-oton | mohíno | Ang among maestra sa matematika mug-oton. | Nuestro profesor de matemáticas es gruñón. | |||
| Sp | mojon | muhun | muhon | mojón | |||
| mulu | mulo | quejar | Si Bebeth nagmulo nga ang iyang ulo magsige ug sakit. | Bebeth se queja de que siempre le duele la cabeza. | |||
| Sp | multa | multa | multa | multa | Mobayad ka ug multa kon madugay ka ug abot. | Pagarás una multa si llegas tarde. | |
| Sp | multa | multa | multahan | multa | |||
| multu | multo | fantasma | Ang mga bata mahadlok ug multo. | Los niños le tienen miedo al fantasma. | |||
| mumu | mumo | dar con la cara | |||||
| muna | munamuna | hacer lo mejor | |||||
| bunga | munga | dar fruto | Ang mga punoan sa mangga mamunga ug daghan kon isprehan ug insektisayds. | Los árboles de mango darán frutos cuando son rocían los insecticidas. | |||
| Sp | municipi | munisipyu | munisipyo | municipio | Ang among munisipyo nakadaug isip kinalimpyuhang munisipyo sa probinsya sa Sugbo. | Nuestro municipio ganó como el municipio más limpio en la provincia de Cebú. | |
| Sp | muñeca | munyika | munyeka | muñeca | |||
| muut | muot | humorístico, gracioso | Ang mga komedya sa among lolo kahimut-an kaayo. | Las bromas de nuestro abuelo son muy chistosas. | |||
| mura | mura | como, igual que | mau ra | ||||
| mura | murag | similar, como = 'mau ra ug' | Murag bangaw ang kolor sa imong sinina. | El color de tu vestido es como un arco iris. | |||
| Sp | museo | musiyu | museyo | museo | Nakaadto ka na ba sa museyo sa among lugar? | ¿Has ido al museo en nuestro lugar? | |
| Sp | musica | musika | musika | música | Aduna kami gihimo nga proyekto sa Musika. | Estamos haciendo un proyecto en música. | |
| Sp | musiquer | musikiru | musikero | músico, musiquero | |||
| En | muslim | muslim | Muslim | Islam, musulmán | Aduna ka bay amigo nga Muslim? | ¿Tienes un amigo musulmán? | |
| muta | muta | legaña | |||||
| mutu | muto | colina, montículo | Maanindot tan-awon ang mga muto sa Chocolate hills. | La vista de 'chocolate hills' es muy bonita. | |||
| Sp | muchach | mutsatsa | mutsatsa | muchacha | |||
| mutya | mutya | joya, perla, belleza | Daghan ug mga mutya ang korona sa rayna. | La corona de la reina tiene muchas joyas. | |||
| buut | muut | divertido | |||||
| Af | na | na- | un prefijo | hace verbo transitivo pasado | |||
| kana | na | ese, aquel | |||||
| na | na | ya | Ang akong mga anak nangatulog na. | Mis hijos ya están dormidos. | |||
| anaa | naa | ser, estar, tener | Naa kay problema? | ¿Tienes un problema? | |||
| anaa | naa ra man! | ¡Aquí! | Naa ra man diri sa kwarto ang bag. | La bolsa está justo aquí en esta habitación. | |||
| abut | naabtan | alcanzado, atrapado | |||||
| amung | naamong | implicado | |||||
| anad | naandan | común, costumbre, normal | Naandan sa mga pilipino ang pagrespeto sa mga magulangug edad. | Los filipinos comunes respetan a los mayores. | |||
| anad | naandanan | normal | |||||
| asuy | naasoy | mencionado, narrado | Naasoy sa akong Mama nga moadto siya sa Dipolog. | Mi madre mencionó que irá a Dipolog. | |||
| awahi | naawahi | el último | |||||
| anaa | naay | tener (naa+ang) | Naay problema akong pamilya. | Hay un problema en nuestra familia. | |||
| ayu | naayo | remendado | Ang akong naayo nga samad dili na sakit pero katol. | Mi herida remendada no es dolorosa pero tengo un picor. | |||
| balaka | nabalaka | preocupado | |||||
| balda | nabalda | interrumpido, perturbado | Nabalda ang akong pagtoon. | Me molestaban en mi estudio. | |||
| balisa | nabalisa | nervioso, inquieto | Nabalisa ang akong Mama kay dugay ko nipauli kagabii. | Mi madre estaba inquieta porque volví a casa tarde anoche. | |||
| bantug | nabantog | conocido, renombrado | Ang iyang kabatid isip usa ka panday nabantog na. | Se le conoce como un carpintero experto. | |||
| basag | nabasag | roto | Gibutang nako ang nabuak nga baso sa basurahan. | Puse el vaso roto en el cubo de basura. | |||
| batid | nabatiran | especialidad | |||||
| batyag | nabatyagan | notar, observar, sentir | |||||
| bilin | nabilin | restante | Pila ang nabilin nga kwarta nako? | ¿Cuánto dinero me queda? | |||
| biya | nabiyaan | permanecer | Akong nabiyaan ang akong anak sa akong ginikanan. | Dejé mi hijo a mis padres. | |||
| bugtu | nabugtuan | expirar, muerto | |||||
| buku | nabuko | descubierto | |||||
| buta | nabutaan | cegado | Nabutaan lang siya sa salapi. | Se cegaba por el dinero. | |||
| butu | nabuthan | disparado | |||||
| dani | nadani | encantado, fascinado, impresionado | Nadani ko sa iyang mga mata. | Me sentí atraída por sus ojos. | |||
| dapat | nadapatan | abatirse | |||||
| dulut | nadutlan | perforado, ofrecido | |||||
| nag | nag- | prefijo | hace verbo pasado progresivo | ||||
| naga | naga- | prefijo | hace verbo pasado progresivo | ||||
| alirung | nagaalirong | alrededor | Ang mga estudyante nagaalirong sa ilang magtutudlo. | Los alumnos se quedan alrededor de su profesor. | |||
| buhat | nagabuhat | práctico | |||||
| dasig | nagadasig | animar | Ang mga magtutudlo nagadasig sa mga estudyante nga mopadayon ug eskwela. | Los profesores animan a los alumnos a continuar ir a la escuela. | |||
| dilaab | nagadilaab | ardiendo, inflamado | Ang akong walay katapusang gugma kanimo kanunay nga nagadilaab. | Mi amor infinito por ti siempre está en llamas. | |||
| gilaw | nagagilaw | brillo, brillar | Ang nagagilaw nga silaw sa adlaw naghatag ug kahayag sa kalibutan. | Los rayos brillantes del sol dan luz al mundo. | |||
| hunung | nagahunong | estacionario, parado | Nagahunong ang mga sakayan sa terminal. | Muchos autobuses están en la terminal. | |||
| akub | nag-akob | conmovedor | |||||
| tuud | nagamatuod | demostrarse | Ang tanan niyang gisulti nagamatuod nga dili bakak. | Todo lo que dijo se demostró que no era falso. | |||
| angat | nag-angat | acercándose | Malinawon ang nag-angat nga eleksyon sa among lugar. | La próxima elección en nuestro lugar es pacífica. | |||
| dagat | nagat | pescar | Nanagat kami sa pier. | Pescamos en el muelle. | |||
| ungaw | nagaungaw | borde, entre la muerte y la vida | Nagaungaw sa kamatayon | entre la vida y la muerte | |||
| bara | nagbara | atascarse | Ang kanal nagbara sa sagbut nga gianud sa tubig ulan. | El drenaje fue atascado por las hierbas que fluyen por el agua de lluvia. | |||
| biku | nagbiko | hacer biko | |||||
| idad | nag-edad | envejecerse | |||||
| hari | naghari | reinar | |||||
| kapin | naghingapin | extremar | |||||
| bangga | nagkabanggaay | chocó, golpeó | Ang mga bata nagkabanggaay samtang nagdula. | Los niños se golpearon mientras jugaban. | |||
| daiya | nagkadaiya | varios, variados | |||||
| gidlay | nagkagidlay | en mal estado, harapiento | |||||
| lain | nagkalainlain | varios, diversos | Namalit si Lelanie ug nagkalain-laing klase sa prutas. | Lelanie compró varios tipos de frutas. | |||
| layu | nagkalinay-anay | separarse | Nagkalinay-anay ang akong mga ginikanan sa bata pa ko. | Mis padres se separaron cuando yo aún era joven. | |||
| kanayun | nagkanayon | según, decir | Nagkanayon akong Mama nga dili ko pakuyogon sa field trip. | Mi madre dijo que no puedo ir de excursión. | |||
| dayag | nagkapadayag | expresar | Nagkapadayag lang ko sa akong gibati kanimo. | Sólo estoy expresándote mis sentimientos. | |||
| puliki | nagkapuliki | ocupado | Nagkapuliki siya ug tiwas sa iyang trabaho. | Está muy ocupada terminando su trabajo. | |||
| sabut | nagkasabot | en acuerdo | |||||
| tibulaag | nagkatibulaag | dispersado | |||||
| lagut | naglagot | enojarse, sentir despecho | Naglagot ang napilde. | El perdedor sintió despecho. | |||
| lain | naglain | separar | Naglain mi ug balay. | Salimos de casa. | |||
| lata | naglata | ablandarse, corromperse | |||||
| mahay | nagmahay | arrepentirse, decepcionado | Nagmahay ko nimo. | Me has decepcionado. | |||
| mauy | nagmaoy | en forma, rabieta, borracho vicioso | Akong manghod nagmaoy tungod sa kahubog. | Mi hermano tuvo un arrebato de cólera por emborracharse demasiado. | |||
| mukmuk | nagmukmok | encerrarse | Nagmukmok siya sa kuwarto. | Se encerró en el cuarto. | |||
| anud | nagpaanod | a la deriva | |||||
| tuig | nagpanuigon | tener ... años | Nagpanuigon ang bata ug lima ka tuig. | El niño tiene cinco años. | |||
| taka | nagpataka | involuntario, indiscriminado | |||||
| silbi | nagsilbing | así llamado | Usa ka tulisan didto sa ngitngit nga bahin sa gawas sa pinuy-anan nga maoy nagsilbing look-out. | Uno de los ladrones se quedó en un lugar oscuro a las afueras de la casa y actuó como un llamado vigilante. | |||
| tinga | nagtinga-tinga | moribundo | Ang nagtinga-tinga nga tigulang nagbilin ug mensahe sa iyang anak. | El anciano moribundo le dejó un mensaje a su hijo. | |||
| unay | nag-unay | unos contra otros | Nag-unay sila sa pag-away. | Ellos lucharon entre ellos. | |||
| gustu | nagustohan | admirador/ra | Malipay siya nga nakit-an ang iyang nagustuhan. | Estaba feliz de ver a su admirada dama. | |||
| bilin | nahabilin | residual, restante | |||||
| una | nahauna | el primero | |||||
| agum | nahiagom | sufrir, obtener una lección | Nahiagom siya sa kapildihan. | Él experimentó ser un perdedor. | |||
| agum | nahiaguman | sufrir | Nahiagman nila ang tumang kalisod. | Están sufriendo un gran problema. | |||
| balu | nahibaloan | conocimiento | Daghan siya ug nahibaloan tungod sa pagsige ug basa. | Ella tiene mucho conocimiento por leer continuamente. | |||
| bilin | nahibilin | residual, restante | Tulo na lang ka adlaw ang nahibilin nga kanunay tang magkita. | Solo nos quedan tres días para encontrarnos. (pasar juntos) | |||
| bulung | nahibudngan | preguntarse | |||||
| galam | nahigalam | acostumbrado, siempre | Nahigalam si Jane ug kaligo sa swimming pool. | Jane suele nadar en la piscina. | |||
| mata | nahigmata | despertó | Nahigmat ako sa kasaba sa palibot. | Me desperté por el ruido a mi alrededor. | |||
| hilu | nahilo | envenenar | |||||
| buut | nahimuot | eufórico, alegre, complacer | |||||
| butang | nahimutang | reemplazar, colocado | |||||
| butang | nahimutangan | ubicación, paradero | |||||
| sama | nahisama | semejar | |||||
| tabu | nahitabo | suceso, evento | |||||
| uknul | nahiuknol | desconcertado | |||||
| nahut | nahot | sobras, residuo de abacá | walay nahut | sin dinero | |||
| hurut | nahutdan | agotar | |||||
| ibug | naibgan | admiración | |||||
| ibut | naibtan | arrancar, extirpar | morag naibtan og tunok | como si la espina se arrancara (no me molesta más) | |||
| igking | naigking | asustarse | Naigking ko sa dihang hapit nako mahikapan ang halas. | Me asusté cuando podría estar tocando la serpiente. | |||
| igu | naigo | justo, suficiente | Naigo ra ang giandam nila nga pagkaon. | La comida que preparaban era suficiente. | |||
| ila | nailhan | conocido | Nailhan na ang tawo nga nangawat. | Él es conocido como un ladrón. | |||
| ingun | naingnan | porqué, razón | Wala mahibalo ang naignan sa iyang sakit. | La causa de su enfermedad se desconoce. | |||
| Sp | intriga | intriga | naintriga | intriga | |||
| iwit | naiwit | tarde, estar último | Siya ang naiwit sa lumba sa dagan. | Fue el último en la carrera. | |||
| naka | naka- | prefijo | prefijo haciendo perfecto verbo tenso | ||||
| kabus | nakabsan | consumir, agotar | Nakabsan kini sa iyang kinabuhi. | Se agotó su vida. | |||
| buhi | nakabuhi | suelto | Ang kalabaw nakabuhi. | Soltaron el carabao. | |||
| kahig | nakahig | transferir | |||||
| ingun | nakaingon | causado | |||||
| lampus | nakalampos | graduado | Nakalampus siya sa iyang pag-eskwela. | Se graduó de su escuela. | |||
| kalit | nakalitan | sorprendido | Nakalitan ako sa balita. | Me sorprendió la noticia. | |||
| kugang | nakapakugang | suceso impactante | Ang kamatayon sa mayor, nakapakugang nga hitabo sa mga tawo sa lungsod. | La muerte del alcalde fue asombrosa para la gente del pueblo. | |||
| tapus | nakatapus | terminar graduándose | Nakatapus ko sa kursong edukasyon. | He terminado el curso de educación. | |||
| tuun | nakat-onan | que he aprendido | Wala ka giyoy nakat-unan didto. | Realmente no has aprendido nada allí. | |||
| nakig | nakig- | prefijo | muestra una intención de hacerlo juntos | ||||
| kita | nakit-an | descubrir | Nakit-an niya ang sekreto nga agianan. | Descubrió el pasaje secreto. | |||
| aku | nako | me, mi | |||||
| Sp | corriente | kuryinti | nakorentihan | descarga eléctrica | Nakorentihan ang bata paghikap niya sa wire sa koryente. | El niño fue electrocutado cuando tocó el cable eléctrico. | |
| kuyap | nakuyapan | desmayarse | Nakuyapan ang pobreng bata tungod sa kagutom. | El niño pobre se desmayó a causa del hambre. | |||
| na lang | nalang | sólo | Ayaw nalang.; Ayaw lang. | Por favor no haga.; ¡Nunca lo haces! | |||
| langan | nalangan | tarde, atrasado | Nalangan siya pag-abot sa eskwelahan. | Llegó tarde a la escuela. | |||
| limut | nalimut | olvidado, no recordar | Nalimot siya pagsira sa pultahan. | Ella se ha olvidado de cerrar la puerta. | |||
| lutas | nalutas | destetado | |||||
| palihug | namalihog | pedir un favor | |||||
| na man | naman | ya | |||||
| Sp | mancha | mantsa | namansahan | mancharse | Namansahan akong sanina sa dugo. | Mi ropa estaba manchada por la sangre. | |
| basin | namasin | esperando | |||||
| pasul | namasol | pescar | Namasol siya sa dagat. | Fue a pescar al mar. | |||
| mata | namat-an | despertó | Nadamgo ko ug ngil-ad, ug nakasyagit ko sa akong kahadluk, ug namat-an nalang nako nga gitamparos ko sa akong igsuon. | Cuando tuve una pesadilla, me asusté y grité, mi hermana me tocó y me despertó. | |||
| bawi | namawi | recuperado | |||||
| may-ung | namay-ongan | parecido | |||||
| binhud | naminhod | entumecido | |||||
| Sp | fiesta | pista | namista | asistir a una fiesta | |||
| bitad | namitad | ser el último | Namitad siya sa lumba. | Fue el último en la carrera. | |||
| amu | namo | nuestro, nos | |||||
| mugna | namugna | fabricado | |||||
| pula | namula | enrojecer | Namula ko pagkakita niya. | Me ruboricé cuando lo vi. | |||
| punu | namunuan | dirigir | |||||
| puti | namuti | pálido | |||||
| puyu | namuyo | residir | Sagad sab sa namuyo mga doktor. | ||||
| nana | nana | pus | Nagnana ang iyang samad. | Su herida se ha infectado. | |||
| saad | nanaad | prometido | Nanaad ko niya nga mobalik. | Le prometí volver pronto. | |||
| tabuk | nanabok | cruzar, pasar | Motabuk na ta sa karsada. | Vamos a cruzar la calle. | |||
| dalagan | nanagan | correr | Nanagan ang mga kawatan. | Los ladrones corren. | |||
| dakup | nanakop | atrapado | Nanakop ang mga pulis ug mga sugarol. | El policía atrapó a los jugadores. | |||
| nanang | nanang | abuela, madre, tía | Tigulang na si nanang Sepa para mobiyahe. | La abuela Sepa es demasiado vieja para viajar. | |||
| nana | nanaon | supurar | |||||
| nanay | Nanay | madre | Maayo moluto si Nanay ug bibingka. | Madre cocina 'Bibingka' (un pastel de arroz) muy bien. | |||
| nang | nang- | prefijo | hace verbo intransitivo, pasado | ||||
| nanga | nanga- | prefijo | hace verbo intransitivo, pasado, plural | ||||
| adyi | nangadye | orar | Nangadye mi para sa kalampusan sa operasyon. | Oramos por el éxito de la operación. | |||
| agi | nangagi | pasado | Kalimti na ang nangagi. | Olvida el pasado. | |||
| agi | nangaging | pasado, anterior | Walay ulan sa nangaging bulan. | No hubo lluvia en el último mes. | |||
| grabi | nangagrabehan | grave | |||||
| kahas | nangahas | atrever | Ayaw giyod pangahas ug pauli nga maginusara sa kagabhion. | No te atrevas a ir a casa sola por la noche. | |||
| lagput | nangalagpot | (caer y) romperse, dispersarse | Sa pagpaspas nakong lakaw nangalagpot ang gidala nakong itlog. | Caminé rápido, por eso, se rompieron los huevos que traje. | |||
| ambak | nangambak | saltando | Nangambak sila sa bintana kay nasunog ilang balay. | Saltaron de la ventana, porque su casa estaba en llamas. | |||
| nganduy | nangandoy | esperanza, deseo, ansia | Nangandoy ko nga matabangan nako ang akong mga igsoon. | Deseo ayudar a mis hermanos | |||
| tarung | nangatarongan | excusar, justificar | Nangatarungan siya. | Dijo una excusa. | |||
| tawa | nangatawa | haber reído | Nangatawa sila sa akong gibuhat. | Se rieron de lo que hice. | |||
| ayaw | nangayaw | rechazar, decir "no!" | Nangayaw sila sa akong hangyo. | Rechazaron mi pedido. | |||
| hantuk | nanghantok | desear un premio gordo | Nanghantok akong ig-agaw ug dato nga tigulang aron makaluwas sa ilang kalisod. | Mi primo busca a un anciano rico para escapar de su pobreza. | |||
| hapak | nanghapak | golpear, palmada | Nanghapak ang bata sa iyang kadula. | El niño golpeó a su compañero de juegos. | |||
| kapin | nanghingapin | redundante, excesivo | Aduna ka bay nanghingapin nga kwarta? | ¿Tienes dinero extra? | |||
| hipus | nanghipos | mantener, guardar, recoger y organizar | Nanghipos ko sa daan nakong libro. | Guardé mi viejo libro. | |||
| isug | nangisog | enfurecerse | |||||
| kita | nangita | buscar | Nangita mi sa Yamashita treasure. | Buscamos el tesoro de Yamashita. | |||
| nangka | nangka | jackfruit | Nangka ang akong paboritong prutas. | Jackfruit es mi fruta favorita. | |||
| labay | nanglabay | pasado | Ipalabay ang nanglabay. | Dejemos que lo pasado sea pasado. | |||
| lalin | nanglalin | mover, cambiar de lugar | Nanglalin na sa Negros ang pamilyang Cuizon. | La familia Cuizon se ha mudado a Negros. | |||
| kuha | nanguha | obtener | Nanguha mi ug prutas. | Hemos obtenido las frutas. | |||
| unay | nangunay | hacer uno mismo | Ako ang nangunay ug laba sa akong mga sinina. | Yo mismo lavaba mi ropa. | |||
| kurakut | nangurakot | corromper | Nangurakot ang ubang opisyales sa gobyerno. | Algunos funcionarios del gobierno son corruptos. | |||
| kutana | nangutana | preguntar | Nangutana ko sa mga tawo. | Lo pregunté a muchas personas. | |||
| hapun | nanihapon | tomó la cena | |||||
| silhig | nanilhig | barrer | |||||
| bahu | nanimaho | maloliente | |||||
| simba | nanimba | ir a la iglesia | Nanimba me sa Sto.Nino kagahapon. | Fuimos a la iglesia de Sto. Niño ayer. | |||
| naning bas | naning basug | desesperado, por todos los medios | Naning basug siya para madawat ug trabaho sa restaurant. | Deseaba tener el trabajo del restaurante por todos los medios. | |||
| kamut | naningkamot | desesperadamente | |||||
| singut | naningot | sudar | Naningot ang mga batang nagdula. | Los niños jugando sudaban. | |||
| Sp | cerrado | siradu | nanirado | cerrado | |||
| limbawut | nanlimbawot | horrible | |||||
| suhid | nanuhid | búsqueda | |||||
| suhut | nanuhotsuhot | coger en una red, difundirse | |||||
| sukad | nanukad | preparar, empezar | Jose nanukad para sa pagdagan. | Jose salió a la carrera. | |||
| naug | naog | descender, bajar, salir | Nanaog sila sa jeepney. | Se bajaron del 'jeepney'. | |||
| pakgang | napakgang | fracasar | Napakgang ang operasyon sa Water Service Cooperative gumikan sa tuotuo sa mga engkanto diin nahimutang ang tinubdan sa tubig. | El proyecto de la cooperativa del servicio de agua se detuvo debido a la superstición de que hay hadas en la fuente de agua. | |||
| Sp | seguro | siguru | napaneguro | confianza | Napaneguro sa mga ginikanan nga ang ilang mga anak tua sa eskwelahan. | Los padres se aseguraron de que sus hijos estuvieran en la escuela. | |
| pasuk | napasok | incrustado | Napasok gyud ang akong kamot sa bangag. | Mi mano estaba incrustada en el agujero. | |||
| na pud | napud | también, otra vez | |||||
| puhal | napuhalan | adelantarse | |||||
| pulu | napulo | diez | Sobra mi sa napulo. | Somos más de diez. | |||
| punu | napuno | lleno | |||||
| En | nurse | nars | nars | enfermero/a | Nars ang nagbantay sa akong anak sa hospital. | La enfermera cuida a mi hijo en el hospital. | |
| sabut | nasabtan | haber entendido | Nasabtan sa mga anak ang problema sa ilang pamilya. | Los niños entendieron el problema de su familia. | |||
| na sad | nasad | de nuevo, también | |||||
| sakup | nasakpan | capturado | |||||
| saksi | nasaksihan | testigo | Nasaksihan sa mga bata ang panag-away sa ilang mga ginikanan. | Los niños fueron testigos de la lucha de sus padres. | |||
| samad | nasamaran | herido | Nasamaran akong kasingkasing pagkabuwag namo. | Me dolió el corazón cuando nos separamos. | |||
| samad | nasamdan | herido | Sakit pa ang akong nasamdan nga bukton. | Todavía me duele el brazo herido. | |||
| sayud | nasayod | conocido | Nasayod ang akong mga amiga nga kami pobre. | Mis amigas han notado que somos pobres. | |||
| sayup | nasayop | cometer una falta | Nasayop ko pag-ihap sa kwarta. | Cometí un error al contar el dinero. | |||
| sayud | nasayran | conocido, descubierto | Kinsay nasayran nimo? | ¿Quien te lo dijo? | |||
| sinati | nasinati | experimentar | Mora ug nasinati nako ang iyang hitsura. | Su cara me resulta conocida. | |||
| una | nasiuna | empezar, primero, ya | |||||
| nasud | nasod | nación | Napulongpulong ang mga pangulo sa mga nagkalain-lain nasod. | Los líderes de diferentes países tuvieron una reunión. | |||
| nasud | nasudnon | nacional | |||||
| suku | nasuko | enojado | Nasuko ko niya kay namakak siya nako. | Estaba enojado con ella porque me mintió. | |||
| sunug | nasunog | quemado | Nasunog ang akong paboritong picture. | Mi pintura favorita se ha quemado. | |||
| natad | natad | arena, jardín | |||||
| tagamtam | natagamtaman | experimentar | Natagamtaman nako ang kapait sa kinabuhi. | Tuve una experiencia de vida dura. | |||
| tapus | natapos | completado | |||||
| taput | nataptan | infectado, adherido | |||||
| natad | nataran | jardín, patio | Atua sa nataran si Donya Amparo. | Doña Amparo está en el jardín. | |||
| tawu | natawhan | nacimiento | ubos og natawhan; adlaw'ng natawhan | de origen humilde; cumpleaños | |||
| tawu | natawo | nacer | Eniro ko natawo.; natawo'ng patay | Nací en enero; nacido muerto | |||
| atu | nato | nuestro nosotros | |||||
| En | trip | natripan | natripan | viaje | |||
| ulahi | naulahi | retraso, tarde | Naulahi siya pag-abut. | Llegó tarde. | |||
| ulaw | naulaw | avergonzado | Naulaw siya sa iyang hugaw nga sapot. | Se avergonzó de su ropa sucia. | |||
| una | nauna | adelante, primero | |||||
| una | naunhan | superado | |||||
| unsa | naunsa | qué pasa, como | Naunsa ka? | ¿Qué te ha pasado? | |||
| upaw | naupaw | calvo | Naupaw ang iyang ulo kay sige ug kalo. | Se quedó calvo porque siempre llevaba sombrero. | |||
| usab | nausab | cambiado, repetido | |||||
| wala | nawad-an | perdió | Nawad-an ako'g lapis. | Perdí mi lápiz. | |||
| wagtang | nawagtang | perderse | Nawagtang ang akong bag nga gibilin sa lingkoranan. | Mi bolso que he dejado en la silla se ha perdido. | |||
| wala | nawala | perdió | Nawala ang akong lapis. | Mi lápiz se perdió. | |||
| nawung | nawong | cara | Ikaw baga ug nawong nga kanunay mangayo ug bino! | Tienes la cara dura de pedir vino cada vez. | |||
| anaa | nay | naa + ang | |||||
| nay | Nay | Mamá | |||||
| nayanaya | nayanaya | aliviar los dolores, suavizar | |||||
| Sp | negocian | nigusyanti | negosyante | negociante, comerciante | Daghan ug mga negosyanteng Intsek sa Pilipinas. | Hay muchos negociantes chinos en las Filipinas. | |
| Sp | negocio | nigusyu | negosyo | negocio | Molampos ka sa negosyo kon ikaw kugihan. | Tendrás éxito en los negocios si eres trabajador. | |
| Sp | seguro | siguru | neguro | asegurar | Naneguro ko'g dala og raincoat basin unyag moulan. | Tenía un impermeable por si acaso llovía. | |
| Sp | nervio | nirbiyus | nerbiyos | nervioso | Ginerbiyos ko pagkakita sa akong na-ibgan. | Estaba nerviosa cuando vi a mi enamorado. | |
| nga | nga | ligadura | Consulte la hoja 'gramática' | ||||
| ngabil | ngabil | labios | Ngindot kaayo siya ug ngabil kay pula. | Sus labios se ven muy bien con el color rojo. | |||
| adtu | ngadto | allí | Ibalhin ang lamesa ngadto sa opisina sa prinsipal. | Transporta la mesa allí, a la oficina del director. | |||
| ngadtu | ngadto sa | a, hacia | Midagan siya ngadto sa gibutangan sa lingganay. | Corrió hacia donde estaba la campana. | |||
| ngadtu | ngadto-ngadto | aquí y allá, cualquiera que sea, finalmente | Sa ngadto-ngadto, human sa panaglalis, sila nitugot. | Después de todo, tras la disputa, lo permitieron. | |||
| ngatu | ngadto-nganhi | de acá para allá | Nangadto-nganhi sa paglakaw ang naghuwat nga inahan. | La madre embarazada caminaba de un lado a otro. | |||
| ngalan | ngalan | nombre | Unsa ang ngalan mo? | ¿Cuál es su nombre? | |||
| ngalngal | ngalngal | charla tonta, demanda irrazonable | Nganong sige ka ug ngalngal atubangan sa imong mga amiga? | ¿Por qué siempre tienes tonterías delante de tus amigas? | |||
| ngalan | ngan | nombre | |||||
| nganduy | ngandoy | deseo | |||||
| nganga | nganga | tartamudear | |||||
| nganga | nganga | con la boca abierta | Nagnganga lang ko adtong ilang giistoryahan. | Escuchaba con la boca abierta mientras seguían hablando. | |||
| nganga | ngangha | sorprenderse | Nangangha siya 'Ngano man?' | Se sorprendió "¿Por qué?" | |||
| anha | nganha | ahí | Nganha lang ibutang duol sa pultahan ang mga kahon. | Pon las cajas allí, cerca de la puerta. | |||
| anhi | nganhi | aquí | Palihug balik nganhi sunod adlaw. | Por favor, vuelve aquí al día siguiente. | |||
| ngani | ngani | aun, pero, por lo tanto, de hecho | Nalipay siya nga nakadaog ngani nakahilak siya. | Lloró por la alegría excesiva de ganar. | |||
| nganu | ngano | por qué | Nganong gibuhat mo kini kanako? | ¿Por qué me haces esto? | |||
| ngari | ngari | aquí, venir aquí | Ngari dinhi! | ¡Ven acá! | |||
| pangayu | ngayo | preguntar | Ngayo ko'g tabang nimo. | Te pido tu ayuda. | |||
| ngil-ad | ngil-ad | desagradable, malo | ngil-ad nga batasan | mala costumbre | |||
| ngilit | ngilit | borde | Trapohi ug apil ang mga ngilit sa lamesa. | Limpia la mesa incluyendo los bordes. | |||
| ngilngig | ngilngig | horrible, excelente (irónicamente) | |||||
| ngilu | ngilo | darse dentera | Nangilo ang akong ngipon ug kinaon'g hilawng mangga. | Me da dentera si como mangos verdes. | |||
| ngiub | ngiob | oscuro | |||||
| ngipun | ngipon | diente | Himsug tan-awon kun puti imong ngipon. | Si tus dientes son blancos, te ves saludable. | |||
| ngisi | ngisi | sonreír | |||||
| ngislu | ngislo | gesto fruncido, fruncir | Mingislo ang akong dagway samtang nagkaun ko ug manggang hilaw. | Arrugué la frente cuando comí mango verde. | |||
| ngitngit | ngitngit | oscuro | Dili ko ganahan matulog ug ngitngit nga kwarto. | No me gusta dormir en la habitación oscura. | |||
| nguhu | ngohu | ganguear | |||||
| ngutngut | ngotngot | dolor punzante | Ngot-ngot kaayo akong samad sa kamot. | Mi herida de mano palpitaba de dolor. | |||
| ngusngus | ngusngos | frotar, estregar | Ngosngusa ang hugaw. | Rasca la mancha con el cepillo. | |||
| kini | ni | este/a | abreviación de "kini" este | ||||
| ni | ni | un marcador para el nombre propio | Kining mga rosas para ni Beth. | Estas rosas son para Beth. | |||
| Af | ni | ni- | un prefijo | hace el verbo transitivo, pasado | |||
| diri | nia diri | está aquí | Nia diri sa akong kwarto ang sudlay ni Lucy. | El peine de Lucy está aquí en mi habitación. | |||
| adtu | niadto | último, pasado | niadtong Sabado | el sábado pasado | |||
| tungud | niadtong tungora | en ese momento | Niadtong tungora, puno sa mga tawo ang simbahan. | En ese momento, la iglesia estaba llena de gente. | |||
| agi | niagi | último | |||||
| kana | niana | ahí, allí | Ayaw palit niana kay dili na lami. | No compre allí porque los suyos no son deliciosos. | |||
| nigu | nigo | criba bambú, cribar | Dili ko kahibalo mogamit ug nigo. | No sé cómo usar una criba para aventar (tamizar). | |||
| Sp | negro | nigru | nigro | hombre de color, negro | Kasagaran sa mga Negro kulot ug buhok. | La mayoría de los negros tiene el pelo rizado. | |
| nihit | nihit | falto, escaso, deficiente | Nihit na ang bulak nga rosal karon. | Las rosas son raras ahora. | |||
| kini | niini | este/a | Nakakita ka niini? | ¿Has visto esto? | |||
| nila | nila | su, los | |||||
| lakat | nilaktan | la forma de caminar | Undang sa imong nilaktan nga mura ug babaye. | Deja ese estilo de caminar como una mujer. | |||
| lakaw | nilakwan | la forma de caminar | |||||
| lalang | nilalang | persona, criatura | May usa ka nilalang nga nagpahipi sa kasagbotan. | Hay un hombre escondido debajo de los arbustos. | |||
| laslas | nilaslasan | herida, corte | Ang akong nilaslasan maayo na. | Mi herida ya está curada. | |||
| nimu | nimo | tu, ti | |||||
| Ta | ninang | ninang | ninang | madrina | |||
| anindut | nindot | hermoso, bonito | |||||
| kini | ning | este/a (kini+nga) | Unsay gibuhat sa imong mama ning orasaha? | ¿Qué está haciendo tu madre en este momento? | |||
| ning | ning- | prefijo | |||||
| gabii | ning gabiona | esta noche | Puwede ka dungan nako ug panihapon sa restoran ning gabiona? | ¿Podrías cenar conmigo en el restaurante esta noche? | |||
| angkun | ning-angkon | aceptado | Ning-angkon ang babaye sa iyang sala. | La mujer aceptó su pecado. | |||
| langkub | ninglangkob | fusionar, unir | |||||
| Ta | ninong | ninung | ninong | padrino | |||
| nindut | ninot | bonito | |||||
| ninyu | ninyo | vuestro, vosotros | Para ninyo ang balay nga akong gitokod. | Construí la casa para vosotros. | |||
| nipa | nipa | nipa palma | |||||
| nipis | nipis | delgado, adelgazar | Nipis kaayo ang mga panid sa Biblya. | Las páginas de la biblia son muy finas. | |||
| tahan | nitahan | someterse, ofrecerse | Nitahan sa ilang kaugalingon ang mga tulisan ngadto sa mga pulis. | Los ladrones se sometieron a la policía. | |||
| Sp | nicho | nitsu | nitso | nicho | |||
| niwang | niwang | delgado | Kasagaran sa mga niwang nga tinedyer taas. | La mayoría de los adolescentes delgados son altos. | |||
| niya | niya | lo/la, su | Nawala ang selpon niya sa eskwelahan. | Su celular se perdió en la escuela. | |||
| nu | no? | ¿No es así? | |||||
| Sp | noventa | nubinta | nobenta | noventa | |||
| Sp | noventa | nubinta | nobenta | noventa | Nobentay dos ang edad sa akong lolo. | Mi abuelo tiene noventa y dos años. | |
| Sp | novia | nubya | nobya | novia | |||
| Sp | noviembr | nubyimbri | Nobyembre | noviembre | Moabot ang mga turista gikan sa Canada sa Nobyembre. | Turistas de Canadá llegarán en noviembre. | |
| Sp | novio | nubyu | nobyo | novio | |||
| hinuun | noon | en cambio, pero, más bien | |||||
| Sp | norte | nurti | Norte | norte | Ang Bogo anaa sa norte nga bahin sa probinsya sa Sugbu. | Bogo está en la parte norte de la provincia de Cebú. | |
| Sp | nota | nuta | nota | nota | |||
| manuy | noy | hermano mayor | |||||
| mubu | nubo | corto | normalmente uso 'mubo' | ||||
| Sp | nueve | nuibi | nuebe | nueve | |||
| nuka | nuka | inflamación | |||||
| nukanuka | nukanuka | erupción | Nganong daghan ug nuka-nuka ang imong batiis? | ¿Por qué tus piernas tienen muchas erupciones? | |||
| nukus | nukos | calamar | |||||
| Sp | numero | numiru | numero | número | |||
| Sp | nungka | nungka | nungka | nunca | |||
| nunut | nunot | aceptar, seguir | |||||
| nuug | nuog | trapo | Nanginahanglan ko ug nuog para itrapo sa basa nga salog. | Necesito un trapo para limpiar el piso mojado. | |||
| hinuun | nuon | en cambio, sin embargo | |||||
| kanus-a | nus-a | cuando | |||||
| nusnus | nusnus | frotar | Ayoha ug nusnos ang buling sa imong nawong. | Frota bien la suciedad de tu cara. | |||
| Sp | nuez | nuwis | nuwes | nuez | Gusto ko ug ice cream nga naay mga nuwes. | Me gusta el helado con nueces. | |
| Sp | nieve | nyibi | nyebe | nieve | Wala pa ko nakakita ug nakahikap ug nyebe. | Todavía no he visto ni tocado nieve. | |
| Sp | o | u | o | o | Ganahan ka mokuyog namo o dili? | ¿Quieres ir con nosotros o no? | |
| u | o | oh | O, dili. Dili na mahimo. | ¡Oh no! Es imposible. | |||
| uu | o | sí | O, nakasabot na ko nimo. | Si, te entiendo. | |||
| Sp | obligado | ubligadu | obligado | obligar | Obligado ka nga mohuman sa imong trabaho. | Estás obligado a terminar tu trabajo. | |
| Sp | obligacio | ubligasyun | obligasyon | obligación | Aduna kay obligasyon sa imong pamilya. | Tienes una obligación con tu familia. | |
| ubu | obo | tos | |||||
| Sp | obra | ubra | obra | trabajo, obra | obra maestra | obra maestra | |
| Sp | observar | ubsirbar | obserbar | observar | |||
| Sp | observac | ubsirbasyu | obserbasyon | observación | Sa akong obserbasyon, maayo siya motrabaho. | Según lo que he observado, él trabaja bien. | |
| ug | og | y | Gwapa ug seksi ang akong asawa. | Mi esposa es hermosa y sexy. | |||
| uga | oga | seco | Oga na ang yuta kay walay ulan. | El suelo está seco porque no hay lluvia. | |||
| ugma | ogma | mañana | Lian na pod nga adlaw ugma. | Mañana será otro día. | |||
| Sp | ocacion | ukasyun | okasiyon | ocasión | Ang pasko usa ka importante nga okasyon. | La Navidad es una ocasión importante. | |
| En | ok | ukey | okey | Vale, bueno | Okey lang. | De acuerdo. | |
| uk-uk | ok-ok | cucaracha | Ang ok-ok nagdala ug kagaw. | La cucaracha transporta gérmenes. | |||
| En | okra | ukra | okra | quingombó | |||
| Sp | octubre | uctubri | Oktubre | octubre | Ang Oktubre mao ang ikanapulo nga bulan sa tuig. | Octubre es el décimo mes del año. | |
| Sp | ocupar | ukupar | okupar | ocupar | |||
| Sp | olimpico | ulimpiku | olimpiko | olímpico | Ang boksingero nakadaog ug bulawan nga medalya sa olimpiko. | El boxeador ganó la medalla de oro en los Juegos Olímpicos. | |
| umang | omang | caracol | Ang omang hinay nga molihok. | Un caracol se mueve lentamente. | |||
| Sp | onza | unsa | onsa | onza | Unom sa onsa nga gatas ang giinom sa bata. | El bebé bebió seis onzas de leche. | |
| Sp | once | unsi | onse | once | Onse kabuok ang iyang mga igsoon. | Ella tiene once hermanos. | |
| unum | onum | seis | Onum na mi katuig nga wala magkita sa akong amiga. | No he visto a mi amiga desde hace seis años. | |||
| uu | Oo | Sí | Oo, mosugot ko. | Sí, estoy de acuerdo. | |||
| Sp | operar | upira | opera | operar | Ang doktor nga moopera niya niabot na. | El médico que le opera ha llegado. | |
| Sp | operacio | upirasyun | operasyon | operación | |||
| En | operator | uperatur | operator | operador | Ang operator sa makina maayo motrabaho. | El operador de la máquina funciona muy bien. | |
| Sp | oficina | upisina | opisina | oficina | Hapsay ang among opisina. | Nuestra oficina está aseada. | |
| Sp | oficial | upisyal | opisyal | oficial | Gusto mo bang mahimong opisyal sa gobyerno? | ¿Quieres ser funcionario del gobierno? | |
| Sp | oportunis | upurtunista | oportunista | oportunista | |||
| Sp | orador | uradur | orador | orador | Ang orador maayong mosulti atubangan sa mga nana-aw. | Un orador habla bien delante del público. | |
| Sp | hora | uras | oras | hora | Adunay biente kwatro oras sa usa ka adlaw. | Hay veinticuatro horas en un día. | |
| Sp | hora | uras | orasan | reloj | Ang orasan motug-an sa oras. | El reloj da la hora. | |
| Sp | oracion | urasyun | orasyon | oración | |||
| Sp | orbita | urbita | orbeta | orbita | Ang mga planeta mosubay sa ilang kaugalingong orbeta. | Los planetas siguen sus propias órbitas. | |
| Sp | ordenar | urdinar | ordenar | ordenar | Ang obispo mag-ordenar sa mga bag-ong pari. | El obispo ordena a los nuevos sacerdotes. | |
| Sp | ordinario | urdinaryu | ordinaryo | común, ordinario | Ang mga karaan nga simbahan ordinaryo nga talan-awon sa pilipinas. | Las iglesias antiguas son escenas comunes en Filipinas. | |
| En | order | urdir | ordir | ordenar | Nag-ordir na ko ug sabaw sa manok. | He pedido la sopa de pollo. | |
| Sp | orgasmo | urgasmu | orgasmo | orgasmo | Ang orgasmo mabati lamang sa pipila ka segundo. | Un orgasmo se puede sentir por unos pocos segundos. | |
| En | orange | urins | orins | naranja | Ang orins prutas nga puno sa bitamina C. | Las naranjas están llenas de vitamina C. | |
| Sp | orquesta | urkista | orkesta | orquesta | Nindot paminawon ang huni sa orkistra. | El sonido de una orquesta es agradable de escuchar. | |
| Sp | orquídea | urquídyas | orkidyas | orquídea | |||
| Sp | oro | uru | oro | oro | Nagbuhat sila ug oro nga singsing. | Hicieron un anillo de oro. | |
| Sp | ortopedi | urtupidika | ortopedika | ortopedia | Ang ortopedika motambal sa mga nadaot nga porma sa bukog. | La ortopedia cura las deformidades óseas. | |
| Sp | oso | usu | oso | oso | Nakakita ko ug oso. | Vi un oso. | |
| Sp | hospital | uspital | ospital | hospital | Sa ospital dad-on ang mga masakiton. | Los pacientes son llevadas al hospital. | |
| Sp | hostia | ustya | ostya | hostia | Naghalad sila ug ostya para sa misa. | Ofrecieron oblea para la misa. | |
| utut | otot | pedo | Kung mokaon ta ug kamote baho ang atong otot. | Si comemos batata, nuestros pedos huelen mal. | |||
| Sp | ochenta | utsinta | otsenta | ochenta | Otsenta ka lubi ang akong gikinahanglan. | Necesito ochenta cocos. | |
| Sp | ocho | utsu | otso | ocho | |||
| ulang | owang | langosta | |||||
| uyab | oyab | novio/a, amigo/a | Gwapo ang akong oyab. | Mi novio es guapo. | |||
| pa | pa | solo, todavía | karon pa; Natulog pa siya. | justo ahora; El todavía está dormido. | |||
| Af | pa | pa- | un prefijo | Paagia ko. | Déjame pasar. | ||
| paa | paa | muslo | Hamis kaayo ka ug paa. | Que sedosas son tus piernas. | |||
| abang | paabang | alquilar, arrendar | Nag-abang sila ug balay. ; Paabang sila ug balay. | Ellos alquilan una casa. ; Ellos alquilan una casa a alguien. | |||
| abang | paabangan | alquiler | Nangita ko ug paabangan nga balay. | Estoy buscando una casa para alquilar. | |||
| abut | paabot | esperar | Paabot lang. | Solo espera. | |||
| agi | paagi | método, procedimiento | Paagia ko.; Ang pag-eskwela maoy bugtong paagi nga makab-ot ang kalampusan. | Déjame pasar.; Ir a la escuela es la única manera de tener éxito. | |||
| agi | paagiha | método | |||||
| agpas | paagpas | reconsiderar | |||||
| paak | paak | morder | Gipaak ka ba sa kasag? | ¿Te ha mordido un cangrejo? | |||
| paak | paak | pinzas del cangrejo | |||||
| alim | paalim | curar | Gipaalim niya iyang samad. | Se ha curado de su herida. | |||
| ambit | paambit | dejar, compartir, repartir | Paambita ko ug halok nimo. | Déjame besarte. | |||
| amut | paamot | solicitar | Nagpaamot ug mga delata ang mga biktima sa sunog. | Las víctimas del incendio solicitan víveres en conserva. | |||
| anad | paanad | acostumbrar | Naanad na siya sa akong sininaan. | El está acostumbrado a mi manera de vestir. | |||
| anyag | paanyag | embellecer | Gibutangan niya ug daghang paanyag ang iyang balay. | Ella puso un montón de adornos en su casa. | |||
| arak | paarakan | bombardear | |||||
| arun | paaron-aron | pretender | Ang akong amiga paaron-aron nga nakahibalo siya sa tanang nahitabo. | Mi amiga fingió que ella sabía todo lo que pasó. | |||
| arun ingnu | paaron-ingnon | pretendiente | Siya paaron-ingnon kaayo na siya nga kaybalo sa tanan. | Ella finge como si lo supiera todo. | |||
| En | autopsy | autupsy | pa-autopsy | autopsia | Ang pataying lawas sa akong lola gipa-autopsy kon unsay hinugdan sa iyang kamatayon. | El cuerpo de mi abuela había sido disecado para investigar la causa de la muerte. | |
| ayu | paayo | reparar | paayo sa celfon | Arregla el móvil. | |||
| balaka | pabalaka | preocupación | |||||
| balhin | pabalhin | convertir | |||||
| balik | pabalik | recordar | Pabalik na sa ilang mga balay ang mga bata. | Los niños fueron devuelto a sus hogares. | |||
| balun | pabalon | dar permiso | |||||
| baskug | pabaskog | recuperar | Ang masakiton nga tigulang babaye nagpabaskog gikan sa iyang sakit. | La enferma anciana ha recuperado de su enfermedad. | |||
| baya | pabaya | descuidado, no prestar atención | Siya nagpabaya sa iyang pamiliya. | No le descuidabas de su familia. | |||
| bayad | pabayad | cargar | Dili ko pabayad sa akong mga serbisyo. | No pido dinero por mis servicios. | |||
| baylu | pabaylo | prestar, dar | Mr, Pabaylo ug singkwenta pesos, kay among ipalit ug pagkaon. | Señor, présteme 50 pesos para comprar alimentos. | |||
| bida | pabidabida | actor, estrella de cine | |||||
| bilin | pabilin | permanecer | pabilin sa higdaan; Pabilin ka diri? | quedarse en la cama; ¿Te quedarás aquí? | |||
| Sp | pabilo | pabilu | pabilo | yesca, pábilo | Ang pabilo sa lampara nagkamubo. | La yesca de la lámpara se ha acortada. | |
| bitay | pabitay | colgar, suspender | Ingna si Terry nga ipabitay ang basket nga puno sa bulad. | Dile a Terry que suspenda la cesta llena de pescado seco. | |||
| biya | pabiyaan | abandono | Dili pabiyaan ang balay kon walay magbantay. | No abandonéis la casa si nadie la vigila. | |||
| Sp | pavo | pabu | pabo | pavo | Ang pabo lami kaayo aslon. | El pavo asado es tan delicioso. | |
| Sp | favor | pabur | pabor | favor | por pabor | Por favor | |
| Sp | favorito | paburitu | paborito | favorito | Ang akong paborito nga singer sa Japan si Utada Hikaru. | Mi cantante favorita en Japón es Utada Hikaru. | |
| Sp | fabrica | pabrika | pabrika | fábrica | Adunay daghang pabrika sa sapatos sa siyudad sa Marikina. | Hay muchas fábricas de zapatos en la ciudad de Marikina. | |
| bungkag | pabungkag | despedazar | |||||
| burut | paburot | burbuja, globo | Daghang siyang gihimong paburot. | Ella hizo muchas pompas. | |||
| butang | pabutangan | poner | Pabutangan nako ug laso ang akong sinina. | Pondré un encaje en mi vestido. | |||
| butu | pabuthan | disparar, descarga | Gipabuthan sa mga pulis ang mga piniriso nga mi-eskapo. | Los policías dispararon a los prisioneros que escaparon. | |||
| dala | padad-an | enviar | padad-an ug sulat | enviar una carta | |||
| dala | padad-anan | dirección | sulat sa padad-anan | escribir la dirección | |||
| dahan | padahan | mimar | |||||
| daku | padako | criar, magnificar | |||||
| dakup | padakop | detenido | Ang mga kawatan dili padakop sa pulis. | Los ladrones no serán capturados por la policía. | |||
| dala | padala | enviar | padala ug sulat | enviar una carta | |||
| dangug | padangog | soborno, regalo | Mohatag ka ba ug padanglog sa imong superyor? | ¿Enviarás algunos regalos a tu superior? | |||
| dani | padani | entregarse | Ayaw padani sa bino. | No te entregues al vino. | |||
| dapat | padapat | apretar, presionar | |||||
| daplin | padaplin | poner a un lado | Gipadaplin na nila ang aftereffect sa ilang hilisgotan. | Dejaron el efecto secundario a un lado de sus temas. | |||
| dasig | padasig | incentivo | Ang bonus usa ka paagi sa paghatag ug padasig. | Dar gratificaciones es una forma de dar incentivos. | |||
| dayag | padayag | revelar, anunciar | Ang abogado nagpadayag kanamo kon kinsa ang mga sumusunod sa katigayunan sa among apuhan. | El abogado nos reveló quienes son los herederos de la riqueza de nuestros abuelos. | |||
| dayun | padayon | seguir | Sige, padayon. | Sigue adelante. | |||
| dilaab | padilaab | encender | Ang bata maoy nagpadilaab sa kalayo. | Es el niño que encendió el fuego. | |||
| padpad | padpad | arrebatar | |||||
| Sp | padre | padri | padre | padre | Usa ka responsableng padre de pamilya ang akong papa. | Mi papá es un padre responsable de la familia. | |
| Sp | padrino | padrinu | padrino | padrino | Gitabangan ko sa akong padrino aron makatrabaho. | Mi padrino me ayudó a tener un buen trabajo. | |
| dulung | padulngan | destino | |||||
| dulung | padulong | dirigirse, hacia | Padulong na ko.; Asa ka padulong? | Ahora estoy llegando.; ¿A dónde vas? | |||
| dulung | padulong sa | hacia | Hinay siya nga milakaw padulong sa portahan. | Anduvo lentamente hacia la puerta. | |||
| padulung | padung | a, hacia, dirigirse | Asa padong ang mga magbabaol? | ¿A dónde se dirigen los granjeros? | |||
| duul | paduol | acercarse | Ayaw paduol sa punoan sa kahoy panahon sa kilat. | No te acerques a un tronco de árbol durante truenos. | |||
| En | pajamas | padyama | padyama | pijama | Pirme ka bang magsuot ug padyama inigkatulog? | ¿Siempre te pones un pijama para dormir? | |
| Sp | empleo | implyu | paempleyo | emplearse | Lisod maempleyo ang mga bag-ong graduado karon tungod sa kanihit sa trabaho. | Los recién graduados difícilmente pueden ser empleados debido a las menores oportunidades de trabajo. | |
| Sp | escuela | iskwila | paeskwela | enviar a la escuela | Siya ang nagpaeskwela sa bata. | Él es el que envió al niño a la escuela. | |
| Af | pag | pag- | un prefijo | hace gerundio | |||
| balus | pagabaslan | respuesta, recompensa | Pagabaslan ra ka sa Ginoo sa imong nahimong kaayohan kanako. | Dios recompensará tu amabilidad conmigo. | |||
| agak | pag-agak | dirección, orientación | Giayo pag-agak sa direktor ang iyang mga artista. | El director dirige bien a los actores. | |||
| agda | pag-agda | urgiendo, invitación | |||||
| gahi | pagahi | endurecer | Ang yelo sa freezer pagahia ug maayo para dugay mahilis inig butang sa kinutaw nga juice. | Deje que el hielo del congelador sea sólido para mantener el jugo mezclado durante mucho tiempo. | |||
| gahi | pagahigahi | obstinado | |||||
| himu | pagahimuon | cosa que hacer | Aduna kitay pagahimuon nga dyotay mga kalingawon sa pista. | Hagamos una pequeña atracción en fiesta. | |||
| hisgut | pagahisgutan | tema | Ang atong pagahisgutan niining hapona, | La agenda para hoy es | |||
| alagad | pag-alagad | servicio | Usa ka kristohanong buhat ang pag-alagad sa mga masakiton. | Servir a los enfermos es uno de actos cristianos. | |||
| alima | pag-alima | educación | Unsa ang pag-alima kaninyo sa inyong mga ginikanan? | ¿Cómo era la educación de tus padres para ti? | |||
| ampu | pag-ampo | oración | Ang pag-ampo mao ang pinakalig-on nga taming. | Las oraciones son la mejor arma. | |||
| pagan | pagan | implicar | Pagkasunog sa dakong balay napagan ang mga balay nga silingan. | El incendio de la casa grande involucró a las casas vecinas. | |||
| Sp | gana | gana | pagana | aperitivo, afrodisiaco | |||
| andam | pag-andam | preparación | |||||
| angkun | pag-angkon | adquisición | Giunsa nimo pag-angkon ang lote nga tupad sa balay sa akong lola? | ¿Por qué adquiriste el lote junto a la casa de mi abuela? | |||
| anha | pag-anha | ir allí | |||||
| anhi | pag-anhi | venir aquí | |||||
| ani | pag-ani | cosecha | Nakakita ka na ba unsaon pag-ani sa humay? | ¿Has visto cómo cosechar arroz? | |||
| asa | pag-asa | esperanza | Ang kabataan maoy paglaum sa atong nasud. | La juventud es la esperanza para nuestro país. | |||
| asawa | pag-asawa | casarse | Dili sayon ang pag-asawa karong panahona. | No es fácil casarse hoy en día. | |||
| pagatpat | pagatpat | árbol de mangle | |||||
| tukud | pagatukuron | construir | Atong pagatukuron pagbalik ang naguba nga pangpublikong mercado. | Vamos a reconstruir el mercado público demolido. | |||
| pagawal | pagawal | vanidad, pompa | |||||
| gawas | pagawas | liberar, abrir al público | Gipagawas na ang inahan ug anak sa ospital kanihang buntag. | La madre y su hijo fueron dados de alta esta mañana. | |||
| ayu | pag-ayo | muy | Nakalitan pag-ayo siya. | Se sorprendió mucho. | |||
| ayu | pag-ayo | reparar | Ang pag-ayo sa nagubang butang maoy trabaho sa mangalayo. | Reparar las cosas destruidas es trabajo de un reparador. | |||
| pagba | pagba | chamuscar, tostarse | Napagba siya ug kinaligo sa dagat. | Se bronceaba bañándose en el mar. | |||
| badbad | pagbadbad | desatar, interpretación | |||||
| balus | pagbalos | respuesta, gratitud | |||||
| bangut | pagbangotan | luto | |||||
| basul | pagbasol | arrepentimiento | Ang pagbasol pirmeng mahitabo sa katapusan. | El arrepentimiento siempre pasa al final. | |||
| bati | pagbati | emoción, sentimientos | Aduna koy pagbati nga kayugot sa akong mga kaaway. | Tenía un sentimiento de odio a mis enemigos. | |||
| bugtaw | pagbugtaw | persecución | Dili sayon ang pagbugtaw sa isnatser. | No es fácil correr tras el ladrón. | |||
| bulad | pagbulad | exponer (al sol) | Kahibalo sila unsaon pagbulad sa mga isda. | Saben cómo secar los peces. | |||
| buntug | pagbuntog | conquista | Nanan-aw ko ug pasundayag nga "Ang Pagbuntog ni Lapulapu sa Mactan". | Vi una obra titulada, "La conquista de Lapulapu en Mactan". | |||
| bunyag | pagbunyag | bautismo | Usa sa pito ka sakramento ang pagbunyag. | El bautismo es uno de los siete sacramentos. | |||
| buut | pagbuot | voluntad | Pagbuot sa akong mga ginikanan nga kami moipon nila ug puyo. | Es la voluntad de mis padres que vivamos con ellos. | |||
| butu | pagbuto | explosión | Nahadlok ang mga empleyado sa pagbuto sa bomba. | Los empleados tenían miedo de la explosión de la bomba. | |||
| buut | pagbuutbuut | capricho | Ang akong uyoan dili ganahan sa pagbuot-buot sa iyang asawa. | A mi tío no le gustan los caprichos de su esposa. | |||
| daginut | pagdaginot | economía, ahorrador | Wala nimo hunahunaa ang pagdaginot? | ¿Por qué no piensas ser ahorrativo? | |||
| dagit | pagdagit | secuestro | Nakakita ko pagdagit sa batang Insek. | He visto el secuestro de un niño chino. | |||
| dani | pagdani | atracción | |||||
| dapit | pagdapit | invitación | Ania ko pagdapit ninyong tanan sa umaabut nga piesta. | Aquí los invito a todos a la fiesta que viene. | |||
| dasun | pagdason | afirmar, aprobar | |||||
| dawat | pagdawat | recepción | Ayaw pagdawat ug kendi gikan sa mga estranghero. | No recibas dulces de extraños. | |||
| dalu | pagdinalo | tacaño, egoísta, codicioso | Ayaw daw pagdinalo. | No seas codicioso. | |||
| duhaduha | pagduhaduha | duda | Ayaw pagduhaduha, kung unsay naa sa imong hunahuna sunda. | No lo dudes, puedes seguir lo que pienses. | |||
| guba | pagguba | perdición | Gisugo ko pagguba sa kalsada. | Me ordenaron destruir el camino. | |||
| halabas | paghabas | aniquilar | |||||
| hatud | paghatod | traer | Dalia ang paghatod sa pagkaon sa mga bata. | Lleva la comida rápidamente a los niños. | |||
| abut | paghiabot | llegada | |||||
| gugma | paghigugma | enamorarse | Ang paghigugma sa atong isig ka tawo usa sa mga importanteng sugo sa Ginoo. | Amar a nuestros semejantes es uno de los mandamientos más importantes de Dios. | |||
| hikay | paghikay | preparación | |||||
| tuktuk | paghinuktok | reflexión | |||||
| paghut | paghot | ladrar | Disturbo kaayo ang paghot sa mga iro. | Los ladridos de los perros son realmente molestos. | |||
| hulat | paghulat | pausa, espera | Paghulat sa imong ig-agaw dinhi. | Espera a tu primo aquí. | |||
| pagi | pagi | manta, raya | |||||
| gikan | pagikan | despedir | Pagikan nako sa akong higala sa airport. | Despedí a mi amigo en el aeropuerto. | |||
| ikyas | pag-ikyas | escapar, eludir | Gitudloan ko sa akong mama sa pag-ikyas sa akong bana nga salbahis. | Mi madre me ordenó escapar de mi cruel marido. | |||
| ila | pag-ila | reconocimiento, distinguir, identificar | Gikalimtan ni Dindo ang pag-ila kaniya sa iyang amahan. | Dindo es olvidado por su padre quien es Dindo. | |||
| ilis | pag-ilis | reemplazo, cambio | |||||
| giluk | pagilok | cosquillear | Gipagilokan niya ang akong dunggan ginamit ang balhibo sa manok. | Me hizo cosquillas en las orejas con plumas de pollo. | |||
| ingun | pag-ingon | decir | Ayaw pag-ingon ana. | No digas eso. | |||
| ginuk | paginok | excitar | |||||
| usa | pag-inusara | soledad | Sa akong pag-inusara, nahinumdom ko sa nindot nga kagahapon. | Cuando estoy en soledad, recuerdo los buenos tiempos. | |||
| pagka | pagka | sólo | pagka karon | justo ahora | |||
| pagka | pagka- | prefijo haciendo gerundio | Unsa ka klasse nga pagkababae? | ¿Qué clase de mujer eres? | |||
| pagka | pagka- -a | muy... | Pagkagwapaha sa babaye sa akong damgo. | La chica en mis sueños es muy hermosa. | |||
| aku | pagkaakohan | egoísta, egoísmo | Ang pagkaakohan usa ka daotan nga kinaiya. | Ser egoísta es un mal carácter. | |||
| ayu | pagkaayo | recuperación | Ang pagkaayo sa akong sakit usa ka dakong selebrasyon. | Mi recuperación de la enfermedad es una gran celebración. | |||
| babayi | pagkababaye | feminidad | Siya ang nakakuha sa akong pagkababaye. | Él es el que tiene mi feminidad. | |||
| bagay | pagkabagay | equilibrio | Aduna bay pagkabagay ang imong pagtuon ug paglingaw-lingaw? | ¿Hay un balance en tus estudios y recreación? | |||
| balaka | pagkabalaka | ansiedad | Ayaw palabi ug pagkabalaka sa imong anak, dako na siya, kahibalo siya unsay sakto, unsay sayop. | No te preocupes por tu hijo, ya es adulto y sabe lo que es bueno y lo que es malo. | |||
| bali | pagkabali | inversión | Nahulag siya pagkabali sa kahoy. | Se cayó de cabeza del árbol. | |||
| banhaw | pagkabanhaw | resurrección, pascua | Nagkahiusa ang mga tawo pagkabanhaw sa Ginoo. | La gente se une en el día de la resurrección. | |||
| bata | pagkabata | infancia | Masakiton ang akong anak pagkabata. | Mi hijo estaba enfermucho en su infancia. | |||
| kabig | pagkabig | persuasión | Wala kami kauyon sa ilang pagkabig kanamo sa pagbalhin sa laing relihiyon. | No aceptamos la persuasión de la transferencia a otra religión. | |||
| kab-ut | pagkab-ot | alcanzar | |||||
| buhi | pagkabuhi | existencia | Ang atong pagkabuhi dinhi sa kalibutan adunay rason. | Nuestra existencia en este mundo tiene una razón. | |||
| buutan | pagkabuotan | portarse bien | Pagkabuotan sa bata | muy buen niño | |||
| butang | pagkabutang | situación, evento | Unsay pagkabutang sa ilang pamilya? | ¿Cuál es la forma de vivir de su familia? | |||
| dalaga | pagkadalaga | adolescencia, pubertad | Karon pagkadalaga na sa mga anak ni Berto. | Ahora las hijas del Sr. Berto alcanzan la edad de la pubertad. | |||
| dayag | pagkadayag | publicidad | Motuo ka ba sa pagkadayag nga sila managhigugmaay? | ¿Crees el anuncio de que están enamorados? | |||
| dunut | pagkadunot | descomposición | Pagkadunot sa saging nga akong napalit. | El plátano que compré estaba podrido. | |||
| duul | pagkaduol | proximidad | Pagkaduul sa dagat ang ilang balay. | Su casa está cerca del mar. | |||
| gamay | pagkagamaya | muy pequeña | Pagkagamaya sa chokolate nga imong gihatag. | El chocolate que me has dado es muy pequeño. | |||
| haum | pagkahaom | venir bien | Pagkahaom sa pantalon nga akong giregalo. | Los pantalones que me han regalado me están a la medida. | |||
| hari | pagkahari | realeza, monarquía | Ang pagkahari niya nahimong kontrobersiyal. | Su gobierno creó controversias. | |||
| higut | pagkahigot | nudo | |||||
| himugsu | pagkahimugso | nacimiento | Guwapo kaayo kining bataa pagkahimugso. | Este bebé es muy guapo. | |||
| hitabu | pagkahitabua | suceso, evento | Wala ko nianang pagkahitabua. | No estaba allí cuando sucedió. | |||
| human | pagkahuman | después | Gikapoy ang tanan pagkahuman ug pangaligo sa dagat. | Todos estaban cansados después de nadar en el mar. | |||
| karun | pagkakaron | corriente | sa pagkakaron, | actualmente | |||
| laki | pagkalalaki | edad viril, adulto | Maldito siya nga pagkalalaki. | El es un hombre travieso. | |||
| lisa | pagkalisa | esguince | Ang pagkalisa sa akong dughan mao ang hinungdan sa akong ubo. | El esguince en mi pecho es la causa de mi tos. | |||
| lisud | pagkalisura | muy difícil | Pagkalisura sa among eksamenasyon. | Nuestro examen es muy difícil. | |||
| lusnu | pagkalusno | quiebra, fracaso | Ang pagkalusno sa among negosyo maoy hinungdan sa among pagbalhin sa provinsya. | El fracaso de nuestro negocio es la causa de nuestro traslado a la provincia. | |||
| gulang | pagkamagulang | antigüedad | Ipakita ang imong pagkamagulang. | Muéstranos tu antigüedad. | |||
| matay | pagkamatay | muerte, perecer | Nanghilak silang tanan pagkamatay sa ilang mama. | Todos lloraban por la muerte de su madre. | |||
| kaun | pagkaon | comida, alimento | Ayaw usiki ang pagkaon. | No desperdicies los alimentos. | |||
| pait | pagkapait | amargura | Pagkapait sa akong kinabuhi. | Mi vida es amarga. | |||
| pakyas | pagkapakyas | fallar, frustrarse | |||||
| pildi | pagkapilde | pérdida | Nihilak siya pagkapilde sa tennis tournament. | Lloró después de perder en el torneo de tenis. | |||
| sakup | pagkasakup | afiliación, asociación | |||||
| tawu | pagkatawo | nacimiento, innato | Hilabihang lipaya sa amahan pagkatawo sa ilang anak. | El padre estaba muy contento con el nacimiento de su hijo. | |||
| tupad | pagkatupad | estar al lado de | Nagkatupad mi sa lingkuranan. | Nos sentamos en el banco al lado del otro. | |||
| uga | pagkauga | secado, sequedad | Ang taas nga hulaw maoy hinungdan sa pagkauga sa yuta. | La larga sequía es la causa de la sequedad del suelo. | |||
| ulitawu | pagkaulitawo | adolescencia | Kalit lang siyang nigwapo pagkaulitawo. | Se volvió guapo rápidamente en su adolescencia. | |||
| wala | pagkawala | falta, perder | pagkawalay alamag; pagkawalay kasinatian; Naguol sila dihang pagkawala sa binuhing iring. | ignorancia; inexperiencia; Se lamentaron por la pérdida de su gato. | |||
| kawas | pagkawas | desembarcar descargar | |||||
| lakip | paglakip | incluir | Ayaw kalimot paglakip kanako sa imong imbitasyon. | No olvides incluirme en tu invitación. | |||
| lingkawas | paglingkawas | escapar | Naglisud ko kung unsaon nako paglingkawas gikan sa kamot sa kidnaper. | Para mí, es difícil de escapar de la mano del secuestrador. | |||
| liput | paglipot | infidelidad | |||||
| pagnga | pagnga | apagar | |||||
| pag-umang | pag-omangkon | sobrino/a | Aduna na koy unom ka pag-umangkon, upat ka babaye ug duha ka lalaki. | Tengo 6 primos, 4 de ellos son niñas y 2 de ellos son niños. | |||
| kita | pagpakita | mostrar | |||||
| labi | pagpalabi | excesivo | Ayaw pagpalabi ug kaguol kay makadaut kana. | Hace mal sufrir demasiado. | |||
| labi | pagpalabi ug | demasiado, excesivamente | Ang pagpalabi ug tuon dili maayo sa lawas. | Demasiado estudio no es bueno para su salud. | |||
| Sp | falta | palta | pagpalta | falta, ausencia | Dili maayo ang pagpalta sa klase. | No es bueno estar ausente de clase. | |
| bati | pagpamati | escucha | Dili maayo ang pagmati ug estorya sa dagko. | Escuchar las fanfarronadas no es agradable. | |||
| piluk | pagpamilok | centelleo | |||||
| sakit | pagpanakit | dolor | |||||
| salipud | pagpanalipod | defensa | |||||
| asawa | pagpangasawa | pedir la mano | Ang pagpangngasawa ug masinabtanon lisod pangitaon. | Es difícil buscar una esposa que sea comprensiva. | |||
| hudlat | pagpanghudlat | amenazar | Ang imong mga pagpanghudlat wala kini makatandog nako. | Tu amenaza no me molestará en absoluto. | |||
| kita | pagpangita | exploración | |||||
| sulud | pagpasulod | admisión | Ang pagpasulod sa konsiyerto libre. | El concierto es entrada libre. | |||
| yuhut | pagpayuhot | contrabandear | |||||
| pilit | pagpilit | obligación, adhesión | |||||
| pugung | pagpugong | moderación, calmar | Giunsa ninyo pagpugong ang buang nga nangisog. | ¿Cómo podrías calmar al loco que estaba enojado? | |||
| punay | pagpunay | siempre, constante | Pagpunay ug pangutana ang akong lola. | Mi abuela siempre está cuestionando. | |||
| Sp | graduar | graduar | pagradwar | graduarse | |||
| sabut | pagsabot | comprensión | |||||
| sala | pagsala | filtrar, tamizar | |||||
| salig | pagsalig | creer, confianza | Ayaw wad-a ang imong pagsalig sa kaugalingon samtang may kinabuhi pa. | No pierdas tu confianza en ti mismo mientras estés vivo. | |||
| santa | pagsanta | interrupción | Unsaon pagsanta ang gidiling droga. | ¿Cómo podemos detener las drogas prohibidas? | |||
| Sp | cerrar | sirar | pagsera | cerrar | Siguroa pagsira ang inyong pultahan magabii. | Asegúrate de cerrar la puerta por la noche. | |
| sikup | pagsikop | arresto, incautación | Ang pagsikop sa mga batan-ong nagumon sa druga gikalipaay sa mga ginikanan. | El arresto de los jóvenes drogadictos hizo felices a los padres. | |||
| simba | pagsimba | culto, rendir culto | Kinahanglan atong pagsimbahon ang Ginoo sa tibuok natong hunahuna, kasingkasing ug kinabuhi. | Debemos adorar a Dios con toda nuestra mente, corazón y alma. | |||
| sabut | pagsinabtanay | entendimiento mutuo | |||||
| suput | pagsupot | poner en un recipiente pequeño | Nagtabangay sila sa pagsupot sa sobrang pagkaon. | Ellas ayudaron a poner la comida extra en una bolsa de papel. | |||
| taak | pagtaak | dar un paso, pisar | Ayaw pagtaak sa lapokon nga lugar. | No pises ningún lugar embarrado. | |||
| tagad | pagtagad | atención | |||||
| tayhup | pagtayhup | soplar | |||||
| tuun | pagtulon-an | lección | Ang pagpakyas maoy maayong pagtulon-an. | Un fracaso es una buena lección. | |||
| tunub | pagtunob | paso, pisar | Ang mga bata giganahan pagtunob sa balas. | A los niños les gusta pisar la arena. | |||
| tuu | pagtuo | fe, creencia | Sayop ang tanan nako nga pagtuo sa imo. | Estaba equivocado en todo lo que te creí. | |||
| tuun | pagtuon | estudiar | Pagtuon ug maayo karon. | Estudia bien ahora. | |||
| ugbuk | pag-ugbok | erección, construcción | |||||
| una | pag-una | precedencia, adelante | |||||
| guryu | paguryoguryo | desatender | |||||
| usab | pag-usab | revisión, renovación | Daghan ang gikinahanglan nga galamiton sa pag-usab sa among balay. | Necesitamos un montón de materiales para renovar nuestra casa. | |||
| guyud | paguyod | arrastrar | Magpaguyod ko nimo sa pulis. | Te llevaré a la policía. | |||
| haba | pahaba | adular, halagar | Nagpahaba siya ug sulti sa iyang amo nga maayo siyang motrabaho. | Habló mucho a su jefe para hacerle creer que trabajaba duro. | |||
| habal | pahabal | acoplar | |||||
| lipay | pahalipay | consolar, felicitar | Nihatag ko ug pahalipay sa akong higala. | Fui animado por mi amigo. | |||
| butang | pahamtang | veredicto, imponer | Gipakanaog sa huwes ang iyang hamtang sa mga akusado. | El juez da su veredicto al acusado. | |||
| pahat | pahat | ración, reparto, cuota | |||||
| hatud | pahatud | hacer enviar | Mipara siyag taxi ug nagpahatod ngato sa Island mall. | Detuvo un taxi y le ordenó ir al centro comercial Island. | |||
| hawa | pahawa | despedir | |||||
| hayag | pahayag | declaración, manifestación | Nabasa nako ang iyang pahayag mahitungod sa balita. | Leí su declaración sobre la noticia. | |||
| hayag | pahayagan | periódico | |||||
| angay | pahiangay | encajar, adaptar, ir con | |||||
| bagay | pahibagay | ajustar | |||||
| balu | pahibalo | informar | Palihug pahibalo nako kung kanus-a ka moabot sa Cebu. | Por favor, avísame cuando vengas a Cebú. | |||
| balu | pahibalo | aviso, información | Pahibalo ginadili ang pagpangihi. | No orinar aquí. | |||
| pahid | pahid | pañuelo, enjugar | Iyang gipahid ang mga luha sa akong mga mata. | Se limpió las lágrimas de mis ojos. | |||
| galam | pahigalam | mimar | |||||
| gayun | pahigayon | tiempo, oportunidad, ocasión | Hatagi kog higayon. | Dame la oportunidad./ Dame algo de tiempo. | |||
| layu | pahilayo | separar, alejar | |||||
| hilit | pahilit | alejar, distanciar | |||||
| hilut | pahilot | dar masaje | Kada Sabado ang akong sinemana nang pamasahe. | Mi masaje semanal es todos los sábados. | |||
| luna | pahiluna | acomodar, apostar, colocar | |||||
| mangnu | pahimangno | aconsejar, informar, recordar | Masubsob ang pahimangno sa babaye ngadto sa lalaki. | Las mujeres aconsejan a los hombres con frecuencia. | |||
| matngun | pahimatngon | advertir, consejo, admonición | Ang mga ginikanan kanunay mohatag ug pahimatngon sa ilang mga anak. | Los padres siempre dan consejos a sus hijos. | |||
| pulus | pahimudsan | explotar, abusar | |||||
| pulus | pahimulos | utilizar, aprovechar | Dili ko mopahimulos sa kahuyang sa uban. | No aprovecharé las debilidades de los demás. | |||
| pulus | pahimuslan | explotar, abusar | Pahimuslan nako ang higayon samtang maayo ang panahon. | Tomo prestada esta buena oportunidad de día. | |||
| butang | pahimutang | poner | |||||
| pahina | pahina | cooperación | |||||
| dumdum | pahinumdom | sugerencia, recordatorio | Gihatagan kami niya ug usa ka mubong pahinumdom. | Nos dio un pequeño recordatorio. | |||
| tungud | pahinungod | dedicar, ofrenda | |||||
| hipi | pahipi | estar al acecho | |||||
| pahipi | pahipi | esconderse | |||||
| pahid | pahiran | toalla, enjugar | Ako una kining mansanas gipahiran sa tissue paper sa wala ko pa kini ingkiba. | Limpié la manzana con pañuelo de papel antes de comer un bocado. | |||
| pahid | pahiri | limpia (imperativo) | |||||
| hirit | pahirit | dar ocasión | |||||
| pahit | pahit | morder, picar | Gipahit sa iro ang batiis sa bata. | El perro mordió la pierna del niño. | |||
| hiyas | pahiyas | adornar | |||||
| hiyum | pahiyom | sonreír | Nindot kaayo ka tan-awon kung mopahiyom ikaw. | Eres muy agradable de mirar cuando sonríes. | |||
| hulay | paholayan | casa de descanso | Gusto ko maghimo ug pahulayan duol sa baybayon. | Quiero hacer una lugar de descanso cerca de la playa. | |||
| pahuy | pahoy | espantapájaros | Ganahan ko motan-aw sa mga pahoy sa kahumayan. | Me gusta ver los espantapájaros en el campo de arroz. | |||
| hulam | pahulam | prestar | |||||
| hulay | pahulay | descansar | Kinahanglan mopahulay ta kon kapoy na. | Deberíamos descansar porque ya estamos cansados. | |||
| hulay | pahulayan | casa de descanso | |||||
| humuk | pahumokhumok | pretender estar manejable | |||||
| humut | pahumot | perfumar | Nakadawat ko ug pahumot isip regalo niadtong pasko. | Recibí un perfume como regalo de la Navidad pasada. | |||
| hunat | pahunat | acelerar, espolear | |||||
| hungaw | pahungaw | desahogarse | |||||
| hunung | pahunong | aparcar | Palihug pahunog sa awto atubangan sa among balay. | Por favor aparque el coche delante de nuestra casa. | |||
| hulay | pahuway | descansar | |||||
| ibug | paibog | tentar | |||||
| paig | paig | carbonizar, quemado | |||||
| ikag | paikag | interesar, preocuparse | Ang dula nga basketbol nagpaikag sa mga kabataan. | El juego de baloncesto interesa a los jóvenes. | |||
| ila | paila | introducir | Paila siya sa imong amigo. | Preséntala a tu amigo. | |||
| ilad | pailad | engañado | Ayaw pailad sa tam-is nga mga pulong. | No te dejes engañar por las dulces palabras. | |||
| ila | paila-ila | introducir | Mahimo bang akong ipaila-ila ang akong kaugalingon? ; Ipaila-ila tika sa akong mama. | ¿Puedo presentarme? ; Te presentaré a mi mamá. | |||
| pailub | pailob | paciencia, tolerancia | Pailob lang una! | Aguántate, primeramente. | |||
| ingun | paingnan | confiar | |||||
| ingun | paingon | a, hacia | Asa ka paingon? | ¿A dónde vas? | |||
| ingun | paingon sa | a, hacia | Ang tryenta porsyento sa kita, adto paingon sa owner. | El treinta por ciento de la ganancia va al dueño. | |||
| init | painit | calentar, excitar | Ang mga libakera maoy nakapainit sa away sa mga manag-agaw. | Los murmuradores excitan la disputa de los primos. | |||
| pait | pait | amargo | Ang ampalaya pait ug lami. | El ampalaya tiene un sabor amargo y bueno. | |||
| paka | paka | golpe, crac, romper con explosión | |||||
| arun | pakaaron-ingnon | pretender | |||||
| tungud | pakahinungdan | dar importancia | |||||
| ingun | pakaingon | suponer, pensar | Gipakaingon ko man ug kasaligan ka. | Pensaba que eras creíble. | |||
| naug | pakanaog | pronunciar una decisión, sentenciar | |||||
| kaun | pakaon | alimentar | |||||
| kapin | pakapin | exagerar, añadir | Gitagaan ko niya ug pakapin nga itlog sa akong gipalit nga usa ka dosena. | Ella me dio un huevo más cuando le compré una docena. | |||
| Sp | casar | kasar | pakaslan | casar | Si Regine pakaslan ni Ruel. | Ruel se casó con Regine. | |
| tulug | pakatulog | acostar | Ang mga bata pakatuloga ug sayo para makamata sila ug sayo. | Deje que los niños se acuesten temprano para despertarse temprano. | |||
| ulaw | pakaulaw | insultar, calumniar | Ayaw pakaulawi ang imong igsoong babaye aron dili siya mohilak. | No insultes a tu hermana para que ella no llore. | |||
| pakaw | pakaw | mazorca de maíz | Ilabay ang mga pakaw sa basurahan. | Tirar las mazorcas de maíz a la basura. | |||
| kayab | pakayab | levantar, agitar | |||||
| pakgang | pakgang | detener, fracasar, frustrar | Iyang gipakgang ang akong plano nga paglayas. | Ella detuvo mi plan de huir. | |||
| paki | paki- | prefijo | solicitud | ||||
| kiaykiay | pakiaykiay | mecer | |||||
| pakig | pakig- | prefijo | añadir un sentido de "oferta / propuesta / cooperación" | ||||
| alayun | pakig-alayon | alianza, sindicato | Ang pakig-alayon sa mga magtutudlo naghangyo ug umento sa sweldo. | La alianza de Maestros solicitó un aumento salarial. | |||
| away | pakig-away | provocar a | Nakig-away among silingan nato. | Mi vecino buscó pelea conmigo. | |||
| batuk | pakigbatok | acabar con | |||||
| bisug | pakigbisug | luchar | Kinahanglan nga makigbisog aron mabuhi. | Necesitamos luchar para vivir. | |||
| higala | pakighigala | reconciliarse | |||||
| lawas | pakighilawas | actuar sexo | Si Adan nakighilawas kang Eva nga iyang asawa. | Adán conocía a su esposa Eva ... | |||
| tabi | pakighinabi | charlar, chismorrear | Daghan ko ug nakat-onan sa akong pakighinabi sa mga kabataan. | Aprendí muchas cosas charlando con niños. | |||
| hisgut | pakighisgot | entrevista, conversación | Importante ang pakighisgot sa Ginoo aron kita matagaan ug maayong kalawasan. | Es importante hablar con Dios para que Dios nos dé buenas condiciones. | |||
| ipun | pakig-ipon | vivir juntos | nakig-ipon sa iyang uyab. | vivir juntos con su novia | |||
| kita | pakigkita | reunirse | Nalipay kaayo nako ang akong pakigkita sa iyang pahiyom. | Estaba feliz de verla sonreír. | |||
| lalis | pakiglalis | debate, argumento | Motubay siya ug pakiglalis sa bata. | Continuó la discusión con el niño. | |||
| pulung | pakigpulong | discurso | |||||
| takus | pakigtakos | concluir | |||||
| uli | pakig-uli | reconciliar | |||||
| luuy | pakilooy | implorar, suplicar | Dili na kinahanglan nga mag-pakilooy pa ka niya. | No necesitas implorarlo. | |||
| sayud | pakisayod | consultar | |||||
| susi | pakisusi | investigación, escanear | Ang mga mamahayag mihimo ug pakisusi bahin sa isyu. | Los reporteros hicieron una investigación sobre el suceso. | |||
| kita | pakita | aparecer, mostrar | Pakitaon ko si Nanay sa sulat nimo. | Le muestro su carta a mi madre. | |||
| tabang | pakitabang | pedir ayuda | Nangayo ug pakitabang akong mama kay nagdaut akong manghod nga lalaki. | Mi madre pidió ayuda porque mi hermano menor se enfermó. | |||
| tambag | pakitambag | consultar | Pakitambag ni Liza sa usa ka espesyalista bahin sa imong sakit. | Liza consultó a un especialista sobre su enfermedad. | |||
| Sp | paquete | pakiti | pakiti | paquete | Makahurot siya ug usa ka gamay nga pakiti sa sigarilyo kada adlaw. | Él consume un paquete de cigarrillos por día. | |
| pakli | pakli | desarrollar, hojear | Akong gipakli ang bag-on anib sa akong kinabuhi. | Hojeé un nuevo capítulo en mi vida. | |||
| paknit | paknit | abrasión | Napaknit ang akong siko. | Tenía una abrasión en mi codo. | |||
| paknit | paknit | corteza | |||||
| paku | pako | ala, pluma | pako sa ayroplano | alas de avión | |||
| pakug | pakog | darse con la cabeza | Napakog ang akong ulo sa bongbong. | Me di con la cabeza en la pared. | |||
| pakul | pakol | hacha grande | Palihug butangi ug grasa ang pakol kay gitay-an na. | Por favor, aplique aceite en el hacha grande porque está oxidada. | |||
| pakung | pakong | golpear | |||||
| paku | pakopako | ala, omoplato | Kon naa pa koy pakopako aron makalupad paingon sa imong balay ug mohonghong sa akong gugma. | Si tuviera alas, podría ir a tu casa y susurrarte mi amor. | |||
| pakpak | pakpak | aplaudir, palmas | Ang kadaghanan, kon dili man tanan, nagpakpak nga gikauyonan. | Casi todas las personas aplaudieron de acuerdo. | |||
| pakpak | pakpak | piel, cáscara | Among gikuha ang pakpak sa mais. | Quitamos las pieles de maíz. | |||
| pakpak | pakpak | pluma, ala | |||||
| paksi | paksi | pelar | |||||
| paksit | paksit | pelar | Napaksit ang panit sa akong ilong tungod sa sunog sa adlaw. | Estuve moreno y se me han pelado el nariz. | |||
| paku | paku | helecho | |||||
| kugang | pakugang | excitar | Nakugang ko paabli sa regalo. | Estaba emocionada cuando abrí el regalo. | |||
| kumbitay | pakumbitay | colgar | |||||
| kurat | pakurat | asombrar | |||||
| pakwan | pakwan | sandía | Pakwan ang akong paborito nga prutas. | La sandía es mi fruta favorita. | |||
| pakyas | pakyas | frustrar, fallar | Pakyas ko sa akong mga pangandoy. | Estoy frustrado con mi ambición. | |||
| pakyaw | pakyaw | comprar en cantidad, alquilar para sí solos | Pakyaw ang presyo sa iyang napalit nga mga isda. | Ella compró los pescados en cantidad. | |||
| Sp | pala | pala | pala | pala | Gamita ang pala paglimpyo sa kanal. | Use una pala para limpiar el canal. | |
| pala | pala | adular | |||||
| pala | pala | borrar | |||||
| pala | palaan | borrador | |||||
| away | palaaway | problemático, agresivo | Si Noli kung mahubog siya, pala-away kaayo. | Noli, si se emborracha, es muy molesto. | |||
| palabad | palabad | hélice | Naguba ang palabad sa akong dulaan nga eroplano. | Se ha roto la hélice de mi avión de juguete. | |||
| Ta | labas | labas | palabas | mostrar, ostentar | Palabas nila nga datu sila. | Ostentan que son ricos. | |
| labay | palabay | dejar, sin atender | |||||
| Sp | lavar | laba | palabhon | hacer lavar | |||
| labi | palabi | mucho, preferir | Ayaw palabi ug gasto sa mga butang nga walay hinungdan. | No gastes demasiado en cosas innecesarias. | |||
| Sp | palabra | palabra | palabra | palabra | |||
| labay | palabya | dejar pasar | Palabya lang ang mga nangagi. | Dejemos pasar el pasado. | |||
| labay | palabyon | dejar pasar | |||||
| palad | palad | palma, suerte | walay palad | no tener suerte | |||
| palag | palag | encontrar | Nakapalag na ko sa hustong tubag. | Encontré la respuesta correcta. | |||
| lagput | palagpot | despedir, expulsar | Ang magdumala nato istrikto kaayo, gamay nga sayop palagpoton dayon ka sa trabaho. | Nuestro jefe es tan estricto que despide inmediatamente a un empleado incluso por un pequeño fallo. | |||
| hubug | palahobog | bebedor, borracho | Ang palahubog nga bana problema sa iyang asawa. | Un marido bebedor es un problema para su esposa. | |||
| lakat | palakat | estándar de trabajo, gestión | Kinahanglan imong tumanon ang palakat sa imong kumpaniya. | Tienes que obedecer el estándar de trabajo de tu empresa. | |||
| palit | palaliton | mercancía | Ang halos tanang baligya ug palaliton misaka ang presyo. | Casi todos los productos y mercancías aumentaron sus precios. | |||
| lami | palami | condimento | |||||
| Sp | flamenco | plamingku | palamingko | cuchillo puntiagudo | No estoy seguro del origen. | ||
| landung | palandong | meditar | |||||
| landung | palandungon | meditar | Sakit kaayong palandungon nga mamatay ang imong lola. | Por favor acepta mi condolencia a tu abuela. | |||
| dangga | palangga | querida amada | Kumusta na ang akong pinalanggang igsoon? | ¿Cómo estás mi querida hermana? | |||
| palangga | palangga | abrazo, querido/a, amor y cuidar | Palanggaon ko ikaw hangtod sa kahangturan. | Te amaré y cuidaré por siempre. | |||
| Sp | palangan | palanggan | palanggana | jofaina, barreño | Ibutang sa palanggana ang mga bulingon nga sinina. | Poner la ropa manchada dentro del barreño. | |
| lapad | palapdan | ensanchar | |||||
| palad | palaran | afortunado | Ikaw ang palaran nga mananaug sa yuta ug balay. | Eres el afortunado ganador de una casa con solar. | |||
| Sp | palacio | palasyu | palasyo | palacio | Sa palasyo nagpuyo ang hari ug rayna. | El rey y la reina viven en el palacio. | |
| palaw | palaw | decepcionarse | Napalaw ko sa akong pagsalig nimo. | Estoy decepcionado por confiar en ti. | |||
| palaw | palaw | tubérculo | |||||
| laway | palaway | ostentar | Nagpalaway ang bata sa iyang bag-ong dulaan. | El chico ostentó su nuevo juguete. | |||
| palay | palay | arroz con cáscara | |||||
| layas | palayas | liberar, desterrar | |||||
| layu | palayo | retroceder, alejar | Palayo nako. | Déjame. | |||
| yubit | palayubit | cínico | |||||
| palag | palgan | encontrar | |||||
| palag | palgi | encontrar | Gilatas niya ang tibuok nga kalangitan, apan wala niya mapalgi si Maguayan. | Recorrió todo el mundo pero no pudo encontrar a Maguayan. | |||
| libak | palibak | dejarse murmurar | Wala palibak siya ug nakaabot sa among portahan. | Apareció en nuestra puerta cuando estábamos hablando de él. | |||
| libug | palibog | desconcierto | Gibati ko ug palibog samtang nilibot sa kalasangan. | Me siento desconcertado como vagando por la selva. | |||
| palid | palid | pomo | palid sa poltahan | pomo de la puerta | |||
| palid | palid | aventar, soplar lejos | |||||
| palid | palid | hoja, puerta, cierre | Ang palid sa among banyo nabasa. | La puerta de nuestro baño se mojó. | |||
| ligid | paligid | rodar | Paligid sa bola. | Rueda la pelota. | |||
| lihay | palihay | evitar | |||||
| palihug | palihug | por favor | Palihug ko ug 〜 | ¿Podrías por favor ~ | |||
| Sp | paliquero | palikiru | palikero | playboy | |||
| palina | palina | incienso (tiene poder mágico) | Nagpalina mi sulod sa among balay. | Quemamos incienso dentro de nuestra casa. (para exorcismo) | |||
| palis | palis | la tarde | Maayong palis. | Buenas tardes. | |||
| lisang | palisang | aterrorizar | |||||
| palit | palit | comprar | Mipalit ko ug para panihapon. | Compré algunos para la cena. | |||
| palit | palitanan | tienda | Wala ko makatuod kung asa ang palitanan ug barato nga tela. | No sé dónde está la tienda de tela barata. | |||
| paliya | paliya | ampalaya, balsamina | Ingon sila nga ang utanon nga paliya makapadugang kini sa atong dugo ug makawala ug anemya. | Dicen que la ampalaya vegetal puede aumentar sangre y prevenir la anemia. | |||
| palu | palo | golpear, azotar | |||||
| palung | palong | apagar, extinguir | |||||
| palut | palot | pelar | Gipalutan ko na ang mansanas. | Pelé la manzana. | |||
| pal-ut | pal-ot | ampolla | |||||
| palpag | palpag | descuidado, despeinado | |||||
| Sp | falta | palta | palta | faltar | sa walay palta | sin falta | |
| lubat | palubat | asustar | |||||
| palung | palung | apagar, extinguir | Palunga ang suga. | Apaga la luz. | |||
| lupad | palupad | deja volar | palupad sa pati | echar a volar la paloma | |||
| lutaw | palutawon | reflotar, acentuar | |||||
| luyu | paluyo | detrás, responsable | Si Ana namatay nga walay nakabalo kung kinsa ang nagpaluyo. | Ana murió pero nadie sabe quién estaba entre bastidores. | |||
| paa | pamaa | estado del muslo | |||||
| agi | pamaagi | método, proceso | Unsay imong mga pamaagi aron inanay nimong makab-ot ang imong mga pangandoy. | ¿Cuál es tu método para lograr tus sueños? | |||
| bagduy | pamagdoy | vagando, aventura | Nakasugat mi ug bag-ong mga amigo sa among pamagdoy. | Podríamos conocer nuevos amigos cuando estábamos vagando. | |||
| bahaw | pamahaw | desayuno | Kaon ug pamahaw sa dili pa motrabaho. | Toma tu desayuno antes de ir a trabajar. | |||
| hayag | pamahayag | explicación | Palihug paminaw sa akong pamahayag. | Por favor escucha mi explicación. | |||
| pahid | pamahid | limpiar (las lágrimas) | Nagpamahid sa iyang mga luha akong lola sa dihang ako mibiya. | Mi abuela se secaba las lágrimas con su pañuelo cuando me fui. | |||
| Sp | plancha | plantsa | pamalantsa | plancha | Pamalantsa na sa atong mga sinina. | Plancha nuestras ropas. | |
| bati | pamalatian | sentimiento | Dili maayo ang akong pamalatian karong adlawa. | No me siento bien hoy. | |||
| palit | pamalit | comprar | Pamalit ug mga prutas sa merkado. | Compre frutas en el mercado. | |||
| bana | pamana | tomar un marido | Mamana ka na! | ¡Consigue un marido pronto! | |||
| pana | pamana | pesca submarina | |||||
| panday | pamanday | carpintería, herrería | |||||
| banhig | pamanhig | emboscar | Namatay sa pamanhig ang among kapitan sa baranggay. | El jefe de nuestra aldea murió de emboscada. | |||
| bana | pamanhunon | novio, prometida | Moabot na ang akong pamanhunon gikan sa Netherland. | Mi prometido de Holanda está llegando. | |||
| panit | pamanit | color de piel | |||||
| mantala | pamantalaan | periódico | Nabasa nako sa pamantalaan ang imong artikulo. | He leído tu artículo en el periódico. | |||
| bau | pamao | atrapar tortuga | |||||
| baul | pamaol | granja | |||||
| pamaul | pamaol | dolor muscular | |||||
| parayig | pamarayeg | pedir favor | |||||
| barug | pamarog | equilibrio | |||||
| Sp | pasajero | pasahiru | pamasahero | para pasajero | |||
| pasangil | pamasangil | inculcar, culpar | |||||
| basin | pamasin | aventura, atreverse, procurar | pamasin lang god | ||||
| basul | pamasol | lamentación | |||||
| pasul | pamasol | ir a pescar con caña | Ariel pamasol kay walay sud-an. | Ariel fue a pescar porque no tenían ninguna novia. | |||
| batasan | pamatasan | comportamiento | Tudloi ang imong mga anak ug maayong pamatasan. | Enseña a tus hijos sobre el buen comportamiento. | |||
| patay | pamatay | dar muerte | pamatay sa kagaw/insecto | germicida / insecticida | |||
| bati | pamati | escuchar | Pamation sa nato ang iyang habig. | Vamos a escuchar la opinión de su lado. | |||
| tuud | pamatud-an | afirmación, atestiguar | |||||
| batyag | pamatyag | sentir | |||||
| bayhun | pamayhon | figura, forma, apariencia | Kasagaran ug pamayhon ang akong bana. | Mi marido tiene la apariencia común. | |||
| baylu | pamaylo | cambiar dinero, pedir prestado | |||||
| En | pump bo | pambut | pambot | motora | |||
| piluk | pamilok | momento, guiño, pestañear | Sa usa ka pamilok, nawala ang diyamante nga singsing. | En un momento, el anillo de diamantes ha desaparecido. | |||
| Sp | familia | pamilya | pamilya | familia | Ang among pamilya nagkahiusa. | Nuestra familia está unida. | |
| paminaw | paminaw | escuchar, oír, sentir, observar | Paminaw ug radyo. | Escucha la radio. | |||
| bingwit | pamingwit | pescar | |||||
| Sp | pimienta | paminta | paminta | pimienta | Butangi ug paminta ang akong sabaw aron lami. | Añade pimienta a mi sopa para mejorar el sabor. | |
| binti | paminti | enojado | Mibathay ang ugat sa akong agtang sa dihang naminti ko. | Estaba furioso y las venas se destacaban en mi frente. | |||
| bira | pamirahon | ser jalado | |||||
| Sp | visita | bisita | pamisita | visitar | |||
| pampam | pampam | prostituta | |||||
| pugus | pamugos | insistir, ansioso, obligar | Mamugos siya nga moadto sa Japan. | Ella está muy ansiosa por ir a Japón. | |||
| bugti | pamugti | permuta | |||||
| bugwal | pamugwal | arar, cultivar | |||||
| puhunan | pamuhunan | invertir | Ang pagtuon usa ka maayong pamuhunan. | La educación es una buena inversión. | |||
| pamuligi | pamuligi | envidiar | Gipamuligihan ko nila. | Me envidian. | |||
| En | police | pulis | pamulis | convertirse en un asunto policial | Pamulis ang akong gusto inig kadako nako. | Quiero ser policía cuando sea grande. | |
| pulung | pamulong | hablar, frase, preámbulo | Imo ba nga gipamulong ang mga nahitabo nato? | ¿Hablaste de lo que nos pasó? | |||
| punit | pamunit | recoger (imperativo) | Pamunit ug mga sagbot. | Quita las hierbas. | |||
| punu | pamuno | jefe, presidente | Daghan ang nakagusto sa pamuno nga bag-o sa gobyerno. | A todos les gusta el nuevo presidente del gobierno. | |||
| Sp | punto | puntu | pamunto | punto | |||
| pamuu | pamuo | trabajo, trabajo de temporada | |||||
| burikat | pamurikat | prostituta | |||||
| buring | pamuring | prostituta | Ang mga batang namuring milaganap kay sa kalisud sa kanang nasud. | Debido a la pobreza en aquel país, la prostitución de niñas ha sido generalizada. | |||
| Sp | fusil | pusil | pamusil | disparo | Pamusil ug target ang akong bag-ong kalingawan. | El tiro al blanco es mi nuevo hobby. | |
| buslut | pamuslot | perforado | |||||
| Sp | postura | pustura | pamustora | vestirse de fiesta | Pamustora sa imong mga sinero. | Atavíate con tus ropas. | |
| puta | pamuta | prostituir | |||||
| Sp | pan | pan | pan | pan | Dili mabuhi ang tawo sa pan lamang, | El hombre no vive solo de pan, | |
| pana | pana | flecha, fisga | |||||
| saad | panaad | voto | |||||
| tabang | panabang | ayuda, apoyo, asistir al parto | Ang mga kabus natong kaigsoonan nagkinahanglan sa atong panabang. | Nuestros hermanos pobres necesitan nuestra ayuda. | |||
| tabla | panabla | empatar, vengar | |||||
| sabut | panabot | lógica, razón | |||||
| hatag | panagaan | dar | Gipanagaan ug pinaskuhan ang mga bata sa kalsada. | Los niños de la calle recibieron regalos de Navidad. | |||
| tagana | panagana | preparación, precaución | Mas maayo imong gibuhat sa sayo nga panagana. | Es mucho mejor que hagas preparaciones tempranas. | |||
| sagang | panagang | defender, responder | |||||
| dagat | panagat | método de pesca | Epektibo kaayo ang imong paagi sa panagat. | Tu método de pesca es muy efectivo. | |||
| bagay | panagbagay | armonía | Kinahanglan ang panagbagay aron malinawon ang atong pagpuyo. | La armonía es importante para que podamos vivir en paz. | |||
| dapug | panagdapog | acumulación | |||||
| usa | panaghiusa | fusionar | Malipayon ako sa atong panaghiusa. | Estoy feliz de unirme contigo. | |||
| taghuy | panaghoy | llamada, silba | Nindot paminawon ang iyang panaghoy. | Su silbido es agradable. | |||
| tag-iya | panag-iya | pertenecer | Gipanag-iya sa akong lolo ang balay nga among gipuy-an. | La casa donde vivimos pertenece a mi abuelo. | |||
| kuyug | panagkuyog | compañerismo | Aligre mi sa among panagkuyog. | Nuestra actividad social es viva. | |||
| dagmal | panagmal | maltratar | |||||
| tagsa | panagsa | raramente, raro | Kung maghimo ka ug kabuang, panagsa lang palihug. | Aunque hicieras algo loco, hazlo solo en contadas ocasiones. | |||
| salu | panagsalo | banquete, fiesta | |||||
| tiayun | panagtiayon | casado, conyugal | |||||
| tigum | panagtigom | reunión | Nalipay ko nga daghan mitambong niining atong panagtigom. | Estoy muy feliz de que muchas personas han asistido a nuestra reunión. | |||
| uban | panag-uban | compañerismo, asociación, hacer juntos | Ang atong kanunay nga panag-uban nakapalig-on sa atong panaghigalaay. | Actuar juntos cualquier cosa fortaleció nuestra amistad. | |||
| dagway | panagway | cara, apariencia, mirada | Usahay ang panagway sa usa ka tawo makailad. | A veces la apariencia de una persona es engañosa. | |||
| tahi | panahe | coser | Maayo manahe ug bestida siya. | Ella cose bien los vestidos. | |||
| tahi | panahi | coser, sastre | Nabuhi ko pinaagi sa pagpanahi ug sinina sa mag bata. | Me gano la vida cosiendo vestidos para niños. | |||
| dahum | panahom | expectativa | Dako kaayo ang akong pagdahom nga makatapos ka sa imong pagtuon. | Mi gran expectativa es que termines tus estudios. | |||
| panahun | panahon | tiempo, estación | Dili pa panahon.; Sa iyang panahon | Todavía no es el momento. ; En el momento apropiado | |||
| takla | panakla | chascar la lengua | |||||
| dakup | panakop | captura | |||||
| takus | panaksan | cuenco, vaso | |||||
| salamin | panalamin | mirarse en el espejo | |||||
| panalangin | panalangin | bendecir, rezo | Atong panalanginan ang mga pagkaon sa dili pa ta mokaon. | Bendecimos nuestra comida antes de comer. | |||
| salapi | panalapi | financiación | |||||
| talaw | panalaw | asustarse | |||||
| salipud | panalipod | defender, protegerse, esconderse | Panalipod aron dili ka maigo sa bala. | Escóndete para que no te alcance una bala. | |||
| sal-ut | panal-ot | partícula | |||||
| tamas | panamastamas | violación, insulto, violar | Naghikug ang babayeng gipanamastamasan. | La niña que fue violada se suicidó. | |||
| panamilit | panamilit | despedida | |||||
| salamin | panamin | (mirarse al) espejo | |||||
| damkun | panamkon | concebir | Nanamkon si Eva ug nanganak ug lalaki. | Eva concibió y dio a luz un hijo. | |||
| paun-an | pan-an | cebo, cebar | Dili ka makakuha kon walay pan-an? | ¿No puedes pescar sin cebo? | |||
| tan-aw | panan-aw | mirar, vista, visión | Panan-aw ug nindot nga bulak. | Mira la hermosa flor. | |||
| sanghid | pananghid | permiso | Pananghid sa imong mga ginikanan sa dili pa ka magminyo. | Pide permiso a tus padres antes de casarte. | |||
| sanglit | pananglit | por ejemplo | |||||
| sanglit | pananglitan | por ejemplo, ejemplo | Pananglitan makadaug ka ug lima ka milyon ka pesos unsa man ang imong una nga paliton? | Por ejemplo, si ganara cinco millones de pesos, ¿qué compraría primero? | |||
| sapaw | panapaw | adulterio | Usa ka mortal nga sala ang pagpanapaw. | El adulterio es uno de los pecados de los mortales. | |||
| saput | panapton | paño | Panapton nga nipis ang itabon sa lamesa. | Cubriré la mesa con un paño fino. | |||
| Sp | trapo | trapu | panarapo | limpiar, secar | |||
| Sp | trabajo | trabahu | panarbaho | trabajar | |||
| panas | panas | borrar | Ang maong hitabo dili mapanas sa akong panomduman. | Ese incidente no se puede borrar de mi memoria. | |||
| taup | panaup | hundirse, desaparecer | |||||
| panaw | panaw | viaje | Padayon sa imong panaw. | Continúa el viaje. | |||
| tawag | panawag | llamar | Nakapanawag ka na ba sa imong amo? | ¿Has llamado a tu jefe? | |||
| saway | panaway | crítica | |||||
| taytay | panaytay | alpinismo | |||||
| panday | panday | carpintero/a, herrero/a | Panday ang trabaho nako. | Mi oficio es la carpintería. | |||
| Sp | pan de s | pandisal | pandesal | pan de sal | pinoy pandesal | ||
| pandul | pandol | tropezar | Napandol ko sa ngitngit. | Me tropecé en la oscuridad. | |||
| pandung | pandong | cobertizo, toldo | Naay hinay nga ulan pagpandong sa ulo ug tualya. | Llueve un poco, así que cúbrete la cabeza con una toalla. | |||
| dungug | pandungog | audición | |||||
| Sp | seguro | siguru | paneguro | asegurar | Paneguro-a og bayad ang electric bill. | Asegúrese de pagar la factura eléctrica. | |
| pang | pang- | prefijo | |||||
| kabit | pangabit | adulterio | |||||
| pangadyi | pangadye | orar | Dili magsaba kon naay mangadye. /Ayaw pagsaba ~. | No hagas ruido cuando estamos orando. | |||
| pangag | pangag | falta de dientes | Ang ngipon ni John napangag. | Falta un diente de John. | |||
| agad | pangagalun | servir | |||||
| gahum | pangagamhanan | gobernar | |||||
| aghu | pangagho | suspiro | Nakapangaho siya tungod sa kakapoy. | Suspiró debido al cansancio. | |||
| agpas | pangagpas | hipótesis, especular | pangagpas banaba | teoría | |||
| kahas | pangahas | atrever | |||||
| kahuy | pangahoy | recolectar leña | Pangahoy aron makaluto. | Reúne leña para cocinar. | |||
| aku | pangako | hacer bajo su responsabilidad | |||||
| ala | pangala | deseo intenso o disgusto en el embarazo | Manggang hilaw ang iyang gipangalaan. | Ella tiene un antojo de mangos verdes. | |||
| alagad | pang-alagad | pastor | Ang pagkakatekista usa ka pang-alagad sa simbahan. | El catequista es un pastor de la iglesia. | |||
| ngalan | pangalan | nombre | Nindot ug pangalan ang iyang itoy. | Su cachorro tiene un bonito nombre. | |||
| kalit | pangalit | emergencia | Giandam ko kining lamparahan para sa pangalit nga panginahanglan. | Estoy preparando esta lámpara para necesidades de emergencia. | |||
| pangaliya | pangaliya | rogar, suplicar | Pangaliya kanunay sa kahitas-an nga makadawat ta pirme ug mga grasya. | Ora siempre al Todopoderoso por que siempre podamos recibir gracias. | |||
| kaliyupu | pangaliyupo | rogar, mendigar | Nangaliyupo si Joel nga pasayluon siya ni Jocel. | Joel le pidió perdón a Joselle. | |||
| kamay | pangamay | llamar | |||||
| kampanya | pangampanya | campaña | |||||
| pangamuy | pangamuyo | rogar, apelar, mendigar | |||||
| ngalan | pangan | nombre | |||||
| anak | panganak | entregar | Gipanganak ni Maria si Jesus sa pasungan. | María da a luz a Jesús en un pesebre. | |||
| naug | panganaog | descender, bajar | Panganaog namo diha kay mangaon na ta. | Vamos a bajar y comer. | |||
| panganay | panganay | mayor, primogénito | Lalaki ang akong panganay nga anak. | Mi primogénito es un niño. | |||
| andak | pangandak | jactarse | Dili maayo ang pagpangandak. | No es bueno pavonearse. | |||
| andam | pangandam | preparación | Ang ilang pangandam alang sa fiesta mausikon. | Su preparación para la fiesta es excesiva. | |||
| nganduy | pangandoy | esperanza, ambición, deseo | |||||
| anud | panganod | nube | Ang mga panganod gihuyop sa hangin. | El viento sopló las nubes. | |||
| panganti | panganti | deseo | Akong panganti nga makadaog ug lotto. | Mi deseo es ganar la lotería. | |||
| kaun | pangaon | comida | |||||
| Sp | café | kape | pangape | tomar café | Pangape sa samtang maghulat. | Toma el café mientras esperas. | |
| Sp | carrera | karira | pangarera | carrera | kabayong pangarera | caballo de carrera | |
| Sp | cariño | kariñu | pangarinyo | acariciar, tratar con cariño | |||
| asawa | pangasawa | tomar por esposa, casarse | Pangasawa ug babaye nga mapinanggaon. | Toma una mujer amorosa por esposa. | |||
| tagak | pangatagak | caída | Ang pagpangatagak sa ulan nakabasa nako. | La lluvia que caía me mojó. | |||
| tahud | pangatahuran | saludo | Nangatahuran niya sa maestro. | Saludó a su maestra. | |||
| tarung | pangatarungan | defensa, excusa, justificar | Adto lang pangatarungan atubangan sa korte. | Justifica tu acto en la corte. | |||
| tawa | pangatawa | reír | Ayaw mo pangatawa sa sayop sa uban. | No te rías de los errores de los demás. | |||
| tuga | pangatuga | aventurar | |||||
| tulug | pangatulog | dormir | Pangatulog na kamo. | Vosotros, id a la cama. | |||
| kawat | pangawat | robar | Ayaw pagpatay, ayaw pangawat. | No matéis, no robéis. | |||
| ayam | pangayam | cazar | Ginadili na karon ang pagpangayam ug mga langgam. | La caza de aves ya está prohibida. | |||
| pangayu | pangayo | mendigar, pedir | Kon nakahimo ko niana, ako mangayo'g pasaylo. | Si lo hiciera, le ruego me disculpe. | |||
| dagmal | pangdagmal | maltrato | Usa ka pagpangdagmal ang pagpamugos ug trabaho sa mga menor de edad. | Forzar un menor de edad a trabajar es un maltrato. | |||
| daug | pangdaogdaog | maltrato, tiranía | |||||
| daut | pangdaot | conspirar | |||||
| diga | pangdiga | cortejo | |||||
| dugu | pangdugo | hemorragia, menstruación | Ang pagdugo sa babaye usa ka timailhan nga pwede na siya makabaton ug anak. | La menstruación de niña es una señal de que es capaz de tener un bebé. | |||
| idad | pangedaron | años | Pila na man ang pangedaron sa imong kinamanghurang anak? | ¿Cuántos años tiene tu hijo menor? | |||
| gama | panggama | fabricación, producción | Ang pagpanggama ug sapatos ang among negosyo. | La producción de calzado es nuestro negocio. | |||
| gamut | panggamot | desarraigar | Nakapanggamot ug hilbas na ako para sa iyang hilanat. | He desarraigado una hierba medicinal para su fiebre. | |||
| guba | panggub-on | destruir | Panggub-on nako ang daan nga lamesa. | Destruiré la mesa vieja. | |||
| halabas | panghabas | corte | Dili maayo imong pagpanghabas sa sashimi. | No es buena tu forma de cortar el sashimi. | |||
| hadluk | panghadlok | intimidación | Usa ka pagpanghadlok ang pagtion ug hinagiban. | Apuntar un arma es una forma de intimidación. | |||
| hagis | panghagis | furioso | Hubog nga nanghagis ug nangulata sa iyang kapoyo. | Se emborrachó y golpeó su casa con furia. | |||
| halili | panghalili | reemplazo | Ang munggos maayo nga panghalili sa karne. | Las alubias son una buena sustitución de la carne. | |||
| hambug | panghambog | vanidad, alardear | Ayaw panghambog sa imong bahandi. | No te jactes de tu riqueza. | |||
| hapak | panghapak | golpear, azotar | Ang pagpanghapak sa bata dili maayo. | No es bueno golpear a los niños. | |||
| harus | pangharos | tomar todo, barrer, gran éxito | Gipangharos sa among grupo ang tanang premyo. | Nuestro grupo logró todos los premios. | |||
| hasi | panghasi | acosar, amenazar, irritar | |||||
| tuud | panghimatuud | identificar | Ang sertipiko sa akong natawhan usa ka panghimatuod nga ako usa ka Pilipino. | Mi certificado de nacimiento verifica que soy filipino. | |||
| hiphip | panghiphip | soborno | |||||
| hugas | panghugasan | fregadero | Ibutang sa panghugasan ang mga plato. | Pon los platos en el fregadero. | |||
| hukhuk | panghukhok | malversar | |||||
| hulga | panghulga | amenaza | Ang mga adik sa druga usa ka panghulga sa atong komunidad. | El drogadicto es una de las amenazas en nuestra comunidad. | |||
| hunahuna | panghunahuna | actitud, perspectiva, concepto | Unsa man ang imong panghunahuna sa kinabuhi? | ¿Cuál es tu actitud en la vida? | |||
| hupaw | panghupaw | suspiro | Nakapanghupaw si Lita nga nakahinumdom sa gipamulong kaniya. | Lita suspiró cuando recordó sus palabras. | |||
| idad | pangidaron | años | Pila na ang imong pangidaron karon? | ¿Cuántos años tienes ahora? | |||
| kidlap | pangidlap | destellar, centellear | |||||
| igi | pangigi | envidia | |||||
| labut | pangilabut | entrometerse | |||||
| ilad | pangilad | fraude, estafa | |||||
| pangilin | pangilin | fiesta | Sadya ang pangilin sa among patron. | La fiesta de nuestro santo patrón está llena de diversión. | |||
| ngilit | pangilit | ir al borde | |||||
| kimbig | pangimbig | estremecerse | |||||
| pangindah | pangindahay | esperar, anhelo, deseo | Ang akong pangindahay nga makahuman sa pagtuon ang akong mga estudyante. | Espero que mis alumnos terminen sus estudios. | |||
| kinhas | panginhas | mariscar | |||||
| labut | panginlabot | entrometerse | |||||
| isip | pangisip | perspectiva, razón | |||||
| pangit | pangit | feo | |||||
| kita | pangita | buscar, sustento | Ang pagpaninda ug isda mao ang iyang pangita. | Vender pescado es su sustento. | |||
| kita | pangitaon | ganar, buscar | Dili gyod sayon pangitaon ang kuwarta, uy! | Realmente no es fácil ganar dinero, ¿eh? | |||
| pangka | pangka | chocar, apurado de dinero | |||||
| pangka | pangkapangka | ir de un lugar a otro | Nagkapangkapangka siyag panghulam. | Ella fue de un lugar a otro tratando de pedir dinero prestado. | |||
| languy | panglangoy | natación | Panglangoy mo sa swimming pool. | Id a nadar en la piscina. | |||
| lansis | panglansis | truco, engaño | Ang pagpanglansis sa imong isig ka tawo usa ka dautan nga buhat. | Engañar a tus semejantes es un mal acto. | |||
| lantaw | panglantaw | perspectiva, previsión, visión | |||||
| limbasug | panglimbasog | esfuerzo | Kinahanglan ang panglimbasog sa usa ka tawo aron molampos sa iyang kinabuhi. | El hombre debe esforzarse en la vida para tener éxito. | |||
| lipung | panglipong | náuseas, estupor | |||||
| lugus | panglugos | violación | Ayaw panglugos. | No violarás. | |||
| lungkab | panglungkab | botín, saqueo | Gihipos niya sa usa ka langob ang iyang gipanglungkab. | Mantuvo su botín dentro de una cueva. | |||
| lupig | panglupig | opresión, explotación | Ang panglupig makabungkag sa usa ka pamilya. | La opresión separó a una familia. | |||
| lusut | panglusot | atravesar, escapar | |||||
| lutu | pangluto | cocina | Ang pangluto ug torta maoy iyang panginabuhi. | Ella se gana la vida cocinando tortas. | |||
| lutus | panglutos | persecución | |||||
| Sp | manejo | manihu | pangmaneho | administración, manejo | Ang pangmaneho sa usa ka eskwelahan dili sayon nga trabaho. | Manejar una escuela no es un trabajo fácil. | |
| Sp | compra | kumpra | pangompra | compra, comprar | Pangompra ug mga prutas sa merkado. | Compra frutas en el mercado. | |
| pangpang | pangpang | precipicio | |||||
| tupi | pangpatupi | corte de pelo | Tagai ko ug kwarta para pangpatupi. | Dame dinero para el corte de pelo. | |||
| Sp | ronda | runda | pangronda | rondar | Ang pagpangronda sa mga pulis magabii makamenos sa krimen. | La patrulla nocturna de policías hace disminuir los crímenes. | |
| samuk | pangsamok | acoso | |||||
| tiun | pangtionan | apuntar, blanco | |||||
| kugus | pangugos | llevar | |||||
| ukuy | pang-ukoy | espía, espiar | Gipang-ukoy sa mga sundalo ang kampo sa mga rebelde. | Los soldados espiaron el campamento de los rebeldes. | |||
| kulata | pangulata | golpear, maltrato | Ayaw pangulata ug mga bata. | No maltrates a los niños. | |||
| ulitawu | pangulitawo | cortejar | Si Danny naglisud sa pagpangulitaw ni Grace. | Danny difícilmente puede cortejar a Grace. | |||
| ulu | pangulo | líder, presidente | Kinahanglan nato ang usa ka matinabangon ug lig-on nga pangulo. | Necesitamos un líder útil y fuerte. | |||
| ulu | panguluhan | dirigir | |||||
| kuma | panguma | agarrar con los dedos / uñas | |||||
| Sp | comosta | kumusta | pangumosta | saludo | Ihatag ang akong mainitin nga pangumusta sa atong mga higala. | Extiendo mis cálidos saludos a todos nuestros amigos. | |
| unay | pangunayan | acción individual | |||||
| kurug | pangurog | temblar | |||||
| kurus | panguros | hacer la cruz | Panguros usa sa dili pa kita pangadye. | Tenemos que hacer la señal de la cruz antes de orar. | |||
| pangus | pangus | rasparse | Adunay pangus ang akong tuhod. | Hay una rozadura en mi rodilla. | |||
| usisa | pangusisa | pregunta, inspección | |||||
| kusmu | pangusmo | bufar | |||||
| kutana | pangutana | pregunta | Gipangutana ko sa akong ninang kong unsay akong gusto nga pinaskuhan. | Mi madrina me preguntó qué quería para Navidad. | |||
| uyab | panguyab | cortejar | |||||
| kuyamang | panguyamangan | reptar, arrastrarse | |||||
| yubit | pangyubit | ironía | |||||
| yuta | pangyuta | agricultura | |||||
| tiaw | paniaw | bromear | |||||
| panid | panid | página, panel | |||||
| hawak | panighawak | levantarse con los brazos en la cintura | |||||
| ingun | panig-ingnan | ejemplo, muestra | Usa ka panig-ingnan ang mga buhat sa atong mga bayani. | Pon las buenas acciones de nuestros héroes como buenos ejemplos. | |||
| Sp | seguro | siguru | paniguro | seguro | Kinahanglan aduna kitay paniguro para sa atong kaugmaon. | Necesitamos tener un buen seguro para nuestro futuro. | |
| hapun | panihapon | cena | Nabusog ko sa among lamiang panihapon. | Estaba satisfecho después de comer una cena suntuosa. | |||
| tiid | paniid | observar, espiar | Sa paniid nako wala siyay gugma diri nimo. | Según mi observación, ella no tiene amor a ti. | |||
| tiil | paniil | técnica del pie | |||||
| sikad | panikad | belicoso, ansioso | |||||
| tiktik | paniktik | escuchar secretamente | Ang gihimo nga paniktik sa kapolisan nakatabang aron masulbad ang krinen. | Las escuchas telefónica de la policía ayudaron a resolver el caso. | |||
| bahu | panimaho | apestar, emitir olor | |||||
| balay | panimalay | casa, domicilio | Duol sa napulo ka libo nga pamilya ang nawad-an ug panimalay. | Alcanzó a diez mil familias que perdieron sus casas. | |||
| balus | panimalos | venganza, represalia | Sa kasakit sa iyang gibuhat nga tikas nako, panimalus kanunay ang naa sa akong hunahuna. | Por la pena de que me engañó, la venganza siempre estaba dentro de mi mente. | |||
| balus | panimaslan | venganza | |||||
| balus | panimawos | venganza | Dili maayo nga manimawos ka sa nakasala kanimo. | No es bueno vengarse por ser atacado. | |||
| balay | panimay | casa, domicilio | Gusto ko nga limpyo kanunay ang among panimay. | Me gusta que nuestra casa siempre está limpia. | |||
| timbang | panimbang | equilibrio | |||||
| palad | panimpalad | aventura, probar ventura | Adto panimpalad sa ubang lugar. | Vete a vivir aventuras en otro lugar. | |||
| buut | panimuot | conciencia, sentido | Unya nawad-an ko sa panimuot.; Dihang naulian ko na sa panimuot | Entonces perdí mi conciencia; cuando llego a la conciencia | |||
| nindut | panindoton | mejorar, embellecer | Atong paninduton ang palibot sa atong eskwelahan. | Limpiemos el contorno de nuestra escuela. | |||
| singil | paningil | cobrar, exigir pago | Paningli si Roy karon sa iyang utang. | Exígele a Roy ahora que pague su deuda. | |||
| kamut | paningkamot | esfuerzo | Tungod sa iyang pagpaningkamot nahimo ang tanan niya nga mga plano. | Todos sus planes se lograron a través de sus esfuerzos. | |||
| tingil | paninglan | pagar | Akong gipaninglan ang akong amiga sa iyang bayranan. | Le exigí a mi amiga que pagara su deuda. | |||
| singud | paningod | observar atentamente | |||||
| tingug | paningog | tono | Puwede si Lea nga mamahimong manganganta, kay nindot ang iyang paningog. | Lea podrá hacerse cantante, porque tiene un buen tono. | |||
| singut | paningot | sudar | |||||
| singut | panington | sudoración | |||||
| tinguha | paninguha | esforzarse, desear, cortejo | Moasinso ang tawong maninguha. | El que se esfuerza mucho tendrá éxito. | |||
| Sp | cepillo | sipilyu | panipilyo | cepillar los dientes | |||
| tistis | panistis | bromearse | Sige ug panistis nako ang akong amigo. | Mi amigo siempre me hace bromas. | |||
| panit | panit | piel, pelar | Nagpanit siya ug apple para sa sakit nga lola. | Ella ha pelado una manzana para la abuela enferma. | |||
| titik | panitik | ortografía | |||||
| udtu | paniudto | almuerzo | Pwede na nimong kaunon ang imong paniudto. | Ya puedes almorzar. | |||
| lad-uk | panlad-ok | tragar | Nagpanlad-ok ko nga nakakita sa softdrinks nga giinom sa bata. | Me tragué mi saliva cuando vi que los niños estaban tomando refrescos. | |||
| limbasug | panlimbasog | intento | |||||
| panun | panon | grupo, agruparse | Nikuyog ko sa panon sa mga tawo padulong sa simbahan. | Me uní a un grupo de personas que iban a la iglesia. | |||
| pan-us | pan-os | rancio, estropeado | Napan-os ang among sobra nga sud-an gabii. | Las sobras de la cena de la noche anterior se echaron a perder. | |||
| pansat | pansat | gamba | Ang among silingan adunay dako nga pansat. | Nuestro vecino tiene una gamba muy grande. | |||
| pansayan | pansayan | servicio | |||||
| Ta | pansin | pansin | pansin | prestar atención | |||
| Sp | pantalan | pantalan | pantalan | muelle, pantalán | Aduna nay maanindot nga pantalan sa Sugbo. | Hay buenos muelles en Cebu. | |
| Sp | fantasma | pantasma | pantasma | fantasma, espectro | Nitan-aw mi ug pantasma nga programa sa sinihan. | Vimos una presentación fantasma en el teatro. | |
| Sp | fantasia | pantasya | pantasya | fantasía | |||
| pantaw | pantaw | porche | Makaginhawa ta ug lab-as nga hangin sa pantaw. | Podemos respirar aire fresco en el porche. | |||
| pantaw | pantaw | porche | |||||
| panting | panting | torre, castillo | |||||
| Sp | panteon | pantiyun | pantiyon | cripta, panteón | |||
| pantug | pantog | vejiga | Kinahanglan operahan ang bato sa iyang pantog. | Necesita la operación para cálculos en la vejiga. | |||
| pantuk | pantok | golpear | |||||
| tuba | panuba | comprar tuba | |||||
| sulud | panudlanan | bolsillo, fisco | Nawala ang mga kwarta sa panudlanan sa gobyerno. | Se perdió el dinero de las arcas públicas | |||
| tudlu | panudlo | educación, conferencia | Kinahanglan ang panudlo sa maayong pamatasan ngadto sa mga kabataan. | Necesitamos educar a los jóvenes sobre los buenos modales. | |||
| sud-ung | panud-ong | ||||||
| tuig | panuigon | edad | panuigong'g 13 hangtod sa 19 | de 13 a 19 años. | |||
| sukud | panukod | agrimensura | |||||
| tuktuk | panuktok | golpe | Akong nadungog ang kusog nga panuktok sa pultahan. | Escuché un fuerte golpe en la puerta. | |||
| sukut | panukut | pregunta, cobro | Nihatag ug panukot ang maestra human sa diskasyon. | El profesor hizo una pregunta después de la discusión. | |||
| sulay | panulay | diablo, tentador, seducir | Ang mga panulay manintal aron imong buhaton ang dautan. | Muchos tentadores te seducirán a actos malvados. | |||
| tulis | panulis | pillaje, robo | Ang pagpanulis usa ka dautan nga buhat. | El saqueo es un mal acto. | |||
| sul-ub | panul-ob | vestir | |||||
| tulun | panulon | tragar | |||||
| sulti | panultihon | proverbio, dicho | Aduna koy mga koleksyon sa mga panultihon. | Tengo una colección de proverbios. | |||
| sunud | panulundon | herencia, legado | |||||
| tumbaling | panumbaling | consideración, preocupar | Ayaw panumbalinga ang imong problema. | No te preocupes del problema. | |||
| dumdum | panumduman | memoria | Maayo pa gihapon ang panumduman ni Lola bisan tigulang na niya. | Mi abuela todavía tiene buena memoria, aunque ella sea vieja. | |||
| sumpa | panumpa | jurar | panumpa'ng bakak | falso testimonio | |||
| sundug | panundog | imitar | |||||
| suuk | panuok | muela cordal | |||||
| panuup | panuop | fisgar, husmear | Gipanuopan sa mga pulis ang kriminal. | Los policías investigaron sobre el criminal. | |||
| Sp | paño | panyu | panyo | pañuelo | panyo sa liog | pañuelo de cuello | |
| paud | paod | apretar | |||||
| paun | paon | cebo, cebar | Nagdala ko daghan nga paon sa pangisda. | Traje un montón de cebo para la pesca. | |||
| Sp | papa | papa | papa | Papa | Bag-o na ang Santo Papa sa mga katoliko. | Los católicos tienen un nuevo Papa. | |
| Sp | papa | papa | papa | papá | Pinangga kaayo ko sa akong papa. | Me quería mi papá con total entrega. | |
| hulay | papahulay | dar descanso | Undang na sa imong pagbasa, papahulay na ang imong mga mata. | Deja de leer, descansa un poco los ojos. | |||
| papas | papas | borrar | Papas-a ang akong ngalan sa lista mo. | Borra mi nombre de tu lista. | |||
| Sp | papel | papil | papel | papel | Ayaw ilabay ang mga papel bisan asa. | No tires trozos de papel a ninguna parte. | |
| Sp | papeles | papilis | papeles | documento | importante nga papeles | documento importante | |
| papha | papha | eliminar | Paphaa ang mga peste nga ilaga sa imong bodega. | Extermina las ratas molestas del tu almacén. | |||
| pilit | papilit | pegar, adhesivo | Pangita ug pinaka lig-on nga papilit sa plastics. | Encuentra el pegamento más fuerte para plásticos. | |||
| pilit | papitli | pega (imperativo) | Papitli ug istiker ang nagaras nga bahin sa gitara. | Pon una pegatina en la rozadura de la guitarra. | |||
| Sp | para | para | para | para | para nako; para sa | para mi; para | |
| Sp | parar | para | para | parar, detener | Para! Kay manaog na ko aning jeepney. | ¡Para! Me bajo de esta jeepney. | |
| Sp | para | para | para asa | para qué | Ang kanang imong gipalit nga daghang pagkaon para asa man na? | Esa cantidad de comida que has comprado, ¿para qué? | |
| Sp | parada | parada | parada | desfile, parada | Taas kaayo ang parada. | El desfile es muy largo. | |
| Sp | parada | parada | paradahan | aparcamiento, parada | Ang paradahan sa bag-o nga dakung tindahan dinhi mura ug paradahan kadako sa eroplano. | El área de aparcamiento de los grandes almacenes nuevos es como la de un puerto aéreo. | |
| Sp | paradoja | paraduha | paradoha | paradoja | |||
| Sp | paraiso | paraisu | paraiso | paraíso | mura ug paraiso | como en paraíso | |
| Sp | paracaid | parakaidas | parakayda | paracaídas | Nindot tan-awon ang mga tawo nga nagsakay sa parakayda. | Es agradable ver a la gente montando en paracaídas. | |
| parakul | parakol | hacha | Nawala ang parakol sa mamumutol ug kahoy. | El leñador perdió su hacha. | |||
| parakyut | parakyot | paracaídas | Ang mga sundalo lihiro kaayo mosakay ug parakyot. | Los soldados son muy expertos en saltar con paracaídas. | |||
| Sp | paralelo | paralilu | paralelo | paralela | |||
| Sp | paralisis | paralisis | paralisis | parálisis | Naparalisis ang lawas sa among silingan human sa aksidente. | Nuestro vecino sufría parálisis después del accidente. | |
| parang | parang | parear, emparejarse | |||||
| parat | parat | salado | Kon ang asin kawad-an sa iyang kaparat, | Si la sal ya no es salada, | |||
| dayig | parayeg | caricia, amor, engatusar | Niparayeg ang asawa sa iyang bana aron tagaan ug daghan nga kwarta. | La esposa engatusó a su esposo para que le diera mucho dinero. | |||
| Sp | pareja | pariha | parehas | igual, mismo | Ang pagtagad nato sa bisita parehason ang tanan. | Debemos tratar a nuestro visitante de todos modos. | |
| Sp | parejo | parihu | pareho | mismo | Parehas ra ang akong pagtagad sa akong mga anak. | Traté a mis hijos por igual. | |
| Sp | parejo | parihu | parehoon | igualdad | Kinahanglan parehoon nato pagtagad ang atong mga bisita. | Debemos tratar a nuestros visitantes con igualdad. | |
| Sp | par | par | pares | pareja, par | Si Luis ang akong pares sa pagsayaw. | Luis es mi compañero de baile. | |
| Sp | padre? | padri | pari | sacerdote, padre | Padre Jaim Sin usa ka maayo nga pari. | El padre Jaim Sin es un buen sacerdote. | |
| En | parade | parid | parid | desfile | Dunay parid nga pagahimuon karong hapon. | Tenemos un desfile esta tarde. | |
| paril | paril | pared, muro | |||||
| Sp | par | par | paris | pareja, par | Paris ang gidaghanon sa akong mga binuhi nga itik. | Crié muchos pares de patos. | |
| Sp | par | par | parisan | pareja, par | Tulo ka mga parisan ang mingpataliwala sa dance floor. | Había tres parejas en el centro de la pista de baile. | |
| Sp | parque | parki | parke | parque | Nagkinahanglan mi ug parke para sa mga bata sa among lungsod. | Necesitamos un parque para niños en nuestra ciudad. | |
| En | parking | parking | parking | aparcamiento | Asa ta pwede makaparking ani nga sakayan? | ¿Dónde podemos aparcar este coche? | |
| Sp | parlamen | parlamintu | parlamento | parlamento | |||
| Sp | parnaso | parnasu | parnaso | Parnaso | |||
| paruk | parok | golpe | Giparok ni Juan iyang ulo sa bongbung. | Se golpeó Juan la cabeza contra la pared. | |||
| Sp | parroqui | parukya | parokya | parroquia | |||
| Sp | farol | parul | parol | farol, linterna | |||
| parut | parot | perder, ser derrotado | Naparot ang boksidor sa ikatulo nga round. | El boxeador fue derrotado en la tercera ronda. | |||
| Sp | partido | partidu | partedo | partido político, parientes | Las pasas se pueden hacer a partir de uvas. | ||
| Sp | parte | parti | parti | parte | tipaka o parte sa bomba | Una concha o una parte de bomba. | |
| Sp | parroco | paruku | paruko | parroquia | |||
| Ta | paruparo | paruparu | paruparo | mariposa | Nindotan ko motan-aw ug mga paruparo nga maglupad-lupad sa hardin. | Me gusta ver mariposas volando en el jardín. | |
| Sp | pariente | paryinti | paryente | pariente | Naguol ang among mga paryente sa nahitabo sa akong papa. | Mis familiares se lamentaron por el acontecimiento de mi padre. | |
| Sp | pasar | pasa | pasa | pasar | |||
| sabak | pasabak | sentar en las rodillas | Si Loren pasabaka na lang, kay dili na ta maigo sa lingkuranan. | Deja que Loren se siente en tus regazos porque no tenemos suficientes asientos. | |||
| sabut | pasabut | informar | Ayoha siya sa pagpasabut para mahayagan ang iyang hunahuna. | Es bueno informarle para alegrarle el ánimo. | |||
| pasad | pasad | esparcir | Siyay nagpasad ug mais alang sa manok. | Ella esparció maíz para las gallinas. | |||
| Sp | pasado | pasadu | pasado | pasado | pasado alas dose | después de las 12 | |
| sagad | pasagad | dejar, descuidado, abandonar | Ngano ka nagpasagad lang ug kaon bisan unsa. | ¿Por qué no te importa comer algo? | |||
| sagad | pasagdan | dejar, no intervención | Nagpasagdan siya ug iyang bata. ; Pasagdi nako. | Ella dejó a su hijo actuar libremente.; Déjame solo. | |||
| sagad | pasagdi | déjalo | |||||
| Sp | pasaje | pasahi | pasahe | tarifa | Karong tuiga mitaas na sab ang pasahe sa dyip. | Nuevamente este año se elevó la tarifa de jeepney. | |
| Sp | pasajero | pasahiru | pasahero | pasajero | Ang mga pasahero sa bus nasamad. | Los pasajeros del autobús hirieron. | |
| saka | pasaka | alzar, pedir | |||||
| sakit | pasakit | tortura, irritar | Daghan na kaayo ko ug giantos nga mga pasakit sa akong kinabuhi. | He soportado muchos dolores en mi vida. | |||
| salamat | pasalamat | gratitud, agradecer | Dako ang pasalamat nako nga nakapasar ko sa eksamin. | Estoy agradecido por que pude pasar el examen. | |||
| salig | pasalig | garantía | Gugmang putli maoy pasalig. | Se promete un amor puro. | |||
| Ta | pasalubo | pasalubung | pasalubong | regalo | Japanese nga monyeka ang pasalubong ni Uncle gikan sa Japan. | Mi tío me regaló una muñeca japonesa de Japón. | |
| pas-an | pas-an | llevar, cargar | |||||
| sanay | pasanay | engendrar, criar | |||||
| pasangil | pasangil | acusar, culpar | Gipasangilan sa Presidente si Mrs. Estrada nga nitabang siya sa mga rebeldeng sundalo. | La Sra. Estrada fue acusada por el presidente que ayudó a los soldados rebeldes. | |||
| pasangil | pasanginlan | acusado | |||||
| pasangil | pasanginling | alegado, acusado | |||||
| Sp | pasa | pasa | pasapasa | entregar | Gipasapasa sa mga bata ang bola. | Los niños pasaron el balón de una mano a otra. | |
| Sp | pasaport | pasapurti | pasaporte | pasaporte | Nakakita ko ug pasaporte sa lingkoranan sa taxi, ug gipanagiya kini ug usa ka Haponess. | En el asiento de un taxi, encontré un pasaporte que pertenecía a un japonés. | |
| Sp | pasar | pasar | pasar | pasar | Kon kita mituon ug maayo, mopasar kita. | Si estudiamos mucho pasaremos. | |
| Sp | pasa | pasa | pasas | uva, pasa | Ang pasas gama sa ubas. | La pasa se hacen de uva. | |
| saya | pasaya | exponer, lucir | |||||
| pasayan | pasayan | camarón, gamba | Ang lawas nimo mamula kung mokaon ka ug pasayan. | Tu cuerpo se vuelve rojizo si comes camarones. | |||
| saylu | pasaylo | perdón | Pasayloa ko sa akong gibuhat. | Perdóname por lo que he hecho. | |||
| saylu | pasayloon | perdón, permiso | kon dili ninyo sila pasayloon | si no los perdonáis | |||
| Sp | pacienci | pasinsya | pasensiya | paciencia | Pasensiya na Karen ha… nakalimut ko ug dalan sa imong libro. | Perdón Karen, por favor, olvidé traer tu libro. | |
| siaw | pasiaw | bromear | |||||
| sibug | pasibog | repeler | Gipasibog ang petsa sa among kasal Enero sunod tuig. | La fecha de nuestra boda se trasladó a enero del próximo año. | |||
| pasidaan | pasidaan | prevenir, precaución | Ayaw kalimut akong pasidaan. | No olvides mi advertencia. | |||
| dungug | pasidunggan | famoso | |||||
| dungug | pasidungog | aclamación, exaltación | |||||
| siga | pasiga | encender, inflamar | Pasiga-a ang suga. | Enciende la luz. | |||
| Sp | garbo | garbu | pasigarbo | mostrar con orgullo | Ako gyud ikapasigarbo ang akong mga ginikanan. | Te presentaré a mis padres con orgullo. | |
| Sp | seguro | siguru | pasiguro | asegurar | Pagsiguro ug bayad sa imong buhis sa yuta. | Asegúrese de pagar su impuesto sobre la propiedad real. | |
| siklap | pasiklap | vistazo | |||||
| pasil | pasil | banco de arena | |||||
| silit | pasilitan | bomba, chorro, echar agua | Pasilitan ka nako ug tubig gamit ang pusilpusil nga naay tubig. | Te echaré agua con mi pistola de agua. | |||
| silsil | pasilsil | grabar | Gipasilsil sa hunahuna sa mga kabataan ang mga maayong mithi. | Se inculcaron buenas lecciones en las mentes de los jóvenes. | |||
| sinati | pasinati | orientación | Inig sugod sa klase ipasinate sa mga bata ang mga balaod ug regulasyon sa eskwelahan. | Al comienzo de las clases, los alumnos recibieron orientación sobre las reglas y regulaciones de la escuela. | |||
| sinaw | pasinaw | pulir | Butangi ug pasinaw ang imong buhok. | Ponte la brillantina en tu cabello. | |||
| ngari | pasingari | viniendo | |||||
| sipala | pasipad-an | maltratar, dañar | Gipasipad sa mga tawo ang sagradong kalasangan. | La gente profanaba el bosque sagrado. | |||
| sipala | pasipala | afrentar, dañar, profanidad | Dili ka magpasipala sa imong isig ka tawo. | No insultes a tu prójimo. | |||
| ugda | pasiugda | iniciar, comenzar | Si Roy ang nagpasiugda sa tanan nga kabuang nila. | Es Roy quien comenzó la estupidez. | |||
| ulu | pasiulo | encabezar, primero | |||||
| una | pasiuna | primero, prefacio, introducción | Siya ang pasiuna.; sa pasiunang inbestigasyon | Él es el primero.la investigación inicial | |||
| Sp | pasquin | paskin | paskin | cartel, aviso, póster | Nabasa ba nimo ang paskin nga dili pwedeng mangihi dinhing dapita? | ¿Has leído el aviso de que no se permite orinar en este lugar? | |
| Sp | pascua | pasku | pasko | Navidad | Magkatigum ang tibuok pamilya sa panahon sa pasko. | Las familias se unen durante las temporadas navideñas. | |
| Sp | pascua | pasku | paskohanong awit | Navidad | |||
| paslak | paslak | insertar, embutir | Gipaslak nako ang charger sa outlet. | Conecté el cargador a una toma de corriente. | |||
| Sp | pasmo | pasmu | pasmo | frío, pasmo | |||
| Sp | paso | pasu | paso | paso | |||
| pasu | paso | quemar | Napaso ang akong kamot sa kainit sa kaha. | Me quemé la mano por una sartén caliente. | |||
| pasu | paso | andar | |||||
| pasuk | pasok | incrustar, meter en | Gidali niya'g pasok ang senina sa bulsa. | Apresuradamente atiborró la maleta de ropa. | |||
| pasul | pasol | pesca, caña de pescar | Naguba ang akong pasol tungod sa kadako sa isda. | Mi caña de pescar se rompió porque el pez era muy grande. | |||
| pasu | pasopaso | recorrer, rondar | Ganahan ko magpasopaso sa among garden. | Me gusta pasear por nuestro jardín. | |||
| paspas | paspas | rápido | Paspas kaayo siya motrabaho maong dali mahuman. | Ella trabaja rápido, por eso termina su trabajo temprano. | |||
| pastilan | pastilan | ¡Caramba!, ¡Mierda! | expresión de disgusto / preocupación | ||||
| Sp | pasto | pastu | pasto | pasto, hierba | |||
| Sp | pasto | pastu | pastohan | pasto | Berde ug abunda sa balili ang pastohan sa baka. | Los pastos para vacas son verdes y abundantes con pastos. | |
| subu | pasubo | causar pena, afligir | Ikaw ra gyud ang nakapasubo nako. | Realmente me pusiste triste. | |||
| sugmat | pasugmat | agravar | Ang imong gibuhat pasugmat sa problema. | Lo que hiciste agravó el problema. | |||
| sugu | pasugo | recado | |||||
| suku | pasuko | provocar | |||||
| pasul | pasul | pesca, caña de pescar | |||||
| sulabi | pasulabi | derroche | Nagpasulabi siya ug palit ug mga butang nga walay hinungdan. | Ella derrochó en comprar cosas que no son importantes. | |||
| pasulit | pasulit | examen | Nikuha siya ug pasulit sa Unibersidad sa Pilipinas. | Ella se presentó al examen de la Universidad de Filipinas. | |||
| sulung | pasulong | mostrar | |||||
| sulud | pasulud | admitir | Gipasulod sa ospital ang masakiton nga babaye. | La mujer enferma fue ingresada en un hospital. | |||
| pasangil | pasumangil | pretensión, coartada | Nagpasumangil siya para makagawas. | Él tiene una coartada para que pueda salir. | |||
| sumbingay | pasumbingay | parábola, metáfora | |||||
| sundayag | pasundayag | mostrar, exhibir | Si Ana mihatag sa iyang pasundayag nga usa ka kanta. | Ana cantó una canción como su actuación. | |||
| pasunding | pasunding | desfile | Adunay pasunding sa mga kabulakan sa Baguio. | Hay un desfile de flores en Baguio. | |||
| pasung | pasungan | pesebre | |||||
| suput | pasupot | disparar una cerbatana | Gipasupot niya kanako ang hait niyang tinan-awan. | Me lanzó una mirada penetrante. | |||
| susu | pasuso | dar el pecho | |||||
| suya | pasuya | envidiar | |||||
| Sp | pacienci | pasinsya | pasyensya | paciencia | |||
| Sp | paciente | pasyinti | pasyente | paciente | Daghan ug pasyente ang maayo nga doktor. | Un buen doctor tiene muchos pacientes. | |
| taas | pataas | más alto que, puesto, mejorar | Ipataas ang imong mga kamot. | Levanta las manos. | |||
| taban | pataban | poner o dar algo adicionalmente | |||||
| tabang | patabang | pedir ayuda | Nagpatabang si Kessie ug laba sa iyang bestfriend. | Kessie le pidió a su mejor amiga que la ayudara a lavarse. | |||
| tabas | patabas | cortar | |||||
| patag | patag | nivel, igual | Patag ang ibabaw nianang bungtod. | Hay una tierra plana en la cima de esa montaña. | |||
| tagam | patagam | escarmentar, castigar | |||||
| tagu | patago | sigilo | |||||
| tahum | patahum | embellecer, adorno | Daghang mga patahum ang mga hotel. | Hay muchos adornos en los hoteles. | |||
| patak | patak | esparcir, dispersión | |||||
| pat-ak | pat-ak | mancha, salpicaduras | |||||
| taka | pataka | infundado | |||||
| taka | pataka'g sulti | despotricar, disparatar | Nagpataka ug sulti ang boang nga babaye. | La loca seguía diciendo tonterías | |||
| takdu | patakdo | adaptar, precisar | Ang kolor sa mga dekorasyon gipatakdo sa tema sa kasal. | El color de la decoración encaja con el tema de la boda. | |||
| patak | patakpatak | esparcir | Nagpatakpatak sa among atop ang ulan. | Las gotas de lluvia caen sobre nuestro techo. | |||
| tala | patala | inscribirse | |||||
| talikud | patalikod | dar la espalda | Gusto kong musolay ug lakaw patalikod. | Quiero intentar caminar hacia atrás. | |||
| talinghug | patalinghog | escuchar | Nagkinahanglan ko sa inyong patalinghog. | Su atención por favor. | |||
| tangka | patangka | rotación de trabajo | |||||
| taput | pataput | sujetar | Ipatapot ang sticker sa akong bisikleta. | Sujeta la pegatina en mi bicicleta. | |||
| patara | patara | no hay remedio, irresistible | |||||
| patas | patas | igual, empatar | |||||
| taas | patas-an | elevar, subir | Patas-an ang presyo sa gasolina. | Sube el precio del gas más alto. | |||
| Sp | patata | patata | patatas | patata | Ganahan ko mokaon ug pinigsat nga patatas. | Me gusta comer puré de patatas. | |
| tataw | patataw | aclarar | Akong ipatataw ang gusto nakong mahitabo. | Quiero dejar claro lo que quiero hacer. | |||
| patay | patay | morir, matar | Ang karne sa patay nga baboy dili na angay ibaligya. | La carne de un cerdo muerto no debe ser vendida. | |||
| patay | patay-patay | perezosamente | Giilad sa nagpataypatay nga ilaga ang iring. | El ratón fingiendo pereza engañó al gato. | |||
| Sp | patente | patinti | patente | patente | Adunay patente ang among produkto aron dili parehasan. | Nuestro producto tiene una patente para evitar la duplicación. | |
| pati | pati | paloma | Maghimo mi ug balay para sa pati. | Construiremos una caseta para las palomas. | |||
| tiayun | patiayon | casar, unirse en matrimonio | |||||
| patid | patid | patear, patada | Naigo ko sa patid sa kabayo. | El caballo me dio una patada. | |||
| tigayun | patigayon | negocio | Pagpaninda ug menudo nga bugas ang among patigayon. | Nuestro negocio es vender arroz al por menor. | |||
| babaw | patigbabaw | elevar, hacer superficie | Atong ipatigbabaw ang kalinaw. | La paz debe venir primero. | |||
| uyun | patig-uyon | conciliar | |||||
| patik | patik | imprimir, tatuaje | patik sa panit | tatuaje en la piel | |||
| patik | patikan | beso, tatuaje | Patikan ka nako ug halok sa imong aping. | Te daré un beso en la mejilla. | |||
| tikang | patikangkang | a horcajadas | Patikangkanga siya inig sakay sa kabayo. | Se monta a horcajadas cuando monta el caballo. | |||
| tim-aw | patim-aw | aparecer | |||||
| tin-aw | patin-aw | aclarar, explicación | Palihug paminaw sa akong patin-aw mahitungod sa hitabo. | Por favor, escuche mi explicación sobre el incidente. | |||
| tindug | patindog | hacer pararse | Patindoga ang akusado. | Hacer que el acusado se ponga de pie. | |||
| pating | pating | tiburón | Wala pa ko makakita ug pating. | No he visto un tiburón. | |||
| patinga | patinga | margen | Nadawat nako ang akong patinga sa pagbiyahe. | Recibí mi gastos del viaje. | |||
| tingala | patingala | asombrar | |||||
| tingug | patingog | hacer sonido/ voz, vocal | Patinguga ang radiyo. | Enciende la radio. | |||
| tinu | patino | aclarar, dilucidar | |||||
| tuud | patinuod | realizar | |||||
| patis | patis | salsa de soja, salsa de pescado | Mogamit mi ug patis aron mosamot kalami ang among pagkaon. | Utilizamos salsa de soja para añadir sabor a nuestros platos. | |||
| Sp | pato | patu | pato | pato | Nagbuhi mi ug mga pato. | Estamos criando patos. | |
| Sp | tocar | tukar | patokar | tocar, poner disco | Akong gipatokar ang akong harmonica. | Hago un sonido con mi armónica. | |
| patul | patol | epilepsia | |||||
| pat-ul | pat-ol | echar la culpa | Iyang gipat-ol nako ang tanang sala. | Él me echó toda la culpa. | |||
| pat-ul | pat-ol | casar | |||||
| patung | patong | interés, apilar | Adunay patong ang imong gihulaman nga kwarta. | El dinero que pidió prestado tiene un interés. | |||
| Sp | patriota | patryuta | patriyota | patriota | Ang mga bayani patriyota. | Los héroes son patriotas. | |
| Sp | fachada | patsada | patsada | lindo, bien fachado | Patsada kaayo ang iyang awto. | Su auto es tan lindo. | |
| En | patching | patsing | patsing | parche | Daghan ug mga patsing ang akong karsones. | Mis pantalones tienen muchos parches. | |
| tuga | patuga | atrever | |||||
| tuga | patughan | complacer | |||||
| tugut | patugot | margen | Butangi ug patugot ang imong sulat. | Deja margen en tu carta. | |||
| tukma | patukma | adaptar, coincidir | Ipatukma ang imong isuot sa klase sa party nga imong tambongan. | Tu vestido debe ajustarse al tipo de fiesta a la que asistirás. | |||
| tulu | patulo | gotear | Nagpatulo mi ug luha sa among panagbulag. | Derramamos lágrimas por la separación. | |||
| tuman | patuman | hacer cumplir, hacer obedecer | Atong ipatuman ang atong mga balaod. | Debemos obedecer nuestras leyes. | |||
| tungha | patungha | enviar a la escuela | |||||
| tungud | patungod | acercarse | |||||
| tuu | patuotuo | simular, superstición | |||||
| tupi | patupi | corte de pelo | Taas na kaayo imong buhok, kinahanglan na nimong magpatupi. | Ya tienes el pelo largo, necesitas un corte de pelo. | |||
| turatuy | paturatoy | estar indiferente al qué dirán | Mipaturatoy siyag paglakaw bisag akong gitawag. | Ella se fue sin tener en cuenta mi llamada. | |||
| tuskig | patuskig | arrogante | |||||
| tusu | patusotuso | pretender | |||||
| patuyang | patuyang | abusar | Kon magpatuyang kag inom, lagmit ulsiron ka. | Si abusaras de la bebida, tal vez tendrías una úlcera. | |||
| patay | patya | matar (imperativo) | Patya siya kun dili siya mohilum. | Si no se calla, mátalo. | |||
| patay | patyanay | venganza, encono | Nagpinatyanay ang mga rebelde ug sundalo. | Los rebeldes y los soldados tenían una pelea de sangre. | |||
| Sp | patio | patyu | patyo | yarda, patio | Anha ko maghulat nimo sa patyo sa simbahan. | Te espero en el patio de la iglesia. | |
| ubus | paubos | bajar, menos | Kinsi paubos | Menos de 15 | |||
| ubus | paubsanon | modesto, humilde | Atong praktison kanunay ang mapaubsanon nga batasan sa tanan. | Siempre debemos tener una actitud humilde para con todos. | |||
| uga | pauga | secar, desecar | Palihug ko ug pauga sa akong sandal. | ¿Puedes por favor secar mis sandalias? | |||
| ugnat | paugnat | ejercicio | Kada hapon ko magpaugnat sa gym. | Hago mi ejercicio todas las tardes en el gimnasio. | |||
| ukyab | paukyab | sorprender, estimular | Ang iyang mga istorya para paukyab lang sa mga tawo. | Sus historias son solo para sorprender a la gente. | |||
| uli | pauli | volver a casa | Pauli na ko. | Ya me voy a casa. (adiós) | |||
| uli | paulia | hacer irse a casa | Palihug ko ug ingon ni Rolan nga paulia dayon. | Por favor, dile a Rolan que vuelva pronto. | |||
| ulus | paulos | prestar | Dili siya paulos nako ug libro nga Harry Potter. | No me presta sus libro de Harry Potter. | |||
| una | pauna | avanzado, prematrimonial | Mao kini ang akong paunang bayad. | Este es mi pago por adelantado. | |||
| undayun | paundayon | echar a perder, continuar | Sige lang nimong gipaundayonan ang imong mga anak. | Siempre mimas a tus hijos. | |||
| uraray | pauraray | acurrucarse | Wala madugay, nahikatulog ko nga nagpauraray sa iyang mga bukton. | En poco tiempo, me fui a dormir en sus brazos. | |||
| usab | pausab | hacer repetir | Pausab ko ug pakulong sa akong buhok. | Quiero tener mi pelo rizado otra vez. | |||
| usab | pausba | hacer repetir (imperativo) | Kinsa man to ang mikanta ganiha, pausba ug kanta bi? | ¿Quien cantó hace un rato? Déjale cantar de nuevo. | |||
| usbaw | pausbaw | mejorar | Bag-o ra ming nakadawat ug pausbaw sa among sweldo. | Acabamos de recibir un aumento de nuestro salario. | |||
| us-us | paus-os | bajar, hacer caer | Napaus-us ang akong purol samtang niambak ko. | Mis pantalones cortos bajaron mientras estaba saltando. | |||
| utang | pautang | préstamo | Nagpautang ang kooperatiba sa ubos nga interest. | La cooperativa presta a interés bajo. | |||
| utug | pautog | masturbación | |||||
| uyug | pauyog | balancear, agitar | Pauyog ang duyan | Balancea la cuna. | |||
| palung | pawong | apagar, extinguir | Palihug ko ug pawong sa TV. | Por favor apaga la televisión. | |||
| paya | paya | cuenco de coco | Wala pa ko kasulay ug gamit ug paya. | No he intentado usar 'paya' (un cuenco hecho de cáscara de coco). | |||
| payag | payag | choza | Nagtukod mi ug payag sa tunga sa kahumayan. | Hemos construido una choza en medio del campo de arroz. | |||
| payung | payong | paraguas | Ang kolor sa akong payong kay pink. | El color de mi paraguas es rosa. | |||
| Sp | paipay | paipay | paypay | paipay, abanico | |||
| Sp | febrero | pibriru | Pebrero | febrero | Pebrero ang bulan alang sa mga managhigugmaay. | Febrero es el mes de los enamorados. | |
| Sp | peligro | piligru | peligro | peligro, riesgo | |||
| Sp | pelicula | pilikula | pelikula | película | |||
| Sp | penal | pinal | penal | penal | gesto fruncido | ||
| Sp | pepino | pipinu | pepino | pepino | Akong gibutangan ug pepino ang akong mga mata nga lapoy. | Puse pepino en mis ojos cansados. | |
| Sp | perder | pirdir | perder | perder | |||
| Sp | perico | piriku | periko | periquito | |||
| Sp | firme | pirmi | permi | continuar, siempre | Palihug ampingi pirme ang imong lawas. | Por favor cuida siempre tu cuerpo. | |
| Sp | permiso | pirmisu | permiso | permiso | Nangayo ko ug permiso sa akong mga ginikanan nga magminyo na. | Pedí permiso a mis padres de mi casamiento. | |
| Sp | pero | piru | pero | pero | Kahibalo ko mokanta pero dili ko kahibalo mosayaw. | Sé cantar pero no sé bailar. | |
| Sp | porcentaj | pursintahi | persentahe | porcentaje | Pila ka porsento ang akong bahin? | ¿Cuál es el porcentaje de mi parte? | |
| Sp | fuerte | puwirti | perte | enérgico, fuerte, terriblemente | |||
| Sp | feria | pirya | perya | feria | Miapil kami sa perya sa siyensya. | Nos unimos a la feria de ciencias. | |
| Sp | periodist | piryudista | peryodista | periodista | Usa sa among mga senador kanhi peryodista. | Uno de nuestros senadores es un experiodista. | |
| Sp | petroleo | pitrulyu | petrolyo | petróleo, gas, queroseno | Dako ug umento ang mga presyo sa petrolyo. | Hay gran aumento de precios del queroseno. | |
| Sp | fecha | pitsa | petsa | fecha | Petsa tryenta karong adlawa. | Es el 30 hoy. | |
| pitsay | petsay | pechay ( una verdura) | Pila ang usa ka kilo nga petsay? | ¿Cuánto es un kilo de pechay? | |||
| piang | piang | lisiado, cojo, fracturar | Ang tawo nga adunay piang maglisod ug lakaw. | Una persona coja tiene dificultad para caminar. | |||
| pid-uk | pid-ok | parpadear, oscurecer | |||||
| piging | piging | banquete | Giambitar mi sa usa ka piging. | Estamos invitados a un banquete. | |||
| pig-it | pig-it | estrecho, apretar | Mibesobeso ug mipig-it sa kamot sila. | Apretaron las manos con firmeza y se pusieron las mejillas. | |||
| pig-ut | pig-ot | estrecho, apretado, estricto | |||||
| pigsat | pigsat | triturar, majar | Napigsat ang mga saging nga anaa sa kina-ilaloman sa sako. | Las bananas en la parte inferior del saco fueron aplastadas. | |||
| pihaw | pihaw | avergonzarse, desentonarse | |||||
| pihig | pihig | prejuicio, sesgo, inclinar | Adunay pagpihig ang imong pagpili ug higala. | Tienes un prejuicio al elegir a tus amigos. | |||
| Sp | fijo | pihu | piho | firme, fijo | Ako sa nga pihoon unsa katinuod ang imong istorya. | Quiero confirmar como de verdadera es tu historia. | |
| piit | piit | exprimir, apretado | Piit kaayo ang imong gisuot nga T-shirt. | Te estás poniendo una camisa muy ajustada. | |||
| pikal | pikal | detestar, fastidiar, asco | Napikal ang akong papa sa akong pagtubag niya. | Padre se enojó cuando le repliqué. | |||
| pikas | pikas | lado, otra parte, mitad | Nakit-an na nako ang pikas sa akong ariyos. | He encontrado la pareja de mis pendientes. | |||
| Sp | pico | piku | piko | pico | |||
| piku | piko | doblar | |||||
| pikun | pikon | nervioso, enojadizo, de mal genio | Dali ra mapikon ang akong kuya. | Mi hermano mayor fácilmente se enoja. | |||
| pikut | pikot | ojos de hendidura | |||||
| pikut | pikot | trampa para casarse | |||||
| pikuy | pikoy | pene | Pikoy o tintin mao sa batang lalaki. | Pikoy o tintin se usa para niños. | |||
| pikpik | pikpik | palmada | Gipikpik niya ang akong abaga. | Me tocó el hombro. | |||
| pila | pila | varios, cuánto | Pila man ni? | ¿Cuánto es? | |||
| pilapil | pilapil | campo de arroz | |||||
| pilapil | pilapilan | campo de arroz | Atua si tatay sa pilapilan. | El padre está en el campo de arroz. | |||
| pilas | pilas | rozadura | |||||
| pilaw | pilaw | vigilia, sueño, adormilarse | |||||
| pildi | pildi | derrota, perder | Ako siyang napildi sa duwa nga chess. | Lo vencí en juego de ajedrez. | |||
| pildi | pildiro | perdedor/a | |||||
| Sp | pildora | pilduras | pildoras | píldora | Nitumar ko ug pildoras para sa sakit sa akong ulo. | Tomé una pastilla para el dolor de cabeza. | |
| pili | pili | escoger | Mopili ko ug ngindot. | Elegiré uno bueno. | |||
| pili | pilian | preferencia | |||||
| pili | piliay | elección | Kanus-a ang piliay para sa barangay kapitan? | ¿Cuándo es la elección para los capitanes barangay? | |||
| Sp | peligro | piligru | piligro | peligro, riesgo | Piligro kaayo sa mga bata ang pagdula ug kutsilyo. | Es muy arriesgado para los niños jugar con cuchillo. | |
| pili | pilion | preferencia | Nganong pilion man nimo ang imong mga higala? | ¿Por qué eliges a tus amigos? | |||
| Sp | filipinas | pilipinas | Pilipinas | Filipinas | Ang nasud nga pilipinas gilibotan ug mga isla. | Filipinas es un país rodeado de islas. | |
| pilit | pilit | pegar, pegajoso, adhesivo | |||||
| pilit | pilit | obligar, insistir | |||||
| pilu | pilo | doblar, plegar | Ayoha ug pilo ang panyo. | Dobla bien el pañuelo. | |||
| piluk | pilok | pestaña, guiño | Nagsuot siya ug peke nga pilok. | Ella lleva pestañas postizas. | |||
| piluk | pilokpilok | centellear | Nagpilokpilok ang iyang mga mata sa kalipay. | Sus ojos brillaban de felicidad. | |||
| pilu | pilo-pilo | multiplicar | |||||
| Sp | filosofia | pilusupya | pilosopiya | filosofía | Unsa ang imong pilosopiya sa kinabuhi? | ¿Qué es tu filosofía en la vida? | |
| Sp | filosofo | pilusupu | pilosupo | filósofo | |||
| Sp | piloto | pilutu | piloto | piloto | Naulahi ug abot ang piloto. | El piloto llega tarde. | |
| Sp | pillo | pilyu | pilyo | travieso, pillo | Ang pilyo nga bata kulang sa atensyon. | Un niño travieso necesita atención. | |
| pina | pina | advertir, prohibir | |||||
| Af | pa+in | pina- | un prefijo | ||||
| agi | pinaagi | método | Unsa ang pinakamaayong pinaagi sa imong hunahuna. | ¿Cuál es la mejor manera en tu opinión? | |||
| paak | pinaakay | besar (roer) mutuamente | |||||
| angay | pinaangay | igual, uniforme | Pinaangyan ug sinina ang among mga katabang. | Nuestras criadas tienen uniformes. | |||
| angkan | pinaangkan | madre soltera | |||||
| baska | pinabaska | carne asada | Ganahan ko mokaon ug pinabaska nga karne sa baboy. | Me gusta comer carne asada de cerdo. | |||
| bugdu | pinabugdo | subir, sobresalir | |||||
| buhis | pinabuhisan | ingresos de los impuestos | |||||
| dala | pinadala | emisario, enviado | Siya ang pinadala sa hari sa Espanya. | Es emisario del rey de España. | |||
| pala | pinad-an | borradura, tachadura | |||||
| higda | pinahigda | horizontal | Himua ang pinahigda nga linya. | Dibuja una línea horizontal. | |||
| hiwi | pinahiwi | distorsionado | Pinahiwi ang mga linya nga imong gidrowing. | Las líneas que dibujaste estaban torcidas. | |||
| Af | pinaka | pinaka- | un prefijo | Ikaw ang pinakagwapa sa natong eskuwelahan. | Eres la chica más hermosa de nuestra escuela. | ||
| ayu | pinakamaayo | mejor | Ang pinakamaayo nakong estudyante migradwar na. | Mi mejor alumno ya se ha graduado. | |||
| pakbit | pinakbet | estofado de cerdo y vegetales. | |||||
| pinal | pinal | moribundo | |||||
| pala | pinalaan | borradura, tachadura | |||||
| labi | pinalabi | persona favorita | Adunay pinalabi nga estudyante ang among maestra. | Nuestra maestra tiene un alumno favorito. | |||
| palangga | pinalangga | queridísimo/a, amado/a | |||||
| latik | pinalatik | tortas de jarabe de coco | |||||
| palit | pinalit | compra | Tabangi ko ug dala sa akong mga pinalit. | Ayúdame a llevar las cosas que compré. | |||
| panahun | pinanahon | esporádico | |||||
| palangga | pinangga | querido/a | |||||
| kita | pinangita | búsqueda de personal | |||||
| ulu | pinangulohan | dirigido | Ang kapunongan pinangulohan ug usa ka babaye. | La organización está dirigida por una mujer. | |||
| sabut | pinapasabot | implícito | |||||
| parayig | pinarayganay | amarse | |||||
| Sp | filipinas | pilipinas | pinas | Filipinas | Sa pinas ko nagdako. | He crecido en las Filipinas. | |
| pasangil | pinasanginlan | chivo expiatorio | |||||
| dungug | pinasidunggan | homenajeado, premiado | Ako ang pinasidunggan nga dinapit sa usa ka panagtipon sa mga magkauban sa klase. | Soy el invitado de honor de la reunión de clase. | |||
| sikad | pinasikad | según, base | Pinasikad sa politika maayong dagan sa nasud. | Debido a la política la nación se ha desarrollado. | |||
| simang | pinasimang | oblicuo, desviando | Pinasimang padulong sa kasadpan ang among garahian. | Nuestro garaje se inclina hacia el oeste. | |||
| Sp | pascua | pasku | pinaskohan | regalo de Navidad | Gusto ko makadawat og laptop isip pinaskuhan. | Quiero recibir una laptop como regalo de navidad. | |
| subay | pinasubay | de acuerdo a, depender de | Ang pagsugod namo sa negosyo pinasubay sa feng shui. | Hemos comenzado nuestro negocio basado en el feng shui. | |||
| tipas | pinatipas | desvío, con rodeos | |||||
| patuyang | pinatuyangan | abusador | |||||
| tuybu | pinatuybo | vertical | Pinatuybo ang istayl sa iyang buhok. | El estilo de su cabello es vertical. | |||
| Ta | pindot | pindut | pindot | apretar, presionar | Nakapindot ko ug sayop nga numero. | Pulsé un numero equivocado. | |
| pinggan | pinggan | plato | Mas barato ang pinggan nga plastik kay sa porselang. | Los platos de plástico son más baratos que los platos cerámicos. | |||
| ping-it | ping-it | mueca, ceño | Ang ping-it sa iyang nawong tungod sa dili maantos nga sakit. | Torció la cara de dolor insoportable. | |||
| ping-ut | ping-ot | congestión nasal | Maglisod ko ug ginhawa kay ping-ot ako ilong. | Me es difícil respirar con la nariz tapada. | |||
| pingut | pingut | irritarse | Napingut ko sa akong amego kay hambugero kaayo. | Mi amigo me irrita porque es muy jactancioso. | |||
| Sp | finiquito | pinikitu | pinikito | liquidación, finiquito | |||
| Sp | finiquito | pinikitu | pinikito | estricto | Pinikito ang pagdisiplina sa among mga ginikanan kanamo. | Nuestros padres son estrictos en disciplinarnos. | |
| pili | pinili | selección | Pinili sa akong mga ginikanan ang akong mapangasawa. | Mi esposa será elegida por mis padres. | |||
| pili | piniliay | elección | Malinawon ang piniliay sa mga kapitan sa barangay. | La elección para el capitán barangay fue pacífica. | |||
| pilyu | pinilyo | broma | |||||
| Sp | pintar | pintal | pinintala | pintar | Pinintalag pula ang atop sa among balay. | Pintaremos de rojo el techo de nuestra casa. | |
| pintul | pinintol | bloque, trozo | |||||
| Sp | preso | prisu | piniriso | prisionero | Ang pinireso naka-ekyas sa prisuhan. | El prisionero escapa de la prisión. | |
| Sp | frito | pritu | pinirito | fritada | Namaligya kami ug pinirito nga manok. | Vendíamos fritada de pollo. | |
| pitik | pinitik | latido, pulsación, chasquido | |||||
| Sp | fino | pinu | pino | fino | |||
| Sp | fino | pinu | pino | refinado, fino, pequeño | |||
| Sp | pino | pinu | pino | pino | Daghan ang mga pino nga kahoy sa Baguio. | Hay muchos pinos en Baguio. | |
| Sp | pino | pinu | pino | pino, escarpa | |||
| Ta | pinsan | pinsan | pinsan | prima | Suod nako ang akong mga pinsan. | Soy íntimo amigo de mis primos. | |
| Sp | pensar | pinsar | pinsar | pensar | |||
| Sp | pintar | pintal | pintal | pintar | Ganahan ko sa baho sa pintal. | Me gusta el olor de la pintura. | |
| pintik | pintik | honda | |||||
| pintuk | pintok | dejadez | |||||
| Sp | pintor | pintur | pintor | pintor | Ang pintor nanginahanglan ug inspirasyon. | Un pintor necesita inspiración. | |
| pintul | pintul | astilla, trozo | Pwede nakong pangayoon kining mga pintol nga kahoy? | ¿Puedo pedir estos trozos de madera? | |||
| Sp | pintura | pintura | pintura | pintura | Gusto ko mopalit ug pintura para sa akong sala. | Quiero comprar un cuadro para mi sala de estar. | |
| pugung | pinugngan | freno, represión | |||||
| pugus | pinugus | forzado, obligatorio | Pinugus ang pagpakigminyo sa akong amiga ngadto sa usa ka langyaw. | A mi amiga la obligaron a casarse con un extranjero. | |||
| pulung | pinulongan | lenguaje, idioma, dialecto | Daghan ug nagkalainlain ang mga pinulongan sa Pilipinas. | Hay muchos dialectos diferentes en las Filipinas. | |||
| Sp | fusil | pusil | pinusilay | tirotearse | Nagpinusilay ang mga sundalo ug rebelde. | Hubo un tiroteo entre los soldados y rebeldes. | |
| pusung | pinusong | falso, fingido | Ang iyang mga baligya puro mga pinusong. | Las mercancías que ella vende son todas falsas. | |||
| puti | pinuti | espada | |||||
| putul | pinutol | cortar, podar, recortar | Ang pagputol sa mga kahoy hinungdan sa pagdahili sa yuta ug pagbaha. | La tala de árboles es la causa de deslizamientos de tierra e inundaciones. | |||
| putung | pinutong | irascible | Ayaw pagpinutong. | No tengas una pataleta. | |||
| putung | pinutong | algo atado alrededor de la cabeza | |||||
| putus | pinutos | paquete | Abliha ang kining pinutos. | Abra este paquete. | |||
| puyu | pinuy-anan | dirección, casa | Unsay imong pinuy-anan? | ¿Cual es tu dirección? | |||
| Sp | piña | pinya | pinya | piña | Mas ganahan ko mokaon ug pinabugnaw nga pinya. | Prefiero comer piñas frías. | |
| piug | piog | abrumar, controlar | Gipiog ko sa kaluya. | La fatiga dominaba mi cuerpo. | |||
| piut | piot | estrecho, apretado | Pagkapiot sa gisakyan nako nga bus paingon sa norte. | Estaba apretado el asiento del autobús que iba hacia el norte. | |||
| pipi | pipi | martillar | |||||
| pila | pipila | unos pocos | Pipila lamang ka miyembro ang mitambong sa panagtigom. | Sólo unos pocos miembros asistieron a la reunión. | |||
| Sp | pepino | pipinu | pipino | pepino | Mahal na ang kilo sa pipino karon. | El precio del pepino es alto hoy en día. | |
| pirat | pirat | soñoliento, lentamente | |||||
| Sp | pirata | pirata | pirata | pirata | Dili angay paliton ang mga pinirata nga CD. | No es bueno comprar los CD pirateados. | |
| pirat | piratpirat | parpadear | |||||
| Sp | perico | piriku | piriko | periquito | |||
| Sp | frito | pritu | pirito | freír | Pagprito ug kamote para sa atong timo. | Fríe batatas para nuestros bocadillos. | |
| Sp | firma | pirma | pirma | firma | Ang kada tawo lain-lain ug pirma. | Cada persona tiene una firma diferente. | |
| Sp | firme | pirmi | pirme | continuar, siempre | Pirmi ko kasab-an sa akong papa. | Mi padre siempre regaña a mi. | |
| Sp | fuerte | puwirti | pirti | enérgico, fuerte, terriblemente | |||
| Sp | pizarra | pisara | pisara | pizarra | Naglingkod ko duol sa pisara. | Me siento cerca de la pizarra. | |
| pislat | pisat | aplastar | Napisat gyud ang ulo sa iro human naligsan sa truck. | La cabeza del perro fue aplastada por un camión la atropelló. | |||
| pisi | pisi | cuerda, retorcer | Naputol ang pisi nga gihikot sa baka. | Se cortó la cuerda que hubo atado a la vaca. | |||
| pisik | pisik | salpicar, esparcir | wala pisik | sin excepción | |||
| pisil | pisil | masajear, apretar con los dedos | |||||
| pisil | pisilpisil | masaje | |||||
| Sp | fiscal | piskal | piskal | fiscal | |||
| Sp | fiscalia | piskalya | piskaliya | fiscalía | |||
| piskat | piskat | conjuntivitis | |||||
| piskay | piskay | animado, vigoroso | |||||
| pislat | pislat | aplastar | |||||
| pislit | pislit | empujar, apretar, digitopuntura | boton pisliton | botón de presión | |||
| pisluk | pislok | ve a dormir, oscurece | |||||
| Sp | peso | pisu | piso | peso | Bayente pisos ang akong balon sa eskwelahan. | Veinte pesos es mi subsidio escolar todos los días. | |
| pisu | piso | polluelo/a | Ang himungaan ug ang mga piso niini nanagkakha sa yuta. | Una gallina y sus polluelos arañan el suelo. | |||
| pisut | pisot | incircunciso, principiante | |||||
| pispis | pispis | una especie de insecto | Daghan ug pispis ang hugaw nga balay. | Una casa sucia tiene muchos 'pispis'. | |||
| Sp | fiesta | pista | pista | fiesta, banquete | Nagpista mi ug kinaon sa lamiang pagkaon. | Nos deleitamos con la suntuosa comida. | |
| Sp | peste | pisti | piste | peste | |||
| Sp | pistola | pistula | pistola | pistola | Ayaw gamit ug pistola nga walay lisensya. | No uses una pistola sin licencia. | |
| pita | pita | barro | |||||
| Sp | petaca | pitaka | pitaka | billetera | Ginama sa panit sa buaya ang akong pitaka. | Mi billetera está hecha de piel de cocodrilo. | |
| piti | piti | crac, crepitar | |||||
| pitik | pitik | dar chasquidos con los dedos, pulsar | Pagpitik sa kamot sa mahiko nawala ang koneho. | Cuando el mago chasqueó los dedos, el conejo había desaparecido. | |||
| pitik | pitikpitik | palpitar | Nagpitikpitik pa ang iyang pulso. | Su pulso sigue latiendo. | |||
| piti | pitipiti | crepitar, chisporrotear | Nagpitipiti ang mga popcorn sulod sa kaldero. | Las palomitas están crepitando dentro de la olla. | |||
| pitiw | pitiw | clítoris, gatillo | |||||
| Sp | pito | pitu | pito | pito, silbato | Ganahan mohuyop sa pito ang mga bata. | A los niños les encanta tocar el silbato. | |
| pitu | pito | siete | Pito kabuok ang mga duwende ni snowhite. | Blancanieves tiene siete enanos. | |||
| pituk | pitok | quedar pasmado | |||||
| pituk | pitokpitok | parpadear (quedando asombrado) | |||||
| pitul | pitol | reconvenir, disciplina | Gipitol nako akong manghod sa iyang mga ngil-ad nga batasan. | He reprendido a mi hermano menor sobre su vicio. | |||
| piut | pit-on | apretar | |||||
| pitupitu | pitopito | renacuajo, larva de mosquito | |||||
| pit-us | pit-os | estrecho, mal de dinero | Pit-os kaayo ang agianan padulong sa amoa. | El camino que conduce a nuestra casa es muy estrecho. | |||
| pitpit | pitpit | empaparse | |||||
| Sp | fecha | pitsa | pitsa | fecha | Nausab ang pitsa sa ilang kasal. | Se cambió la fecha de su boda. | |
| pitsas | pitsas | fichas de mayón | |||||
| Sp | pichel | pitsil | pitsil | pichel, jarra | |||
| pitsipitsi | pitsipitsi | popurrí, miscelánea | Nanganta mi ug pitsipitsi nga kanta sa pasko pagparty. | Cantamos los popurrís durante la fiesta de Navidad. | |||
| piyal | piyal | confiar | Kanako gipiyal ni lola ang iyang mga alahas. | Lola me confió sus joyas. | |||
| piyangpiya | piyangpiyang | platillos, lesbianismo | |||||
| Sp | fianza | pyanza | piyansa | fianza | Walay piyansa ang kaso sa druga. | No hay fianza para casos relacionados con drogas. | |
| piyapi | piyapi | aplastar | Napiyapi ang mga sakyanan human nagkabanggaay. | Los vehículos fueron aplastados por la colisión. | |||
| Sp | pieza | pyisa | piyesa | pieza | |||
| Sp | fiesta | pista | piyesta | fiesta, banquete | Adunay piyesta sa mga utanon sa Dalaguete. | Hay un fiesta de verduras en Dalaguete. | |
| piyung | piyong | cerrar los ojos | Piyong lang imong mata. | Solo cierra los ojos. | |||
| Sp | piorrea | pyuriya | piyoriya | piorrea | |||
| Sp | placa | plaka | plaka | disco, fonógrafo | Dili na magamit ang among plaka. | Nuestro disco ya no sirve. | |
| Sp | flamenco | plamingku | plamingko | cuchillo largo y puntiagudo | Giregalohan ko sa akong mga suod nga higala ug plamingko sa akong bertdey. | Mis amigos cercanos me dieron un cuchillo puntiagudo para mi cumpleaños. | |
| Sp | planeta | planita | planeta | planeta | Dili na usa ka planeta ang Pluto. | Plutón ya no es un planeta. | |
| Sp | palangan | palanggan | planggana | jofaina, barreño | |||
| Sp | plano | planu | plano | plan | Wala sa among plano nga moikyas. | No estaba en nuestro plan de escapar. | |
| Sp | planchad | plansadu | plansado | planchado | Plansado na ang imong sinina. | Tu vestido ya planchado. | |
| Sp | planta | planta | planta | planta, fábrica | Adunay nahitabong disgrasya sa planta. | Hubo un accidente en la fábrica. | |
| Sp | plancha | plantsa | plantsa | plancha | Palihug plantsaha ang akong sinina. | Por favor plancha mi ropa. | |
| Sp | aplastar | plastada | plastada | exposición, mostrar | Giplastada sa mall ang mga bag-ong klase sa sakyanan. | Los nuevos autos de marca son mostrados en el centro comercial. | |
| Sp | aplastar | plastar | plastar | poner | |||
| Sp | plastica | plastika | plastika | plástica | |||
| Sp | plata | plata | plata | plata | Nakakita mi ug plato nga ginama sa plata. | Encontramos un plato de plata. | |
| Sp | plato | platu | plato | plato | Tagai ko ug usa ka plato nga humay. | Dame un plato de arroz. | |
| Sp | flema | plima | plema | flema | Lisod pagawason ang gahi ug pilit nga plema. | Las flemas resistentes y pegajosas son difíciles de expulsar. | |
| Sp | flete | pliti | plete | flete, tarifa | Libre ang plete sa mga bata. | La tarifa para niños es gratuita. | |
| Sp | pluma | pluma | pluma | pluma, bolígrafo | Paliti ko ug pluma nga lain-lain ug kolor. | Cómprame un bolígrafo de diferente color. | |
| Sp | fluido | pluwidu | pluwido | líquido, fluido | Nindot gamiton ang pluwido nga panas. | Me gusta usar el borrador líquido. | |
| Sp | poblacio | publasyun | poblacion | población, pueblo | Nagpuyo mi sa Poblacion sa Lungsod sa Dalaguete. | Vivimos en el centro de la ciudad de Dalaguete. | |
| Sp | pobre | pubri | pobre | pobre | Napobre sila tungod sa sugal. | Se hicieron pobres por el juego. | |
| upud | pod | también | Gwapa man pod ko! | ¡También soy guapa! | |||
| Sp | poder | pudir | poder | poder | |||
| Ta | pugi | pugi | pogi | hermoso | Pogi kaayo si Harry. | Harry es muy guapo. | |
| pugung | pogong | controlar, detener, frenar | Walay makapugong nako. | Nadie me puede parar. | |||
| pugung | pogong | pasador, pinza de pelo | Ngindot kaayo siya ug pogong. | Su pasador es muy bonito. | |||
| puhunan | pohunan | inversión | Nanghulam ko ug puhunan sa negosyo sa bangko. | Tomé el capital prestado para mi negocio al banco. | |||
| Sp | polvo | pulbus | polbos | polvo | Butangi ug polbos imong nawong kay sinaw kaayo. | Aplica polvo en tu cara, es tan brillante. | |
| Sp | policia | pulisiya | polisiya | policía | Usa ka polisiya ang mitabang kanako sa akong pagkawala. | Un policía me ayudó cuando estab | |
| Sp | politica | pulitika | politika | política | Politika ang hinungdan sa pagkamatay sa mayor. | La política es la causa de la muerte del alcalde. | |
| Sp | politico | pulitiku | politiko | político | |||
| Ch | poloncha | pulunchai | polunchai | espinaca | Ang akong ig-agaw ganahan kaayo mokaon ug polunchai. | A mi prima le gusta comer espinacas. | |
| Sp | funda | punda | ponda | funda, funda de almohada | |||
| Sp | fundir | pundir | ponder | fundir, quemar | |||
| Sp | fondo | pundu | pondo | fondo, base | |||
| Sp | por favor | pur pabur | por pabor | por favor | |||
| Sp | forma | purma | porma | forma, figura | Naporma ug maayo ang iyang dughan. | Sus pechos estaban bien formados. | |
| Sp | formal | purmal | pormal | formal | Ang tawo nga sobra kapormal laay. | Una persona que es demasiado formal es aburrida. | |
| Sp | porno | purnu | porno | pornografía | Gisunog sa akong mama ang mga magasin nga porno sa akong kuya. | Mi madre quema las revistas pornográficas de mi hermano mayor. | |
| Sp | porcelan | pursilana | porselana | porcelana | |||
| Sp | por cent | pursintu | porsyento | por ciento | |||
| Sp | puerta | puirta | portahan | puerta | Nangabli ko sa portahan. | Abrí la puerta. | |
| Sp | portero | purtiru | portero | portero | Aduna koy amigo nga portero sa pantalan. | Tengo un amigo que es portero en el muelle. | |
| Sp | esposas | ispusas | posas | esposas | Nawala ang yawe sa posas. | Se perdió la llave de las esposas. | |
| Sp | posibilid | pusibilidad | posibilidad | posibilidad | Adunay posibilidad nga makabalik ka sa trabaho. | Existe la posibilidad de que puedas volver a tu trabajo. | |
| Sp | posible | pusibli | posible | posible | Posible nga masuko ang imong mama tungod sa imong gibuhat. | Es posible que tu madre se enoje por lo que hiciste. | |
| En | postcard | puskard | poskard | tarjeta postal | Gipadad-an ko sa akong ig-agaw ug poskard gikan sa Germany. | Mi primo me envió una postal de Alemania. | |
| Sp | fosforo | puspuru | posporo | cerilla, fósforo | Paliti ko sa tindahan ug posporo. | Cómprame una cerilla en la tienda. | |
| Sp | poste | pusti | poste | poste | Giilisan ang poste sa suga duol sa among eskwelahan. | El poste eléctrico cerca de nuestra escuela fue reemplazado. | |
| Sp | postura | pustura | postura | postura | Nindot ug postura ang mga modelo. | Las modelos tienen buenas posturas. | |
| Sp | potaje | putahi | potahe | plato de carne, guiso | Unsa ang imong mga potahe sa piyesta? | ¿Cuáles son tus platos para la fiesta? | |
| putyukan | potyukan | abeja, avispa | Ayaw ug duol anang kahoy kay daghan ug potyukan. | No te acerques a ese árbol, hay muchas avispas. | |||
| En | practice | praktis | praktis | practicar | Kada adlaw mi magpraktis ug badminton. | Practicamos bádminton todos los días. | |
| Sp | franca | prangka | prangka | franco | |||
| Sp | privilegio | pribilihiyu | prebilihiyo | privilegio | Ang tanang estudyante tagaan ug prebilihiyo nga 50% nga diskwento sa pamasahe sa sakyanan. | Todos los estudiantes tienen el privilegio de un 50% de descuento en la tarifa del vehículo. | |
| Sp | premio | primyu | premyo | premio, recompensa | Ang taxi drayber nga miuli sa bag gihatagan ug premyo nga kwarta. | El taxista que devolvió la bolsa recibió una recompensa en efectivo. | |
| Sp | prenda | prinda | prenda | prenda, hipoteca | Akong giprenda ang balay ug yuta sa bangko. | Mi casa y mi tierra se convirtieron en una hipoteca bancaria. | |
| Sp | prenda | prinda | prendahan | casa de empeño | Akong lukaton ang singsing sa prendahan. | Voy a canjear mi anillo en la casa de empeños. | |
| Sp | president | prisidinti | presidente | presidente | Gusto kong mahimong presidente sa usa ka kompaniya. | Quiero ser presidente de una empresa. | |
| Sp | precinto | prisintu | presinto | precinto, bloqueo | |||
| Sp | fresco | prisku | presko | fresco | Presko kaayo ang isda. | El pescado es muy fresco. | |
| Sp | preso | prisu | preso | prisión, prisionero | Napreso siya tungod sa sala nga pagpanulis. | Fue encarcelado por robo. | |
| Sp | precio | prisyu | presyo | precio | Pila na ang presyo karon sa usa ka sako nga bugas? | ¿Cuánto cuesta el precio de un saco de arroz? | |
| Sp | presion | prisyun | presyon | presión arterial | Tungod sa grabeng kasuko misaka ang presyon sa dugo ni Mama. | Debido a demasiada ira, la presión sanguínea de mamá se elevó. | |
| Sp | privado | pribadu | pribado | personal, privado | Ayaw panghilabot sa akong pribado nga kinabuhi. | No interfieras con mi vida privada. | |
| Sp | primera | primira ma | primera mano | estreno, nuevo | Primero mano nga awto ang gusto nakong paliton. | Un coche nuevo, quiero comprar. | |
| Sp | primero | primiru | primero | primero, primo | Pilia ang primera klase nga mga produkto. | Elige productos de primera clase. | |
| Sp | freno | prinu | prino | freno | |||
| Sp | princesa | prinsisa | prinsesa | princesa | Gusto ko nga mahimong prinsesa. | Quiero ser una princesa | |
| Sp | principio | prinsipyu | prinsipyo | principio | |||
| Sp | preso | prisu | prisohan | prisión, cárcel | Iyang gibisita ang iyang bana sa prisohan. | Ella visita a su esposo en la cárcel. | |
| Sp | preso | prisu | prisu | prisionero | |||
| Sp | frito | pritu | prito | frito | |||
| Sp | provincia | prubinsya | probinsiya | provincia | Mas gusto ko nga mopuyo sa probinsya. | Yo prefiero vivir en el campo. | |
| Sp | problema | prublima | problema | problema | Kinahanglan atong atubangan ang mga problema sa kinabuhi. | Tenemos que enfrentar nuestros problemas en la vida. | |
| Sp | producto | pruductu | produkto | productos | Mao kini ang mga produkto sa among kahago. | Estos son los productos de nuestro trabajo. | |
| Sp | program | prugrama | programa | programa | Atong suportahan ang mga programa sa gobyerno. | Apoyemos los programas de nuestro gobierno. | |
| Sp | progreso | prugrisu | progreso | progreso | Aduna bay progreso ang inyong pagtuon? | ¿Hay algún progreso en tus estudios? | |
| Sp | pronunci | prununsya | pronunsisyon | pronunciación | Gitudloan mi sa among maestra sa saktong pronunsisyon sa mga lisod nga pulong sa Englis. | Nuestro profesor nos enseñó la pronunciación correcta de las palabras difíciles en inglés. | |
| Sp | propieda | prupidad | propedad | propiedad | |||
| Sp | profesor | prupisur | propesor | profesor | Usa ka propesor sa kolehiyo ang akong amahan. | Mi padre es profesor de un colegio universitario. | |
| Sp | protestan | prutistanti | protestante | protestante | Nagtukod ug bag-ong simbahan ang mga Protestante. | Los protestantes construyeron una nueva iglesia. | |
| Sp | proteina | prutina | protina | proteína | Abunda sa protina ang mga karne. | Las carnes son ricas en proteínas. | |
| Sp | proyecto | pruyiktu | proyekto | proyecto | Giapruban sa mayor ang among proyekto. | El alcalde aprobó nuestro proyecto. | |
| Sp | fruta | prutas | prutas | fruta | Kinahanglan nga mas daghang prutas ang atong kan-on kay sa karne. | Debemos comer más frutas que carne. | |
| puangud | puangod | compasión | walay puangod | despiadado | |||
| puas | puas | cese, cesar | walay puas | sin cesar | |||
| puas | puas | parar | Walay puas siya sa pagkaon. | Ella nunca deja de comer. | |||
| Sp | publico | publiku | publiko | público | Naa ko magtungha sa usa ka publikong eskwelahan. | Voy a una escuela pública. | |
| upud | pud | también | Moadto pud ko sa simbahan. | Yo también iré a la iglesia. | |||
| puray | puday | vagina | Kinahanglan kanunay nga limpyo ang puday. | Una vagina debe estar limpia siempre. | |||
| pudlus | pudlos | palo, látigo | Kuhai ko ug pudlos sa kawayan. | Consigue un palo de bambú para mí. | |||
| pudpud | pudpod | desgastar | Namalit ko ug bag-o kay pudpud na ang akong sapatos. | Mis zapatos ya estaban gastados, así que compré los nuevos. | |||
| pudyut | pudyot | recoger, pellizcar | |||||
| Sp | puede | puwidi | puede | poder, capaz | |||
| Sp | fuga | puga | puga | fuga, escapar | Nakapuga ang mga piniriso sa prisuhan. | Los prisioneros se fugaron de la cárcel. | |
| puga | puga | estrujar, exprimir | Nagpuga ko sa akong utok. | Pensé mucho. | |||
| pugad | pugad | poner las gallinas afuera por la noche | |||||
| puga | pug-an | estrujar, exprimir | Gipug-an ug gitrapo sa iyang nawong. | Estrujó una tela y se enjugó la cara. | |||
| Sp | fuga | puga | pugante | fugitivo | |||
| pugad | pugaran | nido | Nakakita ko ug mga itlog sa pugaran. | Vi huevos en el nido. | |||
| pugas | pugas | sembrar | Human sa ulan, magpugas na mi ug mga liso sa mais. | Después de la lluvia, sembraremos las semillas de maíz. | |||
| pugdul | pugdol | acortar | Pugdol ang akong mga kuko sa kamot. | Las uñas de mis manos son cortas. | |||
| pughak | pughak | yema de huevo | |||||
| pugung | pugngan | prevenir, detener, reprimir | Nangong imong pugngan ang akong pagbiya? | ¿Por qué me impides salir? | |||
| pugung | pugong | refrenar, moderar, frenar | |||||
| pugus | pugos | fuerza, obligar | Ayaw pugsa siya kung dili siya gusto mosugot. | No lo fuerces si no le gusta aceptar. | |||
| pugwat | pugwat | levantarse, sobresaltarse | Napugwat ko sa akong pagkatulog sa kusog nga dalugdog. | Me desperté del sueño debido al fuerte trueno. | |||
| puhag | puhag | dispersar, erradicar | Napuhag ang mga buyog dihang akong gilabay ug bato ang ilang balay. | Las abejas se dispersaron cuando arrojé una piedra en su colmena. | |||
| puhal | puhal | adelantarse | |||||
| puhaw | puhaw | ronco, palidecer, decolorar | Akong ihatag nimo ang akong puhaw nga karsones. | Te daré mis jeans desgastados. | |||
| puhun | puhon | futuro | Kita unya ta uy puhon! | Nos vemos en el futuro. | |||
| puhunan | puhunan | inversión | |||||
| pukan | pukan | derribar, subvertir | Napukan ang ilang pundok kay dili pa kini lig-on. | Su grupo se disolvió porque no era sólido. | |||
| pukaw | pukaw | despertar | Siya gipukaw nako. | Yo lo desperté. | |||
| puklid | puklid | derrocar, tumbar | Napuklid ang payag nga among gibuhat. | La choza que construimos se rompió. | |||
| pukut | pukot | red de pesca | Daghang sulod nga mga isda ang among pukot. | Nuestra red de pesca tiene muchos peces. | |||
| pukpuk | pukpuk | alfiler, golpear | Akong gipukpuk ang lansang ug martilyo. | Clavé el clavo con un martillo. | |||
| pula | pula | rojo | Nganong nasuko ang babaye na nagpula? | ¿Por qué la dama que lleva de rojo está enojada? | |||
| pulak | pulak | fruta caída | |||||
| pulaki | pulaki | número impar, resto | |||||
| puul | pul-an | cansado, aburrido | Napul-an nako sa karne. | Estaba aburrido de las carnes. | |||
| puul | pul-anon | fácil de aburrirse | |||||
| pula | pulapula | rojizo | Nangong pulapula man ang imong mata? | ¿Por qué tus ojos son rojizos? | |||
| pulas | pulas | aflojar, despegar | |||||
| pulaw | pulaw | vigilia | Nagpuwaw ko sa bata gabii. | Pasé anoche en vigilia del bebé. | |||
| Sp | polvo | pulbus | pulbos | polvo | Ayoha ug kutaw ang pinulbos nga gatas. | Revuelva bien la leche en polvo. | |
| Sp | pulgada | pulgada | pulgada | pulgada | |||
| Sp | pulga | pulgas | pulgas | pulga | Daghan ug pulgas ang among iro. | Nuestro perro tiene muchas pulgas. | |
| puli | puli | sustituir | Pangita nalang ug lain puli nako. | Busca a alguien que me sustituya. | |||
| puli | pulihan | reemplazar | |||||
| puliki | puliki | ocupado | |||||
| puling | puling | polvo (en el ojo) | Sambol kaayo itan-aw ang akong mata nga napuling. | Me duele el ojo por el polvo. | |||
| puli ulu | puli-pangulo | vicepresidente | Ako ang puli-pangulo sa among klase. | Soy el vicepresidente de nuestra clase. | |||
| puli | pulipulihan | alternativamente | |||||
| En | police | pulis | pulis | policía | Pagkabata nako,mahadlok ko ug pulis. | Cuando era joven, yo tenía miedo de la policía. | |
| En | police | pulis | pulisan | policía | |||
| pulu | pulo | isla | Adunay usa ka gatos ka mga pulo sa Pangasinan. | Hay cien islas en Pangasinan. | |||
| pulu | pulo | mango, eje | |||||
| Sp | polo | pulu | pulo | camisa polo | Mas pormal tan-awon kon polo ang isuot. | Usar una camisa de polo es más segura que una camiseta. | |
| pulu | pulohan | mango, eje | Natangtang ang pulohan sa akong sundang. | El mango de mi hacha se desprendió. | |||
| pulung | pulong | hablar, palabra | Way pulong nga makahulagway sa akong gibati. | Las palabras no pueden describir mis sentimientos. | |||
| pul-ung | pul-ong | cortar | |||||
| pulung | pulong-pulong | discusión, charlar | Adunay pulong-pulong ang mga opisyales sa barangay mahitungod sa kurpyo. | Los funcionarios del barangay tienen una reunión sobre el toque de queda. | |||
| pulung | pulong-sinyas | contraseña | Nakahinumdom ka pa sa imong pulong sinyas? | ¿Todavía recuerdas tu contraseña? | |||
| pulus | pulos | todo, solo | Ang akong mga unlan pulos puti. | Mis almohadas son todas blancas. | |||
| pulus | pulos | usar, servir | Nagpulos ang akong mga gihipos nga daang magasin. | Las revistas viejas que guardo son útiles. | |||
| puyu | puloy-anan | casa, morada | Kanunay nga limpyo ang among puloy-anan. | Nuestra casa está siempre limpia. | |||
| pulpug | pulpog | pulverizar, romper | Napulpog ang akong mga pinalit nga hollow blocks. | Los bloques de construcción que compré se rompieron en pedazos. | |||
| pulpul | pulpol | estúpido | |||||
| Sp | pulsera | pulsira | pulseras | pulsera | Gitagaan ko ug pulseras ni Mark isip regalo sa pasko. | Mark me regaló una pulsera como regalo de navidad. | |
| Sp | pulso | pulsu | pulso | muñeca, pulso | Ang akong relo de pulso ginama sa bulawan. | Mi reloj está hecho de oro. | |
| Sp | puerta | puirta | pulta | puerta | |||
| Sp | puerta | puirta | pultahan | puerta | Palihug ayaw ug kalimot pagtrangka sa pultahan. | No te olvides de cerrar la puerta con llave. | |
| pulus | pulus | simplemente | |||||
| puyu | pumupuyo | residente, habitante | |||||
| punu | pun-an | añadir | Pun-an ba nako ug kalamay ang imong kape? | ¿Quieres que ponga azúcar a tu café? | |||
| punaw | punaw | estupor, aturdido | |||||
| punay | punay | siempre | |||||
| Sp | fundar | pundar | pundar | fundar, establecer | |||
| Sp | fundillo | pundilyu | pundiyo | bragadura, fundillo | |||
| Sp | fondo | pundu | pundo | fondo, recurso | Nahurot na ang pundo sa among asosasyon. | Los fondos de nuestra asociación se agotaron. | |
| punduk | pundok | grupo, agrupar | Nagpundok ang mga bata sa tolo. | Los niños se agruparon a 3. | |||
| Sp | funeraria | punirarya | punerarya | casa funeraria | |||
| pulung | pung | palabra | |||||
| pungasi | pungasi | implacable, violento, rápido | |||||
| pungil | pungi | torcer, desencajarse | Napungi ang akong kumingking. | Me torcí un dedo meñique. | |||
| pungil | pungil | recoger, arrancar, desencajarse | Napungil ang bulak sa akong orkidyas. | Las flores de mis orquídeas fueron cortadas. | |||
| pungkay | pungkay | cresta | |||||
| pungku | pungko | en cuclillas, agacharse | Mipungko mi sa semento nga salog. | Nos agachamos en el suelo cementado. | |||
| pungku | pungko-anan | silla, lugar para sentarse | Ganahan ko sa pungko-anan nga anaa sa ilalom sa kahoy. | Me gusta el lugar debajo de ese árbol para sentarme. | |||
| pungkul | pungkol | amputado, calzón corto | |||||
| pul-ung | pung-ol | cortar | |||||
| pungut | pungot | atar | |||||
| palungpun | pungpong | manojo, liar, recogerse | pungpong sa mga bulak; pongpong sa lyabe | ramo de flores; manojo de llaves | |||
| pungut | pungtanon | malhumorado, irritable | Pungtanon kaayo ang among maestra nga dalagang gulang. | Nuestra maestra solterona es muy malhumorada. | |||
| pungtud | pungtod | colina | Anaa ibabaw sa bungtod ang among balay. | Nuestra casa está en la cima de esa colina. | |||
| pungut | pungut | enojarse | Napungut pag-ayo ang bata kay wala paliti ug dulaan. | El niño estaba enojado porque no compraron el juguete a él. | |||
| punit | punit | recoger | Punita ang mga sagbot. | Quita las hierbas. | |||
| punlas | punlas | enjuague con jugo de cítricos | Mopunlas kog kalamansi sa akong buhok. | Me enjuago el pelo con cítricos. | |||
| punu | puno | cabeza, tronco, principal | |||||
| punu | puno | lleno, completo | Napuno ug tubig ang balde. | El cubo está lleno de agua. | |||
| punu | punoan | contenedor, caja | |||||
| punu | punoan | jefe, tronco, principal | Asa ang punoan nga buhatan niining bangko? | ¿Dónde está la oficina principal de este banco? | |||
| punu | pun-on | llenar, agregar | Pun-on nato ang atong balay ug mga nindot nga dekorasyon. | Llenemos nuestra casa con hermosas decoraciones. | |||
| punsisuk | punsisok | embutir, apiñarse | |||||
| punsit | punsit | chorro | |||||
| Ch | funsui | punsuy | punsoy | feng-shui | |||
| Sp | punteria | puntirya | punteriya | objetivo, puntería | Akong punteriya nga makabiyahe ko sa kawanangan. | Mi objetivo es viajar en el espacio. | |
| punting | punting | enfocar, apuntar | Anha ipunting ang imong oras sa pagtuon. | Enfoca tu tiempo en tus estudios. | |||
| Sp | punto | puntu | punto | acento | Lahi ug punto ang mga taga habagatan ug amihan nga bahin sa Sugbo. | La gente del sur de Cebú y la gente del norte tienen acento diferente. | |
| Sp | punto | puntu | punto | punto | Lahi ang atong punto sa panglantaw. | Tenemos diferentes puntos de vista. | |
| pungtud | puntod | colina, montículo | |||||
| Sp | punto | puntu | puntos | punto | |||
| Sp | puñal | punyal | punyal | puñal, daga | |||
| puu | puo | aniquilar, arruinar, exterminar | Napoo ang akong mga tanom nga mais tungod sa peste. | Mi planta de maíz fue destruida debido a las plagas. | |||
| puuk | puok | acortar | |||||
| puul | puol | aburrirse | Puul kaayo ning kinabuhi. | Estoy aburrido con esta vida. | |||
| puut | puot | sofocar, asfixiante | Puot ning kuwarto kay way bintana. | Esta habitación es sofocante porque no tiene ventana. | |||
| puphu | pupho | barrer, recoger | |||||
| pupus | pupos | fin | |||||
| pupu | pupu | recoger | Ayaw pupua ang mga bulak sa harden. | No recojas flores en el jardín. | |||
| Sp | purga | purga | purga | laxante, purgante | Paimna ug para purga ang bata. | Deje que el niño tome un laxante. | |
| Sp | puro | puru | puro | puro | Puro kamo mga tapulan! | ¡Vosotros son muy perezosos! | |
| puruhan | purohan | probabilidad | |||||
| puruk | purok | división, zona | Hapsay ug malinawon ang among purok. | Nuestra zona es ordenada y pacífica. | |||
| purul | purol | pantalones cortos | |||||
| pursusu | pursuso | auténtico | pursuso nga anak | niño legítimo | |||
| Sp | puerta | puirta | purtahan | puerta | = pultahan | ||
| pusa | pusa | aplastar, incubar | Ang himungaan mipusa sa mga itlog. | La gallina incubó los huevos. | |||
| pusak | pusak | romper | Nagpusak ko sa plato. | Rompí el plato. | |||
| Sp | esposas | ispusas | pusas | esposas | |||
| pusdak | pusdak | caer/descargar con ruido | |||||
| pusgay | pusgay | romper, destrozar | Napusgay ang mga plato nga akong gidala. | Los platos que había llevado se destrozaron. | |||
| Sp | fusil | pusil | pusil | fusil, disparar | Ang mga pulis adunay pusil. | Las policías tienen fusiles. | |
| Ta | pusil | pusil | pusil | pistola | Ayaw gamita ang pusil kay kuyaw kaayo. | No uses esa pistola porque es muy peligroso. | |
| pulus | puslan | usable | dili kapuslan; Ayaw ilabay ang kaha sa cigarilyo kay kapuslan pa. | inútil; No tire la caja de cigarro porque todavía es utilizable. | |||
| pusnga | pusnga | jadear | |||||
| Sp | pozo | pusu | puso | pozo | |||
| pusu | puso | flor de banano, espiga de maíz | |||||
| pusud | pusod | ombligo | Hugawa pod sa imong pusod. Limpyohi na. | Tu ombligo está sucio. Límpialo. | |||
| pus-un | pus-on | abdomen | |||||
| pusung | pusong | truco, hacerse el inocente | |||||
| pusut | pusot | arrojar, manar | |||||
| puspus | puspus | golpear , palo | Ayaw puspusi ang iro. | No le apalees al perro. | |||
| pusta | pusta | apostar | Gusto ka mopusta? | ¿Quieres apostar? | |||
| putus | pusta | envuelve (imperativo) | |||||
| pusut | pusutpusot | en rápida sucesión | |||||
| Sp | puta | puta | puta | prostituta, puta | Nahigugma ka sa usa ka puta? | ¿Estás enamorado de una prostituta? | |
| Sp | potaje | putahi | putahi | plato de carne, guiso | |||
| Sp | fútbol | putbul | putbol | fútbol, patear | Putbol na ka! | Estás despedido. | |
| puthaw | puthaw | hierro | mineral nga puthaw; tayang puthaw | mineral de hierro; chatarra de hierro | |||
| puti | puti | blanco | Ang puti nga boda nagsimbolo ug kaputli. | Un vestido de novia blanco simboliza la pureza. | |||
| putul | putlan | cortar | Giputlan ta sa kuryente. | Cortaron el suministro de nuestra electricidad. | |||
| putli | putli | pureza, inmaculado | Nakapangasawa ko ug putli nga babaye. | Me casé con una mujer pura. | |||
| putu | puto | tarta de arroz | |||||
| putuk | putok | pistola | |||||
| put-uk | put-ok | sin respiración | |||||
| putul | putol | cortar | Giputol nako ang pisi nga gihikot sa kahoy. | Corté la cuerda que estaba atada al árbol. | |||
| putul | putolputol | fragmentar | Akong giputolputol ang mga sanga sa kahoy. | Corté las ramas del árbol a pedazos. | |||
| putung | putong | impaciente | Putong ang akong amigo nga talagsa ra motabi. | Mi amigo que apenas habla es impaciente. | |||
| putung | putong | atar alrededor de la cabeza | |||||
| putus | putos | envolver, paquete | Napotos nako ang regalo. | Envolví el regalo. | |||
| putut | putot | brote, coco joven | Dili ta kakuha ug lana sa putot. | No obtenemos aceite del coco joven. | |||
| putut | putot | persona de altura corta | Wala ko maulaw nga ako putot nga tawo. | No siento vergüenza por mi estatura baja. | |||
| putput | putput | prostituta | |||||
| putus | putus | envolver, paquete | Unsa nga klase imong giputos para nako? | ¿Qué tipo de paquete me has envuelto? | |||
| putyukan | putyukan | abeja, avispa | Gipaak ko sa putyukan. | Una avispa me picó. | |||
| pula | puwa | rojo | Ngindot kaayo ang rosas kay puwa. | La rosa es muy bonita de color rojo. | |||
| pulaki | puwaki | impar, resto | Duha ang balaki. | Quedaban dos piezas. | |||
| pulas | puwas | aflojar, despegar | |||||
| Sp | puede | puwidi | puwede | capaz, puede | |||
| Sp | fuerza | puwirsa | puwersa | fuerza | |||
| Sp | fuerte | puwirti | puwerte | enérgico, fuerte, terriblemente | |||
| Sp | puerto | puirtu | puwerto | puerto | |||
| Sp | puesto | puwistu | puwesto | oficina, puesto, espacio | Aduna koy pwesto sa merkado. | Tengo un puesto en el mercado. | |
| puya | puya | bebé | |||||
| puyu | puy-anan | casa | Mao kini ang puy-anan sa mga inahan apan dili asawa. | Este es la casa de madres solteras. | |||
| Sp | puede | puwidi | puyde | capaz, posible | |||
| puyu | puyo | vivir, quedarse, habitar | Nagpuyo ko sa Bohol. | Estoy viviendo en Bohol. | |||
| puyuk | puyok | engatusar | |||||
| puyu | puyopuyo | cohabitar | Iyang gipuyo ang usa ka minyo nga lalaki. | Ella cohabita con un hombre casado. | |||
| puypuy | puypoy | aplacar, calmar, debilitar | Ingon sa napuypoy dayon ang iyang kalagot. | Parecía que pronto disminuyó su furia. | |||
| Sp | fuera | puyra | puyra | salida, fuera | Puyra! ; puyra sa | ¡Fuera!; aparte de | |
| Sp | fuera | puyra | pwera | salida, fuera | |||
| Sp | fuerza | puwirsa | pwersa | fuerza | |||
| Sp | fuerte | puwirti | pwerte | enérgico, fuerte, terriblemente | |||
| Sp | pues | puwis | pwes | pues | Pwes,kinahanglan usbon nimo kini paglimpyo. | Entonces, tienes que limpiarlo de nuevo. | |
| Sp | piano | pyanu | pyano | piano | Karaan na kaayo ang pyano sa among balay. | El piano en nuestra casa es muy viejo. | |
| ra | ra | solo | Ikaw ra jud ang gisaligan nako sa akong mga sekreto. | Eres el único en quien confío en mis secretos. | |||
| Sp | rabanos | rabanus | rabanos | rábano | Ingon sila makapanindot kuno sa kutis ang labanos, kung magsige ug kaon ani. | Dicen que el rábano es bueno para nuestra piel si seguimos tomándolo. | |
| En | radish | radis | radis | rábano | Lami kaayo ang radis. | El rábano es tan delicioso. | |
| En | radiator | radyatur | radyator | radiador | Naguba ang radyator sa trak. | El radiador del camión se estropeó. | |
| Sp | radio | radyu | radyo | radio | Maminaw ta ug balita sa radyo. | Escuchemos las noticias por radio. | |
| En | racket | rakit | raket | raqueta | Lig-on kaayo ang akong tennis raket. | Mi raqueta de tenis es muy duradera. | |
| rakrak | rakrak | ametrallar | Girakrakan sa mga pulis ang mga tulisan. | Los policías atacaron a los ladrones. | |||
| ra nga | rang | solamente | |||||
| Sp | rango | ranggu | ranggo | rango | |||
| Sp | rancho | ransu | ranso | rancho | Siya nangimbitar nako nga mobisita mi sa ilang ranso sa baka sa probinsya. | Nos invitó a visitar su ganadería en provincia. | |
| Sp | razon | rasun | rason | razón | Unsay imong rason sa pag-undang ug eskwela. | ¿Qué razón tienes para dejar la escuela? | |
| rawraw | rawraw | ensueño, sin sentido, parlotear | Ganahan ko magrawraw ilalom sa kahoy. | Me gusta parlotear debajo del árbol. | |||
| Sp | reina | ryina | rayna | reina | |||
| Sp | reuma | rayuma | rayuma | reumatismo | |||
| Sp | revancha | ribansa | rebansin | revancha | |||
| Sp | rebelde | ribildi | rebelde | rebelde, rebelión | rebeldeng sundawo | ejército rebelde | |
| En | revolver | ribulber | rebolber | revólver | Gusto siya magkupot ug rebolber nga pistola para iyang kaugalingong depensa. | Quiere tener revólver para su propia defensa. | |
| Sp | revolucio | ribulusyun | rebolusyon | revolución | Niadtong miaging rebolusyon, wala pa ko matawo adtong higayuna. | Esa última revolución, en ese momento aún no había nacido. | |
| ? | ribultu | ribultu | rebulto | estatua | |||
| Sp | regalo | rigalu | regalo | regalo | Unsay imong gusto nga akong regalo nimo. | ¿Qué te gusta de mi regalo para ti? | |
| Sp | regla | rigla | regla | menstruación | Nagsakit ang akong tiyan kay naay regla. | Mi dolor de estómago por la menstruación. | |
| Sp | reglamen | riglamintu | reglamento | reglamento | Kinahanglan atong sundon ang mga reglamento sa atong kumpaniya. | Debemos seguir los reglamentos de nuestra empresa. | |
| Sp | reja | rihas | rehas | celosía, rejilla | |||
| Sp | regimient | rihimintu | rehimento | regimiento | |||
| Sp | registro | rihistru | rehistro | registro | Nakarehistro na siya sa simbahan. | Se inscribió en la iglesia. | |
| Sp | region | rihiyun | rehiyon | región | |||
| Sp | regional | rihiyunal | rehiyonal | regional | Usa ka rehiyonal nga bangga sa Matematika ang among giapilan. | Nos unimos a un concurso regional de Matemáticas. | |
| Sp | requisa | rikisa | rekisa | requisa, cachear | |||
| Sp | requisito | rikisitu | rekisito | requisito | |||
| Sp | reclamar | riklamo | reklamo | reclamar | Si Nanay adunay reklamo bahin sa iyang ulo nga kanunay nagsakit. | La madre se quejaba de su cabeza que siempre le dolía. | |
| Sp | recluta | rikluta | rekluta | recluta | Rekluta ang imong mga paryente aron moapil sa atong grupo. | Recluta a tus familiares para unirse a nuestro grupo. | |
| Sp | rectanglo | riktanglu | rektangulo | rectángulo | Dad-a diri kanang rektanggulo nga karton. | Trae esa caja rectangular aquí. | |
| Sp | relacion | rilasyun | relasyon | relación | Naguba ang relasyon namong duha ni Gina sa pagkaamiga, tungod lang sa usa ka lalaki. | La relación de amistad entre Gina y yo se rompió por culpa de un hombre. | |
| Sp | religion | rilihyun | relihiyon | religión | Ang iglesia ni kristo nga relihiyon dili mokaon ug karne sa baboy ang mga sakop niini. | Quien pertenece a la secta de la Iglesia ni Kristo no come cerdo. | |
| Sp | reloj | rilu | relo | reloj | Takdo kining relo. | Este reloj es correcto. | |
| Sp | renta | rinta | renta | renta, arrendar | Nagrenta ko ug gown para sa kasal. | Alquilé un vestido para la boda. | |
| Sp | repollo | ripulyu | repolyo | repollo | Ang repolyo makatabang sa digestion. | El repollo ayuda a la digestión. | |
| Sp | reptilla | riptilya | reptilya | reptil | |||
| risbak | resbak | contraatacar, represalias | |||||
| Sp | reserva | risirba | reserba | reserva | Kinahanglan nga magpareserba ko daan ug tiket sa eroplano, kay daghan ron ug pasahero, ting-pauli. | Necesito reservar un billete de avión debido a que muchos pasajeros regresan a casa ésta temporada. | |
| Sp | receta | risita | reseta | receta, prescripción | |||
| Sp | recibo | risibu | resibo | recibo | Palihug tagai ko ug resibo sa akong nabayran tanan. | Por favor, dame el recibo de todo lo que pagué. | |
| En | recipe | risipe | resipe | receta | Wala na ko magkinahanglan ug resipe sa pagluto. | No necesito la receta para cocinar. | |
| Sp | respetad | rispitadu | respetado | respetable | |||
| Sp | respetar | rispitar | respetar | respetar | |||
| Sp | respeto | rispitu | respeto | respeto | |||
| Sp | respond | rispundi | responde | responder | |||
| En | restaura | ristawran | restawran | restaurante | Manghinaut ko nga masubli ang atong pagpangaon sa restawran. | Ojalá cenáramos de nuevo en un restaurante. | |
| Sp | resulta | risulta | resulta | resultado | |||
| Sp | retiro | ritiru | retiro | retiro | |||
| Sp | retorica | riturika | retorika | retórica | |||
| Sp | retrato | ritratu | retrato | retrato, foto | |||
| Sp | realizar | ryalisar | reyalisar | realizar | |||
| Sp | requisar | rikisa | rikisa | requisa, buscar | |||
| Sp | religion | rilihyun | rilihiyon | religión | |||
| Sp | rielis | rilis | rilis | ferrocarril | Sa Japan maanindot kaayo ang ilang mga rilis ug una pa sa teknolohiya. | La tecnología punta del ferrocarril en Japón es muy agradable. | |
| Sp | riñon | rinyun | rinyon | riñón | Ayaw kamo pagpalabi ug kaon ug parat kay magkasakit unya mo sa rinyon. | No comas demasiada comida salada, más tarde podrías sufrir de riñón. | |
| Sp | rifa | ripa | ripa | rifa | Kanunay lang ko miapil ug bisan unsang ripa apan wala pa gyod ko makadaog bisan konsolasyon lang. | Siempre me uní a cualquier tipo de rifa, pero nunca gané un premio de consolación. | |
| Sp | riesgo | risgu | risgo | riesgo | |||
| Sp | receta | risita | risita | receta médica | |||
| Sp | retirado | ritiradu | ritirado | retirado | |||
| Sp | ritmo | ritmu | ritmo | ritmo | Nindot paminawon ang ritmo sa patak sa ulan. | Es agradable escuchar el ritmo de una lluvia que cae. | |
| Sp | ritual | rituwal | ritwal | ritual | |||
| Sp | realizar | ryalisar | riyalisar | realizar | |||
| Sp | romanza | rumansa | romansa | romance, amorío | |||
| karun | ron | ahora | |||||
| Sp | ronda | runda | ronda | ronda | Sige karon ang ronda matag gabii sa mga pulis sa dalan tungod kay midaghan na usab ang tulis karon. | La policía ahora está patrullando la calle todas las noches por aumento de robo. | |
| Sp | rosario | rusaryu | rosaryo | rosario | |||
| Sp | rosa | rusas | rosas | rosa | Kasagaran nga mga tawo, rosas ang paborito nga bulak. | Para la mayoría de la gente, la rosa es la flor favorita. | |
| Sp | rotonda | rutunda | rotonda | rotonda | |||
| Sp | rumbo | rumbu | rumbo | rumbo, curso | |||
| Sp | romper | rumpi | rumpi | romper | |||
| Sp | rosca | ruska | ruska | tornillo, rosca | |||
| Sp | ruta | ruta | ruta | ruta | Ang ruta sa mga pasaherong jipney | La ruta del pasajero jeepney. | |
| sa | sa | a | Adto ko sa merkado. | Voy al mercado. | |||
| atu | sa ato pa | por cierto | |||||
| atubang | sa atubangan | en frente de | Maulaw ko mokanta sa atubangan sa tanan nila. | Me da vergüenza cantar delante de todos. | |||
| diha | sa dihang | mientras | Tungan gabii na sa dihang miabot sila. | Ya era medianoche cuando llegaron. | |||
| dili | sa dili pa | antes de hacer | Naa koy usa ka butang nga gustong buhaton sa dili pa ko mamatay. | Tengo una cosa que quiero hacer antes de morir. | |||
| gawas | sa gawas | a fuera | adto sa gawas. | ir fuera | |||
| gayun | sa higayon | cuando estar haciendo | Sa higayon nga masakpan tika dili na ko makapasaylo nimo. | Cuando te atrapo no te perdono. | |||
| dali | sa hinanali | repentinamente | Sa kalit lang siya nga nasuko nami. | De repente se enojó con nosotros. | |||
| kalit | sa kalit | de repente | |||||
| lain bahin | sa laing bahin | mientras | |||||
| tanan | sa ngatanan | muy | |||||
| sulud | sa sulod | al interior | Naay daghang humigas sa sulod sa gibutangan ug asukal. | Hay muchas hormigas dentro del azucarero. | |||
| wala | sa wala pa | antes de hacer | |||||
| saad | saad | promesa | Kon nasaad ka mobalik ka, | Si prometes que volverás, | |||
| salaag | saag | extraviarse | |||||
| saba | saba | regañar, ruido | Gikasab-an ko sa among maestra. | Me regañó nuestra profesora. | |||
| saba | sabaan | ruidoso | |||||
| Sp | sabado | sabadu | Sabado | sábado | Kada sabado ang akong iskedyul paglaba sa akong mga sinina. | Todos los sábados es mi horario para lavar mi ropa. | |
| ? | sa bagay | sabagay | sabagay | de todos modos | Sabagay, sakto man pod ang iyang gibuhat. | De todos modos, lo que hizo fue correcto. | |
| sabak | sabak | abrazar | |||||
| sabak | sabakan | regazo | Ang mga bata gusto molingkud sa sabakan sa ilang mama. | A los niños les gusta sentarse en la rodilla de su madre. | |||
| sabal | sabal | obstáculo, impedimento, importunar | Dili ko gusto motrabaho kon naay daghang sabal. | No me gusta trabajar si hay muchos impedimentos. | |||
| saba | sabasaba | charlar | Ayaw pagsabasaba sulod sa simbahan. | No charléis dentro de la iglesia. | |||
| sabat | sabat | repetir | |||||
| sabaw | sabaw | sopa | Ang sabaw nga gama sa mais maoy maayo para sa diet. | La sopa de maíz es buena para la dieta. | |||
| sabay | sabay | generalmente | |||||
| sabay | sabay | ir con, perseguir | |||||
| sabay | sabaysabay | juntos, siguiendo | |||||
| sab-it | sab-it | colgar | |||||
| sablay | sablay | apoyar, colgar | |||||
| sablig | sablig | rociar | |||||
| sablig | sabligan | rociar, chapotear | Iya kong gisabligan ug tubig sa dagat. | Me salpicó con agua de mar. | |||
| Sp | jabon | sabun | sabon | jabón | Nahilis na ang sabon pangkaligo. | El jabón para el baño se derritió. | |
| sab-ung | sab-ong | colgar | Palihug ko ug sab-ong sa akong jaket. | ¿Podrías colgar mi chaqueta por favor? | |||
| sabut | sabot | entender | Nakasabot ka? | Lo entiendes? | |||
| Sp | sabotaje | sabutahi | sabotahe | sabotaje | Adunay sekreto nga sabotahe ang mga mamumuno. | Los trabajadores tienen un sabotaje secreto. | |
| sabut | sabotsabot | negociación | |||||
| sabulak | sabulak | esparcir, dispersarse | |||||
| sabwag | sabwag | salpicar, extender, dispersar | Gisabwag nako ang mga liso sa kamatis. | Esparcí las semillas de tomate. | |||
| sabyag | sabyag | salpicar, extender | |||||
| sad | sad | también | |||||
| sala | sad-an | mal, ofender, culpa | Kinsay sad-an nilang duha sa ilang away. | Que es el pecador de los dos en la pelea. | |||
| sad-ay | sad-ay | colgar, reclinarse | Isad-ay lang luyo sa pultahan ang imong bag. | Solo cuelga tu bolso detrás de la puerta. | |||
| Sp | sadista | sadista | sadista | sádico | Ang iyang bana sadista. | Su marido es un sádico. | |
| sadya | sadya | animado, alegre | Ang kanta nga ilang gikanta sadya paminawon. | La canción que cantaban sonaba animada. | |||
| sagabal | sagabal | carga, impedimento, obstáculo | Ayaw paubana sa biyahe ang mga bata kay nagdali ta, sagabal ra sila. | No traigas a los niños a nuestro viaje. Debido a que tenemos prisa, estorbarán. | |||
| sagabay | sagabay | amigo, camarada, compañero | Siya ang akong sagabay sa dula sukad sa bata pa kami. | Es mi compañero de juegos desde que éramos jóvenes. | |||
| sagad | sagad | habitual, regular, casi | Siya nanagat sagad sa iyang buhat matag adlaw. | Solía ir a pescar como su trabajo diario. | |||
| sagadsad | sagadsad | arrastrar los pies, cojear | |||||
| sagakay | sagakay | aupar | |||||
| sagalsal | sagalsal | áspero | Sagalsal ang tingog nga mogawas sa akong tutunlan. | El sonido que sale de mi garganta es áspero. | |||
| sagang | sagang | defenderse | sagang sa hangin | rompevientos, protección contra el viento | |||
| sagap | sagap | adquirir, notar | |||||
| sagbat | sagbat | comentar sin solicitud | |||||
| sagbay | sagbay | colgar | |||||
| sagbut | sagbot | hierba, basura | Ang mga sagbot kinahanglan ibutang sa basurahan. | Las malezas se deben poner en la caja de basura. | |||
| sagbut | sagbutan | maleza, campo de hierba | Nawala ang akong pulseras sa sagbutan. | Perdí mi pulsera en la maleza. | |||
| sagbut | sagbuton | herboso | Sagbuton ang luyo nga bahin sa among balay. | La trasera de nuestra casa está cubierta de hierba. | |||
| sagad | sagdi | Déjalo. | |||||
| saghid | saghid | rozar, tocar | Nasaghid sa yuta ang iyang taas nga sinina. | Su vestido largo rozaba el suelo. | |||
| saging | saging | plátano | Tam-is kaayo ang saging bisan ug gagmay kini. | Estos plátanos son muy dulces aunque pequeños. | |||
| sagmuyu | sagmuyo | triste, pena | Nasagmuyo ko sa kapakyasan nga akong naangkon. | Me decepcionó porque no me aceptaron. | |||
| nunut | sagnunot | seguir, acompañar | |||||
| sag-ub | sag-ob | sacar agua, recipiente de bambú | Nagsag-ob mi ug tubig gikan sa atabay. | Sacamos agua del pozo. | |||
| sagul | sagol | ingrediente, mezclar | Isagol ang itlog sa harina aron lami ang hot cake. | Pondré un huevo en la harina para que el panqueque esté delicioso. | |||
| sagup | sagop | adoptar | Gisagop ra si Liza nila. | Liza fue adoptada. | |||
| sagpa | sagpa | palmada | Gisagpa ko ni Tatay. | Mi padre me dio una palmada. | |||
| Sp | sagrado | sagradu | sagrado | sagrado | Aduna kami hulagway sa sagrado nga pamilya. | Tenemos un cuadro de la Sagrada Familia. | |
| sagubang | sagubang | encargarse, soportar | Akong gisagubang ang mga kalisdanan sa kinabuhi. | Yo soportaba dificultades en la vida. | |||
| sagul | sagul | ingrediente, mezclar | Kon manglaba, ayaw isagol ang puti sa dekolor. | Si lava la ropa, no mezcle la ropa blanca con la de color. | |||
| ulu | sag-ulo | recordar, memorizar | Dili ko kasag-ulo sa inyong mga ngalan. | No puedo memorizar tus nombres. | |||
| sagunsun | sagunson | consecutivo | |||||
| sagup | sagup | adoptar | |||||
| saka | saka | subir | Pagsaka ka sa bukid busa magsaka ko sa kahoy. | Sube a la montaña mientras yo subo al árbol. | |||
| sakay | sakay | montar | Mosakay ta ug taxi. | Tomemos un taxi. | |||
| sakay | sakayan | barca | Ang pagsakay ug sakayan ang atong kahimut-an. | Disfrutaremos de montar en una barca. | |||
| sakbat | sakbat | comentario no solicitado | |||||
| sakdap | sakdap | atacar | |||||
| sakdap | sakdapsakdap | tocar ligeramente | |||||
| sakit | sakit | dolor, doler, enfermedad | Sakit akong ulo.; Nasakit siya. | Me duele la cabeza.; Él está enfermo. | |||
| sakiyu | sakiyo | robar | |||||
| sakiyu | sakiyo | cojear | Nagsakiyo naglakaw si Jenny tungod sa iyang piang. | Jenny camina cojeando por la fractura. | |||
| sakmit | sakmit | arrebatar, confiscar | Gisakmit ang akong bag sa dalan Colon. | Arrebató mi bolso en la calle Colón. | |||
| sakna | sakna | proponer, ofrecer, desafiar | sakna sa kaminyoon | solicitar matrimonio | |||
| Sp | saco | saku | sako | saco | Ang sako sa bugas humay. | un saco de arroz | |
| saklub | sakob | cubierta, funda | Isakob ang imong sundang. | Pon tu hacha en la funda. | |||
| sakup | sakop | atrapar, llegar a entender | |||||
| sakup | sakop | miembro, incluir | Daghang mga sakop sa Abu-Sayaff ang nadakpan na. | Muchos miembros de Abu-Sayaff han sido capturados. | |||
| sakup | sakpan | adelantar, capturar | |||||
| Sp | sacrame | sakramintu | sakramento | sacramento | |||
| Sp | sacrificio | sakripisyu | sakripisiyo | sacrificio | |||
| saksak | saksak | mezclar, barajar | saksak sinagol | una mezcla de todas las cosas diferentes | |||
| saksi | saksi | testigo, atestiguar | Ang bugtong saksi lang sa krimen nga nahitabo mao ang singko anyos nga batang lalaki. | El único testigo del caso penal es un niño de 5 años. | |||
| En | exact | saktu | sakto | exacto, correcto | |||
| Sp | exacto | saktu | sakto | exacto | Ang T-shirt sakto kaayo sa ako ang sukod. | La camiseta me queda a la medida. | |
| En | exact | saktu | sakto na | suficiente | Hunong na sa pag-yawyaw, sakto na. | ¡Detén tu charla tonta, suficiente! | |
| saklub | sakuban | cubierta, funda | |||||
| sakwat | sakwat | levantar, elevar | Gisakwat ko sa akong papa gikan sa salog. | Mi padre me alzó del suelo. | |||
| sakay | sakyan | montar, vehículo | Unsay sakyan nga awto nato? | ¿En cuál coche vamos a montar? | |||
| sakay | sakyanan | vehículo | Bisan asa karong bahin sa probinsya aduna nay daghang sakyanan nga klase klase. | Cualquier parte de las provincias ahora tiene muchos tipos diferentes de transporte. | |||
| Sp | sala | sala | sala | sala de estar | |||
| sala | sala | pecado | Atong ikumpisal ang atong mga sala. | Confesemos nuestros pecados. | |||
| salaag | salaag | extraviarse | |||||
| sala | salaan | filtro, tamiz | |||||
| sabut | salabotanon | intelectual, significativo | |||||
| sabut | salabutan | intelecto, mente | Mas lapad ug salabutan ikaw kay niya. | Tienes el intelecto más amplio que él. | |||
| salag | salag | nido, hogar | |||||
| salagma | salagma | casualidad | |||||
| Sp | salaman | salamangk | salamangka | magia, juego de manos | Ang salamangka sa salamangkero luma na nga estilo. | La magia del mago es estilo antiguo. | |
| salamat | salamat | gracias | Salamat kaniyo. | Gracias a todos. | |||
| salamin | salamin | espejo, cristal | Ang karaan nga salamin sa balay kalit lang nga nabuak. | El viejo espejo de mi casa se rompió de repente. | |||
| salampati | salampati | paloma | |||||
| sala balaud | salaod | crimen | Nahukman ka nga sad-an sa salaod nga imong nahimo. | Se te declara que has cometido el crimen. | |||
| salapi | salapi | dinero | Wala koy salapi. | No tengo dinero. | |||
| sulapid | salapid | torcer, tejer | Nasalapid ang akong dila. | Me trabé la lengua. | |||
| salatan | salatan | viento del noreste, viento de tormenta | Niigo sa among lugar ang hangin nga salatan. | El viento del noreste golpea nuestro lugar. | |||
| saway | salawayon | malvado, despreciado | Ang salawayon nga buhat dili molungtad. | Los malos actos no durarán. | |||
| salay | salay | cargar, colgar | |||||
| Sp | salvajes | salbahis | salbahis | cruel, lujurioso | Ayaw pakigkita sa tawo nga salbahis. | No te reúnas con las rufianes. | |
| Sp | salvar | salbar | salbar | salvar | Misutoy og dagan ang biktima aron sa pagsalbar sa iyang kinabuhi. | La víctima huye rápidamente para salvar su vida. | |
| salga | salga | interrumpir | Misalga ang polis sa among pag-estorya. | El policía interrumpió nuestra conversación. | |||
| salibag | salibag | echar, tirar | Ayaw isalibag ang mga plastic kay pwede pa kining gamiton ug usab. | No tire los plásticos, aún son utilizables. | |||
| salibag | salibaganan | basurero | |||||
| salibag | salibay | echar, tirar | |||||
| Sp | salida | salida | salida | programa de televisión | Nagtan-aw ko ug salida sa telebisyon. | Estoy viendo un programa de televisión. | |
| salig | salig | confiar, creer | Salig kaayo ko nimo busa ampingi ko. | Confío en ti, así que preocúpate por mí. | |||
| Ta | saligang-batas | saligang-batas | saligang batas | constitución | Dili buot ang mga pilipino nga ilisdan ang saligang-batas sa bag-ong administrasyon. | A muchos filipinos no les gusta el cambio de la Constitución por el nuevo gobierno. | |
| salikwaut | salikwaot | torpe, raro | Salikwaut ko tan-awon kon magsuot ug sapatos nga taas ug tikod. | Me veo inapropiada si uso zapatos de tacón alto. | |||
| salikway | salikway | abandonar, quitar | Si Mario gisalikway sa iyang pamilya. | Mario fue abandonado por su familia. | |||
| salimbung | salimbong | pared, escudo, pantalla | Misunod siya sa pagkaligo nga wa gayuy salimbong ang lawas. | Entró para bañarse sin nada. | |||
| salimuang | salimoang | ilusión, delirio | Nakasalimoang ta sa niining drug. | Hemos tenido alucinaciones por esta droga. | |||
| salin | salin | restos, sobrante | |||||
| salindut | salindot | dejar, suspender, empujar | |||||
| salipud | salipdan | defender | |||||
| salip-it | salip-it | cuña | |||||
| salipud | salipod | escudo, refugio, esconderse | Nidagtum ang mga panganod nga nakasalipud sa adlaw.; Salipod ug kakahuyan ang among balay. | La nube que cubría el sol se oscureció. ; Nuestra casa está rodeada de árboles. | |||
| Sp | salir | salir | salir | salir | |||
| sulirap | salirap | tejido de hojas de palma | |||||
| Sp | salmon | salmun | salmon | salmón | Salmon ang among sud-an karon. | Nuestro plato es el salmón ahora. | |
| salmut | salmot | participar | Gusto ko nga salmot sa tenis tornament. | Me gusta participar en el torneo de tenis. | |||
| salu | salo | capturar, coger | Ako ang nakasalo sa bola. | Cogí la pelota. | |||
| salu | salo | compartir (comida) | Ang mga magtutudlo nakigsalo ug kaon sa mga bata. | Los maestros se unieron a los niños para comer. | |||
| salud | salod | cubeta, coger | |||||
| salug | salog | río | |||||
| salug | salog | piso, suelo | paglampaso sa salog | pulir el suelo | |||
| salu | salohan | compartir (comida) | Dali kamo, salohan ko ninyo sa pagkaon. | Ven aquí, vamos a comer juntos. | |||
| salum | salom | bucear | |||||
| salup | salop | ponerse el sol | Ang adlaw mosalop sa kasadpan. | El sol se pone en el oeste. | |||
| salu | salosalo | banquete, fiesta | Nahimuot ang kada usa sa salosalo. | Todos disfrutaron de la fiesta. | |||
| sal-ut | sal-ot | insertar, interrumpir, colarse | Puwede ko nga mosal-ot nimo sa linya kay magdali man gud ko. | Déjeme colarte en la fila porque tengo mucha prisa. | |||
| saluwaki | salowaki | erizo de mar | |||||
| Sp | salsa | salsa | salsa | salsa | Magluto ko ug isda nga adunay salsa. | Voy a cocinar pescado con salsa. | |
| Sp | salto | saltu | salto | saltar, parada repentina | Misalto nang tawhana sa inum sa dihang giulser na. | Ese tipo se detuvo a beber después de tener una úlcera. | |
| salum | salum | bucear | Gusto kong moeskuwela sa pag-salum nga klase. | Me gusta inscribirme en la clase de buceo. | |||
| salumsum | salumsum | crepúsculo, atardecer | Salumsom na pag-abot nako sa among balay. | Ya estaba el crepúsculo cuando llegué a casa. | |||
| salup | salup | recoger con la cuchara | |||||
| salu | salu-salu | banquete, fiesta | Adto himoon sa usa ka hotel ang salu-salu sa kasal. | El banquete de bodas se ofrecerá en un hotel. | |||
| salusu | saluso | antes de tiempo | |||||
| sama | sama | como igual, igual | Ang kabati sa iyang batasan sama ra siya sa usa ka hayop. | Es de mal carácter como si fuera un animal. | |||
| samad | samad | herida, corte, herirse | Daghan na kaayo ug samad akong kasing-kasing. | Mi corazón está lleno de heridas. | |||
| sam-ang | sam-ang | cementerio | |||||
| samad | samaran | herirse | Siya samaran sa iyang kamot. | Se lastimó la mano. | |||
| sambag | sambag | aconsejar | Unsay sambag sa imong doktor? | ¿Cuál es el consejo de su médico? | |||
| sambag | sambag | tamarindo | |||||
| sumbingay | sambingay | parábola, metáfora | Daghan kitag mabasa nga mga sambingay sa Bibliya. | Leemos muchas parábolas en la Biblia. | |||
| sambug | sambog | infusión, mezclar | Unsay gisambog niining gihatag nimong ilimnon? | ¿Qué has mezclado en estas bebidas que me das? | |||
| sambul | sambol | escocer, irritante | |||||
| samad | samdan | herido | Samdan ko.; Gidala sa tambalanan ang mga samdan. | Me lastimé.; Los heridos fueron llevados al hospital. | |||
| sami | sami | mancharse | |||||
| sam-id | sam-id | afilar | Imong gisam-id ang imong kutsilyo? | ¿Has afilado tu cuchillo? | |||
| salamin | samin | espejo, ventana de vidrio | |||||
| samuk | samok | molestar | Samok kaayo akong kinabuhi, gusto nako namatay. | Mi vida es tan dura que quiero morir. | |||
| samuk | samokan | problemático, entrometido | Ikaw samokan kaayo ka sa akong gibuhat. | Eres molesto para mi trabajo. | |||
| samut | samot | empeorar, más | Misamot kakusog ang bagyo. | El tifón se hizo más fuerte. | |||
| sampung | sampong | obstruir, cubrir | Ayaw sampongi ang imong nawong. | No te cubras la cara. | |||
| sangput | sampot | trasero, base, nalgas | Gi-indiksyonan siya sa sampot. | Le inyectaron en su nalga. | |||
| samtang | samtang | mientras | Samtang maghulat sa doktor, pagbasa una ug mantalaan. | Mientras esperas al médico, lee los periódicos. | |||
| samut | samut | empeorar, más | |||||
| sanag | sanag | deslumbrante | Sanag sa mata ang kolor sa imong sinina. | El color de tu vestido es deslumbrante a los ojos. | |||
| sanay | sanay | florecer, procrear, multiplicarse | Hinaut pa unta nga mosanay ang inyong negosyo. | Espero que su negocio prospere. | |||
| sandayung | sandayong | canalón | Ang sandayong namo sa balay kusog motulo. | Hay una gotera terrible del canalón de nuestra casa. | |||
| sandig | sandig | reclinarse, apoyarse, confiar | Ayaw pagsandig sa bildo nga bongbong.; Makasandig ka nako biisan unsang orasa. | No te apoyes en el cristal de la ventana .; Puedes confiar en mí en cualquier momento. | |||
| sandig | sandiganan | respaldo | |||||
| sandu | sando | camiseta sin mangas | Puti nga sando ang gusto nakong isuot. | Me gusta llevar una camisa blanca sin mangas. | |||
| sanduk | sandok | coger con una cuchara | |||||
| sandurut | sandurot | íntimo | Dili ko makigsandurot ug tabian. | No voy a intimar con los chismosos. | |||
| sanga | sanga | rama | Adunay salag sa sanga sa kahoy. | Hay un nido en la rama del árbol. | |||
| sanglag | sangag | asar | |||||
| sang-at | sang-at | poner encima, colgar, presentar | Isang-at sa kabinet ang imong balonan. | Pon tu lonchera encima del gabinete. | |||
| sangay | sangay | mismo nombre | Tulo mi sa opisina nga mga sangay. | En nuestra oficina hay tres personas que tienen los mismos nombres. | |||
| sangga | sangga | apoyo, soporte | Akong gisangga sa akong mga kamot ang imong sampot. | Te sujeto el trasero con mis manos. | |||
| sanggab | sanggab | coger con un recipiente de bambú | Sanggaba ang tubig aron dili mausik. | Atrape el agua en el recipiente para que no se desperdicie. | |||
| sanggut | sanggot | hoz, hacha, obtener toddy | Dili ko kamao mogamit sa sanggot. | No sé cómo usar la hoz. | |||
| Ta | sangguni | sanggunia | sanggunian | consejo, consultas | Ang sangguniang kabataan nagpasiugda ug sangka sa kalimpyo ug kaberde sa palibut. | El consejo juvenil lanzó el concurso limpio y verde. | |
| sanghid | sanghid | rogar, pedir permiso | |||||
| sangi | sangi | romper el borde | |||||
| sangi | sangi | cruce (de calle) | |||||
| sangit | sangit | enganchar, detener | |||||
| sangka | sangka | concurso, partido | Kinsa ang nakadaug sa sangka sa kaon? | ¿Quién ha ganado en el concurso de comer? | |||
| sangka | sangkaay | concurso | |||||
| sangkad | sangkad | amplio, extender | |||||
| salangkap | sangkap | ingrediente, totalmente equipado | Unsa ang mga sangkap sa pagluto ug pinakbet? | ¿Cuáles son los ingredientes para cocinar pinakbet? | |||
| sangkap | sangkap | equipar bien | |||||
| sangku | sangko | alcanzar | Nasangko sa langit ang akong kalipay sa dihang navaledectorian ko. | Cuando fui nombrado el mejor graduado, sentí que estaba en el cielo. | |||
| sangku | sangkoanan | resultado, final | |||||
| Sp | sangrar | sangla | sangla | lepra | |||
| Sp | sangrar | sangla | sanglahon | leproso/a | |||
| sanglay | sanglay | llevar con una palanca | |||||
| sanglit | sanglit | mientras, en cambio | Tagaan na lang tika ug pagkaon sanglit ug kuwarta. | Te daré comida en lugar de dinero. | |||
| sanglit | sanglit kay | porque | |||||
| sanglit | sanglitanan | ejemplo, referencia | Ang nahitabo sa imong kinabuhi usa ka maayong sanglitanan sa nagsobrang conpyansa. | Lo que sucedió a tu vida fue un buen ejemplo de exceso de confianza. | |||
| sangun | sangon | enganche, objetivo, silla de montar | |||||
| sangpit | sangpit | llamar | Kung mobisita ka sa balay sagpit lang sa akong ngalan. | Si visitas la casa, solo llámame por mi nombre. | |||
| sangput | sangpot | resultar, trasero | |||||
| sangput | sangputanan | efecto, resultado | Unsa man ang sangputanan sa inyong mga bisyo? | ¿Cuál será el resultado de vuestros vicios? | |||
| sanglad | sangyad | encallar | |||||
| sangyaw | sangyaw | difundir expandir | Atong isangyaw ang maayong balita ngadto sa katawhan. | Difundamos las buenas noticias a la gente. | |||
| Sp | sanidad | sanidad | sanidad | sanidad | |||
| sinina | sanina | ropa, vestido | |||||
| sanung | sanong | obedecer, acceder | Misanong akong mama sa akong gihangyo nga moeskwela ko. | Mi madre aceptó mi deseo de que yo fuera a la escuela. | |||
| sansan | sansan | estrechar la trama (en tejido) | |||||
| salanta | santa | interrumpir, parar | Ayaw ug santa kon dunay mag-estorya. | No interrumpas cuando alguien está hablando. | |||
| santing | santing | resonar, picazón | |||||
| santup | santop | notar, ocurrirse | Misantop sa akong hunahuna ang paagi. | El método se me ocurrió. | |||
| Sp | santo | santu | santos | santo | |||
| saug | saog | arrastrar | |||||
| sapa | sapa | arroyo, riachuelo | |||||
| salapang | sapang | lanza, lanzar | |||||
| Sp | zapatero | sapatiru | sapatero | zapatero | Akong gipaayo sa sapatero ang akong guba nga sapatos. | Un zapatero me reparó los zapatos rotos. | |
| Sp | zapato | sapatus | sapatos | zapatos | Nanginahanglan ko ug sapatos nga pangeskwela. | Necesito unos zapatos escolares. | |
| sapaw | sapaw | superponer | Paugha sa ang unang sapaw sa pintal una ang ikaduha. | Deja secar la primera mano de pintura antes de aplicar la segunda. | |||
| sapayan | sapayan | mente, molestar, apreciación | Dili na nako igsapayan ang nawala nga kwarta. | Perder dinero no es importante para mí. | |||
| salapi | sapi | dinero | |||||
| salapi | sapian | rico | Dili kanunay maayo niya ang iyang ginikanan sapian. | No siempre es bueno para uno que sus padres sean ricos. | |||
| sapid | sapid | trenzar | sapid ang dila | lengua trabada | |||
| sulapid | sapid | torcer, tejer | |||||
| sapigad | sapigad | acercar, adosar | |||||
| sapin | sapin | zapatos | |||||
| saplud | saplod | agrio | Saplod pa kaonon ang saging. | El plátano todavía está agrio para comer. | |||
| sapun | sapnan | alcanzar, adelantar | Nasapnan ko sa akong amigo sa among lumba ug lakaw. | Mi amigo me adelantó cuando hacíamos marcha atlética. | |||
| sapnay | sapnay | llevar en brazos | |||||
| sapnut | sapnot | áspero | sapnot nga panit; Sapnot hikapon ang buhok nga wala ikondisyon. | piel áspera; Un cabello sin acondicionador es áspero cuando se toca. | |||
| sapun | sapon | atrapar | |||||
| sap-ung | sap-ong | mordaza, taponar, bloquear | Pssst! Gisap-ongan ni Kris sa iyang tudlo ang baba ni Mako. | Ssh! Kris cerró la boca de Mako por su dedo índice. | |||
| saput | sapot | mal humor | Gisaput siya karon. | Ahora está de mal humor. | |||
| saput | saput | vestirse, ropa | Walay sapot sa lawas ang nakit-an nga patay sa likod sa simbahan. | El cuerpo que se encontró al fondo de la iglesia no llevaba ropa. | |||
| sapwang | sapwang | llevar en brazos | |||||
| sarang | sarang | encajar, calificar, ser capaz | Dili ko sarang nga mamahimong miyembro sa inyong pamilya. | No soy apropiado para ser miembro de tu familia. | |||
| sarap | sarap | bucear, mover línea de vista | Milingi ko kang Mituru, kini na ang misarap sa kapanganoran. | Cuando miré hacia atrás a Mituru, él ya se había lanzado al cielo. | |||
| sarap | sarap | comida deliciosa | |||||
| sarasay | sarasay | tambalearse | Nisarasay sa karsada ang hubog. | El borracho se tambaleó por la calle. | |||
| sarisari | sarisari | bazar, droguería, puchero | Sarisari nga mga prutas ang akong giandam. | Preparé muchos tipos de frutas. | |||
| sarul | sarol | azada | Nganong imong gibiyaan ang sarol sa hardin? | ¿Por qué dejaste la azada en el jardín? | |||
| Sp | salsa | salsa | sarsa | salsa | |||
| Sp | sastre | sastri | sastre | sastre/a | |||
| Sp | satan | satan | satanas | satán | Ayaw patintal kang satanas. | No seas tentado por el diablo. | |
| saulug | saulog | celebrar | Nagsaulog mi sa kapistahan. | Celebramos la fiesta. | |||
| sawa | sawa | serpiente grande, pitón | Ang dako nga sawa kaya ni nga molamoy ug tawo. | Una gran pitón puede tragar a un humano. | |||
| sawan | sawan | acrofobia, fobia | |||||
| salu | saw-an | compartir, repartir | |||||
| salu | saw-anay | compartir, repartir | Magsaw-anay ta sa akong balon nga paniudto. | Compartamos el almuerzo que traje. | |||
| saway | saway | censurar, criticar | Akong gisaway ang ilang paagi sa pagdisiplina ug anak. | Critico su manera de disciplinar a sus hijos. | |||
| salud | sawod | cubeta, coger | Nasawod sa akong pandungog ang imong mga gipanulti tanan. | Todas las cosas que dijiste fueron atraídas a mis oídos. | |||
| salug | sawog | piso, suelo | |||||
| salum | sawom | bucear | Ayaw pagsawom kay lawom. | No bucees porque es profundo. | |||
| salu | saw-on | compartir, coger | |||||
| salu | sawosawo | banquete, fiesta | |||||
| sawsaw | sawsaw | remojar | |||||
| sad | say | también | |||||
| saya | saya | falda | Uso na karon ang saya nga mubo. | La falda corta es la moda ahora. | |||
| saya | saya | alegría | |||||
| sayal | sayal | falda | |||||
| sayang | sayang | desperdicio | Sayang! | ¡Qué lástima! | |||
| saya | sayasaya | exponer, lucir | |||||
| sayaw | sayaw | danza | Misayaw ang akong kasingkasing dihang gisugot siya. | Mi corazón bailaba cuando ella lo aceptaba. | |||
| sayaw | sayawan | baile, sala de fiestas | Mangadto mi sa usa ka sayawan. | Nosotras iremos a un baile. | |||
| Sp | seis | sayis | sayes | seis | Pwede na mograde one ang sayes anyos karon. | Un niño de seis años puede ingresar en el primer grado ahora. | |
| saylu | saylo | omitir, pasar de largo | Imong gisayloan ang akong ngalan sa listahan. | Omitiste mi nombre en la lista. | |||
| sayu | sayo | temprano | Sayo ko niabot sa opisina. | Llegué temprano en la oficina. | |||
| sayud | sayod | saber | Wala ko masayod asa niya gihipos ang sista. | No sé dónde guardaba la guitarra. | |||
| sayun | sayon | fácil | sayon gamiton | conveniente | |||
| sayup | sayop | culpa, falta | Nasayup ako pagbuhat niana. | Me equivoqué al hacer eso. | |||
| sayup | saypan | culpable, malentendido | Pirme kong masaypan nga usa ka lalaki tungod sa mubo nakong buhok. | Siempre me confunden con un niño por mi pelo corto. | |||
| sayud | sayri | conoce | |||||
| saysay | saysay | contar, interpretar, explicar | Isaysay ang imong bahin sa estorya. | Explica tu lado de la historia. | |||
| Sp | seisenta | sayisinta | saysenta | sesenta | Kasagaran sa nag-edad ug saysenta moretiro na sa trabaho. | La mayoría de las personas de sesenta años se retirarán del trabajo. | |
| En | civilian | sibilyan | sebilyan | civil, paisano | |||
| Sp | sebo | sibu | sebo | sebo, grasa | Lisod tangtangon ang sebo. | ||
| Sp | seda | sida | seda | seda | Nalabhan nimo ang akong seda nga roba? | ¿Lavaste mi bata de seda? | |
| Sp | segun | sigun | segon | según | |||
| Sp | seguro | siguru | segoroa | seguro, asegurar | Seguroa ang kaluwasan sa mga bata sa pagbiyahe. | Garantizar la seguridad de los niños al viajar. | |
| Sp | segun | sigun | segun | según | segun sa among gikasabotan | según nuestro acuerdo | |
| Sp | segundo | sigundu | segundo | segundo | Mapugngan nako ang akong pagginhawa mga trayenta segundos. | Puedo soportar la respiración durante treinta segundos. | |
| Sp | seguro | siguru | segurado | seguro | Segurado ka sa imong desisyon? | ¿Estás seguro de tu decisión? | |
| Sp | segurida | siguridad | seguridad | seguridad | Hugot kaayo ang seguridad dulod sa casino. | La seguridad dentro del casino es muy estricta. | |
| Sp | seguro | siguru | seguro | seguro | Seguro imo na kong gikalimtan. | Probablemente te has olvidado de mí. | |
| Sp | secretari | sikritarya | sekretarya | secretario | Pilay sweldo sa imong sekretaryo? | ¿Cuánto es el salario de su secretaria? | |
| Sp | secreto | sikritu | sekreto | secreto | Sekreto ang among pagpakasal sa Las Vegas. | El nuestro matrimonio en Las Vegas es secreto. | |
| En | sexy | seksi | seksi | sexy | Batan-on ug seksi ang iyang asawa. | Su esposa es joven y sexy. | |
| Sp | secta | sikta | sekta | secta | Miyembro ka ba sa usa ka relihiyosong sekta? | ¿Eres miembro de una secta religiosa? | |
| Sp | sector | siktur | sektor | sector, zona | Gikan ka ba sa usa ka sektor sa gobyerno? | ¿Eres de un sector gubernamental? | |
| Sp | celda | silda | selda | celda, cuarto privado | |||
| Sp | silencio | silinsyu | selensyo | silencio | |||
| Sp | sello | silyu | selyo | sello de correos | Aduna akoy koleksyon sa nagkalainlaing selyo. | Tengo una colección de diferentes sellos postales. | |
| Sp | semana | simana | semana | semana | Pila man ka semana magpuyo sa Hongkong? | ¿Cuántas semanas te quedarás en Hong Kong? | |
| Sp | cemente | simintiriu | sementeryo | cementerio | |||
| Sp | cemento | simintu | semento | cemento, hormigón | Napakong ang akong ulo sa semento nga bungbung. | Mi cabeza fue golpeada en una pared cementada. | |
| Sp | semilla | similya | semilya | semilla | Aduna kay semilya sa apple mango? | ¿Tienes una semilla de apple mango? | |
| Sp | senado | sinadu | senado | senado | Anaa ko magtrabaho sa opisina sa senado. | Tengo un trabajo en la oficina del senado. | |
| Sp | seguro | siguru | seniguro | cierto | |||
| sinina | senina | ropa, vestido | |||||
| Sp | sensacio | sinsasyun | sensasyon | sensación | |||
| Sp | sencillo | sinsilyu | sensilyo | moneda | Adunay mga sensilyo sa akong pitaka. | Hay monedas en mi bolso. | |
| Sp | sensitivo | sinsitibu | sensitibo | sensible | |||
| Sp | censo | sinsu | sensus | censo, recuento | Sumala sa sensus niadtong tuig 2000, ang Dakbayan sa Sugbo may 718,821 ka mga molupyo. | Según el censo del año 2000, la población de la ciudad de Cebú era de 718,821. | |
| Sp | centavo | sintavu | sentabos | centavo | Kulangan ug diyes sentabos ang sukli. | Al cambio le faltan diez centavos. | |
| Sp | sentido | sintidu | sentido | sentido | |||
| Sp | centimo | sintimu | sentimos | céntimo | Nanginahanglan ko ug upat ka biente singko sentimos. | Necesito cuatro monedas de veinticinco centavos. | |
| Sp | central | sintral | sentral | central | Ang akong tito nagtrabaho isip gwardiya sa bangko sentral. | Mi tío trabaja de guardia en el banco central. | |
| Sp | centro | sintru | sentro | centro | |||
| Sp | señal | sinyal | senyal | señal | Unsa man atong gamiton nga senyas? | ¿Qué señal usaremos? | |
| Sp | seña | sinyas | senyas | seña | Mipadaplin siya sa kilid sa pultahan ug misenyas nako sa pagsulod. | Se hizo a un lado de la puerta y me hizo señas que entrara. | |
| Sp | septiemb | siptyimbri | Septyembre | septiembre | Gisugdan sa bulan sa Septembre ang among negosyo. | Comenzamos nuestro negocio en el mes de septiembre. | |
| Sp | cerrado | siradu | serado | cerrado | Giserad-an dayon niya ang pultahan. | Cerró la puerta inmediatamente. | |
| Sp | cerradur | siradura | seradora | bloquear | |||
| Sp | cervesa | sirvisa | serbesa | cerveza | Idalit ang bugnaw nga serbesa sa mga bisita. | Sirve las cervezas frías a los visitantes. | |
| Sp | servilleta | sirbilyita | serbilyeta | servilleta | Asa man nimo gibutang ang mga serbilyeta? | ¿Dónde pusiste las servilletas de mesa? | |
| Sp | servicio | sirbisyu | serbisyo | servicio | Moserbisyo ko kanimo sa tanang oras. | Te serviré en cualquier momento. | |
| Sp | ceremon | sirimunia | seremonyas | ceremonia | Solemne ang seremonyas sa kasal. | La ceremonia de la boda es solemne. | |
| Sp | cereza | siriza | seresa | cereza | Butangi ug seresa ang ibabaw sa sorbetes. | Pon una cereza encima del helado. | |
| Sp | cero | siru | sero | cero | Sero ang akong iskor sa pasulit. | Obtuve una puntuación de cero en la prueba. | |
| En | serious | siryus | seryos | serio, grave | Seryos ka ba? | ¿En serio? | |
| Sp | setenta | sitinta | setenta | setenta | Setenta anyos na ang akong mama. | Mi madre tiene setenta años. | |
| Sp | septiemb | siptyimbri | Setyembre | septiembre | |||
| siak | siak | dividir, romperse | Nasiak sa duha ka bahin ang kawayan. | El bambú se dividió en dos. | |||
| siaw | siaw | travesura, travieso | Naglabad ang akong ulo sa mga batang siaw. | Los niños traviesos me dan dolor de cabeza. | |||
| siba | siba | sorber el néctar | |||||
| siba | siba | incitar, agregar aceite | |||||
| sibang | sibang | mella (de filo) | Adunay sibang ang imong mga ngipon? | ¿Tienes unas mellas en tus dientes? | |||
| sibat | sibat | huir, escapar | Sa dayon nang sibat sa mga tulisan mikuha pa gyud kini sa unom ka botilya nga gasolina nga baligya. | Pronto los ladrones huyeron después de que obtuvieron 6 botellas de gasolina de la mercancía. | |||
| sibaw | sibaw | clamor, eco, rebote | Unsay sibaw sa mga katawhan? | ¿Qué es el clamor de la gente? | |||
| Sp | civilizaci | sibilisasyu | sibilisasyon | civilización | |||
| sibu | sibo | solo, exacto | Sibo nako ang imong sapatos. | Tus zapatos me quedan bien. | |||
| sibug | sibog | retroceder, mudar | Sibog ug gamay padulong sa tuo. | Muévete un poco a la derecha. | |||
| sibut | sibot | red (de pesca) | dakong sibot nga gunitanan | mango grande de la red | |||
| sibut | sibot | inspirar | |||||
| sibsib | sibsib | pastar | Didto sa sibsibanan nanibsib ang kabayo. | El caballo estaba pastando en el prado. | |||
| sibsib | sibsibanan | prado, pastos | Adunay daghang mga baka sa sibsibanan. | Hay muchas vacas en el pasto. | |||
| Sp | cebollas | sibulyas | sibuyas | cebolla, cebollana | |||
| sibya | sibya | emitir | Nadungog nimo ang sibya sa radyo? | ¿Escuchaste la transmisión de la radio? | |||
| sibya | sibyaanan | estación de radio / TV | |||||
| Sp | seda | sida | sida | seda | |||
| sid-ing | sid-ing | mirar | |||||
| sidlak | sidlak | brillante, destellar | Nisidlak ang iyang kagarbo. | Ella parecía radiante de orgullo. | |||
| sidlak | sidlakan | este | Kinahanglan mag-atubang sa sidlakan ang imong kusina. | Tu cocina debe dar al este. | |||
| sidlit | sidlit | chorro | Nisidlit ang dugo gikan sa iyang ulo. | La sangre chorreó de su cabeza. | |||
| sid-uk | sid-ok | hipo | Inom ug daghang tubig kon gisid-ok ka. | Bebe mucha agua cuando tengas hipo. | |||
| sidsid | sidsid | dobladillo | Natangkas ang hilo sa imong sidsid. | El hilo de tu dobladillo se está aflojando. | |||
| Sp | cedula | sidula | sidula | impuesto | Kanunay ka bang mobayad sa imong sidula? | ¿Siempre pagas tus impuestos? | |
| siga | siga | llama, luz, ojos ensanchados | Misiga ang iyang mga mata sa kahikugang.; Siga kaayo ang suga. | Sus ojos se agrandaron de asombro; La lámpara es muy brillante. | |||
| Sp | cigarrillo | sigarilyu | sigarilyo | cigarrillo | Ayaw paduol sa tawo nga manabako ug sigarilyo. | No te acerques a una persona que está fumando cigarrillos. | |
| sigbin | sigbin | un animal mítico | |||||
| Sp | seguir | sigidas | sigi | sigue, adelante | Sige na lang. | De acuerdo. | |
| Sp | seguidas | sigidas | sigidas | sucesivas, seguido | Abi ko'g magsigedas ug magpadayon na ang akong pagpanaog. | ||
| Sp | siglo | siglu | siglo | siglo | Pila ka tuig ang usa ka siglo? | ¿Cuántos años hay en un siglo? | |
| sigmit | sigmit | arrestar, atrapar | |||||
| sigmit | signit | arrestar, atrapar | |||||
| Sp | signo | signus | signos | síntoma | |||
| sigu | sigo | suficiente, ajustado | Nasigo ra pod ang kwarta nga imong gipadala. | El dinero que ha enviado fue ajustado. | |||
| Sp | según | sigun | sigon | según | Sigon sa akong naobserbahan nga hugaw ang pampulitika karon. | Según mi observación, la política ahora está podrida. | |
| sigpat | sigpat | echar un vistazo, mirar furtivamente | Nasigpatan nako ang iyang kaanyag. | Tuve un vistazo de su belleza. | |||
| sigpit | sigpit | estrecho | Sigpit ang agianan padulong sa tubod. | El camino que va a la fuente es estrecho. | |||
| Sp | seguro | siguru | sigurado | seguro | |||
| Sp | seguro | siguru | siguro | seguro | |||
| sihag | sihag | transparente | Ibutang kana sa sihag nga sudlanan. | Ponlo en un recipiente transparente. | |||
| sii | si-i | ¡Wow ! | |||||
| sikad | sikad | patear, pedal | |||||
| sikat | sikat | famoso, vistoso | Usa ka sikat nga mang-aawit | Un cantante famoso | |||
| sikbit | sikbit | adyacente | Kasikbit sa among balay ang ilang tindahan. | Su tienda está adyacente a nuestra casa. | |||
| sikdu | sikdo | empujar | |||||
| sikit | sikit | cerrar, adjuntar, acoplado | |||||
| sikit | sikitsikit | interconexión | |||||
| siklap | siklap | vistazo | |||||
| siklat | siklat | estacada, valla, cerca | Gisulod sa siklat ang mga dinakpan. | Los cautivos fueron puestos en la estacada. | |||
| sikma | sikma | sonarse | |||||
| sikmat | sikmat | reproche, ladrar | |||||
| siku | siko | codo, codear | Pahiri ug daghang losyon ang imong siko. | Enjúgate el codo con mucha loción. | |||
| Sp | psicologí | sikuluhiya | sikolohiya | psicología | Gusto kong magtuon mahitungod sikolohiya sa kabataan. | Quiero estudiar psicología infantil. | |
| sikup | sikop | atrapar, arrestar | Nganong gisikop ang mga tindera sa daplin ug dalan? | ¿Por qué fueron arrestados los vendedores en la acera? | |||
| Sp | secreto | sikritu | sikreto | secreto | Kanatong duha lang kining sikreto ayaw na ug ipanulti sa uban. | Mantengamos este secreto entre los dos, no se lo digas a los demás. | |
| siksik | siksik | buscar, investigar | |||||
| sikup | sikup | atrapar, arrestar | |||||
| sikwati | sikwate | chocolate, batir | Gusto kong mohigop ug sikwate panahon sa ting-ulan. | Me gusta tomar chocolate durante los días lluviosos. | |||
| En | secure | sikyu | sikyu | guardia de seguridad | |||
| sila | sila | ellos | Sila ang nitabang sa akong pagtuon. | Me ayudaron en mis estudios. | |||
| silab | silab | incendio, fuego, prender fuego | Nikaylap ang silab sa kalayo. | El fuego ardiente se extendió. | |||
| Sp | silabico | silabiku | silabiko | sílaba | |||
| labun | silabon | en cambio, en realidad, mientras | |||||
| silag | silag | rencor, odiar | Gikasilagan ko ikaw! | ¡Te guardo rencor! | |||
| silak | silak | haz, brillo | Nisilak ang iyang kagarbo. | Ella estaba radiante de orgullo. | |||
| silang | silang | amanecer | Momata na ko sa dili pa mosilang ang adlaw. | Me despierto antes del amanecer. | |||
| silang | silangan | este | Kon magluto ka, kinahanglan mag-atubang ka sa silangan. | Cuando estás cocinando, debes mirar hacia el este. | |||
| daub | silaub | resplandor | |||||
| silaw | silaw | haz, rayo, irradiar | Ablihi ang bintana aron mosulod ang silaw sa adlaw. | Abre la ventana para entrar los rayos del sol. | |||
| Sp | silbato | silbatu | silbato | silbar, silbato | Nakadungog ka sa silbato sa pulis? | ¿Escuchaste el silbato del policía? | |
| Sp | servir | sirbi | silbi | servir | Gipadayon gihapon nako ang pagsilbi kang Hari. | Seguí sirviendo al rey. | |
| silbi | silbi | así llamado, en calidad de | Ako ang silbing inahan sa mga bata. | Sustituyo a la madre de los niños. | |||
| silhig | silhig | barrer, escoba | Nanilhig si Nanay sa taas sa balay. | La madre barrió el primer piso de la casa. | |||
| sili | sili | pimiento | |||||
| silik | silik | aleta | Aduna bay silik ang tanang isda? | ¿Todos los peces tienen aletas? | |||
| simba | silimbahon | adorable | Ang iyang kaanyag silimbahon. | Su belleza es adorable. | |||
| silingan | silingan | vecino | Magtinabangon ang among mga silingan. | Nuestros vecinos son serviciales. | |||
| sil-ip | sil-ip | mirar furtivamente | Ayaw sil-ip sa banyo kon naay naligo. | No mire en el baño cuando alguien se esté bañando. | |||
| silit | silit | chorrear | Gusto ko mosulay ug sakay sa silit. | Quiero subirme a un jet. | |||
| Sp | celo | silu | silo | sensación de dolor | Nasilo ko kay ako ray wa imbitaha. | Me lastimé porque era el único que no estaba invitado. | |
| silung | silong | bajos, piso de abajo | Hulata ko diha sa silong. | Espérame abajo. | |||
| silung | silong | protegerse de la lluvia, proteger | Isilong ang kanding ug moulan. | Llevar a la cabra a refugiarse de la lluvia. | |||
| silung | silonganan | abrigo | Mao kini ang silonganan sa mga baka ug kanding. | Este es el refugio para vacas y cabras. | |||
| Sp | celo | silu | silos | celoso | Dili ka angay magsilos sa imong igsoong babaye. | No debes sentir celos hacia tu hermana. | |
| silut | silot | penalizar, castigo | Unsa ang silot kon dili ko makatambong sa miting. | ¿Cuál es el castigo en caso de no participar en la reunión? | |||
| silsil | silsil | formón, grabar | Gisilsil sa bato ang among duha ka ngalan. | Nuestros nombres fueron grabados en la piedra. | |||
| silung | silung | bajos, piso de abajo | Tana, magdula kita sa silong sa balay. | Vamos a jugar en la planta baja. | |||
| Sp | silla | silya | silya | silla | Palihug ug tongtong sa akong bag sa ibabaw sa silya. | Por favor pon mi bolsa encima de la silla. | |
| Sp | sello | silyu | silyo | sello | Paliti ko palihug ug silyo. | Por favor, cómpreme un sello. | |
| simag | simag | iluminar | |||||
| simagsima | simagsimag | alborotar | Gisimagsimag sa baboy ang hardin sa repolyo. | El cerdo arrasó el jardín de coles. | |||
| simang | simang | desviarse | Diha ta mosimang sa tuo. | Vamos a girar a la derecha aquí. | |||
| simusimu | simasima | comer un poco, picar | |||||
| simba | simba | adorar | Atong simbahon ang Ginoo sa tibuok natong kasingkasing. | Adoremos a Dios con todo nuestro corazón. | |||
| simba | simbahan | iglesia | Moadto ka ba sa simbahan cada Dominggo? | ¿Vas a la iglesia todos los domingos? | |||
| simba ku | simbako | ¡Que va! | Simbako! Maayo unta kon dili mahitabo. | ¡Que va! Ojalá que no suceda. | |||
| Sp | cemente | simintiriu | simenteryo | cementerio | Limpyo kaayo ang mga pribadong sementeryo. | Los cementerios privados son muy limpios. | |
| Sp | cemento | simintu | simento | cemento, hormigón | Ginama sa semento ang mga bungbong. | Las paredes están hechas de hormigón. | |
| simhut | simhot | oler | Pasimhota ko sa imong pahumot. | Déjame oler tu perfume. | |||
| Sp | semilla | similya | similya | semilla | |||
| simud | simod | labio superior, hocico | Nganong pabudlot sa imong simod? | ¿Por qué tuerces el morro? | |||
| Sp | simpatia | simpatya | simpatiya | simpatía | |||
| simpig | simpig | cerca | Isimpig ang imong dunggan sa bongbong. | Acerca la oreja a la pared. | |||
| Sp | cinc | sin | sin | lata, zinc | kanang sin og atop | ese tejado de zinc | |
| sina | sina | envidiar | Nasina sila nimo. | Ellos te envidian. | |||
| saad | sinaaran | prometido | |||||
| sabut | sinabtanan | comprensión | |||||
| sabut | sinabtanay | entendimiento mutuo | Kinahanglan magsinabtanay aron walay gubot. | Es importante entenderse mutuamente para evitar la confusión. | |||
| sinag | sinag | brillar | Nisinag ang suga sa plasa. | Las luces en la plaza están brillando. | |||
| sagadsad | sinagadsad | ruido de cojear | |||||
| sagul | sinagol | mezclado | Sinagolan ug gatas ang akong kape. | Mezclo leche en mi café. | |||
| sagup | sinagop | hijo/a adoptivo/a | Mahal ko kaayo ikaw bisan ug sinagop ka lang. | Te amo mucho aun siendo adoptado. | |||
| sagul | sinagulan | mezcla, mixtura | |||||
| salagma | sinalagma | por casualidad | Sinalagma lang ang akong tubag sa pangutana. | Podría responder la pregunta por suerte. | |||
| Sp | salvajes | salbahis | sinalbahis | implacable | Sinalbahis ang imong pagtratar sa mga mananap. | Eres tan despiadado en el tratamiento de los animales. | |
| salibay | sinalibay | basura | Ibutang kanang mga sinalibay sa karton. | Pon esa basura en la caja. | |||
| salig | sinaligan | persona clave, interino | Ikaw ang akong sinaligan nga amigo. | Eres mi amigo de confianza. | |||
| salikway | sinalikway | abandonado | Dinhi dad-a ang mga sinalikway nga kabataan. | Trae aquí los niños abandonados. | |||
| sanglay | sinangay | palanca | |||||
| sanglag | sinanglag | asado | Nakakaon ka na ug sinanglag nga mais? | ¿Has comido el maíz tostado? | |||
| sapid | sinapid | trenza | Sa gamay pa ko, kanunay nga sinapid ang akong buhok. | Cuando era joven, mi cabello siempre está trenzado. | |||
| saput | sinaputan | ropas | Sinaputan ug seda ang mga mananayaw. | Los bailarines están vestidos de seda. | |||
| sinati | sinati | conocer, familiar | |||||
| sinaw | sinaw | pulir, brillo | Butangi ug lana sa lubi ang imong buhok aron mosinaw. | Aplica aceite de coco en tu cabello para que brille. | |||
| sayud | sinayuran | novia | lalaking sinayuran | prometido | |||
| Sp | sindicato | sindikatu | sindicato | sindicato | Nibalhin sa laing lugar ang sindikato sa druga. | El sindicato de la droga ha trasladado a otro lugar. | |
| Sp | cine | cini | sine | cine, película | Manan-aw ta ug sine sa siyudad. | Vamos a ver la película en la ciudad. | |
| Sp | ciruera | sirigwila | sinegwelas | ciruela | |||
| Sp | cine | cini | sinehan | cine | Walay sinehan sa among lungsod. | No hay cine en nuestra ciudad. | |
| Sp | semana | simana | sinemana | semanal | Sinemana kon mouli si Papa. | Papá se va a casa semanalmente. | |
| abut | singabot | aproximarse | |||||
| singgaak | singgaak | gritar | |||||
| singgit | singgit | gritar | Misinggit ug kusog ang tawo. | La persona grita fuerte. | |||
| singhag | singhag | vociferar, ladrar | Maglagot ko kon naay mosinghag kanako. | Me enojaré si alguien me ladra. | |||
| singil | singil | exigir, reclamar | Iya kong gisingil sa akong utang. | Ella demandó el pago de mi deuda. | |||
| singka | singka | gruñir | |||||
| kamut | singkamot | maña | |||||
| singki | singki | sonido metálico | |||||
| singkit | singkit | unir | |||||
| singkit | singkit | ojos de hendidura, entornados | Singkit ug mata ang mga Intsik. | Los chinos son de ojos entornados. | |||
| Sp | cinco | sinku | singko | cinco | singko mil; Tagai ko ug singko pesos ipalit ug pan. | cinco mil; Dame cinco pesos para comprar pan. | |
| Sp | cincuent | sinkuinta | singkwenta | cincuenta | Nitambong mi sa ika-singkwenta ka tuig nga kasaulogan sa kasal. | Asistimos a un quincuagésimo aniversario de boda. | |
| singu | singo | oler | |||||
| singud | singod | observar atentamente | |||||
| singut | singot | sudor | Pahiri ang singot sa imong nawong. | Enjúgate el sudor de tu cara. | |||
| singsing | singsing | anillo | singsing sa pangako; Patan-awa ko sa imong singsing sa kasal. | anillo de compromiso; Muéstrame tu anillo de bodas. | |||
| singsing | singsingan | dedo anular | |||||
| sikup | sinikup | cautivo | Buhii na ang inyong mga sinikop. | Libera a tus cautivos. | |||
| Sp | chinelas | sinilas | sinilas | zapatilla, chinelas | Nawala ang pares sa akong sinilas. | Mis zapatillas están perdidas. | |
| sinina | sinina | ropa, vestido | Ibutang sa aparador ang imong mga sinina. | Pon tus vestidos en el armario. | |||
| sip-ak | sinip-ak | astilla | Naigo sa sinip-ak ang akong mata. | Una astilla me dio el ojo. | |||
| siruk | sinirok | tacaño, codicioso | Ayaw daw pagsinirok. | No seas codicioso. | |||
| Sp | sincero | sinsiru | sinsero | sincero | |||
| Sp | sencillo | sinsilyu | sinsilyo | moneda | Kuhaa ang sinsilyo sa bulsa sa akong bag. | Saca las monedas del bolsillo de mi bolso. | |
| sintak | sintak | tirar, atraer | Nganong nisintak man ka? | ¿Por qué estás tirando? | |||
| Sp | cintas | cintas | sintas | encaje, trenza, cinta | Tabangi ko ug pangita sa sintas sa akong sapatos. | Ayúdame a buscar mi cordón de zapato. | |
| Sp | sintoma | sintuma | sintoma | síntoma | Unsa ang mga sintoma sa sakit sa tinai? | ¿Cuáles son los síntomas de la enfermedad del intestino? | |
| Sp | cinturon | cinturun | sinturira | puente de cinturón | |||
| Sp | cinturon | cinturun | sinturon | cinturón | Sinturon ang gigamit sa pagbunal kaniya. | Un cinturón fue usado para azotarlo. | |
| sugat | sinugatan | recuerdo, regalo | Daghan kaayo ko ug sinugatan gikan sa Saudi. | Tengo muchos regalos de Arabia Saudita. | |||
| sugba | sinugba | asado | Nindot ug baho ang sinugba nga talong. | Una berenjena asada huele bien. | |||
| sugud | sinugdan | comienzo | |||||
| sugud | sinugdanan | principio, origen | Unsa man ang sinugdanan sa inyong panag-away? | ¿Cuál es el origen de vuestra lucha? | |||
| sugu | sinugo | mensajero, enviado | Pasudla sa simbahan sa sinugo sa hari. | Introduce al enviado del rey entre en la iglesia. | |||
| suhul | sinuhulan | empleado | Kami ang mga sinuhulan sa mayor aron manglimpyo sa kadalanan. | El alcalde nos contrata para limpiar las calles. | |||
| sulat | sinulat | artículo, escrito | |||||
| sulat | sinulatan | escritura, caligrafía | |||||
| sulay | sinulayan | prueba, ensayo | Mao kini ang sinulayan nga putos sa sabon. | Este es el paquete de prueba de jabón. | |||
| sinulug | sinulog | sinolog | fiesta del san. Niño, danza ritual de sinolog | ||||
| sulti | sinultihan | lenguaje, dialecto, idioma | |||||
| sumbung | sinumbong | acusado | Aduna bay kaugalingong abogado ang sinumbong? | ¿El acusado tiene su propio abogado? | |||
| sumpay | sinumpayan | articulación, enlace | Ayoha ang buslot sa sinumpayan. | Arregla el agujero de la costura. | |||
| Sp | soldado | sundalu | sinundalo | estilo militar | Sinundalo ang pagdisiplina sa among amahan kanamo. | Nuestro padre nos disciplinó con estilo militar. | |
| suruy | sinuroyan | resultado de vagar | |||||
| Sp | señal | sinyal | sinyal | señal | Nakasabot ka ba sa mga sinyal trapiko? | ¿Entendiste las señales de tráfico? | |
| Sp | seña | sinyas | sinyas | seña | |||
| siut | siot | estrecho, aglomerar, muchas hierbas | |||||
| sipa | sipa | patear | Kusog mosipa ang bata sulod sa akong tiyan. | El bebé dentro de mi barriga patea fuerte. | |||
| sipa | sipa | voz fuerte, sonido fuerte | Unya, dihay milanog nga sipang mga buto-buto. | Entonces sonaron explosiones ensordecedoras. | |||
| sip-ak | sip-ak | dividir, grieta | Nasip-ak ang dakong kahoy. | Se rompió el gran árbol. | |||
| ? | sipala | sipala | sipala | herida | |||
| sipat | sipat | sabelotodo, pedante | |||||
| Sp | sifilis | sipilis | sipilis | sífilis | Ang sakit nga sipilis makuha pinaagi sa pagpakighilawas. | La sífilis es una enfermedad infecciosa por contacto sexual. | |
| Sp | cepillo | sipillu | sipilyo | cepillo de dientes | Ang sipilyo angay ilisan kada tulo ka bulan. | El cepillo de dientes debe cambiarse cada tres meses. | |
| sipit | sipit | agarrar fuerte (entre las piernas), pinza | |||||
| siplat | siplat | mirada furtiva | Nipasiplat ko sa akong naibgan. | Miré a mi adoración furtivamente. | |||
| sipul | sipol | navaja | |||||
| sip-un | sip-on | moco, frio | Isikma ang imong sip-on. | Suénate las narices. | |||
| sipung | sipong | sellar, cerrar bolsa | |||||
| sip-un | sip-onon | frio, resfriarse | Mora man ko ug kasip-onon. | Parece que me resfrié. | |||
| sipsip | sipsip | clip, cortar | |||||
| sipsip | sipsip | chivarse, adular jabón | Si Robert nisipsip sa iyang amo nga ang iyang kauban nga trabahante wala nagtarung sa iyang trabaho. | Robert se chivó a su gerente de que su compañero de trabajo no estaba concentrando en su trabajo. | |||
| sipyat | sipyat | error, culpa | Daghan ug sipyat ang imong trabaho. | Tu trabajo tiene muchos errores. | |||
| Sp | cerrar | sirar | sira | cerrar | Ang museyo sira na. | El museo ya cerrado. | |
| Sp | cerrado | siradu | sirado | cerrado | Nganong sirado ang tindahan? | ¿Por qué está cerrada la tienda? | |
| Sp | cerrado | siradu | siraduan | cerrar | Siraduan na kining sinehan kay law-ay ug mga pasundayag. | Este teatro está cerrado debido a espectáculos indecentes. | |
| Sp | server | sirbi | sirbi | servir | walay sirbi | inútil | |
| sirbi | sirbi | así llamado, en calidad de | |||||
| Sp | sirena | sirina | sirena | sirena | Nakadungog ka sa sirena sa bumbero? | ¿Escuchaste la sirena del camión de bomberos? | |
| Sp | sirena | sirina | sirena | sirena | Motuo ka ba nga adunay mga sirena? | ¿Crees que hay sirenas? | |
| Sp | cerrar | sirar | sirhi | cerrar | |||
| siril | siril | buscar, dominar | |||||
| sirit | sirit | chorrear | |||||
| Sp | circo | sircu | sirko | circo | Nagtrabaho sa sirko ang akong tiyo. | Mi tío trabaja en un circo. | |
| Sp | cero | siru | siro | cero | Nasiro ko sa among test karon. | Tengo un cero en nuestra prueba de hoy. | |
| siruk | sirok | codicioso, insaciable, gustar mucho | |||||
| Sp | cierto | syirtu | sirto | cerciorarse, cierto | |||
| Sp | cirujano | siruhanu | siruhano | cirujano | Wala diri ang siruhano nagbakasyon sa Uropa. | La cirujana no está aquí, ella está de vacaciones en Europa. | |
| En | cereal | siryal | siryal | cereal | Siryal ang among kan-on para pamahaw. | Comemos cereales para el desayuno. | |
| sisi | sisi | rasgar, desgarrar | Adunay sisi ang akong tuhod. | He tenido una cortadura en la rodilla. | |||
| sista | sista | guitarra | Naputol ang kwerdas sa akong sista. | La cuerda de mi guitarra fue cortada. | |||
| Sp | sistema | sistima | sistema | sistema | Maayo ba nga atong usbon ang sistema sa atong panggobyerno? | ¿Es bueno que cambiemos el sistema de nuestro gobierno? | |
| Sp | citar | sitar | sitar | citar | |||
| Sp | sitio | sityu | sitio | barrio, área | Gamay nga lugar sa baryo ang sitio. | Sitio es un área pequeña de un barrio. | |
| sitsit | sitsit | embromar, ridiculizar, chiflar | Ayaw sitsiti ang dalaga. | No te burles de la dama. | |||
| Sp | situacion | situwasyun | sitwasyon | situación | |||
| siwang | siwang | labio leporino | Dili angay kataw-an ang siwang. | No se burle del labio leporino. | |||
| siwil | siwil | salir afuera | Nisiwil ang pistola sa imong bulsa. | El arma sobresale de tu bolsillo. | |||
| siwit | siwit | clítoris | Usa sa mga lugar nga erotika sa babaye ang siwit. | Una de las zonas eróticas de una mujer es el clítoris. | |||
| siwitsiwit | siwitsiwit | chisme | Dili angay tuhoan ang mga siwitsiwit. | No debemos creer en los chismes. | |||
| siya | siya | el, ella | |||||
| siya ug | siyag | siya + ug | siyag kauban | ella y su compañera | |||
| siyagit | siyagit | gritar | Siya hadlokan kaayo ug ok-ok, kung makakita gani siya ug ok-ok mosiyagit dayon. | Tiene miedo de la cucaracha, si la viera gritaría de inmediato. | |||
| siyam | siyam | nueve | Tinuod ba nga dunay siyam ka kinabuhi ang mga iring? | ¿Es verdad que los gatos tienen nueve vidas? | |||
| siyam | siyam-siyam | en el último momento | |||||
| siyaruk | siyaok | gritar | |||||
| siyaru | siyaro | ¡Es increíble! | sentimiento de incredulidad | ||||
| Sp | siempre | syimpri | siyempre | por supuesto, siempre | Ang anak nako guwapo, siyempre liwat nako. | Mi hijo es guapo, claro que es mi herencia. | |
| Sp | ciento | syintu | siyento | cien, ciento | Siyento singkwenta ka sako sa bugas humay ang abot namo kada ani. | Cada cosecha obtenemos ciento cincuenta sacos de arroz. | |
| Sp | ciudad | siyudad | siyudad | ciudad | Siyudad sa Sugbo | ciudad Cebu | |
| subli | sobli | de nuevo, repite, renueva | Basaha ug sobli ang sulat. | Lee la carta de nuevo. | |||
| Sp | sobra | subra | sobra | exceso, sobra | Ang mga bisita may tulo ka misobra sa baynte kabuok. | Los visitantes son 23 personas. | |
| Sp | sobre | subri | sobre | sobre | Palihug paliti ko ug sobre nga puti. | Por favor, cómpreme un sobre blanco. | |
| Sp | sodio | sudyu | sodyo | sodio | Hayag kaayo ang sodyo nga suga. | La luz de sodio es muy brillante. | |
| Sp | soldar | sulda | solda | soldar | Tigsolda ug alahas ang akong ig-agaw. | Mi primo es un soldador de joyerías. | |
| Sp | solido | sulidu | solido | sólido | Solido kaayo ang among panaghigalaay. | Nuestra amistad es muy sólida. | |
| sulu | solo | antorcha | Nalingaw ko sa akong giapilan nga parada sa sulo. | Disfruté uniéndome al desfile de la antorcha. | |||
| sul-ub | sol-ob | vestirse, insertar | Ayaw pagsol-ob ana. | No te pongas eso. | |||
| Sp | zoologia | suluhiya | solohiya | zoología | Gusto ko magtuon ug solohiya. | Quiero estudiar zoología. | |
| Sp | sombra | sumbra | sombre | sombrío | |||
| Sp | zona | suna | sona | zona, distrito | Aduna kami panagtigom sa among sona. | Tenemos reunión de zona. | |
| Sp | soneto | sunitu | sonanoy | soneto | Malingaw ko ug basa ug sonanoy. | Me gusta leer sonetos. | |
| Sp | sonata | sunata | sonata | canción, sonata | Unsa nga sonata ang imong gusto? | ¿Qué canción te gusta? | |
| Sp | sofa | supa | sopa | sofá | |||
| Sp | sorbete | surbiti | sorbete | helado, sorbete | Ube nga sorbete ang akong paborito. | Ube es mi helado favorito. | |
| Sp | sorpress | surprisa | sorpresa | sorpresa | |||
| sama | sosama | parecido | |||||
| susu | soso | pecho | Kaming tanan gipasoso sa among mama. | Todos fuimos amamantados por nuestra madre. | |||
| Sp | socialista | susyalista | sosyalista | socialista | Uyon ka ba sa usa ka sosyalista nga gobyerno? | ¿Está de acuerdo con un gobierno socialista? | |
| Sp | socio | susyu | sosyo | socio | |||
| Sp | sociologí | susyuluhia | sosyolohiya | sociología | Nagtrabaho ko sa departamento sa sosyolohiya sa university. | Trabajé en el departamento de sociología de la universidad. | |
| Sp | soya | suya | soya | soja | Ang soya puno sa protena. | La soja es rica en proteínas. | |
| Sp | estricto | istriktu | strikto | estricto, rígido | Nasobrahan ka strikto ang among superbisor. | Nuestro supervisor es demasiado estricto. | |
| suag | suag | dar náuseas | |||||
| suba | suba | río | Nagtukod mi ug payag sa daplin sa suba. | Hemos construido una choza cerca del río. | |||
| suba | suba | hemorragia uterina | |||||
| subang | subang | salir (el sol), aparecer | Pagsalop sa adlaw misubang ang daktul. | Cuando cayó el sol, la luna llena salió | |||
| Sp | subasta | subasta | subasta | subasta | Gisubasta sa ahensya ang mga alahas. | La casa de empeños subastaba las joyas. | |
| subay | subay | cumplir, seguir | subay niini | conforme a esto | |||
| subu | subhan | templar hierro | |||||
| subid | subid | pescar con barco | |||||
| Sp | subida | subida | subida | ascenso, subida | |||
| Sp | subir | subir | subir | aumentar, subir | |||
| Sp | submarin | submarinu | submarino | submarino | Kanus-a kaha ko makasakay ug submarino? | ¿Cuándo puedo montar en submarino? | |
| subu | subo | lamentarse, sentirse triste | Nasubo ako pag-ayo. | Lo siento mucho. | |||
| subul | subol | germinar, brotar | Nisubol ang mga mongos nga akong gitanom. | Las semillas de mungo que sembré han brotado. | |||
| Sp | soborno | suburnu | suborno | soborno | Ayaw tudloi ang mga bata mahitungod sa suborno. | No enseñes a los niños sobre sobornos. | |
| Sp | sobra | subra | subra | exceso, sobra | Dad-a sa inyoha ang sobra nga pagkaon. | Trae el exceso de comida a tu casa. | |
| Sp | sobre | subri | subre | sobre | |||
| subsub | subsob | frecuente | Masubsob ang pahimagno sa babaye ngadto sa lalaki. | Las mujeres siempre aconsejan a los hombres. | |||
| subu | subu | hervir, agua a fuego, templar hierro, iniciar | |||||
| sulud | sud | en | |||||
| sula | sud-an | viandas, plato, comida | lami nga sud-an | plato delicioso | |||
| sulud | sudlan | contener, rellenar | Sudlan nako ug mga bato kanang sako. | Llenaré ese saco con piedras. | |||
| sulud | sudlanan | envase | Ang bag-ong bino isulod sa mga sudlanan nga bag-o. | El vino nuevo se pone en un recipiente nuevo. | |||
| sudlay | sudlay | peine | Ang sudlay nako gama sa bagal sa pawikan. | Mi peine es de carey (caparazón de tortuga). | |||
| sulud | sudli | llenar | |||||
| sulud | sudlunon | interior | |||||
| sud-ung | sud-ong | mirar fijamente, observar, considerar | Dili siya makaako ug sud-ong nako. | No puede permitirse ver mis ojos. | |||
| sudiya | sudya | reprochar, indicar | |||||
| sulug | sug | corriente, torrente | |||||
| suga | suga | luz | Palonga ang suga. | Apaga la luz. | |||
| sugaan | sugaan | lámpara | Nahurot na ang gas sa akong sugaan. | Se ha acabado el gas de mi lámpara. | |||
| sugakud | sugakod | soportar, resistencia | Dili na makasugakod sa paglakaw ang akong lolo. | Mi abuelo no puede soportar caminar. | |||
| sugal | sugal | jugar | Ang kwarta dili angay usikan sa sugal. | El dinero no debe desperdiciarse en juegos de azar. | |||
| sugamak | sugamak | chocar, encontrar | |||||
| sug-ang | sug-angan | estufa | Uling ang among gigamit nga sug-angan. | Utilizamos carbón vegetal para nuestra estufa. | |||
| sugal | sugarol | jugador | |||||
| sugat | sugat | encontrar | Sugaton tika ugma alas tres sa hapon. | Te veré mañana a las tres de la tarde. | |||
| sugat | sugatanan | lugar de encuentro | Sa parke ang kasagaran nga sugatanan sa mga managhigugmaay. | El lugar donde los amantes se encuentran es generalmente en el parque. | |||
| sugba | sugba | asar | Isugba ang lab-as nga mga isda. | Asa los pescados frescos. | |||
| sugba | sugbahanan | parrilla | Ibutang sa hardin ang atong dekuryente nga sugbahanan. | Pon nuestra parrilla eléctrica en el jardín. | |||
| sugbu | Sugbo | ciudad Cebu | Adto mi sa Sugbo magbakasyon. | Pasaremos nuestra vacaciones en la ciudad de Cebú. | |||
| sugud | sugdan | empezar | Ato nang sugdan ang atong panagtigom. | Comenzaremos nuestra reunión. | |||
| sugid | sugid | narrar | Isugid ang imong kaagi didto sa kalasangan. | Narra tus experiencias en el bosque. | |||
| sugilambun | sugilambong | novela | Daghan ako ug koleksyon sa mga sugilambong ni Danielle Steel. | Tengo muchas colecciones de novelas de Danielle Steel. | |||
| sugid | sugilanon | cuento | Kahibolungan kaayo ang sugilanon sa kinabuhi ni Sindbad. | La historia de la vida de Sindbad es muy sorprendente. | |||
| sugid | sugilon | decir, narrar | Isugilon nako nimo ang tanan. ; pila may sugilon | Te lo contaré todo. ; En resumidas cuentas, | |||
| sugid | suginlan | testificar | Gisuginlan ko sa akong amiga nga gilugus siya sa iyang uyab. | Mi amiga me dijo que su novio la violó. | |||
| sugkay | sugkay | revolver, batir | Ayoha pagsugkay ang akong giluto nga maja blanca. | Revuelvo bien cuando cocino Maja Blanca. | |||
| sugmat | sugmat | recaída, recaer | Nisugmat na pod ang sakit sa akong tiyan. | Tuve una recaída en el dolor de estómago. | |||
| sugnib | sugnib | encender, incitar, prender fuego | Gisugniban ni Robert ang mga estudiyante pag-demonstrate. | Robert agitó a los estudiantes para que se manifestaran. | |||
| sugnud | sugnod | leña, incitar, combustible | Ang imong sulti nagsugnod sa ilang away. | Tus declaraciones agregan combustible (echan leña) a su disputa. | |||
| sugu | sugo | comando, ordenar | Sugoa siya pagkuha ug tubig. | Ordénale que consiga agua. | |||
| sugud | sugod | empezar | Sugod na ta. | Empecemos. | |||
| suguk | sugok | invadir, precipitarse | Nganong nisugok man ka sa among balay? | ¿Por qué te entrometiste en nuestra casa? | |||
| sugung | sugong | barril, tubo de bambú | Napuno na ba kanang sugong? | ¿Ya está lleno ese contenedor de bambú? | |||
| sugu | sugosugoon | recado | |||||
| sugut | sugot | acceder, ponerse de acuerdo | Sugot ka? Sige, mosugot ko. | ¿Estás de acuerdo? Si. | |||
| sugpa | sugpa | vomitar sangre | |||||
| Ta | sugpu | sugpu | sugpo | gamba | Mas dako ang sugpo kay sa pasayan. | La gamba es más grande que el camarón. | |
| sugpu | sugpo | obstruir, refrenar, terminar | Dili angay nga sugpoon ang hustisya. | No debemos obstruir la justicia. | |||
| sulugsulug | sugsog | herir, burlarse, molestar | |||||
| sugut | sugta | acceder, ponerse de acuerdo | |||||
| sugat | sugton | encontrar | |||||
| sugut | sugton | acceder, ponerse de acuerdo | |||||
| sugwak | sugwak | chorro, rebosar | |||||
| sugyut | sugyot | sugerir, motivar, incitar | Atong paminawon ang inyong mga sugyot. | Vamos a escuchar tus sugerencias. | |||
| Sp | sugestio | suhistyun | suhestiyon | sugerencia, sugestión | |||
| suhid | suhid | buscar, comprobar, escanear | Gisuhid kon wa ba kini patak sa dugo. | Habían inspeccionado si tenía una marca de sangre dispersa. | |||
| suhitu | suhito | conocido, versado | |||||
| suhul | suhol | contratar, pagar, salario | Karon ko magsuhol sa mga panday. | Hoy contrataré carpinteros. | |||
| suhung | suhong | ineficacia del poder mágico | |||||
| suhut | suhot | camino a través, pescar por trampa | |||||
| suhul | suhulan | sueldo, salario | |||||
| suka | suka | vómito | Suka kay mabdos man. | Yo vomité porque estoy embarazada. | |||
| suka | suka | vinagre | Ang suka sa lubi mao ang aslom kaayo. | El vinagre de coco es muy agrio. | |||
| sukad | sukad | desde | sukad sa sinugdanan; sukad sa akong pagkabata | desde el comienzo; desde mi infancia | |||
| sukad | sukad | sacar, cucharón | Sukada na ang kan-on sa kaldero. | Servir el arroz de la olla con un cucharón. | |||
| sukad | sukad karon | desde ahora | Sukad karon dili na ko magsugal sa casino. | De ahora en adelante, nunca apostaré en el casino. | |||
| sukad | sukad masukad | nunca, por nada del mundo | |||||
| sukamud | sukamod | tropezar | |||||
| suku | suk-anon | gruñón, disgustado | Masuk-anon siya nga mipauli sa ilaha. | Ella se fue a casa sintiéndose de mal humor. | |||
| sukad | sukaranan | principio, base | Unsay sukaranan sa imong reklamo? | ¿Cuál es la base de su reclamo? | |||
| sukarap | sukarap | tambalear, tentar | |||||
| sukud | sukdanan | escala, regla | |||||
| sukud | sukdon | medir | Akong sukdon ang imong gitas-on. | Voy a medir tu altura. | |||
| suki | suki | cliente, asiduo | |||||
| sukip | sukip | incluir, insertar | Isukip sa sobre ang imong bayad. | Adjunta tu pago en el sobre. | |||
| sukit | sukit | preguntar | |||||
| sukit | sukitsukit | interrogar | Mahadlok ko kon sukit-sukiton. | Tengo miedo de que me interroguen. | |||
| sukli | sukli | cambio | Imo na ang sukli. | Quédese con el cambio. | |||
| sukmag | sukmag | golpear con un puño | Sakit gihapon ang pikas mata nako nga gisukmag niya. | El ojo que fue golpeado todavía es doloroso. | |||
| sukmag | sukmagay | boxeo, pelea | Nganong imo kong gihagit ug sukmagay? | ¿Por qué me desafías a una pelea? | |||
| sukmat | sukmat | confrontar, quejar | Ayaw ko ug sukmati kay wala koy sala. | No te me quejes, no es mi culpa. | |||
| sukna | sukna | interrogar | |||||
| suku | suko | enfadarse | |||||
| sukud | sukod | tamaño, medir | Unsay sukod sa imong hawak? | ¿Cuál es el tamaño de tu cintura? | |||
| sukul | sukol | desobedecer, resistir, rebelarse | Ayaw ug sukol sa imong ginikanan. | No te resistas a tus padres. | |||
| sukut | sukot | cobrar, preguntar | Gisukot na ko niya sa akong utang. | Le pagué mi deuda. | |||
| suksuk | suksuk | insertar, meter | Isuksuk kining kwarta sa imong bulsa. | Mete este dinero en tu bolsillo. | |||
| sukut | suktonon | préstamo | Daghan pa kaayo ko ug suktonon. | Todavía tengo un montón de cuentas por cobrar. | |||
| sukwahi | sukwahi | desacuerdo contrariamente | Sukwahi ang akong panglantaw sa imoha. | Mi punto de vista es contrario al tuyo. | |||
| sula | sula | viandas | Bulad ang among gisula sa kan-on. | Comemos pescado seco para acompañar nuestro arroz. | |||
| sulab | sulab | filo, hoja | Hait kaayo ang sulab sa iyang espada. | El filo de su espada es muy agudo. | |||
| labi | sulabi | exceso | |||||
| sulad | sulad | abismo, infierno | Dili ko moadto sa sulad sa mga demonyo. | No iré al abismo del demonio. | |||
| sulagma | sulagma | casualidad, coincidente | Sulagma nga nakatubag siya sa pangutana sa maestra. | Él pudo responder la pregunta del maestro por casualidad. | |||
| sulang | sulang | mandíbula | |||||
| sulat | sulat | escribir, carta | Sulat lang inig-abot nimo. | Escríbeme cuando llegues. | |||
| sulaw | sulaw | deslumbrante | Sulaw kaayo ang imong puting sinina. | Tu vestido blanco es tan deslumbrante. | |||
| sulay | sulay | probar | Sulayi lang. | Sólo inténtalo. | |||
| sulay | sulaysulay | experimentar | |||||
| sulbad | sulbad | resolver | Akoy naghimo sa problema ako ra sad ang mosulbad ani. | Yo he causado el problema, así soy el que lo resuelva. | |||
| sulbung | sulbong | oleada, zoom, ebullición | Pagbuto ang bomba sa dagat misulbong ang daghang tubig. | La bomba explotó en el mar y saltó mucha agua. | |||
| suli | sule | buscar, mirar | Nagsule ko sa akong pitaka. | Estoy buscando mi bolso. | |||
| suli | suli | marcha atrás | |||||
| sulinga | sulinga | entrecerrar los ojos | Nganong sulinga man ang imong mata kon mobasa? | ¿Por qué entrecierras los ojos cuando lees? | |||
| suliran | suliran | problema | Ikaw ra gyud ang makasulbad sa imong suliran. | Eres el que puede resolver tu problema. | |||
| sulirap | sulirap | convulsión | Misulirap iyang mga mata. | A ella le dio un ataque. | |||
| sulirat | sulirat | abrir mucho los ojos | |||||
| suliyaw | suliyaw | grito de entusiasmo | Misuliyaw ang mga tawo pagkabati sa balita sa kadaugan. | La gente gritaba al escuchar la noticia de la victoria. | |||
| sulung | sulngon | atacar | Sulngon nato ang atong mga kaaway. | Atacamos a nuestros enemigos. | |||
| Sp | solo | sulu | sulo | solo | Sulohon ko lang ang kanta. | Haré esta canción un solo. | |
| sul-ub | sul-ob | vestirse, insertar | Angayan kaayo ka sa imong gisul-ob nga karsones. | Te ves bien con pantalones. | |||
| sulud | sulod | entrar, dentro | Naa sa sulod sa pitaka nako ang hulagway nimo. | Hay una foto tuya dentro de mi billetero. | |||
| sulud | sulod sa | incluido, dentro de | sulod sa tulo ka bulan | dentro de tres meses | |||
| sulug | sulog | corriente, torrente | |||||
| sulugsulug | sulogsulog | broma, burlarse | Ayaw ug tuo kaniya, sulogsulog ra kana. | No le creas, eso es solo una broma. | |||
| sulung | sulong | atacar | Gisulong sa mga rebelde ang kampo sa mga sundalo. | Los rebeldes atacaron el campamento de los soldados. | |||
| sulung | sulong | mirar | |||||
| sul-ut | sul-ot | llevar, poner | Unsa imong isul-ot sa kalingawan? | ¿Qué te pondrás en la fiesta? | |||
| Sp | sulfato | sulpatu | sulpato | sulfato | Aduna bay sulpato sa tambal nga imong gitumar? | ¿Hay un sulfato en la medicina que está tomando? | |
| sulsul | sulsol | incitar | |||||
| sulti | sulti | hablar | Gisultihan dayon niya si Hari sa giingon ni Eska. | Le habló al rey sobre lo que Eska le dijo. | |||
| sulti | sultihanay | charla, negociación | Gusto kong makigsultihanay nimo ug seryoso. | Me gustaría hablar contigo en serio. | |||
| sulti | sultihay | diálogo | Nagkasultihay na mi sa lider sa unyon. | Ya tuve una negociación con el dirigente sindical. | |||
| sulti | sultisulti | rumor | Ayaw ug tuo nianang mga sultisulti sa opisina. | No creas esos chismes de oficina. | |||
| sulud | sulud | entrar, dentro | Ayaw ug sulod sa mga ginadiling lugar. | No entren en las áreas restringidas. | |||
| sulud | suludlan | contenedor | |||||
| sugu | sulugoon | sirviente | Bayente na ka tuig nga nagserbisyo kanamo ang among sulogoon. | Nuestra sirvienta nos había servido durante veinte años. | |||
| Sp | solo | sulu | suluha | solo | Suluha! | Lo haces solo! | |
| sulbad | sululbaron | rompecabezas | Malingaw ko ug tubag sa sululbaron sa magazin. | Me gusta resolver los rompecabezas de la revista. | |||
| sunud | sulundon | ejemplo | Nangita ka ba ug sulundon nga bana? | ¿Estás buscando un marido ideal? | |||
| Sp | sumar | suma | suma | sumar | Nagsuma ko sa nagasto. | He sumado los gastos. | |
| sumad | sumad | aniversario | Sumad karong adlawa maoy pagkamatay sa among lolo. | Hoy es el aniversario de la muerte de mi abuelo. | |||
| sumala | sumala | según, dicen que | Sumala nila ikaw dili malipay. | Dicen que no eres feliz. | |||
| sakay | sumasakay | pasajero | |||||
| salmut | sumasalmot | partícipe | Usa kami sa mga sumasalmot sa tigi sa sayaw. | Somos uno de los participantes en el concurso de baile. | |||
| sangka | sumasangka | contendiente | Asa ang sunod nga sumasangka? | ¿Dónde está el próximo contendiente? | |||
| sayaw | sumasayaw | bailarín | Kanunay nga nagbansay ang mga sumasayaw sa sinulog. | Los bailarines de Sinulog siempre practican. | |||
| sumay | sumay | repetir | Sumaya kon unsa ang akong gibuhat. | Repite lo que he hecho. | |||
| sumay | sumaysumay | imitar | Imo lang kong gisumaysumay sa akong gisulti. | Solo imitas lo que dije. | |||
| sumbag | sumbag | golpear | Gisumbag ni Alex ang iyang suod nga higala. | Alex golpeó a su mejor amigo. | |||
| sumbag | sumbagay | pelea de puños | Ngano sila si Roy ug Boy nagsumbagay. | ¿Por qué Roy y Boy están peleándose a puñetazos? | |||
| balik | sumbalik | resultar negativo, reaccionar, boomerang | Ang tanan nga imong pagpasakit sa balatian sa tawo, mosumbalik ra na nimo. | Todo lo que hieras los corazones de otras personas volverá a ti. | |||
| sumban | sumbanan | modelo, patrón, ejemplo | Himoa ang imong kaugalingon nga sumbanan sa maayong buhat sa mga estudyante. | Hazte un buen modelo para los alumnos. | |||
| sumbingay | sumbingay | parábola, metáfora | |||||
| sumbuhan | sumbohan | cañón del fusil | |||||
| sumbung | sumbong | acusación, acusar, informar | Sumbong sa pulis. | Informa a la policía. | |||
| sumu | sumo | monótono, fastidiar | Sumo paminawon ang iyang tingog. | Su voz suena monótona. | |||
| sum-uk | sum-ok | empujar, sumergirse | Nakasum-ok na ang ayroplano sa mga panganod. | El avión se zambulló en las nubes. | |||
| sum-ul | sum-ol | aburrirse, cansarse | Sum-ol tan-awon ang iyang nawong. | Estoy cansado de mirar su cara. | |||
| sumpa | sumpa | palabras mágicas para defender | |||||
| sumpaki | sumpaki | oponer, hostilizar, detestar | Nisumpaki ko sa gusto sa akong ginikanan. | Estaba en contra de la voluntad de mis padres. | |||
| sumpay | sumpay | continuación, enlace, añadir | Mao kini ang sumpay sa akong estorya. | Esta es la continuación de mi historia. | |||
| sumpay | sumpayan | continuar | sumpayan pa | continuará | |||
| sumpu | sumpo | serenar | Sumpoa ang maot nga batasan sa imong anak. | Haz tu hijo parar las travesuras. | |||
| sumsum | sumsum | beber y comer | |||||
| sumsum | sumsuman | tapa | Maayo ang sashimi nga sumsuman sa bino. | El sashimi es bueno para beber vino | |||
| sugud | sumusugod | principiante, neófito | Dili pa kaayo siya maayo kay sumusugod pa man. | No es tan bueno porque todavía es un principiante. | |||
| sunud | sumusunod | sucesor, seguidor | Ang prinsipe mao ang sumusunod sa hari. | El príncipe es el sucesor del rey. | |||
| suna | suna | preguntar, consultar de nuevo | |||||
| Sp | sondalez | sundalisa | sundalisa | carta de propuesta de matrimonio | |||
| Sp | soldado | sundalu | sundalo | soldado | Ang mga sundalo layo sa ilang mga pamilya. | Los soldados están lejos de sus familias. | |
| sunud | sundanan | patrón, prototipo | Dad-a lang kining sundanan sa sinina. | Solo trae este patrón para el vestido. | |||
| sundang | sundang | bolo | |||||
| sundayag | sundayag | espectáculo | |||||
| sundug | sundog | imitar | Ayaw pagsundog sa imong mga amigo. | No imites a tus amigos. | |||
| sunud | sundon | seguir | Ang imong sugo lisud sundon. | Es difícil seguir tu orden. | |||
| sungasung | sungasong | enfrentarse | |||||
| sungay | sungay | cuerno, astas | Nindot tan-awon ang sungay sa usa kay daghang sanga. | Los cuernos de ciervo son agradables a la vista debido a que tienen muchas ramas. | |||
| sungay | sungay | bisabuelo | |||||
| sung-ay | sung-ay | llevar sobre los hombros | |||||
| sungkab | sungkab | robar alimentos | |||||
| sungku | sungko | contacto, alcanzar | |||||
| sungkud | sungkod | bastón, palo | Ang akong tiya migamit ug sungkod sa paglakaw. | Mi tía usa un bastón para caminar. | |||
| sungkud | sungkod | bisnieto/a | |||||
| sungu | sungo | pico | Taas ug sungo ang langgam nga nagpuyo duol sa tubig. | Las aves que viven cerca del agua tienen un pico largo. | |||
| sungug | sungog | irritar, enfadar | Ikaw sige ug sungogsungog nako. | Siempre me irritas. | |||
| sungsung | sungsong | taponar, corcho, enchufar | Isongsong ang bentilador aron moandar. | Enchufe el ventilador eléctrico para que funcione. | |||
| sunud | sunod | seguir | Ayaw kabalaka sa mosunod nga adlaw.; sunod bulan ; sunod ugma | No te preocupes por el mañana. ; próximo mes ; pasado mañana | |||
| sunud | sunodsunod | perseguir | Ang iro namo sige ug sunodsunod nako bisag asa ko moadto. | Nuestro perro me sigue a donde quiera que vaya. | |||
| sunug | sunog | fuego, arder | Nagsugod ang sunog sa bodega. | El fuego empezó en el almacén. | |||
| sunup | sunop | filtrarse, penetrar | Dali ra nga gisunup sa yuta ang tubig sa ulan. | El agua de lluvia filtra fácilmente el suelo. | |||
| sunuy | sunoy | gallo | Ang usa ka sunoy nga binuhi ni papa himoon kuno na niya nga tigpasanay. | Mi padre dice que hará de uno de sus gallos un criador. | |||
| suntuk | suntok | golpear | |||||
| suntuk | suntokay | pelea | |||||
| sunud | sunud | seguir | |||||
| suud | suod | íntimo, cercano | Ang mga suod nakong higala ug paryente lamang ang imbitado sa akong kasal. | Solo mis amigos y parientes cercanos están invitados a mi boda. | |||
| suuk | suok | esquina | Nakita nako ang dugay nang nawala nga pares sa areyos ni mama sa suok sa bodega. | Encontré el par de pendientes perdidos en la esquina del trastero. | |||
| suun | suon | imitar, llenar | Gusto ko mosuon sa nilaktan sa mga modelo. | Quiero imitar la forma de caminar de las modelos. | |||
| suut | suot | usar, ponerse | Suota na ang imong bag-o nga bestida. | Ponte la ropa nueva ahora. | |||
| suut | suot | apretar | |||||
| supak | supak | violar, oponerse | supak sa balaod | contra las reglas | |||
| supang | supang | regordete, robusto | Supang ka tan-awon. | Te ves robusto. | |||
| supil | supil | contra, rebelde | |||||
| sup-it | sup-it | poner, esconder | Gisup-it nako ang kuwarta ilalom sa libro. | He puesto el dinero debajo del libro. | |||
| Sp | soportar | supurtar | suportahan | apoyo | Suportahan ka nako sa imong mga plano. | Te apoyaré con tus planes. | |
| Sp | soportar | supurtar | suportar | apoyo, soportar | |||
| suput | supot | bolsa de papel, bolsa de plástico | Isulod sa supat ang mga purutas. | Pon las frutas en la bolsa de plástico. | |||
| suput | supot | cerbatana | |||||
| supsup | supsup | chupar, absorber | Iyang gisupsup ang dugo nga migawas sa samad sa akong liog. | Chupó la sangre del corte de mi cuello. | |||
| Sp | sur | sur | sur | sur | Ang akong lolo nagpuyo sa Ilocos Sur. | Mi abuelo vive en el sur de Ilocos. | |
| sura | sura | molestar | Pirme kong gisura sa akong mga kadula. | Mis compañeros de juego siempre se burlaban de mí. | |||
| sura | surasura | burlarse | Gisurasura ko sa akong mga igsoon kay bati man ko ug nawong. | Mis hermanas siempre se burlaban de mí por mi cara fea. | |||
| suruk | surok | hervir | Nagsurok pa ning akong duga sa kalagot. | Mi sangre todavía estaba hirviendo por la ira. | |||
| suruy | suroy | deambular, vagar | Diin ka mosuroy gabii? | ¿Por dónde vagabas anoche? | |||
| suruy | suroyan | amante de las diversiones | |||||
| suruy | suroyanan | parque, lugar para pasear | Asa ang nindot nga suroyanan dinhi? | ¿Dónde hay un buen lugar para pasear cerca de aquí? | |||
| suruy | suroy-suroy | viajar, caminar | Kon diha pay akong usa ka milyong pesos, nagsuroy-suroy unta ako libot sa kalibutan. | Si tuviera un millón de pesos, viajaría por todo el mundo. | |||
| Sp | sorpresa | surprisa | surpresa | sorpresa | Nasurpresa ko pagkakita niya. | Me sorprendió cuando lo vi. | |
| Sp | zurcir | sursi | sursi | zurcir, remiendo | Palihug ko ug sursi sa nagisi nako nga karsones. | ¿Podrías zurcir mis pantalones rotos? | |
| Sp | jesus | hisus | sus | Jesús, Dios mío. | |||
| sama | susama | parecido | Nagbasol ko ang susamang panghitabo nasubli. | Lamento que se repitiera el mismo incidente. | |||
| susu | sus-an | mamaria | mananap nga sus-an | mamíferos | |||
| susi | susi | investigar | Gisusi na sa taga City Health ang tubig nato kung luwas ba kini. | Vinieron los de la Oficina Municipal de Salud y comprobaron si nuestra agua era segura. | |||
| susi | susihon | investigar | Susihon sa taga NBI ang lugar diin nahitabo ang krimen. | La persona del NBI inspeccionará el lugar donde ocurrió el crimen. | |||
| Sp | suscripci | suskripsyu | suskrisyon | suscripción | Adunay akoy usa ka tuig nga sukrisyon sa magasin sa kababayenhan. | Tengo una suscripción de un año a una revista para mujeres. | |
| susu | suso | pecho | |||||
| Sp | sospech | suspitsadu | suspetsado | sospechar, presunto | Nadakpan na sa kapulisan ang mga suspetsado. | La policía ha detenido a los sospechosos. | |
| Sp | sospech | suspitsa | suspitsa | sospecha | |||
| Sp | sustanci | sustansya | sustansya | nutrimento, sustancia | Mangaon ta kanunay ug masustansya nga mga pagkaon. | Vamos a tomar alimentos nutritivos siempre. | |
| Sp | sustento | sustintu | sustento | nutrir, apoyo, sustento | Dako kaayo ug sustento nga madawat si Grace sa iyang uyab nga hapon. | Grace recibió un gran apoyo financiero de su novio japonés. | |
| Sp | sustento | sustintu | sustintohan | ayuda | |||
| suta | suta | inspeccionar, confirmar | Akong nasuta kon unsa ka kamatinabangon. | He visto qué cooperativo eras. | |||
| sutuy | sutoy | rápido, acelerar | |||||
| sutsut | sutsut | silbido, abuchear | |||||
| suub | suub | lanza | |||||
| suud | suud | íntimo, cercano | |||||
| suuk | suuk | esquina | |||||
| suut | suut | vestir | |||||
| sulambi | suwambi | anexo, ampliar | |||||
| sulang | suwang | barbilla, mandíbula | Aduna koy alom sa akong suwang. | Tengo un lunar en la barbilla. | |||
| sulat | suwat | escribir, carta | |||||
| sulaw | suwaw | deslumbrante | |||||
| sulay | suway | probar | |||||
| Sp | sueldo | suwildu | suweldo | salario, sueldo | Ang akong suweldo ubos ra kaayo. | Mi salario es muy bajo. | |
| Sp | suerte | suwirti | suwerte | suerte | |||
| switu | suweto | conocer bien, saber | Suwito kaayo ko ug ning lugar. | Conozco bien esta área. | |||
| suya | suya | reprochar, envidia | Nasuya siya kay naa koy bag-ong hinigugma. | Me reprocha que tengo un novio nuevo. | |||
| suyak | suyak | clavo, esparcir clavos | |||||
| suyla | suyla | ráfaga, erupción | |||||
| Sp | suela | suylas | suylas | suela | |||
| suyup | suyup | chupar, aspirar | |||||
| suyup | suyupan | sifón | |||||
| suwaki | swaki | erizo marino | |||||
| Sp | suerte | suwirti | swerte | suerte | Swerte kaayo siya kay nakadaog sa lotto. | Tiene suerte de haber ganado la lotería. | |
| Sp | suerte | suwirti | swertihan | suerte | |||
| siyagit | syagit | gritar | |||||
| siyaru | syaro | ¡Es increíble! | sentimiento de incredulidad | ||||
| Sp | siempre | syimpri | syempre | por supuesto, siempre | Himuon ba nimo imong mga homework sa balay? Syempre! | ¿Has hecho tu tarea en casa? ¡Por supuesto! | |
| Sp | ciencia | sinsiya | syensiya | ciencia | |||
| Sp | ciencia | sinsiya | syensya | ciencia | Daghan ug mga milagro sa kinabuhi nga dili matuki sa syensya. | Hay muchos milagros en la vida que no pueden ser explicados por la ciencia. | |
| Sp | ciento | syintu | syento | cien | Syento porsyen ang akong pagsalig kanimo. | Mi confianza en ti es cien por ciento. | |
| Sp | siete | syiti | syete | Siete | Mga syete ka tuig na ko nga nagpuyo sa Bohol. | Hace 7 años que vivo en Bohol. | |
| Sp | setenta | sitinta | syetenta | setenta | Makaabot kaha ko sa edad nga syetenta? | ¿Voy a llegar a la edad de setenta? | |
| En | shirt | syirt | syirt | camisa | Puti ang paborito ko nga kolor sa syirt. | El blanco es mi color favorito para las camisas. | |
| kita | ta | nosotros (abr. de "kita") | |||||
| taak | taak | dar un paso, pisar | Mahadlok ko motaak sa lapok sa humayan kay daghan ug alimatok. | Tengo miedo de bajarme al campo de arroz fangoso porque hay muchas sanguijuelas. | |||
| taas | taas | piso de arriba | Naa sa taas ang akong kuwarto wala sa ubos. | Mi habitación está arriba, no en la planta baja. | |||
| taas | taas | alto, largo | Taas kaayo ug habog pa ang balay. | La casa es muy alta. | |||
| taay | taay | orín, moho | Ang kutsilyo nga akong gihiwa sa karneng baboy naay taay. | El cuchillo con el que corté la carne de cerdo estaba oxidado. | |||
| Sp | tobaco | tubaku | tabako | tabaco | Ang manghod nako mga lalaki nakakat-on na ug tabako. | Mis hermanos menores experimentaron el tabaco. | |
| taban | taban | fuga de los amantes | Ang igsoon nako nga babaye gitaban sa iyang uyab. | Mi hermana se fugó con su novio. | |||
| tabang | tabang | ayudar | Mitabang ko sa akong pamiliya. | Sostuve a mi familia. | |||
| tab-ang | tab-ang | soso, insípido | |||||
| tabang | tabangay | cooperar, colaborar | Kinahanglan magtabangay ang matag-usa kanato para mo-unlad ang atong nasud. | Tenemos que cooperar mutuamente para desarrollar nuestro país. | |||
| tabang | tabangi ko | ayúdame. | Tabangi ko sa akong mga buhat sa balay. | Ayúdame con mis tareas del hogar. | |||
| banug | tabanog | cometa | Ang tabanog maoy usa nga dulaan sa ting-init. | El vuelo de cometas es un juego de verano. | |||
| tabas | tabas | cortar | Akong gitabas ang senina. | Yo corté e hice el vestido. | |||
| tabi | tabi | hablar, charlar | Maayo kaayo ang babaye motabi ug English. | La mujer habla muy bien el inglés. | |||
| tabi | tabi sa | ¡Perdóneme! Quítese de ahí. | Tabi sa Dong kay moagi ko, palihug lang kay bug-at kaayo ning akong dala. | Por favor, hazte a un lado, chico, me gustaría pasar, es muy pesado lo que traigo | |||
| tabi | tabian | hablador | Tabi-an kaayo nang bayhana. | Esa mujer es muy habladora. | |||
| tabil | tabil | cortina, ocultar | Butangi ug tabil ang inyong bintana. | Instala una cortina en tu ventana. | |||
| tabili | tabili | lagarto, lagarto de coco | Mahadlok kaayo siya sa tabili. | Le tiene miedo a los lagartos de coco. | |||
| tabisay | tabisay | gotear | Nagtabisay ang laway niya. | Él babeó. | |||
| tabi | tabitabi | chisme | Ayaw dayon ug tuo sa imong nadungog nga istorya kay tabi-tabi lang na. | No creas inmediatamente lo que has oído, porque es solo un rumor. | |||
| Sp | tabla | tabla | tabla | tabla | Ang mga tabla maayo usab nga himoong salog sa balay. | Las tablas son buenas también para suelo de casa. | |
| tabla | tabla | empate, igual | |||||
| Sp | tablado | tabladu | tablado | tablado | Nindot kaayo ang atong dekorasyon sa entablado. | Nuestra decoración escénica es muy bonita. | |
| Sp | tableta | tablita | tableta | tableta | Tumara kining mga tableta katulo sa usa ka adlaw. | Tome estas tabletas tres veces al día. | |
| tabu | tabo | reunirse, mercado | Tabuon nako sila sa taboan. | Los veré en el mercado. | |||
| tabuk | tabok | cruzar, pasar | Ayaw ug tabok sa sapa kay lalom pa ang tubig. | No cruces el río, el agua sigue siendo profunda. | |||
| tabul | tabol | garza | Ang mga tabol gusto mokaon ug isda. | A las garzas les gusta comer pescado. | |||
| tabun | tabon | cubrir | May tabon sila sa ilang mga baba. | Se cubrían la boca. | |||
| tabuntabun | tabontabon | párpado | Nagsira ang tabontabon sa akong mga mata. | Cerré mis párpados. | |||
| tabtab | tabtab | cortar, desgarrar | |||||
| tabu | tabu | reunirse, mercado | Sa dominggo adunay tabu sa kahayopan. | Hay un mercado de ganado el domingo. | |||
| tabu | tabuan | mercado | Sa tabuan didto mo mapalit ang barato nga utanon. | Usted puede comprar verduras baratas aquí en el mercado. | |||
| tabuan | tabuanan | mercado | |||||
| tabuguk | tabugok | pulpo | Dili ko kahibalo manakop ug tabugok. | No sé cómo atrapar un pulpo. | |||
| tabunuk | tabunok | fértil | pardo, moreno | ||||
| tabunun | tabunon | color marrón | Ang mga Pilipino tabunon kasagaran ang kolor sa panit. | El color de la piel de la mayoría de los filipinos es marrón. | |||
| tabyug | tabyog | mecer, balancear | Ang pagtabyog sa duyan sa batang gamay maoy makapatulog sa bata dayon. | El balanceo de la cuna hace dormir al bebé inmediatamente. | |||
| tabyug | tabyogtabyog | balancear | |||||
| tadlas | tadlas | cortar | tadlas sa balilihon | cortar el césped | |||
| tadlas | tadlas | pasar, atravesar, cruzar | Lisod ang pagtadlas sa hagip-ot nga agianan. | Es difícil pasar un camino estrecho. | |||
| tadtad | tadtad | picar | Saguli ug tinadtad nga ahos ang sud-an. | Mezcle el ajo picado con el vianda. | |||
| tadyaw | tadyaw | tarro de barro | Ibutang sa tadyaw ang tubig. | Pon el agua en la jarra. | |||
| taga | taga | desde | taga bukid, Taga diin ka? | patán; ¿De donde eres? | |||
| hatag | tagaan | dado | |||||
| tagad | tagad | cuidar, tratar, atención | Ayoha pagtagad ang mga bisita. | Trata bien a los visitantes. | |||
| dawat | tagadawat | recibidor | Ihatag sa mga tagadawat ang angay kanila. | Dar a los recibidores lo que se les debe. | |||
| hatag | tagai | dado | |||||
| tagak | tagak | caer | Natagak ang mga luha sa iyang mga mata. | Las lágrimas cayeron de sus ojos. | |||
| tagaktak | tagaktak | hacer ruido, tamborilear | Nakadungog ko sa kusog nga tinagaktak sa sapatos. | Oí el ruido de los zapatos. | |||
| tagal | tagal | término, plazo, mandato | Kanus-a ang tagal sa proyekto sa Siyensya? | ¿Cuándo es la fecha límite para el proyecto científico? | |||
| liug | tagaliog | hasta el cuello | Tagaliog ko sa mga utang. | Estoy metido hasta el cuello en deuda. | |||
| tagalug | tagalog | tagalog | |||||
| tagam | tagam | escarmiento | |||||
| tagamtam | tagamtam | experiencia | |||||
| tagamtam | tagamtaman | experiencia | |||||
| tag-an | tag-an | adivinar | Siya nag-ampo nga makatag-an sa pangutana sa Sphinx. | Rezó para poder responder a la pregunta de Sphinx. | |||
| tagana | tagana | preparar, reservar | Ako kining gitagana para kanimo. | Reservé esto para ti. | |||
| tagana | tagan-an | reservar | |||||
| taga | tagapag- | prefijo (persona quien hace …) | tagapag-ulat; tagapagbalita | reportero; locutor | |||
| taas | tag-as | alto, largo | Nindot tan-awon ang mga babaye nga tag-as ug buhok. | Las chicas con el pelo largo se ven bien. | |||
| tagaw | tagaw | perderse, ignorante | |||||
| tagay | tagay | verter, beber, banquete | Tagayi ug bino ang akong baso. | Vierte el vino en mi copa. | |||
| tagaytay | tagaytay | cresta | Magsuroy ta sa tagaytay. | Vamos a pasear por la cresta. | |||
| bantay | tagbantay | guardián | Moabot karon ang tagbantay sa among balay pahuwayanan. | El guardián de nuestra casa de descanso llegará pronto. | |||
| tagbaw | tagbaw | calmar, saciar | Patagbawa una ang mga bata ug dula. | Primero dejamos que los niños se sacien con jugando. | |||
| biya | tagbiya | cobarde | Ang mga tagbiya dili gyud modaog. | Los debiluchos nunca ganan. | |||
| tabu | tagbo | encuentro concurren | Sa likod sa simbahan kanunay magtagbo ang akong igsoon nga lalaki ug ang iyang uyab. | Mi hermano siempre se encuentra con su novia en la parte de atrás de la iglesia. | |||
| tabu | tagboanan | lugar de cita | Ang sinehan maoy sagad tagboanan sa mga manag-uyab. | Un cine es un lugar de encuentro popular para los amantes. | |||
| tabu | tagbu | encuentro concurren | Tagboa ko sa terminal kay daghan ko ug dala. | Encuéntrame en la terminal, tengo muchas cosas. | |||
| buhat | tagbuhat | diseñador, creador, perpetrador | Ang Ginoo ang tagbuhat sa tanang butang sa kalibutan. | Dios es el creador de todas las cosas en la tierra. | |||
| bulag | tagbulag | cobarde | |||||
| tagad | tagda | preocupar (imperativo) | Ayaw tagda ang mga tabitabi. | No te preocupes por los chismes. | |||
| dala | tagdala | portador | Himoa lang ko nga tagdala sa imong butang. | Déjame llevar tus cosas. | |||
| Sp | demanda | dimanda | tagdemanda | demandante | Wala niabot ang abogado sa tagdemanda. | El abogado del demandante no llegó. | |
| dumala | tagdumala | gerente, administrador | Gusto kong makig-estorya sa tagdumala niining restawran. | Quiero hablar con el gerente de este restaurante. | |||
| gukud | taggukud | perseguidor | Akong gilikayan ang akong mga taggukod. | Me alejo de mi perseguidor. | |||
| taghap | taghap | suponer | Taghap ra man kadtong akong tubag. | Mi respuesta es sólo una conjetura. | |||
| gugma | taghigugma | amante | Ikaw ang una nakong hinigugma. | Eres mi primer amante. | |||
| himu | taghimo | ejecutante | |||||
| taghuy | taghoy | silbar | Kusog kaayo motaghoy siya bisan ug pangag. | Él hace un gran silbido a pesar de la falta de dientes. | |||
| taghuy | taghoy-taghoy | silbido | |||||
| huput | taghuput | encargado, ocupante | |||||
| diyut | tagidyot | gradual | |||||
| tagik | tagik | componer, ensamblar, construir | Nagtagik ang musikero ug usa ka awit. | El músico compuso una canción. | |||
| tagiktik | tagiktik | tictac | |||||
| lima | tagilma | quintillizos | Panagsa ra ang manganak ug tagilma. | Dar a luz a quintillizos rara vez ocurre. | |||
| lungsud | tagilungsod | ciudadanía | Ang mga tagilungsod nagtapok atubangan sa simbahan. | La gente de la ciudad está reunida frente a la iglesia. | |||
| tingting | tagingting | tintinear | Nitagingting ang mga sensilyo sa akong bulsa. | Las monedas tintinearon en mi bolsillo. | |||
| iya | tag-iya | propietario | Siguro usa ka adlaw ako na sad ang tag-iya ug tindahan. | Seguro que algún día tendré una tienda. | |||
| iya | tag-iya | poseer | Ako ang tag-iya ning dako ug halapad nga yuta. | Poseo este terreno ancho y vasto. | |||
| tagna | tagna | adivinar, profetizar | Adunay tagna nga mahuman kuno ang kalibutan una mahuman ang mga tuig 2000. | Hay una profecía de que el mundo terminará antes de final del año 2000. | |||
| tagu | tago | esconder | Ayaw pagtago. | No te escondas. | |||
| tagud | tagod | rebanar | |||||
| tagu hipus | tagohipos | expediente | |||||
| taguk | tagok | savia, tomar savia | Ang tagok pwedeng ipapilit sa papel himoong envelope. | La savia de un árbol puede pegar papeles para hacer sobres. | |||
| tagu lillung | tagolilong | invisibilidad mágica | |||||
| pila | tagpila | Cuánto cuesta | Tag-pila ang usa? | ¿Cuánto cuesta uno? | |||
| pilaw | tagpilaw | siesta, dormitar un poco | |||||
| tagpud | tagpod | crujiente | Ang biskwet nga bag-ong luto tagpod. | Las galletas recién horneadas son crujientes. | |||
| tagsa | tagsa ra | raramente, raro | Ang akong amigo nga Hapon tagsa ra mobisita nako. | Mi amiga japonesa me visita de vez en cuando. | |||
| sala | tagsala | pecador | |||||
| tagsa | tagsatagsa | cada uno | Tagsatagsa nga gipangutana ang mga aplikante sa trabaho. | Los solicitantes para el trabajo fueron interrogados uno por uno. | |||
| tagsip | tagsip | cortar | |||||
| tagsuk | tagsok | atestar, embutir | Nagtinagsok ang mga tawo sa maong department store. | La tienda departamental estaba atestada de gente. | |||
| sulat | tagsulat | escritor, autor | |||||
| tungud | tagtungod | parientes, parte interesada, dueño | Ang nakit-an nga patayng lawas sa dalan wala pay tagtungod. | Aún no ha aparecido nadie interesado en el cadáver encontrado en la calle. | |||
| tagu | tagu | frágil, débil | |||||
| tagud | tagudtagod | desmenuzar | |||||
| usa | tag-usa | cada uno | Ang gipanghatag nga tsokolate sa mga lalaki, tag-usa ra ni Hanako. | Hanako les dio chocolates a los niños, una pieza a cada uno. | |||
| taha | taha | intimidarse, sentir timidez | Mataha ko sa imong kagwapa. | Me intimida tu belleza. | |||
| tahan | tahan | ofrecerse, rendirse, prenda | Mitahan sa iyang kaugalingon ang kriminal ngadto sa mga police. | El criminal se entregó a la policía. | |||
| tahap | tahap | dudar | |||||
| tahas | tahas | misión, tarea | |||||
| tahi | tahi | coser | Palihug ko ug tahi sa nagisi nga kurtina. | Por favor, cosa la cortina que se rasgó. | |||
| tahi | tahianan | sastrería | Dili tanan nga tahianan maayo motahi. | No todas las sastrerías cosen bien. | |||
| tahu | taho | anunciar, informar | Ang channel 3 mas maayo motaho ug balita kay sa channel 7. | El canal 3 es mejor para informarnos de las noticias que el canal 7. | |||
| tahud | tahod | respetar, saludar | Mas maayo nga tudluan ang mga bata kanunay sa pagtahud sa mga tigulang. | Es mejor enseñar siempre a los niños a respetar a los mayores. | |||
| tahum | tahum | hermoso, bonito | Matahum kaayo ang imong panagway. | Tu cara es muy hermosa. | |||
| tahup | tahup | granzas, cascarilla | Tagpila na karon ang usa ka sako nga tahop? | ¿Cuánto cuesta un saco de granzas de arroz ahora? | |||
| tai | tai | excremento | Bubui ang mga tai sa kasilyas. | Vierte las heces en el inodoro. | |||
| taka | taka | cansarse | |||||
| takad | takad | pisar | Kining batuha imong takaran aron makaabut ka sa bunga. | Pisa sobre esta piedra, y puedes llegar a la fruta. | |||
| takandal | takandal | temblar con ruido | |||||
| tak-ang | tak-ang | poner en la estufa | |||||
| takas | takas | subir, huir de la cárcel | |||||
| takbuy | takboy | infectar, agarrarse | |||||
| takda | takda | fechar, firma, marca, calendario | Gitakda na ang petsa sa among kasal. | Nuestra fecha de la boda se ha fijado. | |||
| takdu | takdo | preciso | |||||
| daktul | takdol | luna llena | |||||
| takig | takig | malaria, fiebre | |||||
| takilid | takilid | acostarse de lado, inclinar | Mitakilid siya samtang natulog. | Se acostó de lado en la cama. | |||
| takin | takin | atar a la cintura, llevar | Ang seatbelt importante gyud nga itakin sa hawak una molarga. | Es importante abrocharse el cinturón de seguridad antes de partir. | |||
| takla | takla | chasquido de la lengua | |||||
| takli | takli | transferir, llamar la atención | |||||
| takna | takna | hora, momento, sello | Ang takna para sa pamauli alas 5 sa hapon. | La hora de ir a casa son las 5 de la tarde. | |||
| takna | taknaan | ||||||
| takub | takob | cubrir, tapa | |||||
| takub | takoban | disfraz, mascara, nombre falso | |||||
| takud | takod | contagiar, influencia | |||||
| tak-um | tak-om | cerrar la boca, guardar silencio | Kuwarta ray makapatak-um sa iyang baba. | Sólo el dinero puede mantener su boca cerrada. | |||
| tak-up | tak-op | cerrar | Tak-upi ang bintana. | Cierra la ventana. | |||
| takus | takos | medir, competir | Usa ka tasa ang takos sa kan-on para sa pagdiyeta. | Una taza de arroz es la medida para la dieta. | |||
| takus | taksanan | recipiente de medición | |||||
| taktak | taktak | sacudir, cepillar, quitar | Gitaktak ug maayo ang kahon para makuha ang mga abog sa sulod. | La caja fue sacudida a todo el polvo interior. | |||
| takulahaw | takulahaw | inesperado, de repente | |||||
| tak-up | takup | cerrar | |||||
| takus | takus | medir, competir | Ang mga politiko nagtakus sa miaging piliay. | Los políticos compitieron en las últimas elecciones. | |||
| takus | takusay | competir, concurso | Nahuman na ang takosay sa pagkanta. | El concurso de canto ha terminado. | |||
| tala | tala | anotar | |||||
| tala | tala | tonto, loco | |||||
| tala adlaw | talaadlawan | diario | |||||
| tala | talaan | lista | |||||
| talaba | talaba | ostra | |||||
| talad | talad | mesa | |||||
| talad kaun | talad-kan-anan | mesa | |||||
| tagsa | talagsa | rara vez | Ang mga tawo nga dili bakakon talagsaon na kaayo. | La mayoría de la gente dice mentir muy raramente. | |||
| tagsa | talagsaon | inusual, raro | |||||
| tamud | talamdan | manual, guía | |||||
| tan-aw | talan-awon | vista, escena | Sa Bohol adunay daghan kaayo nga talan-awon nga nindot para sa turista. | Hay muchos hermosos paisajes para turistas en Bohol. | |||
| tandug | talandogon | crítico, serio | |||||
| tala | talatala | tonto | Talatala kaaya ko. | Que idiota soy. | |||
| talaw | talaw | cobarde, asustar | Ang akong amiga talawan ug bitin. | Mi amiga tiene miedo a las serpientes. | |||
| talay | talay | fila, sentarse al lado de | Usa ka talay sa mga ilaga mipaingon sa sapa. | Una hilera de ratas se dirigió a un río. | |||
| tali | tali | entre | tali nato | entre nosotros | |||
| tali | tali | registrar, nota, cuenta | Natali ba nimo kung unsang orasa nagsugod ang meeting? | ¿Has registrado a qué hora comenzó la reunión? | |||
| taligsik | taligsik | aguacero | Nagtalisik kusog ganihang buntag. | Cayó un fuerte chubasco esta mañana. | |||
| talikala | talikala | cadena | |||||
| talikud | talikod | abandonar, espalda con espalda, dar la vuelta | Di ko motalikod sa akong kaakohan. | No evadiré la responsabilidad. | |||
| talinis | talinis | agudo | |||||
| dugu | talinugo | hemorragia uterina | |||||
| dungan | talirungan | contemporáneo | |||||
| talisay | talisay | almendro | |||||
| talithi | talithi | aguacero, llovizna | |||||
| talithi | taliti | aguacero, llovizna | |||||
| taliti | taliti | sarro | |||||
| taliwala | taliwad-an | poner en el centro | |||||
| taliwala | taliwala | centrar, medio | Ang dagko nga balay nahimutang taliwala sa kahumayan. | La casa grande se colocó en el centro del campo de arroz. | |||
| taliwan | taliwan | fin, muerte | Mitaliwan kanako ang kalipay pagtalikod nimo. | Todas las alegrías de mi vida terminaron cuando me abandonaste. | |||
| taliwtiw | taliwtiw | ahusado, afilado | |||||
| taliwtiw | taliwtiwon | ahusado, afilado | Taliwtiwon ang iyang ilong ug malulot ang iyang mga mata. | Ella tiene una nariz limpia y ojos tiernos. | |||
| talung | talong | berenjena | Dili siya mokaon ug talong. | No come berenjenas. | |||
| tal-up | tal-op | tapar | |||||
| taluktuk | taluktok | estaca, precipicio | Gilibutan niyag taluktuk ang bag-ong turok nga liso. | Puso estacas alrededor de la almáciga de plántulas recién germinadas. | |||
| tamak | tamak | pisar, pisada | |||||
| taman | taman | hasta | Kuhai ko ug hulagway taman ra sa abaga. | Quiero tomar mi foto más alta que los hombros. | |||
| tamatis | tamates | tomate | = kamates | ||||
| tamay | tamay | despreciar, burlarse | Ang mga datu motamay mga pobre. | Los ricos desprecian a los pobres. | |||
| tambag | tambag | aconsejar amonestar | |||||
| tambal | tambal | medicina | Tumara ning tambal. | Tome esta medicina. | |||
| tambal | tambalanan | hospital, clínica | |||||
| tamban | tamban | sardina | |||||
| tambasaka | tambasakan | gobio | |||||
| yayung | tambayayong | colaborar, compartir | Dili siya motambayayong sa buluhaton sa balay. | Ella no nos ayuda con las tareas domésticas. | |||
| tambis | tambis | tambis (una fruta) | |||||
| tambu | tambo | mirar por la ventana | |||||
| tambug | tambog | caer, echar | |||||
| tambuk | tambok | gordo, engordar | Ang isda nga akong napalit tambok. | El pescado que compré es gordo. | |||
| tambung | tambong | asistir | Ako ang motambong sa meeting. | Asistirá a la reunión. | |||
| tambutsu | tambutso | tubo de escape, silenciador | |||||
| taming | taming | escudo | |||||
| tam-is | tam-is | dulce | |||||
| tanum | tamnan | plantar | Akong tamnan ang among nataran ug mga bulak. | Plantaré flores en nuestro jardín. | |||
| tamparus | tamparos | vejar, palmada | |||||
| tampihak | tampihak | sien, cefalea | |||||
| tampu | tampo | compartir, reparto | Wala koy lain nga ikatampo para sa pag-salosalo kundi ang paghalad ug kanta. | Lo único que puedo compartir en la fiesta es una canción. | |||
| En | thumbtac | tamtaks | tamtaks | chincheta | |||
| tamud | tamud | respetar, obedecer, marca | Nagtamod ko sa mga pahimagno sa akong mga ginikanan. | Soy obediente a los consejos de mis padres. | |||
| tamus | tamus | chupar | |||||
| tala na | tana | vamos | Tana, adto na ta sa sayawan. | Vamos, a la discoteca. | |||
| tanum | tanaman | jardín | Ang tanaman sa Eden | el jardín del Edén | |||
| tanan | tanan | todo | Palihug manindog ang tanan. | Por favor, todos ustedes levántense. | |||
| tanan | tanang butang | todo | Ang tanang butang sa balay akoy nagpalit. | Yo compré todos enseres domésticos. | |||
| tan-aw | tan-aw | mirar | Mitan-aw ang tanan sa iyang katumba. | Todos lo vieron tropezar. | |||
| tanday | tanday | cruzar las piernas, poner arriba | |||||
| tandi | tandi | comparar | Way makatandi sa imong kaanyag. | Nada puede compararse con tu belleza. | |||
| tandu | tando | asentir, consentir | Tandua nang iyang paghalad. | Acepta su propuesta. | |||
| tandug | tandog | mover, tocar, renovar la herida | Natandog ang flower base, maong nahulog ug nabuak kini. | La base de la flor era fácil de mover y se cayó y se rompió. | |||
| tanga | tanga | escorpión | |||||
| tanga | tanga | incompetente, desatento | |||||
| tandu | tangdo | asentir, consentir | Mitangdo siya ingon sa miuyon apan magduka diay. | Él asintió como si lo aprobara, pero en realidad se había quedado dormido. | |||
| tanggung | tanggong | encerrar, encarcelar | Gitugyan ang suspek ngadto sa kapulisan ug gitanggong na karon sa detention cell. | El sospechoso se entregó a la policía y ahora ha sido confinado en una celda de detención. | |||
| tanghun | tanghon | fideos de la fécula del guisante | |||||
| tangigi | tangigi | tagigi (una e. de caballa) | |||||
| tangka | tangka | emprender, turno | Motangka kog alas syete sa akong trabaho. | Empiezo a trabajar a las siete en punto. | |||
| tangkal | tangkal | jaula | |||||
| tangkas | tangkas | arrancar, descoser | |||||
| tangkihud | tangkihod | cojear | |||||
| tangkub | tangkob | lepisma de la harina, piojo | |||||
| tangkugu | tangkugo | cerviz, nuca | Ang tangkugo maoy mosakit kung atakihon sa alta prisyon. | La nuca duele cuando ataca la presión arterial alta. | |||
| tangu | tango | colmillo, diente canino | |||||
| tang-un | tang-on | cesar | |||||
| tangtang | tangtang | quitar, desabrochar | Natangtang ang akong sapatos, mihigda dayon ko. | Me quité los zapatos y me acosté de inmediato. | |||
| tanlag | tanlag | conciencia | Paminawa ang imong tanlag una ka mohukom. | Escucha tu conciencia antes de decidirte. | |||
| tanud | tanod | guarda, vigilante | |||||
| tan-ug | tan-og | guardar | |||||
| tanum | tanom | planta, plantar | Nagtanom ko ug talong. | Yo planté berenjenas. | |||
| tanus | tanos | derecho | |||||
| Sp | tanto | tantu | tanto | tanto | Sa tanto niyang hinilak gilunupan ang salog. | Ella lloraba hasta que el suelo se inundó. | |
| tantu | tanto | interés, usura | |||||
| tanum | tanum | planta, plantar | Ang tanum dako kaayo ang ikatabang para sa limpyo nga hangin. | La planta ayuda mucho a limpiar el aire. | |||
| tanyag | tanyag | proponer, oferta | Wala nako dawata ang iyang tanyag nga magpakasal mi. | No acepté su propuesta de matrimonio. | |||
| taub | taob | marea alta | |||||
| taud | taod | poner | |||||
| taudtaud | taodtaod | al poco rato | |||||
| taul | taol | ladrar | |||||
| tapad | tapad | quedarse al lado, lado | |||||
| tapay | tapay | cresta | Daling mamula ang iyang tapay ug makainom. | Sus orejas se enrojecen (como una cresta roja) fácilmente cuando bebe. | |||
| tapdas | tapdas | quitar el polvo, sacudir | Tapdasi sa panyo ang lingkoranan. | Quite el polvo del banco con su pañuelo. | |||
| taphaw | taphaw | superficial, artificial, trivial | Gidakop siya bisan taphaw lang ang katahap. | Fue arrestado bajo sospecha leve. | |||
| tapi | tapi | torcido, distorsionar | Tapi siyag ulo. | Su cabeza está deformada. | |||
| tapig | tapig | esconder | Akoy nagtapig sa medisina aron di duwaan ang mga bata. | He escondido la medicina para que los niños no puedan jugar con ella. | |||
| tapig | tapiganan | escondite | |||||
| tapis | tapis | envolver alrededor | |||||
| tapi | tapitapi | en zigzag | Nagtapitapig lakaw ang hubog. | El borracho caminaba en zigzag. | |||
| tapuk | tapok | reunir, acumular, gentío | Nagtapok ang mga langgam sa ibabaw sa kahoy. ; Mitapok ang mga bata sa mga kahoy. | Las aves están reuniéndose en el árbol. ; Los niños recogieron leña. | |||
| tapul | tapol | pereza | |||||
| tapun | tapon | mover, cruzar | |||||
| taput | tapot | aferrarse, sujetarse | |||||
| taptap | taptap | máscara, velo | |||||
| tipuku | tapuko | subir, congregarse | Mitapuko akong manghod sa akong likod tungod sa kahadlok. | Mi hermano menor se asustó y se subió sobre mis hombros. | |||
| tapul | tapulan | perezoso | tapulan nga empeyado o kugihan nga empeyado | trabajador perezoso o trabajador diligente | |||
| tapus | tapus | graduado, terminar, completar | Wala ko makatapus sa akong pag-eskwela. | No pude terminar la escuela. | |||
| taral | taral | arrastrar | |||||
| Sp | atarantar | tarantar | tarantar | desmayo, pánico | |||
| taras | taras | manera | |||||
| Sp | trabajo | trabahu | tarbaho | empleo, trabajo | |||
| Sp | tarjeta | tarhita | tarheta | tarjeta | |||
| tari | tari | gancho, pelea de gallos | |||||
| tarug | tarog | moverse, inestable, bailar | |||||
| taruk | tarok | construir, erigir | Karon umaabut desyembre, magpatarok ko ug balay. | Construiré una casa el próximo diciembre. | |||
| taruk | tarokan | terreno, solar | |||||
| tarung | tarong | correcto | Tarung ba? | ¿Es verdad? | |||
| Sp | tartanilla | tartanilya | tartanilya | carro, tartana | Nanaog sila sa tartanilya. | Se bajan del carro. | |
| tarugu | tarugo | estaca, pene | |||||
| taruk | taruktarok | quedarse de pie (inmóvil) | |||||
| Sp | taza | tasa | tasa | taza | |||
| Sp | tasador | tasadur | tasadur | tasador, asesor | |||
| Sp | tasar | tasal | tasal | poner una fecha | |||
| taslak | taslak | ocio, pereza, desatender | |||||
| taslak | taslakan | perezoso, cobarde | Taslakan kaayo siya. | Ella es muy miedosa. | |||
| taslup | taslop | penetrar | |||||
| taspuk | taspok | pereza, desatender | |||||
| taspuk | taspokan | perezoso | |||||
| tastas | tastas | desatar, descoser | |||||
| tata | tata | volcar | |||||
| tatak | tatak | signo, marca, etiqueta | |||||
| tataw | tataw | obvio | Tataw kaayo ang tuyo nimo. | Es obvia tu intención. | |||
| tatay | tatay | padre | |||||
| tatut | tatot | ¡bebé! | |||||
| Sp | tacha | tatsa | tatsa | tacha, defecto | |||
| taudtaud | taudtaud | al poco rato | Taudtaud na nga nawala akong binuhi nga iro. | Después de un tiempo, mi perro desapareció. | |||
| taup | taup | pinchar, desaparecer | Nitaup ang kutsilyo sa ibabaw nga bahin sa dughan. | El cuchillo estaba clavado en la parte superior de su pecho. | |||
| tawag | tawag | llamar | Tawagi ko palihug. | Por favor, llámame. | |||
| tawag | tawga | llama (imperativo) | Tawga lang kog 'JJ'. | Llámame solo JJ. | |||
| tawgi | tawgi | germinado de soja | |||||
| tawu | tawhana | la persona | |||||
| tawu | tawhanon | humano, mundano | tawhanong katungod | derechos humanos | |||
| tawu | tawo | persona, humano | Ang tawo usahay huyang. | Un hombre es débil, a veces. | |||
| tawun | tawon | lamentable, de alguna manera | Malooy tawon ka nako, wala na nako buhata.; Kamao tawon ko ana. | Perdóname, yo no hice eso. ; De alguna manera haré eso. | |||
| talung | tawong | berenjena | |||||
| taya | taya | orín | |||||
| taya | tay-an | oxidarse | Tay-an ang yero. | El hierro se oxida. | |||
| taya | tayaon | oxidado | |||||
| tayhup | tayhop | avivar el fuego, soplar | |||||
| En | time pa | taympa | taympa | esperar un rato | Taympa ha? Magilis sa ko. | Espérame un poco. Voy a cambiarme de ropa. | |
| tay-ug | tay-og | terremoto, balancearse | Natay-ug among balay. | Nuestra casa se estremeció. | |||
| taytay | taytay | cordillera, sierra, puente | |||||
| taytay | taytayan | puente | |||||
| Sp | tecla | tikla | tekla | tecla | |||
| Sp | tela | tila | tela | tela, algodón | Ang tela nga gihapin sa lamesa binulakan. | El mantel tiene diseños florales. | |
| Sp | tema | tima | tema | tema | |||
| Sp | tendero | tindiru | tendero | tendero, detallista | Sa eskina sa dalan adunay tendero ug mga basahon. | En la esquina de la calle hay un tendero de revistas. | |
| Sp | tenedor | tinidur | tenedor | tenedor/a | Nakakita na siya ug trabaho isip usa ka tendor de libro. | Ella podría encontrar un trabajo como contable. | |
| Sp | tenedor | tinidur | tenedor | tenedor | |||
| Sp | teniente | tinyinti | teniyente | capitán | Teniyente sa kapolisa ang akong tiyo. | Mi tío es comisario de la policía. | |
| Sp | tentar | tintal | tental | tentar, tentación | |||
| Sp | tentar | tintal | tental | tentar, tentación | |||
| Sp | tentacion | tintasyun | tentasiyon | tentación | |||
| Sp | terno | tirnu | terno | traje, terno | |||
| Sp | testigo | tistigu | testigo | testigo | |||
| Sp | testimoni | tistimunya | testimoniya | testimonio | |||
| Sp | teoria | tiyurya | teyoriya | teoría | |||
| tiaw | tiaw | bromear | Tiaw ra gani.; dili tiaw | ¡Solo broma!; no es trivial | |||
| tiaw | tiaw | fantasma | |||||
| tiaw | tiawtiaw | broma | |||||
| ayun | tiayon | casar | |||||
| tiba | tiba | derramarse | |||||
| tibaw | tibaw | inspección, visitar | |||||
| tibawas | tibawas | liquidar | |||||
| tibhang | tibhang | disminuir, tomar parte, raspar | |||||
| tibi | tibi | cara de morros | |||||
| tibu | tibo | en cantidad, total, unirse | Tib-ag bayad ang utang. | Pague todas las deudas a la vez. | |||
| bugul | tibugol | sólido, bulto | |||||
| bugsuk | tibugsok | arrojarse | |||||
| tibulaag | tibulaag | dispersarse | |||||
| tibuuk | tibuok | entero, total | |||||
| buuk | tibuok | todo, entero, solido | Ang tibuuk pilipinas nagsaulog sa kining pyesta. | Todos los filipinos celebran esta fiesta. | |||
| tibway | tibway | acabar, poner fin | |||||
| tidlum | tidlom | bucear, inmersión | |||||
| tig | tig- | prefijo | Un prefijo que muestra hábito o profesión | ||||
| tig-a | tig-a | duro, firme | |||||
| aku | tig-akoako | egotista | |||||
| alagad | tig-alagad | anfitrión, cuidador | Tig-alagad siya sa akong mga bata. | Ella está cuidando a mis hijos. | |||
| tigayun | tigayon | prosperar | |||||
| tigbak | tigbak | liquidar, matar | |||||
| tigbak | tigbakay | pelea de gallos sin licencia | |||||
| tigbas | tigbas | cortar, vapulear | |||||
| dayig | tigdayeg | admirador | |||||
| gama | tiggama | fabricante | |||||
| hinlu | tighinlo | portero, cuidador | |||||
| hulug | tighulog | descender, gotear | |||||
| tigi | tigi | competir | Magtigi ta kon kinsay taas ug utong. | Vamos a competir para ver quién puede aguantar más la respiración. | |||
| tig-ik | tig-ik | grito corto | |||||
| kubut | tigkubot | propietario | |||||
| tigkul | tigkul | testarudo, permanecer sordo a | |||||
| tiglum | tiglom | hundirse, bucear | |||||
| lutu | tigluto | cocinero | Kinsa ang tigluto sa inyong balay? | ¿Quién es el cocinero en tu casa? | |||
| mahal | tigmahal | admirador | |||||
| tigni | tigmi | frío, sucio | Tigni kaayo kining kasilyas. | Este retrete está muy sucio. | |||
| tigum | tigom | juntar, guardar | Nakatigum kog daghan sa akong paglangyaw. | Pude ahorrar mucho de mi trabajo en el extranjero. | |||
| dala | tigpada | remitente | |||||
| dala | tigpadala | remitente | |||||
| kaun | tigpakaon | abastecedor | |||||
| luyu | tigpaluyo | cerebro, eminencia gris | |||||
| baba | tigpamaba | orador, portavoz | |||||
| sanay | tigpasanay | criador | |||||
| tantu | tigpatanto | prestamista, usurero | |||||
| patik | tigpatik | editor | |||||
| sibya | tigsibya | locutor/ra | |||||
| tigsun | tigson | duro, firme y seco. | |||||
| gulang | tigulang | anciano/a, viejo/a | |||||
| tihik | tihik | avaro | |||||
| Sp | tijeras | tihiras | tihiras | tijeras | |||
| tiid | tiid | observar, espiar | Dunay naniid nato. | Hay alguien vigilándonos. | |||
| tiil | tiil | pie, pierna, patada | Unom ka tiil ang akong gitas-on. | Tengo 6 pies de estatura. | |||
| ta ikaw | tika | a ti, por ti | = tikaw, ta ikaw, ta ka, ko ikaw | ||||
| tika | tika | tú | |||||
| tikad | tikad | cultivar, explotar una mina | PMSC ang nagtikad sa Alcoy Dolomite Mine. | PMSC está explotando Alcoy Dolomita Mine. | |||
| tikang | tikang | pisar, subir | Paspas kaayo ang pagtikang nako sa hagdanan. | Subo escaleras muy rápido. | |||
| tikarul | tikarol | martín pescador | |||||
| tikas | tikas | engañar, defraudar | |||||
| tikas | tikasan | chantajista, estafador | |||||
| ta ikaw | tikaw | a ti, por ti | Sige, tabangan tikaw. | Esta bien, yo te ayudaré. | |||
| tikay-ang | tikay-ang | volcarse | |||||
| En | ticket | tikit | tiket | billete | |||
| tiki | tiki | geco, lagarto | Ang ikog sa tiki naputol. | La cola del lagarto fue cortada. | |||
| tikig | tikig | rígido, firme | tikig sa liog/ tikig ug liog | tener el cuello rígido, volverse altivo | |||
| tiklu | tiklo | matar, atrapar | |||||
| tikud | tikod | talón, tacón | Ang tikod sa imong sapatos taas. ; Sakit ang akong tikod sa tiil. | Los tacones de tus zapatos son altos. ; Tengo dolor en los talones. | |||
| tiktik | tiktik | espiar | |||||
| tikubu | tikubo | agacharse | |||||
| tikuskus | tikuskos | acurrucarse | |||||
| tikwi | tikwi | halcón (grito), rigor mortis | |||||
| tiklaub | tikyaub | volver | |||||
| tiklup | tikyop | cerrar | |||||
| tila | tila | lamer | Gitilaan sa iro ang iyang nuka. | El perro lamió sus llagas. | |||
| til-ab | til-ab | eructo | |||||
| tilagak | tilagak | babear, gotear | |||||
| tilaw | tilaw | saborear, experimentar | Ang maong lalaki maoy posibleng unang makatilaw sa bala sa akong pistola. | Tal hombre puede ser el primero en probar las balas de mi arma. | |||
| tiliis | tiliis | voz estridente, chillido | |||||
| timala | tilimad-on | síntoma, presagio | |||||
| tingub | tilingban | consejo | |||||
| tilingtiling | tilingtiling | tintinear | |||||
| tiluk | tilok | consumir | |||||
| Sp | tema | tima | tima | tema | |||
| timaan | timaan | recuerdo, seña, nota | Ni Sonya pa nga ang iyang tudlo gipatindog nga giali sa iyang baba, timaan nga dili na lang niya paangalon. | Sonya se llevó el dedo a la boca, haciendo seña que no se quejara. | |||
| paila | timailhan | marca, símbolo, emblema | Walay timailhan nga may mga tawo nga nagpahipi sa palibot. | No había señales de personas escondidas alrededor. | |||
| timala | timala | signo | |||||
| timaan | timan-an | recordado | |||||
| tim-aw | tim-aw | aparecer | |||||
| timawa | timawa | pobres, indigentes | |||||
| timbakuwa | timbakuwas | levantarse | Hayag na sa pagtimbakuwas niya. | Ya había claridad cuando se despertó. | |||
| timbang | timbang | pesar, equilibrar, ayudar | |||||
| timbang | timbangan | balanza | |||||
| timbaya | timbaya | saludar | |||||
| timbul | timbol | diluir, mezclar | |||||
| Sp | timbre | timbri | timbre | matasellos | timbre sa koreyo | matasello | |
| timgas | timgas | claro, firme, blanco | |||||
| timik | timik | murmullo | walay timik | silencioso / sin ningún ruido | |||
| timing | timing | trampa para peces | |||||
| timu | timo | bocadillo | |||||
| timug | timog | viento del este | |||||
| Sp | timón | timun | timon | timón, volante | |||
| timus | timos | grillo, langosta | |||||
| tim-us | tim-os | enteramente, puro | |||||
| timpasaw | timpasaw | salpicar, chapotear | |||||
| Sp | templar | timpla | timpla | modificar, condimento | |||
| Sp | templada | timplada | timplada | templado | Husto kaayo sa kalami ang templada niini sa bingka. | Realmente Bibingka sazonada con esto es muy deliciosa. | |
| Sp | temprano | timpranu | timprano | temprano | |||
| timtim | timtim | probar, saborear | |||||
| En | tin | tin | tin | lata, estaño | |||
| taas | tinaas | rectángulo | |||||
| tabang | tinabangay | cooperar, colaborar | |||||
| tabas | tinabas | retal, retazo | |||||
| Sp | tabla | tabla | tinabla | tablón | |||
| tagaktak | tinagaktak | tamborilear | |||||
| tagaw | tinagaw | absurdo | |||||
| tagad | tinagdan | tratamiento | |||||
| taghap | tinaghap | conjetura | |||||
| diyut | tinagidyot | gradual | |||||
| lima | tinagilma | quintillizos | |||||
| tag-iya | tinag-iya | perteneciente | |||||
| tagu | tinago | secreto | |||||
| tagu | tinagoan | secreto | |||||
| tagsip | tinagsip | fragmento, astilla | |||||
| duha | tinagurha | doble, par | |||||
| tahi | tinahian | costura, articulación | |||||
| tai | tinai | intestino, entrañas | dakong tinae; gamay nga tinae | intestino grueso; intestino delgado | |||
| takdu | tinakdoan | nodo, punto de intersección | |||||
| takus | tinaksanay | prueba de fuerza | |||||
| talikdan | tinalikdan | abandonado | |||||
| talinis | tinalinsan | agudo, afilado | |||||
| tal-up | tinal-op | tapar, sofocar | Nagtinal-opay ang among mga dila. | Nos enredamos las lenguas. | |||
| tamban | tinamban | contar con los dedos | |||||
| tan-aw | tinan-awan | mirar, manera de ver | |||||
| tapa | tinapay | pan | |||||
| tapuk | tinapok | colección | Ila nang gidaoban ang tinapok nga sagbot. | Quemaron las hierbas recolectadas. | |||
| tin-aw | tin-aw | claro | Ang mineral water mas tin-aw, tan-awon kay sa gikan sa gripo nga tubig. | El agua mineral se ve más clara que el agua del grifo. | |||
| Sp | tienda | tinda | tinda | mercancías, vender | |||
| Sp | tienda | tinda | tindahan | tienda | |||
| tindak | tindak | patear, pisar, pisotear | |||||
| tindak | tindakanan | pedal | |||||
| Sp | tendera | tindira | tindera | tendera, detallista | |||
| tindug | tindog | levantarse | Tindog kadiyot. | Solo ponte de pie. | |||
| ting- | ting- | prefijo | la temporada de ... / el tiempo de ... | ||||
| ting-ab | ting-ab | jadear | |||||
| tingala | tingad-on | preguntarse | Matingad-on siyang miduol nako. | Se sorprendió y se me acercó. | |||
| tingala | tingala | maravillarse | |||||
| tingali | tingali | tal vez, quizás | Dili maniguro, maningali lang ko. | No estoy seguro, solo tal vez. | |||
| ani | ting-ani | tiempo de cosecha | Ting-ani aron sa mais. | el tiempo de cosecha del maíz. | |||
| tingub | tingbon | juntos, concentrarse | Tingbon ra nako ug laba ang mga sanina nga labhunon. | Lavaré mucha ropa juntos. | |||
| dagdag | tingdagdag | otoño | |||||
| tingga | tingga | plomo | |||||
| tinggil | tinggil | clítoris | |||||
| gutum | tinggutom | hambruna | |||||
| tingil | tingil | precio, cobrar | |||||
| init | ting-init | verano | Kung ting-init daghang mga turista sa Cebu. | Hay muchos turistas a Cebu en verano. | |||
| tingkag | tingkag | aguzar el oído | |||||
| tingkagul | tingkagol | encarcelar | |||||
| tingkarul | tingkarol | antorcha de queroseno | Tingkarol ang kasagaran nga gigamit sa mga tawo sa bukid. | Tingkarol generalmente es utilizado por personas en las montañas. | |||
| tingkuy | tingkoy | cerviz | |||||
| tingub | tingob | juntar, de una vez, concentrarse | |||||
| tingug | tingog | sonido, voz | |||||
| bulak | tingpamulak | primavera | Dinhi sa pilipinas walay "spring" pero naa ang tingpamulak tibuuk tuig. | Aquí en Filipinas no tenemos "primavera", pero tenemos "la época de las flores", todo el año. | |||
| tingsi | tingsi | sonreír | |||||
| tingting | tingting | sonar, sonido de un timbre | |||||
| tugnaw | tingtugnaw | invierno | Walay tingtugnaw dinhi sa pilipinas, kay tig-ulan ug tig-init ra man sa among panahon. | No tenemos invierno aquí en Filipinas, solo verano y estación de lluvias. | |||
| kuha | tinguha | deseo | Iyang gitinguha nga makahuman sa iyang kurso nga engineering sa sulod sa tulo ka tuig. | Desea terminar su curso de ingeniería dentro de 3 años. | |||
| kuha | tinguhaon | deseo | |||||
| ulan | ting-ulan | temporada de lluvias | |||||
| tibu | tinib-anay | todos juntos | |||||
| Sp | tenedor | tinidur | tinidor | tenedor | |||
| tigum | tinigom | ahorros | |||||
| tiil | tiniil | descalzo | |||||
| Sp | tener | tinil | tinil | poseer, tener | |||
| tindug | tinindogan | postura | |||||
| tipak | tinipak | fragmento, astilla | |||||
| tipig | tinipigan | depósito(dinero), ahorro | tinipigan nga kwarta sa bangko | deposito en el banco | |||
| Sp | tener | tinir | tinir | poseer, tener | |||
| tinu | tino | comprobar, seguro | |||||
| tinu | tinoohan | creencias, credo | |||||
| Sp | tinta | tinta | tinta | tinta | |||
| Sp | tentar | tintal | tintal | tentar, tentación | |||
| tintin | tintin | pene | |||||
| tubud | tinubdan | fuente, origen, comienzo | |||||
| tubuy | tinuboy | eminente, exaltado | |||||
| tuud | tinud-anay | genuino, sincero | Tinuod-anay tong ilang away, di drama. | Su lucha es real, no un juego. | |||
| tughung | tinughong | gachas | |||||
| tugyan | tinugyanan | representante, comisionado | tinugyanan sa balaod | autoridades policiales | |||
| tuig | tinuig | anual | Ang tubo maoy singko porsyento nga tinuig. | El interés anual es del 5%. | |||
| tukmud | tinukmod | empujar, estimular | |||||
| tukud | tinukodtukod | ficción | |||||
| tula | tinula | guiso de pescado o pollo | |||||
| tulis | tinulis | botín, hurto | |||||
| tulu | tinulo | triple | |||||
| tulu | tinulo | gota | |||||
| tuun | tinun-an | estudiante | |||||
| tunaw | tinunaw | mezcla, líquido, fundición | |||||
| tunglu | tinunglo | maldito | |||||
| tuntu | tinunto | engañar, maltratar | |||||
| tunu | tinunuan | plato de leche de coco | |||||
| tuud | tinuod | realmente, cierto | Tinuod man nga wala ko makasala. | Realmente no hice nada malo. | |||
| tuu | tinuohan | creencia, religión | Buddism ug Shinto maoy tinuohan nga Hapon. | Budismo y Shinto son religiones en Japón. | |||
| tupus | tinupsan | pulpa después de chupar | tinupsan nga tubu | caña de azúcar sin zumo después de comer | |||
| tutuk | tinutukay | mirar el uno al otro | Sa makadiyot nagtinutokay ming duha. | Por un momento, los dos nos miramos. | |||
| tuud | tinuud | realmente, cierto | |||||
| tuyu | tinuyo | intencional, deliberado | Ang pagkabangga sa eroplano sa usa ka bilding tinuyo kadto sa mga terorista. | La colisión del avión contra el edificio fue obra de terroristas. | |||
| tuyu | tinuyoan | intencionalmente | |||||
| tuyuk | tinuyok | molino | |||||
| Sp | teniente | tinyinti | tinyente | teniente | |||
| tiun | tion | apuntar | Gition ko kaniya ang armas. | Apunté con el arma a él. | |||
| tipak | tipak | parte, romper, fragmento | Tagai ko ug usa ka tipak sa yuta. | Dame una parte del terreno. | |||
| tipaka | tipaka | cáscara | tipaka sa itlog | cascarón de huevo | |||
| ulitawu | tipangulitawo | pretendiente | |||||
| tipas | tipas | desviarse | |||||
| tipdas | tipdas | sarampión | |||||
| tipi | tipi | matar | |||||
| tipig | tipig | depositar, ahorrar, ocultar | Nag-tipig man pero ngano man kulangan mangihapon. | Estoy ahorrando, no sé por qué todavía me falta. | |||
| tipig | tipiganan | depositario, almacenamiento | |||||
| tipik | tipik | partir, pieza, fracción | |||||
| Sp | tipo | tipu | tipo | tipo | |||
| tipun | tipon | unirse, vivir juntos | Ikaw, ako ug siya puwedeng magtipon ug puyo sa balay para itipon sad atong abang. | Tú, ella y yo podemos vivir juntos en la casa para compartir el alquiler. | |||
| tipuku | tipuko | subir, congregarse | |||||
| Sp | tirar | tirar | tira | disparar, tirar | Gitirahan nako ang langgam. | Le disparé a un pájaro. | |
| Sp | tirador | tiradur | tirador | honda, hondero | |||
| Sp | tiza | tisa | tisa | teja | |||
| Sp | tiza | tisa | tisas | tiza | |||
| En | t-shirt | tisirt | tisert | camiseta | |||
| Sp | tisis | tisis | tisis | tisis | |||
| tislaub | tislaob | bucear, caer en el agua | Mitislaop ang pato ilalom sa tubig. | El pato se zambulló hasta el fondo del agua. | |||
| tisuk | tisok | plantar, inculcar | |||||
| tistis | tistis | broma | |||||
| tita | tita | tía | |||||
| titi | titi | tío | |||||
| titi | titi | escurrir, disipar, consumir | |||||
| titik | titik | ortografía, escribir | |||||
| titu | tito | tío | |||||
| Sp | titulado | tituladu | titulado | titulado | |||
| Sp | titulo | titulu | titulo | licenciatura, título | |||
| unay | tiunay | innato, profundamente enterrado | tiunay nga gugma | amor puro | |||
| tiuruk | tiurok | caída, picado | |||||
| tiwas | tiwas | terminar, completar | Wa siya makatiwas sa iyang pagtungha sa kolehiyo. | Ella no pudo completar los cursos universitarios. | |||
| Sp | tia | tiya | tiya | tía | |||
| Sp | tía | tiya | tiya | tía | Si tiya Flor ang kinamaguwangan nga igsoon sa akong mama. | Tía Flor es la hermana mayor de mi madre. | |
| tiyabaw | tiyabaw | grito | |||||
| tiyan | tiyan | estómago, vientre | Itom kaayo ang sulod sa imong tiyan. | El interior de tu vientre es realmente negro. (Eres malvado) | |||
| tiyanggi | tiyanggihan | mercado | |||||
| Sp | tio | tiyu | tiyo | tío | Si tiyo Bobby, siya ra ang bugtong anak nga lalaki sa akong lola. | El tío Bobby es el único hijo de mi abuela. | |
| adtu | to | abreviatura de "adto" | |||||
| kadtu | to | forma abreviada de "kadto" o "nato" | |||||
| kadtu | toa | allí, allá, aquello | |||||
| Sp | toalla | tualya | toalya | toalla | |||
| Sp | toda | tudas | todas | destrucción | |||
| tug-ab | tog-ab | eructo | |||||
| Sp | tocador | tukadur | tokador | tocador | salamin sa iyang tokador | el espejo de su tocador | |
| Sp | tocar | tukar | tokar | tocar | |||
| Sp | tocar | tukar | tokaron | interpretación | |||
| Sp | tocayo | tukayu | tokayo | tocayo | |||
| tuktugauk | toktogaok | quiquiriquí, anunciar la hora | |||||
| tuktuk | toktok | golpear, picotear | Toktok una sa pultahan dayon sulod. | Golpea la puerta antes de entrar. | |||
| Sp | toldo | tulda | tolda | toldo, tienda | |||
| Sp | tolerante | tuliranti | tolerante | tolerante | |||
| tulug | tolog | dormir, sueño | Matolog ko sa yuta, gamiton nimo katre. | Dormiré en el suelo, usa la cama. | |||
| tulu | tolotaas | triángulo | |||||
| Sp | tomar | tumar | tomar | tomar | |||
| Sp | tonada | tunada | tonada | acento, entonación | |||
| tuun | ton-anan | cuarto de estudio | |||||
| Sp | tonelada | tunilada | tonelada | tonelada | |||
| tung-its | tong-its | un juego de cartas | |||||
| tungtung | tongtonganan | pedestal | |||||
| Sp | tono | tunu | tono | melodía, tono | |||
| tuntu | tonto | idiota, loca | Gitunto ni Pedro si Juan. | Pedro engañó a Juan. | |||
| tuntun | tonton | plomada | |||||
| Sp | turista | turista | torista | turista | |||
| turjak | torjak | cópula | |||||
| Sp | tornillo | turnilyu | tornilyo | tornillo | |||
| Sp | toro | turu | toro | buey, toro | |||
| Sp | torta | turta | torta | pastel, tarta | |||
| Sp | tortilla | turtilya | tortilya | tortilla | |||
| Sp | tostar | tusta | tosta | tostar | |||
| Sp | tostado | tustadu | tostada | pan, tostado | Ang akong ganahan tostadang pan ug itlog gimantikaan. | Quiero pan tostado y huevo frito. | |
| Sp | tostar | tusta | tostahanan | tostador | |||
| tutuy | totoy | pechos | Nagtutoy pa ang bata pagkamatay sa iyang inahan. | El bebé todavía estaba chupando el pecho de su madre cuando ella murió. | |||
| tuyu | toyu | salsa de soja | |||||
| Sp | trabajado | trabahadur | trabahador | obrero, trabajador | |||
| Sp | trabajar | trabahanti | trabahante | obrero, trabajador | |||
| Sp | trabajo | trabahu | trabaho | trabajo | Mangita nalang ko ug trabaho. | Buscaré un trabajo. | |
| Sp | tragedia | trahidya | trahedya | tragedia | |||
| Sp | tranvia | tranbiya | trambiya | tranvía | |||
| Sp | tranca | trangka | trangka | tranca, cerradura | Importante nga trangkahan ug doble ang portahan sa bodega para dili makawatan. | Es importante doblar la cerradura de la puerta del almacén para no ser robada. | |
| Sp | trancazo | trangkasu | trangkaso | gripe | |||
| Sp | trafico | trapiku | trapiko | tráfico | |||
| Sp | trapo | trapu | trapo | limpiar, trapo | Trapohi ang lamesa. | Limpia la mesa. | |
| Sp | tratado | tratadu | tratado | tratado | |||
| Sp | tratamien | tratamyintu | tratamento | tratamiento | |||
| Sp | trato | tratu | trato | prometida, novio/a | Managtrato na sila. | Ya son novios. | |
| Sp | traidor | traydur | traydor | traidor | |||
| Sp | treinta | tryinta | trayenta | treinta | |||
| Sp | tren | trin | tren | tren | |||
| Sp | tres | tris | tres | tres | |||
| Sp | trece | trisi | trese | trece | |||
| Sp | tribu | tribu | tribu | raza, tribu | |||
| Sp | trigo | trigu | trigo | trigo | |||
| Sp | tripulante | tripulanti | tripulante | tripulante | |||
| Sp | trio | triyu | triyo | trío | |||
| Sp | trinta | tryinta | tryenta | treinta | |||
| Sp | triciclo | trisiklu | trysikol | triciclo | |||
| Ch | cha | tsa | tsa | té | |||
| Sp | chamba | tsamba | tsamba | chamba, suerte | |||
| Sp | champur | tsampurad | tsampuradu | champurrado | |||
| En | chance | tsansan | tsansan | oportunidad | |||
| Sp | chapa | tsapa | tsapa | chapa, placa | |||
| Sp | cheque | tsiqui | tseke | cheque | |||
| Ta | chikinini | tsikinini | tsikinini | marca de beso | |||
| En | chicks | tsiks | tsiks | polla | |||
| Sp | chinelas | sinilas | tsinelas | zapatilla, chinelas | |||
| Sp | chino | tsinu | tsino | chino | |||
| En | chairman | tsirman | tsirman | presidente | |||
| Sp | chismes | tsismis | tsismis | rumores, chismes | |||
| Sp | chicharr | tsitsarun | tsitsaron | chicharrón | |||
| Sp | chocolat | tsukulati | tsokolate | chocolate | Gikan kuno sa tsokolate ang Chocolate hills. | Dijeron que las colinas de chocolate están hechas de chocolate. | |
| tua | tua | ahí | |||||
| tuang | tuang | parar, disminuir | Mituang na ang ulan. | Dejó de llover. | |||
| tuasik | tuasik | esparcir | Natuasik ang tubig. | El agua salpicó. | |||
| tuaw | tuaw | exclama, gritar | |||||
| tuba | tuba | bebida de coco, toddy | |||||
| tuba | tubaan | casa de beber tuba | |||||
| tubag | tubag | responder | Tubag! Tubaga na ako. | ¡Responde! Respóndeme. | |||
| tubay | tubay | perseverar, mantener | |||||
| tubig | tubig | agua | |||||
| tubig | tubiganan | depósito de agua, pantano | |||||
| tubig | tubigon | acuoso | |||||
| tubil | tubil | llenar, poner | Ang sakyanan natubilan na ug gasolina. | El coche se ha llenado de gasolina. | |||
| Sp | tubo | tubu | tubo | tubo | |||
| tubu | tubo | caña de azúcar | |||||
| tubu | tubo | ganancia, interés | Nang-utang ko ug kwarta sa bangko apan dako ug tubo. | Pedí dinero prestado al banco pero tiene un interés alto. | |||
| tubu | tubo | crecer, aumentar | |||||
| tubud | tubod | exudar, manar, fuente | Apan wala ko kapugngi ang pagtubod sa akong mga luha. | Pero no pude evitar que mis ojos se llenaron de lágrimas. | |||
| tubul | tubol | estreñimiento | |||||
| tubuy | tuboy | exaltar, proponer | |||||
| tubus | tubus | redimir, substituir | |||||
| tudlu | tudlo | enseñar, señalar, indicar | Tudlo-i nang mga bata sa katarung. | Enseñar la razón a los niños. | |||
| tudlu | tudlo | dedo | Ang akong usa ka tudlo sa kamot nasamad. | Un dedo de mi mano ha herido. | |||
| tuga | tuga | otorgar | |||||
| tug-an | tug-an | revelar | Gitug-anan akong gibati. | Le confié mis sentimientos. | |||
| tugas | tugas | ébano, roble | |||||
| tugaw | tugaw | molestar | Sorry nga natugaw ko ang imong pagkatulog. | Perdón por interrumpir su sueño. | |||
| tugbang | tugbang | opuesto | tugbang pulong | antónimo | |||
| tugbung | tugbong | bajar al ciudad | |||||
| tughuk | tughok | ácaro | |||||
| tughung | tughong | cocinar gachas con restos | |||||
| tugkad | tugkad | medir | |||||
| tugkad | tugkaran | jardín, patio | |||||
| tugnaw | tugnaw | frío, fresco | Dili ko makaligo kon tugnaw. | No puedo bañarme si hace frío. | |||
| tugub | tugob | llenar, abundante | |||||
| tugun | tugon | encargar, instrucción | |||||
| tugut | tugot | permiso, aprobar, admitir | Hatagi kami ug tugot sa pagtugpa. | Danos el permiso para aterrizar. | |||
| tugpa | tugpa | aterrizar | Ang eroplano motugpa sa airport, ang langgam motugpa sa sanga ug sa dagat mitugpa ang nahulog nga kometa. | Los aviones aterrizan en el aeropuerto, las aves aterrizan en la rama, y la estrella fugaz aterrizó en el mar. | |||
| tugpa | tugpahanan | aeropuerto, tierra de aterrizaje | |||||
| tugpu | tugpo | tirar (moneda etc.) | |||||
| tugsad | tugsad | tomar tierra | |||||
| tugsaw | tugsaw | sumergir | Natugsaw ang baki sa lim-aw. | La rana se arrojó al estanque. | |||
| tugsuy | tugsoy | alargar, sobresalir | |||||
| tugtug | tugtog | ejecutar música | |||||
| tugway | tugway | pastar | |||||
| tugway | tugwayanan | pradera | |||||
| tugyan | tugyan | entregar, dedicar, confiar | |||||
| tuhak | tuhak | picotear | |||||
| tuhik | tuhik | picotear | |||||
| tuhil | tuhil | empujar | |||||
| tuu | tuhoan | creer | Lisod tuhoan nga ang maong mga butang sukad tinuod nga nanghitabo. | Es difícil creer que tales cosas hayan sucedido realmente. | |||
| tuhud | tuhod | rodilla | Pataas sa tuhod paa. | La parte superior de la rodilla es el muslo. | |||
| tuhug | tuhog | brocheta, penetrar | |||||
| tuig | tuig | año | |||||
| tuis | tuis | torcer | |||||
| tuka | tuka | picotear, alimento de aves | |||||
| tuka | tuka | atragantarse, estrangularse | |||||
| Sp | tocador | tukadur | tukadur | tocador | |||
| tuuk | tuk-an | ahogarse | |||||
| Sp | tocar | tukar | tukar | música, tocar | |||
| tuklas | tukas | desvelar, abrir | Nakugang ko dihang natukas na ang palid. | Me sorprendió después de abrir la tapa. | |||
| tukaw | tukaw | velar | |||||
| tukbil | tukbil | tocar | |||||
| tukbil | tukbilon | delicado | |||||
| talukbuy | tukboy | entregar a mano | |||||
| tukub | tukbunon | presa | |||||
| tuki | tuki | preguntar, analizar, investigar | |||||
| tukib | tukib | describe el detalle completamente | Dili matukib ang akong paghigugma kaniya. | No puedo describir lo mucho que lo amo. | |||
| tuklud | tuklod | tirón, empujar | Ayaw ko ug ituklod. | No me empujes. | |||
| tukma | tukma | correcto, exacto, coincidencia | |||||
| tukmud | tukmod | tirón, empujar | |||||
| tukub | tukob | devorar | |||||
| tukud | tukod | construir | |||||
| tukud | tukodtukod | ficción | |||||
| tukul | tukol | desobedecer, ignorar | |||||
| tuktuk | tuktok | golpear | Gituktok ko ang bildo sa bentana sa sakyanan. | Toqué la ventana del auto. | |||
| tuktuk | tuktok | ilustrar | |||||
| tula | tula | alimentar | |||||
| tula | tula | guiso de pescado o pollo | Akoy magtula sa mga manok. | Yo soy quien alimenta a las gallinas. | |||
| tulay | tulay | puente | |||||
| tuli | tuli | circuncisión | |||||
| tul-id | tul-id | correcto, recto | Itul-id imong tiil. | Endereza los pies. | |||
| tulin | tulin | rápido | Tulin nga nanglabay ang mga adlaw. | Los días pasaron rápidamente. | |||
| tulingan | tulingan | atún | |||||
| tulis | tulis | robar | Nakabalita ka sa tulis nga nahitabo? | ¿Has oído el asunto del robo? | |||
| tulis | tulisan | ladrón | Nadakpan na ang mga tulisan. | Los ladrones son arrestados. | |||
| tulisuk | tulisok | estimular, molestar, reprochar | Gitulisok ko sa akong tanlag sa akong pagpamakak sa akong mama. | Me remordía la conciencia por mentir a mi madre. | |||
| tulu | tulo | gotear, gota, escaparse | Human sa pagbutang ug babag sa buho nga atop, wala na magtulo sa ulan. | Después de cerrar el agujero del techo, las goteras de lluvia cesaron. | |||
| tulu | tulo | tres | |||||
| tubag | tulobagon | responsable, obligación | |||||
| tulud | tulod | empujar | Akong itulod ang kabinit. | Voy a empujar el gabinete. | |||
| tulug | tulog | dormir, sueño | Nagtulog siya sa iyang anak nga nagahilak. | Hizo dormir a su niño llorando. | |||
| tuman | tulomanon | programa | |||||
| tulun | tulon | tragar | |||||
| tungha | tulonghaan | colegio | tulonghaan nga ilang gitunghaan | la escuela en la que estaban | |||
| tulus | tulos | esperma | |||||
| tulu | tulotulo | gotear | |||||
| tulu | tuloy kilid | triángulo | |||||
| tulpuk | tulpok | pinchar, teclear | |||||
| tultul | tultol | guiar, encontrar el camino | Giunsa nimo pagtultol sa akong gipuy-an? | ¿Cómo pudiste encontrar mi casa? | |||
| tugkad | tulugkaron | medir, profundo | |||||
| tunug | tulunggon | instrumento musical | |||||
| tuma | tuma | pulga, piojo | |||||
| tuman | tuman | cumplir, obedecer, lograr, realizar | Gituman ni Mark ang iyang gisulti. | Mark ha hecho lo que dijo. | |||
| tuman | tuman | muy, completo | sa tuman | absolutamente | |||
| tuman | tumana | cumplir (imperativo) | Tumana akong sugo. | Sigue mi orden. | |||
| tumar | tumar | tomar medicina | Tumara nang tablitas. | Toma esas pastillas. | |||
| tumaw | tumaw | emerger, surgir | Motumaw ang matuod. | La verdad sale a la luz. | |||
| Sp | tumbar | tumba | tumba | caerse, matar, beberse, tumbarse | Natumba ko. | Me he caído. | |
| Sp | tumbaga | tumbaga | tumbaga | cobre, latón | |||
| tumbaling | tumbaling | consideración, preocupación | |||||
| tumbas | tumbas | igualar | Way makatumbas sa iyang kaanyag. | Nada puede igualar su belleza. | |||
| tumbuk | tumbok | señalar | |||||
| tumud | tumod | transporte | |||||
| tumug | tumog | húmedo | |||||
| tumung | tumong | apuntar | Tumonga ang lubi sa imong second shot. | Apunta tu segundo golpe al cocotero. | |||
| tumutumu | tumotumo | libertad, inventar | Nagtumo-tumo lang na siya’g estorya. | Es solo que inventó la historia. | |||
| tumuy | tumoy | vértice, borde | Tua sa tumoy niining dalana ang among balay. | Nuestra casa está al final de este camino. | |||
| tumpag | tumpag | demoler, hundirse | |||||
| tumpang | tumpang | replicar | |||||
| tumpawak | tumpawak | depresión, precipitarse | |||||
| tumpi | tumpi | apilar | |||||
| tumud | tumuran | vehículo / barco de transporte | |||||
| tuna | tuna | revolcarse | |||||
| tuna | tunaan | charco de revolcarse | |||||
| tuun | tun-an | estudio | |||||
| tunaw | tunaw | fundir, derretir, disolver | |||||
| tunay | tunay | cierto, puro | Ang gisul-ob nga kuwentas nimo tunay nga bulawan apan ang imong mga gipanulty tanan dili tunay. | Ese collar de oro que llevas puesto es auténtico, pero todo lo que has dicho no es auténtico. | |||
| tunga | tunga | medio, centro | |||||
| tunga | tunga | emerger | |||||
| tungab | tungab | beber a morro | Gitungab niya ang bir nga sulod sa botelya. | Bebió cerveza directamente de la botella. | |||
| tunga | tungang gabii | medianoche | Tungan gabii sa dihang ang sakyanan nausab ug kalabasa. | A medianoche el vehículo se transformó en una calabaza. | |||
| tungas | tungas | subir, congregarse | Wala kapugngi niya ang pagtungas sa iyang tingog. | No pudo evitar que su voz se elevara. | |||
| tunga | tungatunga | medio | |||||
| tungha | tungha | aparecer | Motungha ang kahayag. | Hágase la luz. | |||
| tungha | tunghaan | asistir, aparecer | |||||
| tungkalu | tungkalo | siéntate ociosamente | |||||
| tunglu | tunglo | maldecir | |||||
| tungud | tungod | porque, debido a | |||||
| tungud | tungod | debajo, cerca | |||||
| tungud | tungodtungod | cortejar | |||||
| tungug | tungog | mangle, corteza | |||||
| tunguk | tungok | inmóvil | |||||
| tungtung | tungtong | alcanzar | |||||
| tunhay | tunhay | prosperar, eterno, soportar | Motunhay ning sapatos kay lig-on. | Estos zapatos son fuertes y duran mucho tiempo. | |||
| tunu | tuno | leche de coco | |||||
| tunub | tunob | paso, huella | |||||
| tunug | tunog | resonar | |||||
| tun-ug | tun-og | frío, rocío | |||||
| tunuk | tunok | trono | |||||
| tunul | tunol | dar, mano, transmitir | Itunol ang tubig. | Dale agua. | |||
| tunung | tunong | apuntar | |||||
| tuntun | tunton | bajar, hundir | Nagtonton mi sa lungon sa bohu. | Pusimos el ataúd en la fosa. | |||
| tunuk | tunukon | espinoso | |||||
| tuu | tuo | creer | Daghan nituo nga magmalampuson ang tinguha sa presitente. | Muchos creían que el deseo del presidente sería exitoso. | |||
| tuu | tuo | derecha | Ako sa tuo nga kamot mosulat, apan ikaw wala nga kamot mosulat. | Escribo con la mano derecha pero tú escribes con la mano izquierda. | |||
| tuud | tuod | derecho, realmente | Dakong katingalahan nga wala tuod langgam o manok nga miduol sa gibulad nga palay. | Sorprendentemente, ningún ave ni pollo se acercaron al arroz que se estaba secando. | |||
| tuud | tuod | tocón | |||||
| tuu | tuohon | diestro | tuohon ug walhon | diestro y zurdo | |||
| tuuk | tuok | ahogar | |||||
| tuun | tuon | estudiar | Nagtuon ka na? | ¿Ya estás estudiando? | |||
| tuu | tuotuo | superstición | Daghan ug tootoo ang mga Pilipino. | Los filipinos tienen muchas creencias supersticiosas. | |||
| tupad | tupad | lado | Ang balay namo tupad sa bakery ug sa pikas tupad simbahan. | Nuestra casa está al lado de la panadería y al otro lado, está la iglesia. | |||
| tupi | tupi | cortar de pelo | |||||
| tupi | tupi | nivel, igual | |||||
| tulpuk | tuplok | pinchar, teclear | |||||
| tupluk | tuplok | travieso, broma | |||||
| tupu | tupo | emparejar | |||||
| tupung | tupong | nivel, igual | |||||
| tupus | tupos | chupar | |||||
| tupus | tupos | hacerse cargo | |||||
| tupu | tupotupo | parejas coincidentes | |||||
| tupus | tupsan | chupar | Nasamad ang kamot ni Jose ug nagdugo unya iyang gitopsan aron mohonong ang pagdugo niini. | José había sangrado por la herida de su mano y lo chupó para detenerlo. | |||
| turatuy | turatoy | indiferente al qué dirán | |||||
| turuk | turok | brote, germinar | |||||
| turus | turos | machacar | |||||
| tuslak | tusak | pinchar | |||||
| tuskig | tuskig | rígido | |||||
| tuslak | tuslak | atravesar | |||||
| tusluk | tuslok | punzar | |||||
| tusu | tuso | listo (para engañar) | |||||
| tusluk | tusok | punzar | Natusok akong kamot sa lansang. | Me clavé un clavo en la mano. | |||
| taluthu | tutho | escupir, saliva | |||||
| tutuk | tutok | mirar fijamente | Ang kanang tigulang kusog mitutok nimo. | Aquel anciano te miraba con frecuencia. | |||
| tutuk | tutok | estar de pie | |||||
| tutul | tutol | protestar | Wala na lang ko motutol sa iyang gibuhat. | No protesté por lo que hace. | |||
| tutuy | tutoy | pechos | |||||
| tulun | tutunlan | garganta | |||||
| tuwad | tuwad | volcar | |||||
| tuwang | tuwang | inclinar | |||||
| tuwang | tuwangtuwang | balancín | tuwangtuwang silya | mecedora, balancín | |||
| tuaw | tuwaw | exclama, gritar | Unsay gituwawan nimo? | ¿Por qué estás llorando? | |||
| tuway | tuway | almejas, concha, recoger almejas | Nanuway mi sa katunggan. | Recogemos almejas en el manglar. | |||
| tuwaytuwa | tuwaytuway | colgar | |||||
| tuwaytuwa | tuwaytuway | rótula | |||||
| tuya | tuya | balanceo, roca | |||||
| tuybu | tuybo | proyecto, prominencia | |||||
| tuybu | tuybo | sobresalir | |||||
| tuyhad | tuyhad | estirar el cuerpo | |||||
| tuyhakaw | tuyhakaw | estirar, estirar el cuello | |||||
| tuyu | tuyo | intentar | Wala nako gituyo. | No lo hice a propósito. | |||
| tuyu | tuyo | salsa de soja | |||||
| tuyuk | tuyok | girar, circulo | Tulo ka tuyok ang najoging sa oval. | Corrí 3 vueltas de terreno (de juego). | |||
| tuyum | tuyom | erizo marino | |||||
| uban | uban | acompañar, otros, con | Miuban ko nila. | Me uní a ellos. | |||
| uban | uban pa | otros, etc. | |||||
| uban | uban sa | con | trabaho uban sa singot | trabajar con sudor | |||
| uban | ubanan | acompañar | |||||
| uban | ubang | otro | Ang ubang mga tawo dili kini makasabut. | Otras personas no entenderán esto. | |||
| uban | ubanon | canoso | |||||
| ubaub | ubaob | párpado, sien | |||||
| Sp | uva | ubas | ubas | uva | |||
| ubas | ubas | residuo, restos | |||||
| ubay | ubay | junto con, a lo largo de | |||||
| ubay-ubay | ubay-ubay | mucho | |||||
| ubi | ubi | ñame, batata | ubi nga kinampay | ñame morado | |||
| En | over | ubir | ubir | exceder | |||
| ubu | ubo | acostarse sobre el estomago | |||||
| ubu | ubo | tos | Ang ubo sa akong anak grabe na kaayo ug usa ka buwan na kini. | La tos de mi hijo es grave y ha pasado un mes. | |||
| ubud | ubod | brote de bambú, brote | |||||
| ubug | ubog | vadear | |||||
| ubul-ubul | ubol-ubol | nuez de Adán | |||||
| ubus | ubos | bajo, humilde | ubos sa kondisyon nga ; ubos balauranan | bajo la condición ; Cámara Baja | |||
| Sp | obra | ubra | ubra | trabajo, obra | Maayo siya ug trabaho. | Es bueno en su trabajo. | |
| ubus | ubsan | bajar | |||||
| ubus | ubus | bajo, humilde | ubus sa tanlag | subconsciente | |||
| udhak | udhak | tos | |||||
| udlan | udlan | colmena | |||||
| udlut | udlot | hoja joven, brote | |||||
| udtu | udto | mediodía | Maayong udto. | Buenas tardes. (Buen mediodía) | |||
| ug | ug | a, con, para | |||||
| uga | uga | seco | |||||
| ugahip | ugahip | tiña | |||||
| Ta | ugali | ugali | ugali | hábito, actitud | |||
| ugaling | ugaling | pero, aún, sin embargo | |||||
| ugangan | ugangan | suegros | Ang ugangan nako kanunay lang nga dili mi magkasinabot, naglisud ko ug adyas nila. | Mis suegros siempre son desagradables, es difícil adaptarse a ellos. | |||
| ugat | ugat | vaso sanguíneo, vena, nervio, músculo | Ang ugat nga kinagamayan sa utok naputol kanunay sa dihang moinum ta ug vino. | Los vasos sanguíneos del cerebro son muy delgados y se rompen cada vez que se bebe vino. | |||
| ugay | ugay | acariciar | |||||
| ugay | ugay-ugay | acariciar | Giugay-ugay nako ang iro. | Yo acaricié al gato. | |||
| ugba | ugba | esfuerzo, trabajar duro | |||||
| ugbuk | ugbok | construir, erigir | |||||
| ugbun | ugbon | montículo de ceniza, reducirse a cenizas | |||||
| ugda | ugda | fundar, iniciar | |||||
| ugdang | ugdang | solemne, madurado | |||||
| ugdaw | ugdaw | quemarse completamente | Ang sunog nag-ugdaw sa balay namo. | El fuego quemó nuestra casa. | |||
| ugdu | ugdo | abultar, apilar | |||||
| uga | ugha | secar | Ugha ang basa nga trapo. | Seca el paño mojado. | |||
| ugkat | ugkat | desenterrar | Giugkat nila ang natabunan. | Ellos desenterraron el objeto | |||
| ugma | ugma | mañana | Molakaw ta sayo sa buntag ugma. | Vamos a salir mañana temprano por la mañana. | |||
| ugmad | ugmad | cultivar | |||||
| ugnat | ugnat | estirarse | |||||
| ug-ug | ug-og | bambolearse, sacudir | Ug-og kaayo sulod sa sakyanan kon moagi sa libaong nga dalan. | El interior del coche traquetea cuando pasa por un camino bacheado. | |||
| uguk | ugok | cuello corto | |||||
| ugum | ugom | mantener en la boca | |||||
| ugung | ugong | bailar un trompo | |||||
| ugsad | ugsad | aterrizar, llegar al suelo | |||||
| ugtas | ugtas | fatigarse | |||||
| uhaw | uhaw | sed | Giuhaw ako. | Tengo sed. | |||
| uhay | uhay | espiga | uhay sa humay | espiga de arroz | |||
| uhung | uhong | seta | |||||
| uhut | uhut | paja | |||||
| ukab | ukab | desenvolver, abrir | Giukab ang lungon. | Se abrió el ataúd. | |||
| ukang | ukang | despegar | Ang mahalon nga sapatos nga akong napalit usa pa lang ka semana ang iyang lapalapa naukang na. | Compré unos zapatos caros pero las suelas se desprendieron después de solo una semana. | |||
| ugkat | ukat | desenterrar, cavar | |||||
| ukay | ukay | hurgar, agitar | Nadapit ang akong pagtagad sa mga kustomer nga nangukay sa mga libro. | Me llamaron la atención cuando los clientes rebuscaban entre libros. | |||
| ukay | ukay-ukay | de segunda mano, usada | |||||
| ukban | ukban | mandarinero | |||||
| ukit | ukit | curiosear, pelar | |||||
| ukit | ukitan | curioso | |||||
| uknul | uknol | sorprenderse, desconcertarse, vacilar | |||||
| uknul | uknol-uknol | rebotar, vacilar | |||||
| ukub | ukob | morder, aferrarse | Wala ko makalikay dihang giukoban niya ang akong ngabil. | No pude evitar que me robara un beso. | |||
| uk-uk | uk-ok | cucaracha | |||||
| uk-uk | uk-ok | encogerse, retraer | |||||
| ukun-ukun | ukon-ukon | vacilar | |||||
| Sp | ocupar | ukupar | ukopar | ocupar | |||
| ukuy | ukoy | merodear, espiar | |||||
| ulag | ulag | deseo sexual, celo | |||||
| ulag | ulagan | lujurioso | |||||
| ulahi | ulahi | tarde, retraso | Naulahi ko sa biyahe. ; ulahi apan dili ubos | Me retrasé en el viaje. ; por último pero no menos importante | |||
| ulan | ulan | lluvia | |||||
| ulang | ulang | aullar | Miuwang ang iro gabii. | El perro aullaba anoche. | |||
| ulang | ulang | obstaculizar, impedir, separar | Kurtina ra ang miulang sa duha. | Sólo una cortina los separaba. | |||
| ulang | ulang | langosta | |||||
| ulan | ulanon | lluvioso | |||||
| ulan | ulan-ulan | llovizna | |||||
| ulat | ulat | cicatriz | Ang nasamad sa buak nga samin naa gyoy dakong ulat. | Me lastimó el vidrio roto, pero se convirtió en una cicatriz terrible. | |||
| ulaw | ulaw | avergonzarse | walay ulaw | desvergonzado | |||
| ulay | ulay | casta, virgen | |||||
| ulbu | ulbo | explotar, erupción | Dili gyod maayo nga manigarilyo duol sa gasolinahan kay kuyaw kini nga moulbo. | Es realmente malo fumar cerca de la estación de servicio debido al riesgo de explosión. | |||
| uli | uli | pagar, restaurar, reembolsar, volver | |||||
| uli | ulian | indemnizar | |||||
| uling | uling | carbón | |||||
| ulipun | ulipon | siervo, esclavo | |||||
| ulit | ulit | enojarse | |||||
| ulit | ulitan | malhumorado | |||||
| ulitawu | ulitawhay | adolescencia | |||||
| ulitawu | ulitawo | soltero | |||||
| ulu | ulo | cabeza | |||||
| ulud | ulod | gusano | ulod sa langaw | gusano | |||
| ulug-ulug | ulog-ulog | adular, halagar | |||||
| ulu | ulohan | título | |||||
| ulun | ulon | dormir por almohada | Nag-ulon imong asawa sa imong paa samtang ikaw naglingkod. | Tu esposa estaba acostada sobre tu pierna mientras estabas sentado. | |||
| ulus | ulos | pedir prestado | Mangulos ko ug libro. | Tomaré prestado el libro. | |||
| ulut | ulot | limitar, colindar | |||||
| ulug-ulug | uloulo | adular, halagar | |||||
| ulput | ulpot | rebotar, saltar, palpitar | |||||
| uma | uma | cultivar, campo | |||||
| abut | umaabot | viene, futuro | Moadto ta sa sine sa umaabot Dominggo. | ¿Vamos al cine el próximo domingo? | |||
| agi | umaagi | transeúnte | |||||
| agi | umaagi | pasajero, breve | |||||
| agad | umagad | hijastro/a | |||||
| agad | umagaron | hijastro/a | |||||
| uma | umahan | granja | |||||
| agi | umalagi | pasajero, breve | |||||
| umang | umang | caracol | |||||
| umay-uma | umay-umay | imitar | |||||
| umbaw | umbaw | erguirse, mirar desde lo alto | Ang ilang balay nag-umbaw sa kasilinganan. | Su casa se elevaba sobre el vecindario. | |||
| Sp | aumento | aumintu | umento | aumento | |||
| umud | umod | enterrar la cara | |||||
| umug | umog | húmedo | Umog pa kaayo ang imong sinina. | Aún tu vestido está mojado. | |||
| umul | umol | formar, figura | |||||
| um-um | um-om | llevar en la boca | |||||
| umpak | umpak | caerse de culo | |||||
| una | una | primero, antes | Siya ang na-una ug abot kanunay sa opisina. | Ella siempre viene primero a la oficina. | |||
| una | unahan | antes, adelante | |||||
| unanut | unanot | dificultades | |||||
| inat | unat | elástico, estirar | Mag-unat ta sa atong mga ugat ug bukog. | Estiremos nuestros músculos y huesos. | |||
| una | unauna | hacer primero | Dili ka makaunauna ug kaon. | No puedes comer primero. | |||
| unay | unay | hazlo uno mismo, cerca | Si Jane niunay ug patay sa iyang igsuon. | Jane mató a su hermana. | |||
| unay | unay | tierra firme | |||||
| undan | undan | conciencia, notar | |||||
| undang | undang | detener | Ayaw pagundang sa trabaho. | No dejes de trabajar. | |||
| undang | undang-undang | intermitente | |||||
| dayun | undayon | continuar | |||||
| undu | undo | chico, hijo | |||||
| ungad | ungad | desenterrar | |||||
| ungaug | ungaog | estar aturdido | |||||
| ungat-unga | ungat-ungat | articulación de la mandíbula | |||||
| ungaw | ungaw | borde, momento final | Nag-ungaw na siya sa kamatayun. | Él está al borde de la muerte. | |||
| ungguy | unggoy | mono | |||||
| unghu | ungho | un monstruo supersticioso | |||||
| ungkag | ungkag | dispersar, romperse | |||||
| ungkat | ungkat | revivir, volverse consciente | |||||
| ungu | ungo | fantasma, monstruo | |||||
| ungud | ungod | dedicarse | |||||
| ungul | ungol | coco (antes de la madurez) | |||||
| ungul | ungol | objetar, quejarse | |||||
| ungut | ungot | atascarse, fijarse | Miungot ang iyang baba sa dihang gisukot siya. | Cuando le preguntaron, se quedó sin palabras. | |||
| unguy | unguyungoy | enfermedad ficticia | |||||
| una | unhan | preceder | Kon unhan kana ug “palihog” nahimo kanang usa ka hangyo. | Colocar palihog delante de eso, lo convierte en una solicitud. | |||
| Sp | universid | unibirsidad | unibersidad | universidad | |||
| Sp | uniforma | unipurmad | unipormado | policía uniformada | |||
| Sp | uniforme | unipurmi | uniporme | uniforme | |||
| Ta | unlad | unlad | unlad | progreso, desarrollar | Kinahanglan magtabangay ang matag-usa kanato para mo-unlad ang atong nasud. | Tenemos que cooperar mutuamente para desarrollar nuestro país. | |
| ulun | unlan | almohada | Dili ko makaangay ug unlan kay sakit ang akong liog inig-mata nako sa buntag. | Las almohadas no me quedan bien, me duele el cuello cuando me despierto por la mañana. | |||
| unlud | unlod | hundirse | Naunlod ang barko. | El barco se hundió. | |||
| Sp | uno | unu | uno | uno | |||
| unud | unod | carne, musculo | |||||
| unum | unom | seis | Unom na mi ka buwan sukad nagminyo. | Han pasado ya 6 meses desde nuestra boda. | |||
| unung | unong | fiel, muerte puerperal | |||||
| unus | unos | tormenta, tifón | Ang among barko nakasugat ug unos sa lawod. | Nuestro barco se encontró con una tormenta en el océano. | |||
| unsa | unsa | qué | |||||
| unsa bahin | unsa ang bahin | qué tal | |||||
| unsa | unsaon | que hacer, como hacer | Naghisgot kami unsaon paghimo sa gradwasyon alang sa kasaulogan. | Hablamos sobre qué hacer en la ceremonia de graduación. | |||
| Sp | once | unsi | unse | once | |||
| unta | unta | desear, esperar | Maayo unta nga makadaug ko sa lotto. | Ojalá gane la lotería. | |||
| untul | untol | rebotar | |||||
| untup | untup | puntual, exacto | Untop alas onse man mahuman ang programa niini. | Este programa terminará a las 11 en punto exactamente. | |||
| unus | unuson | tormentoso | |||||
| unya | unya | después, luego, más tarde, y | Sa domingo mosimba ko ug sayo unya hapiton nako ang akong tiya para paubanon. | El domingo, voy temprano a la iglesia y me reúno con mi tía generalmente. | |||
| Ta | upa | upa | upa | tasa, pago, salario | |||
| upa | upa | escupir, masticar | |||||
| upat | upat | cuatro | Upat-dahon-clover magdala nato ug swerte. | El trébol de cuatro hojas te trae suerte. | |||
| upaw | upaw | calvo | |||||
| upluk | uplok | tonto, simplón | |||||
| upud | upod | también | |||||
| upus | upus | colilla | |||||
| upus | upusan | cenicero | |||||
| Sp | huracan | uracan | urakan | huracán | |||
| uran | uran-uran | en uso diario, acostumbrado | |||||
| urug | urog | estilo, moda | |||||
| urus | uros | chisporrotear, chirriar | |||||
| urum | urum | pesadilla | |||||
| usa | usa | ciervo | |||||
| usa | usa | uno | |||||
| usab | usab | renovar | |||||
| usab | usab | y también, cambio | |||||
| usa | usag-usa | cada uno | |||||
| usa | usahay | a veces | |||||
| usap | usap | masticar | Usapa pag-ayo ang imong gikaon. | Mastica bien tu comida. | |||
| usa | usara | solo | |||||
| usab | usba | repetir (imperativo) | Usba imong gikanta. | Repite tu canto. | |||
| usbaw | usbaw | subir | |||||
| usab | usbon | otra vez | |||||
| usdung | usdong | colina, apilar | |||||
| usig | usig | ladrar | |||||
| usik | usik | residuo | Usik kaayo ang kwarta. | Es un desperdicio de dinero. | |||
| usik | usikan | extravagante, pródigo | Ikaw usikan kaayo ug kuwarta kay bisag dili importante nga butang imong paliton. | Eres realmente pródigo, porque compras lo innecesario. | |||
| usisa | usisa | escudriñar, investigar | |||||
| Sp | uso | usu | uso | estilo, uso | |||
| usuk | usok | estaca, clavar estacas | |||||
| us-us | us-os | caer, bajar deslizándose | |||||
| Sp | usurero | usuriru | usurero | usurero | |||
| uswag | uswag | elevación, progresar | Nauswag na among kalimtan kompara kaniadto. | Nos hemos vuelto cada vez más olvidadizos. | |||
| utan | utan | verdura (cocinado) | |||||
| utang | utang | deuda, crédito | Ako naay utang nga kuwarta apan wala pa ko makabayad. | Tengo una deuda, pero todavía no puedo pagarla. | |||
| utang | utang-buot | obligación, por favor | Utang buot, ayaw pagsulti niana. | Por el amor de Dios, no lo menciones. | |||
| utan | utanon | verdura | |||||
| utas | utasan | desmayarse | |||||
| utaw | utaw | planchar | |||||
| utaw | utaw-utaw | flotar | |||||
| utin | utin | pene | |||||
| utingkay | utingkay | profundizar, buscar | |||||
| ulut | utlanan | límite | |||||
| utug | utog | erección | |||||
| utuk | utok | cerebro | Gamita ang imong utok. | Usa tu cerebro. | |||
| utuk | utokan | inteligente | |||||
| utung | utong | aguanta la respiración | taas ug utong | aguantar la respiración | |||
| utu-utu | uto-uto | crédulo, ingenuo, tonto | |||||
| Sp | otro | utru | utro | de nuevo, otro | |||
| utru | utrohon | repetidamente | |||||
| utuk | utukan | inteligente | |||||
| ulahi | uwahi | tarde, retraso | |||||
| uwak | uwak | cuervo | Mokanta ako kon maputi ang uwak. | Cantaría si el cuervo se pusiera blanco. (Nunca cantaré) | |||
| ulan | uwan | lluvia | |||||
| ulang | uwang | aullar | |||||
| ulaw | uwaw | avergonzarse | |||||
| uway | uway | rota | |||||
| uyab | uyab | novio/a, amigo/a | |||||
| uyag | uyag | entonces, en cambio | |||||
| uyang | uyang | abuela | Tigulang na si oyang. | La abuela ya es vieja. | |||
| uyuan | uyoan | tío | |||||
| uyug | uyog | agitarse | Nauyog ang barko. | El barco rodó. | |||
| uyuk | uyok | médula, parte media | |||||
| uyun | uyon | acordar, consentir, endosar | Wala ko makauyon sa imong plano. | No estoy de acuerdo con tu plan. | |||
| uyung | uyong | abuelo | Gihatagan ko ug kwarta ni oyong. | El abuelo me dio dinero. | |||
| uyun | uyunan | endosar | |||||
| wala | wa | ab. de "wala" | Wa pa.; Wa'y problema. | Aún no.; No hay problema. | |||
| wala | wad-an | perder | Nawad-an ko ug paglaum. | Perdí mi esperanza. | |||
| wala | wad-i | perder | |||||
| wagas | wagas | gema, cristal | |||||
| wagtang | wagtang | desaparecer, borrar | |||||
| wahing | wahing | moverse a un lado | |||||
| wait | wait | labio, orilla | |||||
| wakli | wakli | esquivar, empujar | |||||
| wakwak | wakwak | bruja | |||||
| wala | wala | nada, no | |||||
| wala | wala | izquierda | Ang wala nga mata nako mibukad. | Mi ojo izquierdo se hinchó. | |||
| wala | wala pa | aún no | |||||
| wala | walay | ab. de "wala ang" | |||||
| wala | walay bisan kinsa | nadie | Walay bisan kinsa makasabot nako. | ¡Nadie me puede entender! | |||
| wala | walay sapayan | de nada | |||||
| waldas | waldas | extravagante, gesticular | |||||
| wala | walhon | zurdo | walhon'g pitser | zurdo | |||
| wali | wali | predicar, sermón | |||||
| wali | walihan | púlpito | |||||
| waling | waling | mover a un lado | |||||
| walu | walo | ocho | |||||
| walug | walog | cañón, garganta | |||||
| diwalwal | walwal | jadear | Mowalwal ang dila sa iro ug hiinitan. | El perro jadea con la lengua colgando para aguantar el calor. | |||
| wanang | wanang | espacio, extensión | Nawanang ang plasa sa tubig sa kusog nga ulan. | La plaza se inundó con la intensa lluvia. | |||
| wangwang | wangwang | abrir ampliamente | Nawangwang na ang bangag sa salag sa langgam. | El agujero del nido de pájaro se abrió ampliamente. | |||
| wara | wara | ola | |||||
| warawara | warawara | blandir | Miwarawara ta pagpahunong sa awto. | Agitamos las manos para detener el coche. | |||
| waray | waraywaray | ||||||
| wasay | wasay | hacha | |||||
| waswas | waswas | enjuagar | |||||
| watag | watag | dispersar | |||||
| wati | wati | lombriz | Nakatabang ang wati pagpatambok sa yuta. | La lombriz ayuda a que el suelo se vuelva fértil. | |||
| wala | way | ab. de "walay" | |||||
| En | withdraw | widru | widro | retirar | |||
| witik | wiktan | tocar, batir | |||||
| witik | wikti | tocar, batir | Wikti sa dagpas ang mga langaw. | Bate las moscas por el matamoscas. | |||
| wili | wili | añorar, echar de menos | Nawili kong mibiya sa akong mga amiga. | Me sentí triste al dejar a mis amigas. | |||
| wilik | wilik | arrojar, sacudir | Nangwilik siya humag hunaw. | Sacudió el agua de sus manos después de lavarse. | |||
| wingig | wingig | desviarse, torcer | |||||
| witik | witik | tocar | |||||
| wiwi | wiwi | abrir con fuerza | |||||
| yabag | yabag | desentonar | |||||
| yabu | yab-an | volcar | |||||
| yabu | yabo | volcar | |||||
| yagayaga | yagayaga | ridiculizar | |||||
| yagpis | yagpis | adelgazar, delgado | |||||
| yagubyub | yagubyob | murmurar | |||||
| yagyag | yagyag | dispersar | |||||
| yahung | yahong | cuenco, bol | |||||
| yaka | yaka | agacharse | Unya miyaka siya sa iniduro ug mituman sa sugo sa lawas. | Luego se sentó en el inodoro y satisfizo la exigencia natural. | |||
| yakmu | yakmo | prognato | |||||
| yam-ang | yam-angan | temerario | |||||
| yamat | yamat | ¡Mierda! | |||||
| yam-id | yam-id | burla, mueca | |||||
| yam-id | yamiid | burla, mueca | |||||
| yamug | yamog | rocío | |||||
| yampunga | yampungad | descuidado, vagar | |||||
| yampunga | yampungaran | nido, lugar predilecto | |||||
| yamukmuk | yamukmok | sedimento, hez | |||||
| yamyam | yamyam | balbucear | yamyam sa sumpa | palabras mágicas | |||
| yanang | yanang | mojado, fangoso | |||||
| yanghag | yanghag | levantar la cabeza | |||||
| yangu | yango | afirmar con la cabeza | Nagyango si Tatay ug miingon nga oo. | Mi padre asintió y dijo que sí. | |||
| Sp | llano | yanu | yano | sencillez, ordinario, llano | |||
| Sp | llano | yanu | yanoyano | tibio, irresponsable | |||
| Sp | yarda | yarda | yarda | yarda | |||
| yaruk | yarok | beberse | Giyarok niya ang beer sulod sa iyang mug. | Se bebió la cerveza. | |||
| yatak | yatak | pisar, patear | |||||
| yatyat | yatyat | flojo | |||||
| yawa | yawa | demonio, diablos, ¡Maldita sea! | Yawa ra! | ¡Maldita sea ! | |||
| yawa | yawan-on | diabólico, demoníaco | |||||
| yawat | yawat | ahorro, economizar | |||||
| Sp | llave | yawi | yawi | llave | |||
| Sp | llave | yawi | yawihanan | pestillo, cerradura, ojo de la cerradura | |||
| yawyaw | yawyaw | regañar, reñir | Nagsugod siyag yawyaw sa binoang kuno nakong pagpili sa pagkainahan. | Empezó a despotricar que era ridículo que yo hubiera elegido ser madre. | |||
| yaya | yaya | niñera, canguro | Si Nana Sela ang among yaya sukad pa sa una. | Nana Sela ha sido nuestra niñera desde entonces. | |||
| yayung | yayong | llevar juntos | |||||
| Sp | hielo | yilu | yelo | hielo | |||
| Sp | hielo | yilu | yelohon | hielo | |||
| Sp | hielo | yilu | yelohon | glacial | |||
| yubit | yubit | despreciar, burlarse, sarcasmo | |||||
| yugu | yugo | yugo | |||||
| yugut | yugot | sentir tristeza, resentimiento | |||||
| yugtu | yugto | episodio, capítulo | |||||
| yugyug | yugyog | sacudir | |||||
| yuhut | yuhot | contrabando | |||||
| yukbu | yukbo | saludar, asentir | |||||
| yuku | yuko | doblar, encorvarse | Humay nga magyuko sa kahinog. | El arroz se dobla cuando está maduro. | |||
| ayaw una | yuna | antes de | pero yuna pa. | Pero sólo espera. | |||
| yupyup | yupyup | absorber 、 chupar | |||||
| yuring | yuring | mascullar | |||||
| yusyus | yusyus | aflojarse | |||||
| yuta | yuta | tierra, suelo | yutang natawhan | tierra natal | |||
| yuta | yutawhan | terruño | |||||
| yutyut | yutyut | ancho, flojo | |||||